Niedoborów nie widać. Rola witaminy D oczami pediatry

Mały pacjent w podróży. Jak wesprzeć dziecko wyjeżdżające bliżej lub dalej?
lek. Tomasz Nęcki
Obecnie podróżowanie nawet w najdalsze rejony świata nie jest absolutnie żadnym problemem –
dzięki postępowi technicznemu i temu, że loty samolotami są dostępne dosłownie na wyciągnięcie
ręki, w krótszym lub dłuższym czasie jesteśmy w stanie znaleźć się w dowolnym miejscu na
świecie. Najczęściej nasi pacjenci udają się zagranicę w celach turystycznych – warto im przed
podróżą zwracać uwagę na kilka aspektów zdrowotnych. Dzięki pozyskanym od medyków
radom i wdrożeniu ich w życiu maleje bowiem znacząco ryzyko tego, że wyjazd będzie
wspominany negatywnie z powodu tego, iż w podróży mniejszy lub większy pacjent zmagał się z
jakimiś problemami zdrowotnymi.
Biorąc pod uwagę to, że nierzadko wakacje w kraju kosztują tyle, co kilka dni odpoczynku w
zagranicznym kurorcie, w ogóle raczej nie dziwi to, że coraz więcej Polaków spędza swój urlop w
rozmaitych zakątkach świata. Bez wątpienia wyjazd w miejsce o innym klimacie, kulturze i
krajobrazie może być źródłem bezcennych wspomnień, zawsze jednak trzeba mieć na uwadze to, że w
podróży pojawia się zwiększone ryzyko rozmaitych problemów zdrowotnych. Aby ich uniknąć,
pacjenci powinni do wyjazdu odpowiednio się przygotować – przygotowania muszą oni jednak
rozpoczynać zdecydowanie wcześniej niż kilka dni przed planowanym początkiem podróży.
Szczepienia przed podróżą – dlaczego warto z nich skorzystać?
Tak jak pewne choroby występują na całym świecie (np. gruźlica), tak już inne są raczej spotykane
tylko w określonych rejonach świata – tak bywa z malarią czy dengą. W przypadku schorzeń, które są
odnotowywane jedynie w części krajów świata, rutynowych szczepień przeciwko nim w naszym kraju
się nie przeprowadza – zdecydowanie jednak warto pomyśleć o nich wtedy, gdy udajemy się do
rejonu, w którym jakaś choroba występuje ze zwiększoną częstością.
Szczepień, które zalecane są osobom podróżującym, wyróżnia się kilka – wspomnieć tutaj można o
szczepieniach przeciwko takim chorobom, jak:
-wirusowe zapalenie wątroby typu A,
-cholera,
-dur brzuszny,
-wścieklizna,
-japońskie zapalenie mózgu,
-żółta gorączka,
-choroba meningokokowa.
Szczepień nie warto odkładać na ostatni moment: pacjentom należy zwracać uwagę na to, że powinny
one rozpocząć się około 4, a nawet 6 tygodni przed podróżą – umożliwia to podanie pacjentowi
wszystkich niezbędnych dawek i przeprowadzenie pełnego szczepienia. Będąc lekarzem rodzinnym
czy pediatrą nie zawsze wiemy, jakie choroby spotykane są w rozmaitych rejonach świata –
szczególnie dotyczy to sytuacji, gdzie pacjent wraz z rodziną udaje się do kraju, który nie jest
popularną destynacją urlopową. W takich sytuacjach najkorzystniej jest pokierować pacjenta do
odpowiedniego specjalisty, czyli do lekarza medycyny podróży.
Jedna z częstszych chorób brudnych rąk – WZW typu A
Tak jak rozmaite niuanse dotyczące chorób związanych z podróżowaniem rzeczywiście znane są
głównie specjalistom medycyny podróży, tak już podstawowe zalecenia dotyczące profilaktyki
zdrowotnej na wakacjach jest w stanie wydać każdy medyk. Przede wszystkim w sytuacji, gdy zgłasza
się do nas pacjent, który planuje wakacyjny wyjazd, należy zwrócić jego uwagę na metody
zapobiegania chorobom brudnych rąk. Wydaje się to trywialne, w praktyce jednak wciąż wiele osób
zapomina o tym, aby zawsze przed posiłkiem czy po powrocie do hotelu umyć ręce, unikać
spożywania nieprzegotowanej, pochodzącej z nieznanego źródła, wody czy by nie jadać nieumytych

