You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
PSYCHOLOGIA<br />
15<br />
Czego boją się<br />
kobiety?<br />
Strach towarzyszy wszystkim organizmom żywym,<br />
jednak gdy zamienia się w irracjonalny lęk, potrafi<br />
wywrócić życie do góry nogami<br />
Anna Jarek<br />
Strach nie jest uczuciem, którego<br />
powinniśmy się wstydzić.<br />
Wprost przeciwnie. Towarzyszy<br />
wszystkim organizmom żywym,<br />
no, może poza gołębiami masowo<br />
rozjeżdżanymi na ulicach. To<br />
właśnie strach w wielu niebezpiecznych<br />
sytuacjach ratuje nam<br />
życie. Sprawia, że do nowych sytuacji<br />
podchodzimy z dozą nieufności.<br />
Uwalnia adrenalinę. Podczas<br />
gdy jedni uzależniają się od<br />
przyjemnego dreszczyku emocji,<br />
u innych strach w niektórych sytuacjach<br />
występuje w postaci lęku.<br />
Nadmierny, nieracjonalny i niemożliwy<br />
do kontrolowania strach<br />
nazywany jest fobią, od greckiego<br />
słowa phobos, czyli „strach, lęk”.<br />
Ludzie dotknięci fobią unikają sytuacji,<br />
które powodują u nich lęk,<br />
co w wielu przypadkach utrudnia<br />
im normalne funkcjonowanie<br />
w społeczeństwie.<br />
Według Międzynarodowej Statystycznej<br />
Klasyfikacji Chorób<br />
i Problemów Zdrowotnych ICD<br />
– 10 opracowanej przez Światową<br />
Organizację Zdrowia rozróżniamy<br />
trzy typy zaburzeń lękowych: agorafobię,<br />
czyli lęk przestrzeni, fobie<br />
społeczne, czyli sytuacyjne, związane<br />
ze strachem przed wykonaniem<br />
konkretnej czynności na oczach<br />
innych, ze względu na możliwość<br />
upokorzenia oraz fobie specyficzne<br />
- przed określonym obiektem,<br />
sytuacją lub okolicznością. Według<br />
National Comorbidity Survey fobie<br />
specyficzne są najczęściej występującymi<br />
zaburzeniami wśród kobiet.<br />
W którymś momencie życia<br />
cierpiało na nie nawet około 30%<br />
kobiet. U mężczyzn plasują się<br />
na drugiej pozycji (19%), zaraz za<br />
nieprawidłowościami związanymi<br />
z używaniem substancji psychoaktywnych.<br />
- Fobie społeczne występują<br />
nieco rzadziej. U kobiet jest to<br />
drugie co do częstości zaburzenie<br />
psychiczne, u mężczyzn czwarte –<br />
dodaje psychiatra, psychoterapeuta<br />
Ewa Dobiała. - Szacuje się, że<br />
częstotliwość występowania fobii<br />
w społeczeństwie kształtuje sie na<br />
poziomie 11% w przebiegu całego<br />
życia. To oznacza, że co dziesiąty<br />
z nas w którymś momencie życia<br />
będzie doświadczał objawów związanych<br />
z fobią.<br />
Często osoby dotknięte fobią są<br />
świadome, że tak wielki strach jest<br />
nieracjonalny i przesadny. Jednak<br />
napotykając źródło swojego lęku,<br />
łatwo wpadają w panikę, doświadczają<br />
przerażenia na tak wielką skalę,<br />
że nie potrafią go kontrolować.<br />
Lękowi mogą towarzyszyć dreszcze,<br />
pocenie się, przyspieszony oddech,<br />
szybsze bicie serca, a nawet<br />
bóle w klatce piersiowej. Nierzadko<br />
pojawia się uczucie gorąca, suchość<br />
w ustach, dezorientacja oraz zawroty<br />
głowy.<br />
- W momencie kontaktu<br />
z przedmiotem fobii często pojawia<br />
się reakcja walki lub ucieczki. Fizjologiczna<br />
i behawioralna reakcja<br />
jest często identyczna z tą, która towarzyszy<br />
rzeczywiście przerażającej<br />
sytuacji – opowiada psychiatra<br />
Ewa Dobiała.<br />
Niezwykle rzadko fobie zaczynają<br />
się objawiać po trzydziestym<br />
roku życia, zazwyczaj formują się<br />
w dzieciństwie. Przyczyny mogą<br />
być różne: od stresującego doświadczenia<br />
czy traumatycznego<br />
przeżycia do członka rodziny, najczęściej<br />
rodzica, dotkniętego fobią,<br />
