Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
V PSİKOLOJİ<br />
????????V<br />
Depresyonun tedavisi<br />
TMS ile mümkün<br />
Transkraniyal manyetik stimülasyon<br />
veya TMS, beyin stimülasyonunun<br />
invazif olmayan bir şeklidir. TMS<br />
cihazları, vücudun tamamen dışında<br />
çalışır ve beynin depresyonla ilgili<br />
olduğunu bildiğimiz belirli bölgelerine<br />
güçlü manyetik alanlar uygulayarak<br />
merkezi sinir sistemi aktivitesini<br />
etkiler.<br />
Uzm. Dr. Burak Toprak<br />
Psikiyatr<br />
Depresyon tedavi edilmesi gereken ciddi<br />
bir beyin hastalığıdır. Dünyada en fazla iş<br />
gücü kaybı ve yeti yitimi yapan hastalıklar<br />
arasında birinci sıradadır. Tedavi edilmezse<br />
kronikleşebilir, en önemli ve en kötü<br />
sonucu intihardır. Depresyon tedavisinde<br />
antidepresanlar ve psikoterapi gibi birinci<br />
basamak yaklaşımlar herkes için işe yaramaz.<br />
Depresyonu olan insanların yaklaşık<br />
yarısında denenen ilk antidepresandan sonra<br />
yeterli iyileşme görülmez. İki aylık tedaviden<br />
sonra bu kişiler için en azından bazı<br />
semptomlar kalacaktır ve denenen her ilacın<br />
aslında bir öncekine göre “daha az yardımcı<br />
olma” olasılığı vardır.<br />
Depresyonlu kişiler birinci basamak<br />
tedavilere yanıt vermedikleri zaman ne<br />
yapabilir? Son on yıla kadar elektro konvülsif<br />
terapi (EKT veya şok tedavisi), tedaviye<br />
dirençli depresyon için altın standarttı. Hâlâ<br />
en güçlü ve etkili tedavi olarak kabul edilip<br />
kullanılmaya devam edilse de depresyonu<br />
olan birçok kişi için hafıza ve biliş üzerindeki<br />
yan etkileri nedeniyle EKT’yi tolere etmek<br />
çok zor olabilir. Tek başına ilaçlara ve<br />
tedaviye yetersiz yanıt veren bu kişiler<br />
ve diğerleri için transkraniyal manyetik<br />
stimülasyon (TMS) adı verilen daha yeni bir<br />
tedavi seçeneği var.<br />
TRANSKRANIYAL MANYETİK<br />
UYARIM NEDIR?<br />
Transkraniyal manyetik stimülasyon<br />
(uyarım) veya TMS, beyin stimülasyonunun<br />
invazif (cerrahi işlem gerektirmeyen)<br />
olmayan bir şeklidir. TMS cihazları,<br />
vücudun tamamen dışında çalışır ve beynin<br />
depresyonla ilgili olduğunu bildiğimiz<br />
belirli bölgelerine güçlü manyetik alanlar<br />
uygulayarak merkezi sinir sistemi aktivitesini<br />
etkiler. Beyinde hedeflenen alanda “nöronal<br />
deporizasyon” denilen değişim oluşur, yani<br />
beyindeki hücrelerin elektriksel iletisine<br />
müdahale edilir. Beynin elektriksel ve<br />
kimyasal iletiyle çalıştığı düşünülürse beynin<br />
yeterli çalışmayan doğal süreçlerini harekete<br />
geçirici etkisi vardır. Dışarıdan elektrik akımı<br />
vermeden, güçlü ama kısa bir manyetik<br />
alan yaratarak tedavi etkisini oluşturur.<br />
Sistem temel olarak beyindeki doğal elektrik<br />
süreçlerini harekete geçirir.<br />
TMS anestezi gerektirmez, genellikle<br />
ilaçlar ve EKT ile görülen yan etkilere kıyasla<br />
son derece iyi tolere edilir. En yaygın yan<br />
etki, tedavi sırasında veya sonrasındaki baş<br />
ağrısıdır. Çok nadiren görülen bir diğer yan<br />
etkisiyse nöbetlerdir. TMS hemen herkese<br />
uygulanmakla birlikte kafa derisinde metal<br />
implant olan, kafa travmasına veya diğer<br />
ciddi nörolojik sorunlara sahip yüksek risk<br />
altındaki kişiler için uygun olmayabilir.<br />
DEPRESYONDA %60’A KADAR<br />
ETKİLİ<br />
İlaçlardan fayda sağlamayı deneyen ve<br />
alamayan depresyonlu kişilerin yaklaşık %50<br />
ila %60’ı TMS ile klinik olarak anlamlı bir<br />
iyileşme yaşar.<br />
TMS ile psikiyatriye ek olarak<br />
nörolojik bozukluklar, ağrı yönetimi ve<br />
fiziksel rehabilitasyon için yeni tedavilere<br />
dönüşeceği umuduyla kapsamlı bir<br />
