6 10 қыркүйек, сенбі, 2022 жылSARYARQA SAMALYЖАРАЙСЫҢ!Альмира жарадыПавлодар қаласы химия-биология бағытындағыНазарбаев зияткерлік мектебінің оқушысы АльмираНұрланова химия пәнінен халықаралық олимпиададанекінші орын алып, Оқу-ағарту министріАсхат Аймағамбетовпен кездесті.Нұр-Сұлтан қаласында өткеншарада жеткен жетістігі үшіноқушымыз Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен3 миллион 180 мың теңгекөлемінде ақшалай сертификатпенмарапатталды.Альмира Павлодар қаласындағыNIS-ке оқуға түскенсәттен бастап химия пәнінеқызығушылық танытып, дарындыұстаз Ілияс Шормановпен бұлпәнді тереңдетіп оқумен айналысты.Оның жетекшілігіменталай додаларда мектебіміздіңнамысын абыроймен қорғап,бірқатар белестерді бағындырды.Ал биыл ол ең беделді химияолимпиадасында – халықаралықхимия пәнінен олимпиададажүлдегер атанды.Назарбаев зияткерлікмектебінің баспасөзқызметі.Өзің бояп алЖалқаулықтың дәрісіҚинағанда сақинасыбасыңның,Батпағанда ешқайсысыасыңның,Жүгіретін дәрігерге,әптеккеӘдеті ғой кәріңнің де,жасыңның.Әптек іші - ақ мәрмәржарқыраған,Келер мұнда буынысырқыраған.Шипасын бар дертіңекөп дәрініңТүсінетін болды ғойнарқын адам.Жарқыраған тура алдыңдашыны тұр,- Біріншініңбалалары,Екпе алуға келіңдер!- Мен екпеденқорықпаймын,Қорықпаңдар имене,Салды инені - немене!Қорқақтар бар аса тым,Варя, Вера - құрбылар,Жібермейді уақыттыЕшқашанда құр бұлар.Ешкімге жоқ зияны -Жинайды коллекцияны.Құрбыларда - екі альбомКітап дерлік алып том.Көрсетіп оны даурығад,Іші толған лауреат!Тұлғалар бар әртүсті;Көресің таныс әртісті.Ақын да бар, жазушы,Көрнекті кен қазушы.Одан әрі керегіңніңмыңы тұр.Қарапайым ереженісақтамай,Енді міне іздеп жүрсіңжақпа май.Осында тұр түрлі-түрлішырын да,Қолданатын оны адамдарбұрын да.Толып жатыр, толып тұрбасқасы да,Ал мынасы - тамақтыңбаспасына.Ал мынасы тарағанкөп шетелге,Дәрігерден қашатын.Ал мен болсам, қорқу түгіл,Әзілге де басамын, -Бірінші боп өттім алға,Кіріп бардым тура залға.ЕкпеЖүйке деген темір менде,Қорықпайтын менбір пенде.ҚолтаңбаАдамдар ғой кіл дарынҚойған мұнда қолдарын.Берді біреу қолтаңбажүре түсіп,Табу қиын енді оныеске түсіп.Алып жатыр бетінтүгел дәптердің,Ұқсайды екен жазуынашахтердің.Қарайсың кеп қызыға -Нағыз қымбат қазына!Келіп-ақ тұр қолдан бәрі -Алу жолы қолтаңбаны.Сергей МИХАЛКОВБірден-бір ем асқынғанкөкжөтелге.Өмірде бұл көп қой қатер -бәрі сын,Ауырасың -айтпағанда әрісін.Сатса, шіркін,әптектерде әрдайымЕм болатынжалқаулықтың дәрісін.Мендік ниет, бәлкім,болар тосын да,Шіркін маған табылса ғойосында.Жалқаулықты айықтырарбойымнанМаған керек сондайдәрі расында!