której dziecko może się „nauczyć”.<br />
– Aż 58% osób cierpiących z powodu<br />
różnego rodzaju fobii jako<br />
źródło lęku podaje traumatyczne<br />
przeżycia. Podwyższone ryzyko<br />
zapadalności na fobie specyficzne<br />
(ale nie społeczne ani napady paniki)<br />
stwierdzono także u krewnych<br />
w pierwszej linii tych ludzi, którzy<br />
sami cierpieli na fobie specyficzne<br />
– tłumaczy Dobiała. – Czasami<br />
czynnik genetyczny stymuluje<br />
skłonność do zapadania na dowolną<br />
którąś z fobii specyficznych.<br />
Marzena niedawno urodziła<br />
swoje pierwsze dziecko. Od zawsze<br />
wiedziała, że ma problem, ale od<br />
kiedy na świecie pojawiła się jej<br />
córka, fobia pogłębiła się na tyle, że<br />
Marzena zdecydowała się poszukać<br />
pomocy u specjalisty.<br />
– Boję się o moich bliskich.<br />
Wiem, że takiego strachu doświadcza<br />
wiele osób, ale u mnie przybrało<br />
to formę najgorszego koszmaru.<br />
Gdy pomyślę, że coś złego może się<br />
przytrafić mojej mamie, tacie lub<br />
rodzeństwu, do oczu napływają mi<br />
łzy, robię się nerwowa i niespokojna.<br />
Staram się o tym nie myśleć,<br />
ale to nie pomaga – przyznaje Marzena.<br />
– Od kiedy urodziłam córkę,<br />
ten stan jeszcze się pogorszył.<br />
Gdy jestem poza domem, ona jest<br />
jedynym, o czym mogę myśleć.<br />
Gdy mój partner nie odbiera telefonu,<br />
wpadam w histerię, pędzę do<br />
domu na złamanie karku, przejeżdżam<br />
na czerwonym świetle. Nic<br />
mnie wtedy nie obchodzi, oprócz<br />
bezpieczeństwa mojego dziecka –<br />
opowiada Marzena. - Parę miesięcy<br />
temu wróciłam do pracy na pół<br />
etatu, żeby podreperować rodzinny<br />
budżet. Ostatnio musiałam zostać<br />
dłużej, ale po dwóch godzinach<br />
lęk o Helenkę tak się u mnie nasilił,<br />
że nie mogłam na niczym się<br />
skupić. Złapałam się na tym, że wykonuję<br />
niekontrolowane ruchy rąk<br />
i nóg, jakbym próbowała ją złapać<br />
i ochronić przed upadkiem. To właśnie<br />
jej upadku boję się najbardziej.<br />
Wyszłam szybciej, a po powrocie<br />
do domu zamknęłam<br />
się w łazience<br />
i zwymiotowałam.<br />
To<br />
właśnie wtedy<br />
podjęłam decyzję<br />
o kontakcie<br />
z psychologiem.<br />
Marzena wielokrotnie zastanawiała<br />
się, skąd wzięła się u niej ta<br />
fobia.<br />
– W mojej rodzinie wiele osób<br />
miało tzw. zszargane nerwy. Pamiętam<br />
sytuację, gdy moja mama,<br />
chcąc mnie przestraszyć, stanęła na<br />
barierce balkonu, mówiąc, że nie<br />
chce już żyć. Po chwili z niej zeszła,<br />
jednak ze mną zostało to do teraz.<br />
To chyba ta sytuacja była początkiem<br />
moich lęków. Gdy dodamy do<br />
tego babcię, która cierpiała na bezsenność,<br />
bo tak bardzo martwiła<br />
się o bliskich, wychodzi moja megafobia<br />
– opowiada Marzena. – Co<br />
z tego, że wiem, skąd się wzięła, gdy<br />
nie potrafię sobie z nią poradzić.<br />
Pomoc specjalisty jest w takich<br />
sytuacjach niezbędna. Nieleczona<br />
fobia nigdy sama nie przejdzie,<br />
a unikanie stresowych sytuacji<br />
może nasilić objawy.<br />
Inny problem ma Gosia. Jej<br />
fobie, jak twierdzi, nie wpływają<br />
w znacznym stopniu na codzienne<br />
funkcjonowanie.<br />
– Mam trzy fobie, ale żadna<br />
z nich nie ogranicza mnie na tyle,<br />
żebym chciała porozmawiać na ten<br />
temat ze specjalistą – opowiada<br />
Gosia. - Odkąd usłyszałam dźwięk<br />
skrzydełek chrabąszcza majowego,<br />
odczuwam lęk przed insektami.<br />
W związku z tym unikam wycieczek<br />
do lasu lub leżenia na kocyku<br />
na łące. Trzy razy w życiu krztusiłam<br />
się wodą, co zaowocowało<br />
strachem przed duszeniem się.<br />
