Nowe leki kontrolujące obturację dróg oddechowych u chorych na ...
Nowe leki kontrolujące obturację dróg oddechowych u chorych na ...
Nowe leki kontrolujące obturację dróg oddechowych u chorych na ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Nowe</strong> <strong>leki</strong> <strong>kontrolujące</strong> <strong>obturację</strong> <strong>dróg</strong> <strong>oddechowych</strong> u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP 5<br />
ARTYKUŁ REDAKCYJNY<br />
<strong>Nowe</strong> <strong>leki</strong> <strong>kontrolujące</strong> <strong>obturację</strong> <strong>dróg</strong> <strong>oddechowych</strong><br />
u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP<br />
TADEUSZ PŁUSA<br />
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie, Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii CSK MON,<br />
kierownik: prof. dr hab. med. T. Płusa<br />
<strong>Nowe</strong> <strong>leki</strong> <strong>kontrolujące</strong> <strong>obturację</strong> <strong>dróg</strong> <strong>oddechowych</strong><br />
u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP<br />
Płusa T.<br />
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie, Klinika Chorób<br />
Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii CSK MON<br />
W celu zwiększenia skuteczności leczenia <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> przewlekłą<br />
obturacyjną chorobę płuc (POChP) konieczne jest komplementarne<br />
oddziaływanie <strong>na</strong> farmakologiczne receptory oraz zmniejszenie częstości<br />
dawkowania leków. Podawanie leków raz dziennie stanowi<br />
istotny krok wpływający <strong>na</strong> lepszą współpracę z chorym. <strong>Nowe</strong> preparaty<br />
długo działających bronchodilatatorów – � 2 -agoniści i ultra<br />
długo działający � 2-agoniści (LABA), takie jak indakaterol i karmoterol,<br />
są obecnie wprowadzane do leczenia <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP. Po<strong>na</strong>dto<br />
kolejnemu etapowi badań jest poddawanych kilka nowych długo<br />
działających preparatów przeciwmuskarynowych (LAMA), <strong>na</strong> przykład<br />
aklidy<strong>na</strong> i glikopyrolat, oraz preparatów złożonych LABA + LAMA<br />
o podwójnym działaniu. Zasadniczym celem prowadzonych badań<br />
<strong>na</strong>d lekami bronchodilatacyjnymi jest utworzenie cząsteczki określanej<br />
jako M 3 antagonista do � 2 agonisty (MABA), co może przyczynić<br />
się do opracowania nowych metod terapeutycznych.<br />
Słowa kluczowe: ultra długo działający � 2 -agoniści, indakaterol, długo<br />
działające czynniki przeciwmuskarynowe<br />
Pol. Merk. Lek., 2011, XXX, 175, 5<br />
W leczeniu <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP stosuje się dotychczas przede<br />
wszystkim <strong>leki</strong> przeciwzapalne, podobnie jak u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong><br />
astmę oskrzelową, z uwzględnieniem glikokortykosteroidów<br />
(GKS), pochodnych teofiliny, agonistów receptorów � 2 -adrenergicznych<br />
i leków antycholinergicznych. Wprowadzenie<br />
preparatów o przedłużonym działaniu oraz zwiększenie dawek<br />
leków nie zawsze wpływa <strong>na</strong> uzyskanie oczekiwanej<br />
poprawy klinicznej [4, 15]. Oceny takiego postępowania są<br />
rozbieżne. Z jednej strony jego skuteczność jest ocenia<strong>na</strong><br />
<strong>na</strong> podstawie zmniejszenia liczby zaostrzeń choroby, z drugiej<br />
zaś obserwuje się działania niepożądane – występowanie<br />
wielu powikłań układowych, przy niewielkim wpływie <strong>na</strong><br />
remodeling [16]. Przesłanki te stanowią wystarczające uzasadnienie<br />
konieczności poszukiwania nowych sposobów leczenia<br />
(ryc.).<br />
Podstawą kierunków poszukiwań oraz badań nowych cząsteczek,<br />
które mogą z<strong>na</strong>leźć zastosowanie w terapii chorób<br />
obturacyjnych, są <strong>na</strong>stępujące założenia:<br />
� konieczność klinicznej poprawy skuteczności stosowanych<br />
już grup leków – � 2 -agonistów (formoterolu i salmeterolu)<br />
i antycholinergicznych (tiotropium) przez wydłużenie czasu<br />
ich działania, a także zmniejszanie działań ubocznych<br />
glikokortykosteroidów (flutikazonu, cyklezonidu, mometazonu,<br />
budezonidu) dzięki poprawie ich farmakokinetyki;<br />
Novel controllers of airway obstruction in COPD patients<br />
Płusa T.<br />
Military Institute of Medicine in Warsaw, Poland, Department<br />
of Inter<strong>na</strong>l Medicine, Pneumonology and Allergology,<br />
Central Clinical Hospital of the Ministry of Natio<strong>na</strong>l Defense<br />
For improving effectiveness of chronic obstructive pulmo<strong>na</strong>ry disease<br />
(COPD) therapy is necessary to influence on pharmacologic<br />
receptors in the complementary way and to reduce the dose frequency.<br />
The once-daily dose administration is an important step which<br />
may allow to enhance of patients compliance. Novel long-acting bronchodilators<br />
– � 2 -agonists or ultra long-acting � 2 -agonists (LABAs)<br />
such as indacaterol and carmoterol – are under clinical application<br />
for the treatment of COPD patients. Moreover, some new long-acting<br />
antimuscarinic agents (LAMA) (aclidinium, glycopyrrolate) and<br />
dual-action ultra LABA+LAMA combi<strong>na</strong>tion products are under development.<br />
The main target of therapeutic research is to produce a<br />
dimmer molecule known as M 3 antagonist-� 2 agonist (MABA) bronchodilators<br />
which will open the door for a new range of combi<strong>na</strong>tion<br />
products.<br />
Key words: ultra long-acting � 2 -agonists, indacaterol, long-acting<br />
antimuscarinic agents<br />
Pol. Merk. Lek., 2011, XXX, 175, 5<br />
� potrzeba wprowadzania nowych terapii, opracowanych<br />
dzięki poz<strong>na</strong>niu mechanizmów zjawisk wywołujących objawy<br />
kliniczne; przykładem badania <strong>na</strong>d anty-interleukiną<br />
5 czy nowymi inhibitorami fosfodiesterazy 4 (PDE4);<br />
� możliwość wykorzystania w terapii patologii układu oddechowego<br />
wyników obserwacji odnoszących się do innych<br />
dziedzin medycyny oraz zastosowania nowych metod leczenia,<br />
np. antagonistów TNF-�;<br />
� nieodzowności wyz<strong>na</strong>czania nowych celów terapeutycznych,<br />
polegających <strong>na</strong> oddziaływaniu <strong>na</strong> geny i białka regulatorowe.<br />
NOWE BRONCHODILATATORY<br />
Mechanizm działania leków powodujących rozszerzenie światła<br />
oskrzeli polega głównie <strong>na</strong> relaksacji mięśni gładkich.<br />
Po<strong>na</strong>dto uczestniczą one aktywnie w ograniczaniu wpływu<br />
mediatorów odpowiedzialnych za skurcz mięśniówki oskrzeli<br />
i uwalnianie neurotransmiterów. Podjęto badania <strong>na</strong>d nowymi<br />
cząsteczkami, które w z<strong>na</strong>cznym stopniu mogą zwiększyć<br />
skuteczność dotychczas stosowanej terapii <strong>chorych</strong> <strong>na</strong><br />
POChP, czas ich efektywnego działania jest bowiem dość<br />
długi (tab.1).
