Leki przeciwdepresyjne a leczenie bezsenności - lek. Tomasz Nęcki

Czy leki przeciwdepresyjne powinny być stosowane w terapii bezsenności?
lek. Tomasz Nęcki
Według obecnie obowiązujących rekomendacji – m.in. tych, które wydane zostały w
2017 roku przez American Academy of Sleep Medicine – podstawowymi lekami, które
powinno się zalecać pacjentom zmagającym się z bezsennością, są m.in. leki z tzw. grupy
3Z (czyli zolpidem, zaleplon i zopiklon). Dość często jednak lekarze różnych specjalności
zalecają swoim pacjentom całkowicie inne środki, m.in. leki przeciwdepresyjne. Czy
takie postępowanie rzeczywiście ma jakiekolwiek uzasadnienie?
Współcześnie zaburzenia snu stają się niestety powszechnym już problemem zdrowotnym. Na
trudności ze snem skarżą się pacjenci z całego świata, w tym również i Polacy. W
opublikowanym w 2016 roku artykule „Rozpowszechnienie subiektywnej bezsenności w
populacji polskiej” (Nowicki Z. i wsp.) podawano, że zaburzenia snu zgłaszała więcej niż
połowa badanych. O tym zaś, jak negatywnie na ogólne funkcjonowanie wpływa niedostatek
lub nieodpowiednia jakość snu, szerzej przekonywać zapewne nie trzeba – problem ten odbija
się na życiu rodzinnym, zawodowym i przede wszystkim zdrowotnym, w związku z czym
bezsenności czy innych zaburzeń snu bagatelizować absolutnie nie wolno i zdecydowanie
trzeba je leczyć.
Farmakologiczne leczenie bezsenności – podstawowe leki zalecane przy zaburzeniach
snu
W drugiej połowie poprzedniego wieku, a dokładniej w latach 70., podstawowymi
preparatami, które zalecano osobom zmagającym się z zaburzeniami snu, były
benzodiazepiny. Preparaty te, owszem, jak najbardziej mogą niwelować trudności z
zasypianiem – ze względu jednak na różne związane z ich stosowaniem zagrożenia
współcześnie raczej odchodzi się od rutynowego zalecania ich pacjentom cierpiącym na
bezsenność. Niebezpieczeństwo stanowi w tym przypadku chociażby ryzyko uzależnienia się
od tych preparatów. Odchodzić od rutynowego stosowania benzodiazepin zaczęto pod koniec
poprzedniego wieku, kiedy to dostępne stały się inne produkty, które również oddziaływują
na receptory GABA, ale w inny sposób niż benzodiazepiny – mowa tutaj o takich lekach, jak
zaleplon, zolpidem czy zopiklon (tzw. leki z grupy 3Z).
Zasadniczo wymienione powyżej leki powinny stanowić podstawowe środki zalecane
pacjentom zmagającym się z bezsennością. W praktyce jednak część lekarzy – niekoniecznie
zgodnie z obowiązującymi rekomendacjami – zapisuje pacjentom całkowicie inne preparaty,
takie jak m.in. leki przeciwpsychotyczne (np. kwetiapinę w niewielkich dawkach). Dość
często osobom z zaburzeniami snu zalecane są również i pewne preparaty przeciwdepresyjne
– czy takowe środki rzeczywiście powinno się stosować w leczeniu bezsenności?
Środki przeciwdepresyjne w leczeniu zaburzeń snu – zalecać je czy jednak
niekoniecznie?
Rutynowe wykorzystywanie preparatów przeciwdepresyjnych w leczeniu bezsenności
zwyczajnie nie jest rekomendowane – żaden z tych środków nie posiada bowiem rejestracji
do stosowania w takim wskazaniu. Tak naprawdę leki z tej grupy powinno się stosować
przede wszystkim w sytuacji, gdy bezsenność pojawia się w związku z jakimś innym
zaburzeniem psychicznym – najbardziej zasadne jest wykorzystywanie preparatów

przeciwdepresyjnych wtedy, gdy zaburzenia snu występują jako jeden z objawów zaburzeń
depresyjnych.
Zdarza się jednak i tak, że pacjent cierpi na bezsenność pierwotną, a mimo to – jako leczenie
off-label – zalecane są mu jakieś preparaty przeciwdepresyjne, takie jak np. trazodon czy
doksepina. Podkreślić należy tutaj jednak to, że takie leczenie prowadzić należy, jeżeli w
ogóle, to z zachowaniem bardzo dużej ostrożności. Wspomnieć tutaj trzeba przede wszystkim
o potencjalnych skutkach ubocznych terapii, którymi w przypadku chociażby trazodonu czy
trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych mogą być nieprawidłowości ze strony układu
krążenia. Podkreśla się w tym przypadku również i to, że preparaty przeciwdepresyjne raczej
nie dają natychmiastowych rezultatów – aby rzeczywiście pojawiły się efekty ich zażywania
przez pacjenta, trzeba zazwyczaj odczekać pewien, sięgający nawet kilkunastu dni, czas. Leki
te owszem, mogą redukować nasilenie zaburzeń snu, zawsze jednak należy tutaj pamiętać o
tym, że tak jak preparaty zalecane do leczenia bezsenności jako podstawowy mechanizm
działania mają właśnie działanie nasenne, tak już środki przeciwdepresyjne ułatwiać
zasypianie i utrzymywanie snu mogą poprzez modyfikowanie nastroju oraz znoszenie lęku.
Zwraca się również uwagę na to, że środki, które są rekomendowane do leczenia zaburzeń
snu – takie jak np. zolpidem – posiadają zwyczajnie korzystniejszy profil działania niż leki
przeciwdepresyjne. W ich bowiem przypadku skutki zażycia pojawiać się mogą po przyjęciu
nawet jednej tylko dawki leku. Dodatkowo wspomniany powyżej środek – inaczej niż wiele
leków przeciwdepresyjnych – w zdecydowanie mniejszym stopniu ogranicza możliwość
prowadzenia pojazdów mechanicznych przez stosujących go pacjentów.
Preparaty przeciwdepresyjne były i najprawdopodobniej będą zalecane pacjentom cierpiącym
na bezsenność. Jeszcze raz jednak wyraźnego podkreślenia wymaga tutaj to, że zalecane one
powinny być wtedy, kiedy zaburzenia snu pojawiają się u pacjenta w związku chociażby z
zaburzeniami depresyjnymi. Warto tutaj również nadmienić i o tym, że próbę leczenia
preparatami przeciwdepresyjnymi u innych niż pacjenci z depresją osób powinno się tak
naprawdę podejmować dopiero wtedy, kiedy leczenie z wykorzystaniem zalecanych do tego
środków – m.in. leków z grupy 3Z – nie pozwoliło osiągnąć oczekiwanych efektów.
Bibliografia:
Asnis G.M. et al.: Pharmacotherapy treatment options for insomnia: a primer for clinicians.
„International Journal of Molecular Sciences” 2016/01, no. 17(1), p. 50;
doi: 10.3390/ijms17010050.
Nowicki Z. i in: Rozpowszechnienie subiektywnej bezsenności w populacji polskiej.
„Psychiatria Polska” 2016, nr 50(1), s. 165-173.
Sateia M.J. et al.: Clinical practice guideline for the pharmacologic treatment of chronic
insomnia in adults: an American Academy of Sleep Medicine Clinical Practice Guideline.
„Journal of Clinical Sleep Medicine” 2017, vol. 13, no. 2.
Schroeck J.L. et al.: Review of safety and efficacy of sleep medicinesin older adults. „Clinical
Therapeutics” 2-16/11, vol. 38.