Moja ostatnia fobia jest dość popularna.<br />
Przerażają mnie ciasne przestrzenie,<br />
zwłaszcza takie, w których<br />
ramionami dotykam ścian i nie<br />
mogę ruszyć nogami. Ten strach<br />
towarzyszy mi, od kiedy pamiętam.<br />
Żeby sobie z nim poradzić, uczestniczyłam<br />
w cavingu. Pomogło. Nie<br />
całkowicie, ale wystarczająco.<br />
Być może ze względu na ograniczoną<br />
liczbę sytuacji, w których<br />
Gosia musiałaby zmierzyć się ze<br />
swoimi lękami, nie przeszkadzają<br />
jej one w znacznym stopniu i próbuje<br />
poradzić sobie z nimi sama.<br />
Jak mówi, unikanie niekomfortowych<br />
okoliczności i racjonalizacja<br />
pomagają.<br />
– Są momenty, że wpadam w panikę,<br />
pocę się, serce wali mi jak szalone<br />
i mam ochotę uciec. Wtedy nie<br />
zawsze udaje mi się sobie wytłumaczyć,<br />
że to irracjonalna reakcja. Na<br />
szczęście dzieje się to stosunkowo<br />
rzadko.<br />
Zdarzają się również fobie mało<br />
popularne.<br />
– W mojej rodzinie fobie są dość<br />
częste, ale wyjątkowo oryginalne –<br />
opowiada Marta. – Moja siostra<br />
brzydzi się ogórkiem. Nawet w niewielkiej<br />
ilości. Zawsze go wyczuje<br />
i nigdy nie zje niczego, co zawiera<br />
choćby najmniejszą ilość ogórka.<br />
Twierdzi także, że arbuz jest swojego<br />
rodzaju ogórkiem. Nie wiem,<br />
czy chodzi o zapach, czy konsystencję.<br />
W każdym razie arbuzów także<br />
nie jada. Natomiast moja ciocia nie<br />
dotyka guzików. Na samą<br />
myśl o nich aż się wzdryga.<br />
Uważa, że guziki są<br />
ohydne i nie nosi ubrań,<br />
które mają guziki.<br />
Niektóre fobie mogą<br />
bawić, jednak należy pamiętać,<br />
że osoba cierpiąca<br />
z jej powodu męczy<br />
się, ma utrudnione funkcjonowanie<br />
w społeczeństwie<br />
i często jest bezradna<br />
wobec swojego strachu.<br />
Walczyć z fobiami można na<br />
wiele sposobów. Jedną z terapii<br />
zaburzeń lękowych jest<br />
ekspozycja. Istnieje ekspozycja in<br />
vivo, czyli przeprowadzona w realnym<br />
życiu, i wyobrażeniowa. Obydwie<br />
mają na celu zmniejszenie<br />
intensywności lęku, zmianę dysfunkcjonalnych<br />
przekonań na ten<br />
temat oraz ograniczenie unikania<br />
niekomfortowych sytuacji. Uważa<br />
się, że to właśnie unikanie źródła<br />
lęku wzmaga poczucie strachu. Ludzie<br />
boją się konfrontacji, bo boją<br />
się porażki. Nikt z własnej woli nie<br />
chce doświadczać nieprzyjemnych<br />
i trudnych sytuacji, ale często jest to<br />
najlepszy rodzaj terapii. Mierząc się<br />
ze swoimi słabościami, zwłaszcza<br />
w sztucznie stworzonych warunkach,<br />
gdzie czujemy się troszeczkę<br />
bezpieczniej, odzyskujemy pewien<br />
rodzaj kontroli.<br />
Gdy zauważymy, że w niektórych<br />
okolicznościach ciężko nam<br />
funkcjonować z powodu obezwładniającego<br />
poczucia strachu, pierwszym<br />
krokiem, który powinniśmy<br />
zrobić, jest udanie się do psychologa<br />
lub psychiatry. Już sama rozmowa<br />
ze specjalistą bardzo pomaga.<br />
Fobie mają wysoki odsetek<br />
wyleczalności. Niestety nie istnieje<br />
jedna terapia dla wszystkich. Psychiatra<br />
Ewa Dobiała podkreśla, że<br />
każdy przypadek jest inny.<br />
- Często mamy do czynienia<br />
z fobiami złożonymi, na które składa<br />
się kilka czynników i nie zawsze<br />
wystarcza sama psychoterapia. Istnieją<br />
sytuacje, gdy włączyć warto<br />
również terapię farmakologiczną.<br />
Jednak najważniejszym krokiem,<br />
który musi wykonać chora osoba,<br />
jest przyznanie się do problemu<br />
przed samym sobą i zdecydowanie,<br />
co z nim zrobić.<br />
<strong>Gazeta</strong> <strong>Chełmińska</strong> . 9 lipca 2019