6<br />
Ryc. Cele badań <strong>na</strong>d terapią w POChP<br />
Fig. Targets of therapy in COPD<br />
Tabela 1. Grupy nowych bronchodilatatorów<br />
Table 1. Groups of new bronchodilators<br />
<strong>Nowe</strong> bronchodilatatory<br />
Grupa leków Przykłady<br />
Ultra-<br />
LABA<br />
ultra-długo działający � -agoniści 2 Indakaterol<br />
Karmoterol<br />
LAMA długo działający antagoniści Glikopyrrolat<br />
receptorów muskarynowych Bromek aklidinium<br />
MABA muskarynowy antagonista <strong>na</strong> etapie badań<br />
dla � -agonistów 2 doświadczalnych<br />
Kombi<strong>na</strong>cje inhalacyjne LABA + LAMA, MABA<br />
<strong>Nowe</strong> cząsteczki hamujące ki<strong>na</strong>zy lekkiego <strong>na</strong> etapie badań<br />
łańcucha miozyny doświadczalnych<br />
Ultra-LABA<br />
Nabłonek<br />
Fibroblasty<br />
Włóknienie<br />
Limfocyt CD 8+<br />
Ultra-LABA (ultra-long acting beta-2-agonists) – karmoterol i<br />
indakaterol – agoniści receptora � 2 -adrenergicznego o przedłużonym<br />
działaniu i małej cząsteczce są obecnie <strong>na</strong> etapie<br />
wprowadzania do terapii klinicznej. Zaobserwowano, że właśnie<br />
indakaterol może być szczególnie przydatny jako dilatator<br />
mięśni gładkich w małych oskrzelach u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP<br />
oraz ciężką astmę [32]. Opracowane kolejne preparaty LABA,<br />
o kodzie: GSK-159797, GSK-597901, GSK-159802, GSK-<br />
-642444 i GSK-678007, są poddawane jeszcze ocenom ich<br />
skuteczności u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP i astmę [11] (tab. 2). <strong>Nowe</strong><br />
preparaty LABA z łańcuchem saligeninowym wykazują z<strong>na</strong>miennie<br />
dłuższe działanie w porów<strong>na</strong>niu z salmeterolem [10].<br />
Indakaterol (QAB-149) cechuje się szybko uzyskiwanym<br />
efektem działania rozkurczowego mięśni gładkich oskrzeli,<br />
który utrzymuje się po<strong>na</strong>d 24 godziny. W porów<strong>na</strong>niu z dotychczas<br />
stosowanymi preparatami indakaterol charakteryzuje<br />
się lepszymi parametrami farmakokinetycznymi [6] (tab. 3).<br />
W badaniach oceniających zmiany w małych oskrzelach<br />
po próbie z karbacholem stwierdzono, że indakaterol ma<br />
<strong>na</strong>jwiększą wewnętrzną skuteczność dzięki dużej sub<strong>na</strong>nomolarnej<br />
sile preparatu już po zastosowaniu połowy stężenia<br />
dawki inhalowanej (IC 50 – inhaled concentration) w porów<strong>na</strong>niu<br />
z pozostałymi preparatami z tej grupy [32] (tab. 4).<br />
Makrofag<br />
Czynniki<br />
chemotaktryczne<br />
PROTEAZY<br />
MCP-1<br />
Neutrofil<br />
Inhibitory proteaz<br />
Rozedma Nadmierne wydzielanie śluzu<br />
Komórki macierzyste<br />
Przerwanie palenia<br />
Antagoniści<br />
mediatorów<br />
Leczenie<br />
przeciwzapalne<br />
Śluzowe regulatory<br />
T. Płusa<br />
Tabela 2. <strong>Nowe</strong> preparaty ultra-LABA<br />
Table 2. New ultra-LABA’s<br />
Ultra-LABA<br />
Preparat (firma) Działanie Faza badania<br />
Indakaterol szybko uzyskany efekt działania, faza III i IV<br />
(Novartis) utrzymujący się po<strong>na</strong>d 24 godziny,<br />
nie przeciwdziała SABA<br />
Karmoterol szybko uzyskany efekt działania, faza III<br />
(Chiesi) utrzymujący się 30 godzin<br />
GSK-159797 z<strong>na</strong>miennie poprawia wartość FEV1 (GlaxoSmithKline/ przez 24 godziny, niez<strong>na</strong>cznie<br />
faza IIb<br />
Theravance) przyspiesza czynność serca<br />
GSK-642444 charakteryzuje się większym faza IIa<br />
(GlaxoSmithKline/ wskaźnikiem terapeutycznym<br />
Theravance) niż GSK-159797<br />
Tabela 3. Początek i czas działania ultra-LABA [wg 6]<br />
Table 3. Onset of action and duration of ultra-LABA’s [acc. 6]<br />
Preparat Początek działania Długość działania<br />
Indakaterol 30±4 min 529±99 min<br />
Formoterol 32±1 min 158±30 min<br />
Salmeterol 169±32 min 475±130 min<br />
Salbutamol 28±3 min 22±9 min<br />
Tabela 4. Wewnętrz<strong>na</strong> skuteczność i sub<strong>na</strong>nomolar<strong>na</strong> siła preparatów z<br />
grupy ultra-LABA [wg 32]<br />
Table 4. Inter<strong>na</strong>l efficacy and sub<strong>na</strong>nomolar potency in ultra-LABA’s [acc.32]<br />
Preparat Wewnętrz<strong>na</strong> Sub<strong>na</strong>nomolar<strong>na</strong> siła<br />
skuteczność preparatu z IC 50<br />
Indakaterol 73±27% 37±8 nM<br />
Formoterol 67±11% 0,3±0,1 nM<br />
Salmeterol 35±5% 0,7±0,2 nM<br />
Salbutamol 48±4% 125±11 nM<br />
Natomiast z badań czynnościowych wynika, że jest on<br />
pełniejszym (w 73%) agonistą receptora � 2-adrenergicznego<br />
niż salmeterol (w 38%). Przejawiając dwukrotnie większą