Билет ойын-сауыққаЖетпей жатсабір қолға,Бір шанышқан қауіп пе,Ауысам оны уколға.Дәрігер айтты: - Кіріңдер, -Қабырғаға жабыстым,Ойламаппын мен сондаТізелерді дірілдер.Қарап тұрсаң әр ісін,Сен де біліп аласыңҚолтаңба алу әдісін.Жинасаң егер белгілер,Бұрын ғой еді ел білер.Марка да шыққан модадан,Тоқтатты оны көп адам.Қолтаңбаның атынан да,санынанЖаңылған соң көбін оныңтаныман.«Кімдер бұлар?»деп сұрасаң, айтары:«Керек болса,өзің оны танып ал».Сәнді көйлекӨзінен үлкен тете ағаСыйға тартты КатяғаШетелдік көйлек өзгеше.Тігінен де, көлденең -Толған жазу, ел деген.Ал, оқиық ендеше:«ЛОНДОН», «ТОКИО»,«ФЕРҒАНА» -Бұлар енді жең ғана.Арқада: «МАДРИД»,«СТАМБУЛ»,«МОНРЕАЛЬ», «ПАРИЖ»,«КАБУЛ».Кеудеде: «МАРСЕЛЬ»,«МИЛАН»,«РИМ», «ЖЕНЕВА»,«ТЕГЕРАН».Ары оқиық, не тұрыс:«СИНГАПУР», «БРЮССЕЛЬ»,«ТУНИС»,«ЦЮРИХ», «НИЦЦА»,«ВЕНА», «БОНН»,Туғанына Бұлбұлдың -ширек ғасыр,Орманда - той,сондықтан ұлан-асыр.Жиылды оған, түгел келдіқыр мен ой,Өйткені ол жай той емес -мерейтой!Құттықтауларжан-жақтан кеп ағылды,Мұндай тойды бар қауымкөп сағынды.Көңілді өтті салтанатдастарқаны,Той соңында шырқалдыжастар әні.«КОПЕНГАГЕН»,«ЛИССАБОН».Кисе Катя көйлекті,Жақындар оған көп епті.«Көйлегіңді оқиық,Көңілге бірден тоқиық», -Дегендерге кейде көнсе,Енді бірде көнбепті.Тыңдасаңсыныптастарын,(Түсінсең сөздің астарын):«Көйлек емес – оқулық!» -Дейді шайқап бастарын.Тек көкесі тұнжырап,Мына жайды тұр сұрап:«Бомбей, Дели арасы,Алшақ кеткен, қарашы.Мәскеуге жақын Панама,Еш қонбайды санама!Бұзған бәрін, жүйесін,Қарадан қарап күйесің.Жаттасаң көйлекқаласын,Екілік баға аласың!»Бұлбұл мен қарғаҚарға ғана үнсіз отырмұңайған:«Кіл жағымпазжиналыпты-ау маңайдан.Ал мен болсам,тіпті елуді еңсердім,Тойлау қайда бағың ұшсамаңдайдан!Жапалақ мені мақтапжар салса да,Қала берем ылғида бір тасада, -Деді сонда қарға ұзаққарқылдап. -Жүрсек - тағы ел алдындажарқылдап.Дарынды біз сияқтыкөзге ілмейді,Кімнің тойын тойлаудыда білмейді».Орыс тілінен аударған -Серік САТЫБАЛДИН,Павлодар қаласы.
SARYARQA SAMALY10 қыркүйек, сенбі, 2022 жыл 7КЕҢЕСРУХАНИ-ТАНЫМДЫҚ СҮРЛЕУЛЕРДейл Карнегиден сәттіболу үшін 10 кеңесЕмдікшөптердіңатауларыДейл Карнеги - америкалық педагог,психолог, жазушы. Өздігінен жетілутуралы көптеген психологиялық курстарыбар. Оның кітаптары қазіргі кезде детанымал.Айналаңызға бір сәтке қарап,сәттілікке қол жеткізген адамдарғазер салып көріңізші. Олардың бәрібасқаларға ұқсамайтын, басқаларданбөліп тұратын ерекше мінез-құлыққаие болуы әбден ықтимал.Біз сізге Дейл Карнегидің басқалардыбасып озатын және өзіңіздегі ашылаалмай жүрген кейбір қасиеттердібаяндап беруге тырысамыз.Адамның мүмкіндіктері шексіз.