warzyw i owoców. By zapobiegać chorobom brudnych rąk zdecydowanie nie trzeba wiele wysiłku,
starania mogą z kolei uchronić pacjentów przed naprawdę nieprzyjemnymi chorobami brudnych rąk.
Jednym ze schorzeń, które jest zaliczane do grupy wyżej wspomnianych chorób brudnych rąk, jest
wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A). Jednostka przebiegać może bardzo różnie – możliwy
jest tutaj zarówno przebieg całkowicie bezobjawowy (co spotykane jest przede wszystkim u dzieci),
jak i pojawianie się u chorych na tę jednostkę różnych dolegliwości, takich jak m.in. wymioty,
nudności, biegunka czy nawet i żółtaczka. Typowo WZW A ma charakter przemijający i ustępuje
samoistnie, rzadko – ale jednak – choroba może doprowadzić do zgonu. Wyjeżdżając do kraju, w
którym odnotowuje się duże ilości zachorowań na tę chorobę (takich jak np. kraje afrykańskie czy
azjatyckie) zdecydowanie warto więc rozważyć przebycie szczepienia przeciwko WZW A.
Malaria – choroba, która wbrew pozorom nadal występuje
Dreszcze, gorączka, znaczne wzmożenie potliwości, ale i dolegliwości ze strony przewodu
pokarmowego czy nawet zaburzenia świadomości – wymienione dolegliwości, zdecydowanie raczej
niemile widziane u dziecka na zagranicznych wakacjach, mogą być objawami malarii. Tak jak w
Polsce od ponad pół wieku nie odnotowano rodzimych przypadków tej choroby, tak już w innych
rejonach świata – takich jak większość krajów afrykańskich czy kraje Ameryki Południowej – malaria
jest już jak najbardziej spotykana. Choroba może w wyjątkowy sposób zaburzyć przebieg urlopu,
dlatego też pacjentom, którzy wyjeżdżają w rejony świata, w których to ona występuje, zdecydowanie
należy zwracać uwagę na to, jak jej można zapobiegać. Przed wyjazdem rozważyć można
chemioprofilaktykę – zażywanie leków nie redukuje co prawda o 100% możliwości zachorowania,
znacząco zmniejsza ono jednak ryzyko wystąpienia choroby oraz sprawiać może, że nawet jeżeli
pacjent zachoruje, to schorzenie będzie miało łagodniejszy przebieg. O chemioprofilaktyce malarii
szczególnie warto pomyśleć u najmłodszych, u których choroba nierzadko przebiega nietypowo, co
ostatecznie może opóźniać rozpoznanie i prowadzić do tego, że wyjazd nie będzie źródłem
cudownych wspomnień, a będzie kojarzony później jedynie z chorobą.
Apteczka – nieodzowny element wyposażenia podróżujących
Na wakacje warto zabrać ze sobą nie tylko okulary przeciwsłoneczne i strój kąpielowy, ale i
odpowiednio wyposażoną apteczkę – przez to, że wiele osób o niej zapomina, zadaniem lekarzy jest
podkreślanie pacjentom tego, jak ważne jest posiadanie niezbędnego wyposażenia w apteczce. O tym,
aby zabrać ze sobą zażywane regularnie leki, pacjenci zazwyczaj pamiętają, zdarza im się jednak
zapominać już o innych preparatach, które w zagranicznym kurorcie bywają niezwykle przydatne.
Mowa tutaj o repelentach, ale i o lekach przeciwbólowych, przeciwgorączkowych,
przeciwalergicznych czy przeciwbiegunkowych – posiadanie ze sobą takich środków naprawdę może
ułatwić pacjentom życie, ponieważ w razie wystąpienia nieprzyjemnych dolegliwości sięgną oni po
prostu do walizki zamiast pilnie poszukiwać apteki z lekiem, którego mogą nagle zacząć potrzebować.
Biegunka podróżnych – wyjątkowo niechciana „pamiątka” z wakacji
Jednym z częściej związanych z podróżowaniem problemów zdrowotnych jest biegunka podróżnych –
szacuje się, że występować ona może u nawet 7 na 10 spośród podróżujących osób. Wśród ludzi,
którzy są szczególnie zagrożeni jej wystąpieniem, wymieniane są dzieci mające poniżej 2. roku życia
oraz młodzi, będący w drugiej-trzeciej dekadzie życia, dorośli. Najczęściej przyczyną biegunki
podróżnych jest zakażenie E. coli, innymi drobnoustrojami, które również mogą odpowiadać za ten
problem, mogą być drobnoustroje bakteryjne z rodzaju Campylobacter, Shigella oraz Salmonella.
Pacjentom planującym wyjazd należy zwrócić jednak uwagę niekoniecznie na czynniki etiologiczne
potencjalnej biegunki, ale na to, co powinni oni zrobić w razie jej wystąpienia – najistotniejsze w tym
przypadku jest uzupełnianie płynów, co redukuje ryzyko odwodnienia. Warto również – na
pocieszenie – wspominać pacjentom o tym, że według statystyk połowa biegunek, które rozwinęły się
w związku z podróżowaniem, ustępuje w ciągu dwóch dób od ich wystąpienia.
Bibliografia:

[1] Biuletyn Akademii Zdrowego Jelita, „Mały pacjent w podróży. Jak wesprzeć dziecko wyjeżdżające
bliżej lub dalej”, opr. dr hab. n. med. M. Pokorska-Śpiewak pod opieką merytoryczną prof. dr hab. n.
med. M. Marczyńskiej, wyd. PZWL, 2019
[2] „Choroby zakaźne” pod red. A. Kowali-Piaskowskiej i I. Mozer-Lisewskiej, wyd. naukowe UM
im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2016
[3] Walczak A., „O niezbędności profilaktyki malarii wśród polskich podróżnych”, Probl Hig
Epidemiol 2014, 95(1): 1-5
[4] Kimszal E., Van-Damme Ostapowicz K., „Biegunka podróżnych”, Pielęgniarstwo Polskie nr 2
(60), 2016
[5] Korzeniewski K., „Medycyna podróży – o czym każdy lekarz wiedzieć powinien”, Family
Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 3: 457-461