<strong>Nowe</strong> <strong>leki</strong> <strong>kontrolujące</strong> <strong>obturację</strong> <strong>dróg</strong> <strong>oddechowych</strong> u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP 7<br />
wewnętrzną aktywność niż salbutamol i salmeterol, nie wywołuje<br />
tachyfilaksji [25] i nie powoduje działania blokującego<br />
relaksację mięśni gładkich po SABA [32]. Równocześnie jedynie<br />
margi<strong>na</strong>lnie oddziałuje <strong>na</strong> układ krążenia [6].<br />
W kilku badaniach udokumentowano skuteczność oraz<br />
bezpieczeństwo stosowania indakaterolu. U 42 <strong>chorych</strong> <strong>na</strong><br />
łagodną i umiarkowaną astmę uzyskiwano po podaniu pojedynczej<br />
dawki 200 lub 400 �g leku widoczny efekt kliniczny<br />
już po 5 minutach. Efekt ten utrzymywał się po<strong>na</strong>d 24 godziny,<br />
przy dobrej tolerancji leku [7]. W odniesieniu do 436 <strong>chorych</strong><br />
w okresie stabilnym choroby, którym podawano przez 7<br />
dni stałą dawkę wziewnego GKS: 50, 100, 200 i 400 �g indakaterolu,<br />
zaobserwowano, że optymal<strong>na</strong> jest dawka 200 �g,<br />
przy której jest zachowany dobry profil bezpieczeństwa leku<br />
[22]. W przypadku dłuższego jego stosowania w badaniu trwającym<br />
28 dni, w czasie którego podawano większe dawki leku<br />
(800 i 1000 �g), nie stwierdzono niekorzystnych objawów ze<br />
strony układu krążenia – bez zmian odstępu QT i bez wpływu<br />
<strong>na</strong> częstość rytmu serca. Zaobserwowano jedynie zwiększenie<br />
wartości stężenia potasu i glukozy, ale nie miało ono<br />
istotnego z<strong>na</strong>czenia klinicznego [9].<br />
Z badań klinicznych z udziałem 635 <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> umiarkowane<br />
i ciężkie POChP wynika <strong>na</strong>tomiast, że indakaterol w<br />
dawkach 50, 100, 200 i 400 �g, podawany raz dziennie z<br />
użyciem MDDPI (multidose dry-powder inhaler, Certihaler),<br />
powodował z<strong>na</strong>mienną poprawę stanu ocenianych pacjentów<br />
wraz ze zwiększaniem wartości FEV 1 w ciągu 7 dni obserwacji.<br />
Lek zaczy<strong>na</strong>ł działać już po 5 minutach od rozpoczęcia<br />
inhalacji, a uzyskany efekt utrzymywał się przez dobę.<br />
Wykazano, że dawki 200 i 400 �g są optymalne dla tej grupy<br />
<strong>chorych</strong>, z<strong>na</strong>miennie poprawiając wartość FVC (forced vital<br />
capacity) i FEF (forced expiratory flow) w przypadku 25–75%<br />
<strong>chorych</strong>. Zmia<strong>na</strong> wartości FEV 1 była podob<strong>na</strong> do wyników<br />
uzyskanych w otwartym badaniu pacjentów, którym podawano<br />
bromek tiotropium [29]. Bezpieczeństwo stosowania i tolerancję<br />
leku w odniesieniu do dużych dawek – 400 i 800 �g<br />
oceniano w 28-dniowym badaniu, które potwierdziło wcześniejsze<br />
opinie <strong>na</strong> temat tego preparatu. Wykazano, że ma<br />
on tzw. szerokie okno terapeutyczne [8]. W dalszych badaniach<br />
porównujących skuteczność indakaterolu z formoterolem,<br />
prowadzonych przez 52 tygodnie z udziałem <strong>chorych</strong><br />
<strong>na</strong> umiarkowane i ciężkie POChP (437 otrzymujących 300 �g<br />
i 428 przyjmujących 600 �g leku raz dziennie), zaobserwowano,<br />
że lek zachowuje swoje działanie rozkurczające mięśnie<br />
gładkie oskrzeli przez 24 godziny [12]. Oceny skuteczności<br />
indakaterolu podawanego raz <strong>na</strong> dobę w porów<strong>na</strong>niu z<br />
tiotropium wziewanym dwa razy <strong>na</strong> dobę doko<strong>na</strong>no u 1683<br />
<strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP w 26-tygodniowym badaniu. Okazało się,<br />
że oba preparaty przynoszą podobny efekt [13].<br />
Karmoterol (CHF-4226, TA-2005) jest niekatecholowym<br />
agonistą receptora � 2 -adrenergicznego z grupą p-metoksyfenylową<br />
<strong>na</strong> aminowej stronie łańcucha oraz z grupą 8-hydroksylową<br />
<strong>na</strong> aromatycznym karbostyrylowym pierścieniu.<br />
Wykazuje dużą selektywność i afinicję do receptora � 2-adrenergicznego,<br />
wywołując długotrwały efekt bronchodilatacyjny.<br />
Jego działanie zależy od podanej dawki. 41% kumulację<br />
uzyskuje się w drogach <strong>oddechowych</strong> zarówno u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong><br />
astmę, jak i POChP, ponieważ wytworzony aerozol zawiera<br />
małe cząsteczki o średnicy 0,8 �m [17]. Dzięki stosowanej<br />
technologii Modulite i nośnikowi hydrofluoroalkanowemu<br />
możliwe jest uzyskanie ultramałych cząsteczek i osiągnięcie,<br />
z zachowaniem pełnego bezpieczeństwa, dużej skuteczności<br />