Біздің миымыз компьютер немесеқатты диск сияқты толып қалмайды.Ойлау қабілетіміз орасан. Сіз жаңамақсаттар мен армандарға қол жеткізуүшін, өзіңіздің мүмкіндіктеріңіз бенқабілеттеріңізді үнемі кеңейтіп отыруғатиіссіз. Бұл үшін:Қазіргі сәтпенөмір сүріңізКөптеген адамдар өткен өмірлерінжиі еске түсіреді. Олар күні бойыбұрынғы істеген істерімен мақтануғадайын. Бірақ мойындау керек, өткенөмір өтті-кетті. Оны қайтарып алаалмайсыз. Сондықтан, өткенмен өмірсүру сізге тек зиянын тигізеді жәнеқабілетіңіздің бәсеңдеуіне әкеп соғады.Бұл мәселемен жолыққанда «қалайбұлай болды?» - сынды сұрақтарменөзіңізді қинауыңыз мүмкін. Бірақбұл сізге көмектеспейді. Қайта«мен мұны қалай түзеймін?» - дегенсұраққа жауап іздеңіз. Егер құндыуақытыңызды жоғалтқыңыз келмесе,өткенді саралаңыз. Осы шақта өмірсүріңіз. Болашақ жайлы да ұмытпаңыз.Мен сенің сөзіңе сенгенім -Мен сенің өзіңе сенгенім.Сен менің сөзіме сенгенің -Сен менің өзіме сенгенің.Серкені Серік ерте ме,Серікті серке ерте ме?Серке ерке ме,Серік ерке ме?Бақа батпақта ма?Бақбақ батпақта ма?Болмашы нәрсегемән бермеңізКей кездері көшеде танымайтынадамнан естіген дөрекі сөздер күнібойы көңіл-күйіңіздің түсіп жүруіне себепболуы мүмкін. Егер де сіз өзіңізге сенімдіболсаңыз, мұндай майда нәрселергекөңіл аудармаңыз. Ол үшін өзіңізденсұраңыз: «Бұл жағдай 1 жылдан соң мағанәсер ете ме?» - деп. Егер жоқ болса,бұл болмашы жайт күш-қуатыңыздыкетіріп, көңіліңізді түсіруге тұрарлықпа? Ең дұрысы, болашағыңызға тікелейәсері бар нәрселермен шұғылданыңыз.БарлығынабасқалардыкінәламаңызӨз бойындағы кемшілікті жасырудыңең оңай жолы - басқаларға кінаратарту. Үкіметті немесе бастығыңдыаз айлық үшін, болмаса бүкіл әлемдіорындалмай қалған армандарың үшінкінәлау оп-оңай. Дегенмен, есіңіздесақтаңыз, алға қойған мақсаттарыңызғажету үшін, жауапкершіліңізді сезінуіңізөте маңызды.Сіз басқаларды кінәлай отырыпжауапкершіліктен құтылуыңыз мүмкін.Бірақ өзгелерге өзіңізді басқарумүмкіндігін беріп қоясыз. Егер сіз100% өз өміріңіздің қожайыны болсаңызмақсатыңызға тез жетесіз.ШағымданабермеңізӘрқайсымыз өмірде бір рет болсыншағымданғанымыз рас. Себебі бұл -барлық адамға тән нәрсе. Адамүнемі шағымданатын болса, негативорталығына айналады. Егер сіз өзтағдырыңызға риза болмасаңыз,басқаларға шағымданудың орнынаоны өзгертуге тырысыңыз.Үлкен мақсаттарданқорықпаңызКөптеген адамдар сенімсіздіктенөздеріне оңай мақсаттарды таңдайды.Сәтсіздікке ұшыраудан қорықпау керек.Ұмытпаңыз, тәуекел түбі - жел қайық.Сіздің мүмкіндіктеріңіз аса зор, азынакеліспеңіз. Адам тек өз мүмкіндігінсезінгенде ғана ірі мақсатқа ұмтылады.