şekilde çalışılmaktadır. TMS, 2008 yılında<br />
depresyon, 2019 yılında obsesif kompulsif<br />
bozukluk tedavisi için ABD Gıda ve İlaç<br />
Dairesi (FDA) tarafından ruhsat almıştır.<br />
Ayrıca klinik araştırmalarda etkili<br />
bulunduğu için ABD ve Avrupa’da anksiyete<br />
bozuklukları, panik bozukluk, travma<br />
sonrası stres bozukluğu, alkol ve kokain<br />
bağımlılığı, Parkinson, demans, epilepsi,<br />
kronik ağrı bozukluğu, fibromiyalji ve<br />
kulak çınlaması tedavisi gibi birçok alanda<br />
güvenle kullanılmaktadır. Klinik çalışmalar<br />
tekrarlayan manyetik uyarım tedavisinin<br />
güvenli ve etkili olduğunu göstermiştir.<br />
Doktorum neden TMS’nin benim için doğru<br />
olduğuna karar verdi?<br />
Bilimsel çalışmalarda ve dünyanın önde<br />
gelen birçok kliniğinde depresyon tedavisi<br />
için adım adım bir yaklaşım önerilmektedir.<br />
Antidepresan ilaçlar ve psikoterapi,<br />
majör depresyonda birinci basamak<br />
tedavilerdir. Ancak bu tedaviler tüm<br />
değerlendirilebilir:<br />
hastalar için işe yaramayabilir.<br />
Ayrıca depresyonu olanların %30-40 1 düzelme sağlamıyorsa,<br />
kadarı ilaçları iyi tolere edemeyebilir ya da İlaçları yan etkileri nedeniyle<br />
verilen ilaç tedavisi hastalığın tamamen 2<br />
iyileşmesine neden olacak kadar yeterli istemiyorsanız,<br />
etki gösteremeyebilir.<br />
Bu gibi durumlarda TMS, alternatif З<br />
tedavi olarak ya da antidepresan ilaç ve<br />
psikoterapiyi güçlendirilmesi amacıyla<br />
kullanılabilir. Antidepresanlar ve diğer<br />
nöropsikiyatrik ilaçlardan yeterli yanıt<br />
elde etmede başarısız olmuş, tekrar eden<br />
semptomları olan veya ilaçları tolere<br />
edemeyen hastalar için TMS uygun bir<br />
tedavi seçeneği olabilir.<br />
TMS, şu durumlarda bir seçenek olarak<br />
İlaç ve psikoterapi şikayetlerinizde yeterli<br />
kullanamıyorsanız ya da ilaç kullanmak<br />
Ayrıca ilaç kullanımının kısıtlandığı<br />
durumlarda, örneğin gebelikte, emziren<br />
annelerde, yaşlılarda ve kalp hastalarında<br />
rahatlıkla kullanılabilir. Bu yönüyle hasta ve<br />
hekime büyük kolaylık sağlar.<br />
TMS tedavisi<br />
nasıldır?<br />
l TMS, birkaç hafta boyunca<br />
haftada beş altı gün seans<br />
gerektiren yoğun bir tedavi<br />
seçeneğidir. Her seans, kullanılan<br />
cihaza ve klinik protokole bağlı<br />
olarak 15-30 dakika arasında<br />
sürebilir.<br />
l TMS nispeten kısa, invazif<br />
olmayan, ayakta tedavi yöntemidir.<br />
Bu, ameliyat içermediği, anestezi<br />
veya sedasyon gerektirmediği<br />
ve sonrasında dinlenmeye gerek<br />
olmadığı anlamına gelir. Tedavi<br />
boyunca uyanık ve tetikte kalırsınız.<br />
l TMS tedavisi sistemik değildir,<br />
yani antidepresanların yapabileceği<br />
gibi vücudunuzun diğer bölgeleri<br />
üzerinde hiçbir etkisi yoktur.<br />
l Hastalar geldiğinde kısa bir<br />
süre bir teknisyen veya doktora<br />
danışabilir ve ardından stimülasyon<br />
sürecine başlayabilir. Teknisyen,<br />
beyinde motor korteks adı verilen bir<br />
“dönüm noktası”ndan yararlanarak<br />
ideal stimülasyon yoğunluğunu ve<br />
anatomik hedefi belirleyecektir.<br />
l Ekip, öncelikle beynin bu<br />
bölümünü hedefleyerek,<br />
uyarma bobinini en iyi nerede<br />
konumlandıracağını ve yeterli<br />
uyarımı elde etmek için ne kadar<br />
yoğun bir şekilde “ateşlemesi”<br />
gerektiğini saptayabilir. Daha sonra<br />
bu verileri dorsolateral prefrontal<br />
korteksi bulmaya doğru çevirmek<br />
için hesaplamalar yapılır.<br />
l Beynin uyarılma düzeyini<br />
değiştirmek için bir seans yeterli<br />
olsa da genellikle tedavinin üçüncü,<br />
dördüncü, beşinci ve hatta altıncı<br />
haftasına kadar rahatlama fark<br />
edilmez.<br />
38 TEMMUZ 2021 TEMMUZ 2021 39
Change language