klinicznej leku [2]. W badaniach klinicznych u <strong>chorych</strong><br />
<strong>na</strong> astmę wykazano, że podanie 2 �g karmoterolu raz dziennie<br />
było równoważne z zastosowaniem 12 �g formoterolu<br />
wdychanego dwa razy dziennie. Obserwację tę potwierdziły<br />
wartości parametrów spirometrycznych [20].<br />
GSK-159797 (TD3327) i GSK-64244 są nowymi cząsteczkami<br />
– agonistami receptora � 2 -adrenergicznego. Obecnie<br />
są poddawane badaniom przedklinicznym. Najlepsze właściwości<br />
z tej grupy ma cząsteczka GlaxoSmithKline, promując<br />
rozwój farmakologii klinicznej.<br />
Cząsteczka GSK-159797 (GlaxoSmithKline-discovered<br />
compound) (TD3327–Theravance-discovered compound)<br />
<strong>na</strong>leży do ultra-LABA. Z<strong>na</strong>jdzie zastosowanie w leczeniu <strong>chorych</strong><br />
<strong>na</strong> astmę i POChP z dawkowaniem raz <strong>na</strong> dobę. Jako<br />
krystalicz<strong>na</strong> pochod<strong>na</strong> formoterolu, daje wymierny efekt bronchodilatacyjny<br />
po dawce 10 i 20 �g, który utrzymuje się przez<br />
25 godzin. Poprawa stanu chorego koreluje z wartościami<br />
FEV 1, przy niewielkim wpływie <strong>na</strong> rytm serca [24].<br />
Cząsteczka GSK-64244 także <strong>na</strong>leży do ultra-LABA. W<br />
badaniach jest stosowa<strong>na</strong> w dawkach 25, 100 i 400 �g, podawanych<br />
raz dziennie. Dzięki niej uzyskano lepszy efekt<br />
bronchodilatacyjny niż po użyciu salmeterolu dwa razy dziennie<br />
u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> astmę w czasie 14-dniowego badania, w<br />
którym zwiększenie wartości FEV 1 było z<strong>na</strong>mienne. Trwające<br />
prace wskazują <strong>na</strong> możliwość włączenia leku do terapii<br />
<strong>chorych</strong> z obturacją <strong>dróg</strong> <strong>oddechowych</strong> [11].<br />
ANTYCHOLINERGIKI O PRZEDŁUŻONYM<br />
DZIAŁANIU (LAMA)<br />
<strong>Nowe</strong> wziewne antycholinergiki o przedłużonym działaniu<br />
(long-acting muscarinic antagonists – LAMA), <strong>na</strong> przykład<br />
bromek tiotropium, stanowią istotny postęp w terapii <strong>chorych</strong><br />
<strong>na</strong> POChP. Kolejne preparaty: bromek aklidinium [34] i glikopyrrolat<br />
(NVA-237) [18, 21], a także LAS-35201, GSK-656398,<br />
GSK-233705, OrM3 i CHF 5407 są poddawane badaniom<br />
klinicznym i przedklinicznym (tab. 5).<br />
Tabela 5. <strong>Nowe</strong> preparaty antycholinergiczne o przedłużonym działaniu<br />
Table 5. New preparates of long-acting muscarinic antagonists<br />
Ultra-LAMA<br />
Preparat (firma) Działanie Faza badania<br />
Aklidinium szybko uzyskany efekt działania, faza III<br />
(Almirall) utrzymujący się do 24 godzin, o dużej<br />
sile<br />
NVA237 podobne do tiotropium, ma niewielki faza III<br />
(glikopyrrolat)<br />
(Ventura,<br />
Novartis)<br />
wpływ <strong>na</strong> układ krążenia<br />
GSK-233705 wziewny, długo działający, faza II<br />
(GlaxoSmithKline) do stosowania raz dziennie<br />
OrM3 (Merck w postaci tabletki przez<strong>na</strong>czony faza IIb<br />
Research dla <strong>chorych</strong> mających problemy<br />
Laboratories) z używaniem inhalatorów<br />
CHF 5407 antagonista receptorów M 3 o długim faza I<br />
(Chiesi) działaniu i krótkim wpływie <strong>na</strong> M 2<br />
Aklidinium wykazuje dużą selektywność oraz długotrwałe<br />
działanie w stosunku do receptorów muskarynowych. Cechuje<br />
je szybsze uzyskiwanie efektu działania w porów<strong>na</strong>niu z tiotropium<br />
oraz utrzymywanie się efektu bronchodilatacyjnego<br />
przez 24 godziny. Lek jest skuteczny w przypadku skurczu<br />
oskrzeli wywołanego przez metacholinę [31]. W prowadzonych<br />
badaniach z udziałem <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP wykazano,<br />
że pod wpływem stosowania preparatu uzyskiwano zwiększenie<br />
wartości FEV 1 i FVC, przy czym początek jego działania<br />
był już zauważalny po 15 minutach od podania [19].<br />
Glikopyrrolat (NVA237) jest <strong>na</strong> bardziej zaawansowanym<br />
etapie badań niż aklidinium. Charakteryzuje się mniejszą<br />
siłą oddziaływania <strong>na</strong> receptory muskarynowe niż tiotropium,<br />
ale nie ujawnia istotnego wpływu <strong>na</strong> układ krążenia.<br />
Nie wywołuje także suchości w jamie ustnej. Wziewne podanie<br />
pojedynczej dawki 320 �g powodowało utrzymywanie się<br />
rozkurczu oskrzeli przez 32 godziny, przy czym początek jego<br />
działania stwierdzono już po 5 minutach od inhalacji. Optymalne<br />
zwiększenie wartości FEV 1 wykazano po 28 dniach<br />