ЖаңылтпаштарБақа бақта ма?Бақбақ батпақта ма?Үш ұшқыш ұшады,Үш ұшқыш ұшса,Үш құс та ұшады.Ұшқыш ұша ма?Үш құс ұша ма?Алатауда аңғарлар бар,Алатауда заңғарлар бар,Аңдар заңғарларда ма,ПроблемаларданқашпаңызБіздің негативті көңіл-күйіміз жайжарылатын бомба секілді. Кез-келгенсәтте жарылуы мүмкін. Сондықтансізді бір нәрсе мазалап жүрсе, онытап қазір шешіңіз. Проблемаларданқашпаңыз, оларды шешіңіз.Өз күшіңізге сеніңізБір нәрсеге өзіңізді сендіру сөзсізсіз үшін өте маңызды. Егер сіз бірмәселені шешуге сенбей тұрсаңыз,ақылыңыз да бұған дәлел табады.Егер де сіз өз күшіңізге сенсеңіз,күшіңіз сізді әр уақытта тығырықтаналып шығады. Өзіңізді зерттеу барысындаөзіңізге деген сенімділігіңіз одансайын арта түседі.БасқалардыңкөмегінқабылдаңызКей адамдар көмекке мұқтаж болатұра одан бас тартады. Бұл - барыптұрған ақымақтық. Көмек сұрауданешқашан ұялмау керек. Кей кездерібір мәселені шешуге кеткен бірнешесағат, біреудің көмегі арқылы бірнешесекундта шешілуі мүмкін.Мәселені кейінгеқалдырмаңызЖұмыстарды дәл қазір орындаумүмкін болған жағдайда оларды кейінгеқалдыру сіздің мүмкіндіктеріңіздіөлтірудің бірден-бір дұрыс жолы. Егерсіз алға қойған мақсаттарыңыздыңбірде-біріне жеткіңіз келмесе, олардыүнемі кейінге қалдырып отырыңыз.Егер жоспарлаған мақсатыңызғажеткіңіз келсе, жұмысты дәл қазірбастаңыз. Өзіңізге күмәнданбаңыз.Ұнаған нәрселерді жасаған кезде сізәрқашан дұрыс жолдасыз.Үнемі күліп жүріңізҰмытпаңыз, үнемі жымиып жүру -сіздің құпия қаруыңыздың бірі. Тіптісізге қатты ашуланған адам жүзіңіздегікүлкіні көргенде абдырап қалып, сабасынатүседі.Дереккөз: http://bilim-all.kz/Аңғарларда ма?Қаршығаның қарашығыныңқарасынан,Қарлығаштың қанатыныңқарасы қара ма?Әлде қарлығаштыңқарашығынан,Қаршығаның қанатықара ма?Тұрысбек ЕДІЛБАЙ.Аскөк (укроп) – тыныштандыру, өт айдағыш, тынысжолдарын тазарту қасиетіне ие. Барлық ағзаны тазалайдыәрі ас қорыту жұмысын реттейді. Стенокардия,гипертония, невроз секілді ауру түрлеріне де ем.Бауырға да пайдалы.Аскөк жапырақтарын кәдімгі шай ретінде, шайорнына күні бойы ішсе, анемияға, жүрек астмасынаемі болады.Ақжелек (петрушка, ақжелкен деп те атайды) А,С, В, РР, Е дәрумендеріне, эфирлік майлар менфолий қышқылына бай. Фосфор, темір, магний,калий бар. Ол жамбас аумағындағы қан айналымынжақсартып, қабынуда жәрдемдесіп, қан тамырларыныңқызметін, зат алмасуын реттейді. Денедегі ісіктіқайтарады, ішектерді тазалайды, семіздікпен күреседі.Кариеске қарсы жақсы ем. Жаңа сөлін ішу арқылыкөру мүшесінің қызметін жақсартуға болады. Бұл шөптіескірмеген, балғын кезінде пайдаланады. Пісіргенде барқасиетін жоғалтатыны ойда болу керек. Мұздатқыштасақтауға болады.