obserwacji po podaniu dawki 120 �g [21].<br />
OrM3 jest pochodną 4-acetamidopiperidiny i charakteryzuje<br />
się większym stopniem selektywności (po<strong>na</strong>d 120 razy)
8<br />
w stosunku do receptora M 3 niż M 2. Preparat wyprodukowany<br />
w postaci tabletek jest przez<strong>na</strong>czony dla <strong>chorych</strong>, którzy<br />
mają problemy z używaniem inhalatorów. Dane farmakokinetyczne<br />
leku wskazują, że OrM3 ma długi czas półtrwania (t 1/2 =<br />
14,20 godzin), co uzasadnia podawanie go raz <strong>na</strong> dobę. Stopień<br />
zwiększenia wartości FEV 1 zależał od zastosowanej<br />
dawki [23].<br />
CHF 5407 jest antagonistą o podobnej sile i czasie działania<br />
<strong>na</strong> receptory M 3 jak tiotropium, ale o z<strong>na</strong>miennie krótszym<br />
wpływie <strong>na</strong> receptory M 2. Efekt rozkurczowy, wykazany<br />
w badaniach <strong>na</strong> zwierzętach, zależy od zastosowanej dawki<br />
[26]. Po<strong>na</strong>dto preparat zapobiega skurczowi oskrzeli prowokowanemu<br />
przez acetylocholinę przez po<strong>na</strong>d 24 godziny [35].<br />
TERAPIA ŁĄCZONA – LABA + LAMA<br />
Leki powodujące zmniejszenie obturacji <strong>dróg</strong> <strong>oddechowych</strong><br />
stanowią główny element terapii <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> astmę i POChP.<br />
Z tego powodu podejmuje się badania <strong>na</strong>d łączeniem dostępnych<br />
klas leków, aby uzyskać optymalny efekt dilatacyjny<br />
[5]. Wyniki kilku badań wskazują, że łączne podawanie<br />
LABA i tiotropium u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP wpływało <strong>na</strong> kliniczną<br />
poprawę ich stanu, <strong>na</strong>wet z ustępowaniem w indywidualnych<br />
przypadkach objawów choroby [33]. Połączenie LABA i<br />
LAMA jest skuteczniejsze w zmniejszaniu liczby zaostrzeń<br />
niż podawanie każdego z leków oddzielnie [3]. Z długotrwałego<br />
badania – Ca<strong>na</strong>dian Optimal Ma<strong>na</strong>gement Trial <strong>na</strong>tomiast<br />
wynika, że kombi<strong>na</strong>cja tiotropium z salmeterolem nie<br />
ma istotnego wpływu <strong>na</strong> obraz kliniczny [1], co wskazuje <strong>na</strong><br />
konieczność podejmowania dalszych ocen. Według innych<br />
autorów, skuteczniejszym połączeniem u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP<br />
jest tiotropium z formoterolem [11]. Prowadzone ostatnio<br />
badania wskazują <strong>na</strong> zróżnicowane efekty kliniczne stosowania<br />
tej metody (tab. 6).<br />
Tabela 6. <strong>Nowe</strong> połączenia LABA i LAMA<br />
Table 6. New combi<strong>na</strong>tions of LABA and LAMA<br />
LABA + LAMA<br />
Preparat (firma) Działanie Faza badania<br />
Formoterol + połączenie daje lepszy efekt kliniczny<br />
tiotropium<br />
(Novartis,<br />
Boehringer<br />
Ingelheim, Dey)<br />
niż podawanie leków oddzielnie nebulizacja<br />
Salmeterol + kombi<strong>na</strong>cja leków daje lepszy efekt<br />
tiotropium<br />
(Boehringer<br />
Ingelheim,<br />
GlaxoSmithKline)<br />
niż stosowanie ich oddzielnie faza III<br />
Karmoterol + wyniki są dyskusyjne, zależą<br />
tiotropium<br />
(Chiesi)<br />
od wprowadzonych dawek faza I<br />
Indakaterol +<br />
NVA237<br />
(QVA149)<br />
(Novartis/Sosei/<br />
Vectura)<br />
wyników nie ujawniono faza II<br />
GSK-159797 +<br />
GSK-233705<br />
(GlaxoSmithKline/<br />
Theravance)<br />
wyników nie ujawniono faza I<br />
GSK-961081 preparat wykazuje równoczesne faza II<br />
(GlaxoSmithKline) działanie typowe dla antagonisty<br />
receptora muskarynowego i agonisty<br />
receptora � -adrenergicznego<br />
2<br />
MUSKARYNOWI ANTAGONIŚCI ����� 2 -AGONISTY<br />
(MABA)<br />
W kilku ośrodkach farmaceutycznych rozpoczęto prace <strong>na</strong>d<br />
cząsteczką w postaci dimeru, która ma zdolność działania<br />
T. Płusa<br />
blokującego receptory muskarynowe i agonistycznie wpływa<br />
<strong>na</strong> receptory � 2 -adrenergiczne [14]. Pojedyncze cząsteczki,<br />
które wiążą przy pomocy odmiennych łańcuchów antagonistę<br />
receptora muskarynowego M 3 do � 2-agonisty (muscarinic<br />
antagonist to � 2-agonist – MABA), są poddawane wstępnym<br />
ocenom przedklinicznym oraz badane pod kątem aktywności<br />
preparatu [11] (tab. 7).<br />
Tabela 7. <strong>Nowe</strong> syntetyczne kombi<strong>na</strong>cje muskarynowych antagonistów i<br />
agonistów � 2 -adrenergicznych (MABA)<br />
Table 7. New synthetic combi<strong>na</strong>tions of muscarinic antagonist to � 2 -agonist<br />
(MABA)<br />
Preparat (firma)<br />
MABA<br />
Działanie Faza badania<br />
GSK-961081 preparat wykazuje równoczesne faza II<br />
(GlaxoSmithKline) działanie typowe dla antagonisty<br />
receptora muskarynowego i agonisty<br />
receptora � -adrenergicznego<br />
2<br />
Pochodne<br />
dwucyklo[2.2.1]<br />
hepto-7-ilaminy<br />
brak szczegółowych danych faza I<br />
GSK-961081 jest w II fazie ocen. Preparat wykazuje działanie<br />
rozkurczowe w stosunku do mięśni gładkich oskrzeli,<br />
które utrzymuje się przez 24 godziny od pierwszego podania<br />
w ciągu kolejnych 7 dni [14].<br />
Pochodne dwucyklo[2.2.1]hepto-7-ilaminy są kolejnym<br />
preparatem typu MABA, poddawanym obecnie wstępnym<br />
badaniom [11].<br />
NOWE POŁĄCZENIA LABA I wGKS<br />
Łączenie terapii wziewnymi LABA i wGKS jest obowiązującą<br />
praktyką w przypadku <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> astmę oskrzelową oraz u<br />
części <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP. Z tego względu prowadzone są<br />
badania <strong>na</strong>d wprowadzaniem łączonych preparatów jako skuteczniejszej<br />
i łatwiejszej metody leczenia <strong>chorych</strong>. Przeprowadzone<br />
a<strong>na</strong>lizy kliniczne połączeń salmeterolu i propionianu<br />
flutikazonu oraz formoterolu i budezonidu wskazują <strong>na</strong> zwiększenie<br />
skuteczności takiego leczenia. Stosowanie nowych,<br />
małych cząsteczek, takich jak cyklezonid czy nowa formulacja<br />
beklometazonu, stwarza unikalne możliwości działania preparatów,<br />
mają one bowiem zdolność penetracji do małych obwodowych<br />
oskrzeli, gdzie proces zapalny toczy się u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong><br />
POChP oraz ciężką, trudną do leczenia astmę [27, 28]. Prowadzone<br />
badania z pewnością pomogą w ocenie tego zjawiska,<br />
zwłaszcza w aspekcie włączania nowych cząsteczek utra-<br />
LABA do terapii tej grupy <strong>chorych</strong> (tab. 8).<br />
Tabela 8. <strong>Nowe</strong> preparaty złożone LABA i wziewnych GKS<br />
Table 8. New combi<strong>na</strong>tions of LABA and inhaled glicocorticosteroids (ICS)<br />
LABA + wGKS<br />
Preparat (firma) Działanie Faza badania<br />
Karmoterol + wykazuje dwukrotnie większą faza I<br />
budezonid skuteczność kliniczną niż połączenie<br />
(Chiesi) formoterolu i budezonidu<br />
Indakaterol + podawany raz dziennie wykazuje faza III<br />
mometazon lepszy profil terapeutyczny niż<br />
(QMF149)<br />
(Novartis)<br />
połączenie formoterolu i budezonidu<br />
Karmoterol z budezonidem wykazują interakcję w kontrolowaniu<br />
skurczu mięśni gładkich oskrzeli, która jest indukowa<strong>na</strong><br />
przez aldehyd acetylowy [30]. Połączenie to jest dwukrotnie<br />
skuteczniejsze niż kombi<strong>na</strong>cja formoterolu i budezonidu,<br />
co z pewnością z<strong>na</strong>jdzie swoje korzystne odzwierciedlenie<br />
w leczeniu <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP.
<strong>Nowe</strong> <strong>leki</strong> <strong>kontrolujące</strong> <strong>obturację</strong> <strong>dróg</strong> <strong>oddechowych</strong> u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP 9<br />
Kombi<strong>na</strong>cje formoterolu i mometazonu lub formoterolu<br />
i cyklezonidu są poddawane ocenom klinicznym [14].<br />
<strong>Nowe</strong> generacje preparatów łączonych – GSK-685698 i<br />
GSK-159797 – są przedmiotem badań klinicznych w ramach<br />
II fazy, podobnie jak połączenie indakaterolu z mometazonem<br />
lub indakaterolu z nowym GKS – QAE397 [24].<br />
POŁĄCZENIE LABA, LAMA I wGKS<br />
Połączenie trzech preparatów – LABA, LAMA i wGKS – jest<br />
poddawane ocenom pod względem jakości efektów klinicznych<br />
możliwych do uzyskania u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP [19]. W<br />
tej potrójnej terapii uwzględniono nowe postacie i formulacje<br />
leków. Zwrócono również uwagę <strong>na</strong> uproszczenie procesu<br />
leczenia <strong>chorych</strong> [11]. Przeprowadzone badania wskazują,<br />
że ten rodzaj terapii umożliwia z<strong>na</strong>mienną poprawę wartości<br />
parametrów <strong>oddechowych</strong>, ustąpienie objawów chorobowych,<br />
zmniejszenie częstości zaostrzeń i hospitalizacji oraz<br />
poprawę jakości życia. Potwierdzeniem tych efektów były<br />
wyniki uzyskane po łącznej terapii salmeterolem, flutikazonem<br />
i tiotropium, stosowanej u <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> POChP [1,11].<br />
Podjęto także badania <strong>na</strong>d nowymi połączeniami, w tym indakaterolu,<br />
NVA237 i mometazonu [14].<br />
POŁĄCZENIE LABA I LAMA Z NOWYMI<br />
CZĄSTECZKAMI PRZECIWZAPALNYMI<br />
Wprowadzenie nowych, raz dziennie podawanych ultra-LABA +<br />