Ақжелкек (хрен обыкновенный) құрамындағыбиологиялық белсенді заттар ауыз қуысындағы бактериялардыөлтіре алады. Бұл үшін жарты шай қасықұнтағын бір стакан суға салып шаю жеткілікті.Желкөк (хрен) осы ақжелкек – тыныс алу жолдарыныңауруы бронхит, сондай-ақ цистит, түрлі қуық жолы ауруларынболдырмайды. Жөтелді басып, ауыз қуысыныңзиянын жояды.Кәді (кабачок) несеп айдағыш, терінің түсінжақсартып, ағзаны улы заттардан тазалайды. Артықсалмақпен де күреседі. Оның құрамында С және Кдәрумендері бар.Үрме бұршақ (фасоль) ағзаныулы заттардан тазартатынщетка қызметін атқарып, асқорытуды жақсартып, адамдықуаттандырады, күш береді.Оның құрамында марганец,магний, калий мен мыскездесетіндіктен, қан айналымынжақсартып, иммунитеттікөтереді.Қарақат (смородина) – жұқпалы вирустардыжоюда шаймен қосып ішсе көмегі бар. Ондағы Сдәрумені суық пен қабынуға қарсы қабілетті арттырады.Микробтарды да жоя алады.Бүлдірген (земляника) – ыстық түсіріп, суықтаудықайтарады, тыныс жолы жұқпаларын өлтіріп, жүйкеніжайландырады.Асбұршақ (горох) – ем орнына жүреді. Оны суғапісіріп, кептіріп, талқандап, ұнтағын сары майға араластырыпжесе, суық тиген кезде, тұмауратып, жөтелқысқанда, қарықтан тазалауға пайдасы зор.Лавр жапырағы - ағзадағы тұздарды шығарады.Зәйтүн (оливка) – асқазан жарасының алдыналады, ішекті дерттен сақтап, ларингитті болдырмайды.Жемісін күйік шалғанда пайдаланса, жәрдемімол екен. Ал майын тұрақты пайдаланса, ас қорытужүйесі жұмысы қалыпқа түсіп, холестерин төмендейді,жүрек-қан тамыр ауруларының алдын алып, диабеттіболдырмайды. Зәйтүн майы бауырды, қан тамырларын,асқазан-ішекті, бүйректі, буындарды да жылдарбойы жиналған қақтан тазартады екен.Шырғанақтың (облепиха) жемісі, бұтағы, тамыры, тіптіжапырағы да тұнба жасап жағуға, ішуге болады. Бұларсуықтағанға қарсы, қабынғанды басуға және ағзанынығайтып, жақсартуға, қан тамырларының беріктігінқамтамасыз етіп, жүйкені жайландырар, дәруменменқамтамасыз ететін қасиетке ие. Сондай-ақ адамныңесте сақтау қабілетін қалпына келтіріп, қартаюдытежеуге де ықпал ете алады. Бұлардан басқа дапайдалы қасиеттері жетерлік екен. Шырғанақ майыныңқұрамында ағзаға пайдалы 206 түрлі зат бар. Оныңішінде көп мөлшерде Е, С, А, В дәрумендері және флавонбар. Бұлар шаршағанды басып, сергектікті арттырып,бұлшық еттің белсенділігін реттейді. Асқазаннның кілегейқабығын қорғап, қандағы холестеринді төмендетеді,жараның, күйіктің жазылуын жеделдетеді.Ибрагим БЕГІМХАН,Қазақстан Журналистер одағының мүшесі,№2 орта мектептің қазақ тіліжәне әдебиет мұғалімі,Ақсу қаласы.
Change language