LAMA spowodowało, że zwrócono uwagę <strong>na</strong> nowe cząsteczki o<br />
działaniu przeciwzapalnym, które mogłyby stanowić komplementarne<br />
uzupełnienie terapii. Podjęto prace <strong>na</strong>d włączeniem nowego<br />
inhibitora fosfodiesterazy 4 (phosphodiesterase 4 – PDE4)<br />
zarówno do leczenia <strong>chorych</strong> <strong>na</strong> astmę, jak i <strong>na</strong> POChP [11].<br />
Po<strong>na</strong>dto rozpatruje się możliwość połączenia inhibitora<br />
PDE4 – tofimilastu z tiotropium oraz z MABA [14]. Trwają<br />
również badania <strong>na</strong>d działaniem doustnej teofiliny u <strong>chorych</strong><br />
<strong>na</strong> POChP otrzymujących tiotropium i formoterol [11].<br />
PODSUMOWANIE<br />
Złożoność patogenezy astmy i POChP zmusza do poszukiwania<br />
nowych terapii, w tym wpływających <strong>na</strong> poszczególne etapy<br />
procesu chorobowego. Uzyskane dane z badań <strong>na</strong>d nowymi<br />
preparatami, a zwłaszcza kombi<strong>na</strong>cjami grup leków, są bardzo<br />
obiecujące i wskazują <strong>na</strong> możliwość zwiększenia kontroli chorób<br />
obturacyjnych, aby zahamować postęp przebudowy w układzie<br />
oddechowym i poprawić jakość życia leczonych.<br />
PIŚMIENNICTWO<br />
1. Aaron S.D., Vandemheen K.L., Fergusson D. i wsp.: Tiotropium in combi<strong>na</strong>tion<br />
with placebo, salmeterol, or fluticasone-salmeterol for treatment<br />
of chronic obstructive pulmo<strong>na</strong>ry disease: a randomized trial. Ann. Intern.<br />
Med., 2007, 146, 545-555.<br />
2. Acerbi D., Brambilla G., Kottakis I.: Advances in asthma and COPD ma<strong>na</strong>gement:<br />
delivering CFC-free inhaled therapy using Modulite technology.<br />
Pulm. Pharmacol. Ther., 2007, 20, 290-303.<br />
3. Arievich H., Pote<strong>na</strong> A., Fo<strong>na</strong>y K. i wsp.: Formoterol given either alone or<br />
together with tiotropium, reduces the rate of exacerbations in stable COPD<br />
patients. Eur. Respir. J., 2006, 28, 430s.<br />
4. Barnes P.J., Stockley R.A.: COPD: current therapeutic interventions and<br />
future approaches. Eur. Respir. J., 2005, 25,1084-1106.<br />
5. Bateman E.D., Hurd S.S., Barnes P.J. i wsp.: Global strategy for asthma<br />
ma<strong>na</strong>gement and prevention: GINA executive summary. Eur. Respir. J.,<br />
2008, 31, 143-178.<br />
6. Battram C., Charlton S.J., Cuenoud B. i wsp.: In vitro and in vivo pharmacological<br />
characterization of 5-[(R)-2-(5,6-diethyl-indan-2-ylamino)-1-hydroxy-ethyl]-8-hydroxy-1H-quinolin-2-one<br />
(indacaterol), a novel inhaled<br />
� 2 adrenoceptor agonist with a 24-h duration of action. J. Pharmacol.<br />
Exp. Ther., 2006, 317, 762-770.<br />
7. Beeh K.M., Derom E., Kanniess F. i wsp.: Indacaterol, a novel inhaled<br />
�2-agonist, provides sustained 24-h bronchodilation in asthma. Eur. Respir.<br />
J., 2007, 29, 871-878.<br />
8. Beier J., Chanez P., Martinot J.B. i wsp.: Safety, tolerability and efficacy<br />
of indacaterol, a novel once-daily � 2 -agonist, in patients with COPD: a<br />
28-day randomised, placebo controlled clinical trial. Pulm. Pharmacol.<br />
Ther., 2007, 20, 740-749.<br />
9. Brookman L.J., Knowles L.J., Barbier M. i wsp.: Efficacy and safety of<br />
single therapeutic and supratherapeutic doses of indacaterol versus salmeterol<br />
and salbutamol in patients with asthma. Curr. Med. Res. Opin.,<br />
2007, 23, 3113-3122.<br />
10. Brown A.D., Bun<strong>na</strong>ge M.E., Glossop P.A. i wsp.: The discovery of long acting<br />
ß2-adrenoreceptor agonists. Bioorg. Med. Chem. Lett., 2007,17, 4012-4015.<br />
11. Cazzola M., Matera M.G.: Novel long-acting bronchodilators for COPD<br />
and asthma. Br. J. Pharmacol., 2008, 155 (3), 291-299.<br />
12. Dahl R., Chung K.F., Buhl R. i wsp.: Efficacy of a new once-daily longacting<br />
inhaled ß2-agonist indacaterol versus twice-daily formoterol in<br />
COPD. Thorax, 2010, 65, 473-479.<br />
13. Donohue J.F., Fogarty C., Lotvall J. i wsp.: Once-daily bronchodilators<br />
for chronic obstructive pulmo<strong>na</strong>ry disease. Indacaterol versus tiotropium.<br />
Am. J. Respir. Crit. Care Med., 2010, 182,155-162.<br />
14. Fitzgerald M.F., Spicer D., Ma J.Y. i wsp.: Efficacy of the p38 MAP Ki<strong>na</strong>se<br />
Inhibitor, SD-282, in an inflammatory model of COPD in A/J mice. Proc.<br />
Am. Thorac. Soc., 2006, 3, A850.<br />
15. Gan W.Q., Man S.F., Sin D.D.: Effects of inhaled corticosteroids on sputum<br />
cell counts in stable chronic obstructive pulmo<strong>na</strong>ry disease: a systematic<br />
review and a meta-a<strong>na</strong>lysis. BMC Pulm. Med., 2005, 5, 3.<br />
16. Gartlehner G., Hansen R.A., Carson S.S. i wsp.: Efficacy and safety of<br />
inhaled corticosteroids in patients with COPD: a systemic review and metaa<strong>na</strong>lysis<br />
of health outcomes. Ann. Fam. Med., 2006, 4, 253-262.<br />
17. Haeussermann S., Acerbi A., Brand P., Poli G., Meyer T.: Lung deposition<br />
of carmoterol in healthy subjects, patients with asthma and patients<br />
with COPD. Eur. Respir. J,. 2006, 28, 211s.<br />
18. Hansel T.T., Neighbour H., Erin E.M. i wsp.: Glycopyrrolate causes prolonged<br />
bronchoprotection and bronchodilatation in patients with asthma.<br />
Chest, 2005, 128,1974-79.<br />
19. Joos G., Schelfhout V., Kanniess F. i wsp.: Bronchodilator effects of aclidinium<br />
bromide, a novel long-acting anticholinergic, in COPD patients: a<br />
phase II study. Eur. Respir. J., 2007, 30, 210s.<br />
20. Kottakis I., Nandeuil A., Raptis H. i wsp.: Efficacy of the novel very longacting<br />
� 2 -agonist carmoterol following 7 days once daily dosing: comparison<br />
with twice daily formoterol in patient with persistent asthma. Eur.<br />
Respir. J., 2006, 28, 665s.<br />
21. Ku<strong>na</strong> P., Vinkler I., Overend T., S<strong>na</strong>pe S., Tansley R.: Efficacy and tolerability<br />
of NVA237, a once daily long-acting muscarinic antagonist, in COPD<br />
patients. Eur. Respir. J., 2007, 30, 354s.<br />
22. LaForce C., Alexander M., Deckelmann R. i wsp.: Indacaterol provides<br />
sustained 24 h bronchodilation on once-daily dosing in asthma: a 7-day<br />
dose-ranging study. Allergy, 2008, 63, 103-111.<br />
23. Lu S., Parekh D.D., Kuznetsova O. i wsp.: An oral selective M 3 anticholinergic<br />
receptor antagonist in COPD. Eur. Respir. J., 2006, 28, 772-780.<br />
24. Matera M.G., Cazzola M.: Ultra-long-acting � 2 -adrenoceptor agonists. An<br />
emerging therapeutic option for asthma and COPD. Drugs, 2007, 67,<br />
503-515.<br />
25. Naline E., Trifilieff A., Fairhurst R.A., Advenier C., Molimard M.: Effect of<br />
indacaterol, a novel long-acting � 2 -adrenoceptor agonist, on human isolated<br />
bronchi. Eur. Respir. J., 2007, 29, 575-581.<br />
26. Patacchini R., Bergamaschi M., Harrison S. i wsp.: In vitro pharmacological<br />
profile of CHF 5407, a potent, long-acting and selective muscarinic<br />
M 3 receptor antagonist. Eur. Respir. J., 2007, 30, 25s.<br />
27. Płusa T.: Od poz<strong>na</strong>nia mechanizmów zapalenia do udosko<strong>na</strong>lenia formulacji<br />
leków wziewnych. Przewodnik Lek., 2010, 116 (1), 47-52.<br />
28. Rabe K.F., Timmer W., Sagkriotis A., Viel K.: Comparison of a combi<strong>na</strong>tion<br />
of tiotropium plus formoterol to salmeterol plus fluticasone in moderate<br />
COPD. Chest, 2008, 134 (2), 255-262.<br />
29. Ren<strong>na</strong>rd S.I., Schachter N., Strek M. i wsp.: Cilomilast for COPD: results<br />
of a 6-month, placebo-controlled study of a potent, selective inhibitor of<br />
phosphodiesterase 4. Chest, 2006, 129, 56-66.<br />
30. Rossoni G., Manfredi B., Mazzetti R. i wsp.: Positive interaction of the<br />
ß2-agonist CHF 4226.01 with budesonide in the control of bronchoconstriction<br />
induced by acetaldehyde in the guinea-pigs. Br. J. Pharmacol.,<br />
2005, 144, 422-429.<br />
31. Schelfhout V., Joos G., Garcia Gil E., Massa<strong>na</strong> Montejo E.: Bronchodilator/bronchoprotective<br />
effects of aclidinium bromide, a novel long-acting<br />
anticholinergic: a phase I study. Eur. Respir. J., 2007, 30, 356s.<br />
32. Sturton R.G., Trifilieff A., Nicholson A.G., Barnes P.J.: Pharmacological<br />
characterization of indacaterol, a novel once daily inhaled � 2 adrenoceptor<br />
agonist, on small airways in human and rat precision-cut lung slices.<br />
J. Pharmacol. Exp. Ther., 2008, 324, 270-275.<br />
33. Tashkin D.P., Littner M., Andrews C.P. i wsp.: Concomitant treatment with<br />
nebulized formoterol and tiotropium in subjects with COPD: a placebocontrolled<br />
trial. Respir. Med., 2008, 102, 479-487.<br />
34. Vestbo J., Vogelmeier C., Creemers J. iwsp.: Onset of effect of Aclidinium,<br />
a novel, long-acting muscarinic antagonist, in patients with COPD.<br />
COPD, 2010, 7(5), 331-336.<br />
35. Villetti G., Bassani F., Bergamaschi M. i wsp.: In vivo potent and longlasting<br />
bronchodilator activity of muscarinic M 3 receptor antagonist<br />
CHF5407. Eur. Respir. J., 2007, 30, 26s.<br />
Otrzymano 7 października 2010 r.<br />
Adres: prof. dr hab. med. Tadeusz Płusa, Klinika Chorób Wewnętrznych,<br />
Pneumonologii i Alergologii CSK MON, WIM, 00-909 Warszawa, ul. Szaserów<br />
128