ï»ïº°ÙÙ ï»ï»¨ïº¸ï»² در ﻣï»ïºï»³ïº´ï»ª ïºïº / در ï»ï»®Ø¯ï»ïºÙ ﻣïºïºï»¼ ïºï»ª ﻧïºØ±ïº³ïºï»³ï»² ïºï»®
ï»ïº°ÙÙ ï»ï»¨ïº¸ï»² در ﻣï»ïºï»³ïº´ï»ª ïºïº / در ï»ï»®Ø¯ï»ïºÙ ﻣïºïºï»¼ ïºï»ª ﻧïºØ±ïº³ïºï»³ï»² ïºï»®
ï»ïº°ÙÙ ï»ï»¨ïº¸ï»² در ﻣï»ïºï»³ïº´ï»ª ïºïº / در ï»ï»®Ø¯ï»ïºÙ ﻣïºïºï»¼ ïºï»ª ﻧïºØ±ïº³ïºï»³ï»² ïºï»®
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
مجله روانشناسي باليني- سال سوم، شماره 2 (پياپي10)، تابستان 1390<br />
توجه پايدار و بازداري پاسخ در كودكان مبتلا به نارسايي توجه/ فزون كنشي در مقايسه با<br />
كودكان عادي<br />
تاريخ دريافت: 89/12/22<br />
تاريخ پذيرش: 90/3/10<br />
مرتضي نظيفي*،<br />
21<br />
سيدكاظم رسولزادهطباطبايي**، پرويز آزادفلاح***، عليرضا مرادي****<br />
21<br />
چكيده<br />
مقدمه: توجه پايدار و بازداري پاسخ دو متغير از آزمون عملكرد پيوسته و مؤلفههاي مهمي از كنشهاي اجرايياند. هدف اين<br />
پژوهش بررسي اين متغيرها در كودكان مبتلا به نارسايي توجه/ فزون كنشي در مقايسه با كودكان عادي بود.<br />
روش: كودك مبتلا به نارسايي توجه/ فزون كنشي و كودك عادي با شيوه در دسترس از مدارس تهران<br />
انتخاب شدند و مقياس سوانسون، نولان و پلهام- ويرايش چهارم، آزمون ريون رنگي كودكان و آزمون عملكرد پيوسته در<br />
مورد آنها اجرا شد. دادهها با روش تحليل كواريانس چند متغيري و سپس آزمونهاي تحليل كواريانس تك متغيري جداگانه<br />
تحليل شدند. نمرات هوش به عنوان متغير همپراش مورد استفاده قرار گرفتند.<br />
يافتهها: نتايج نشان داد كه اثر متغير همپراش تنها بر زمان واكنش آزمون عملكرد پيوسته معنادار است. اثر عضويت گروهي بر تركيب خطي<br />
متغيرهاي وابسته، طبق آماره پيلايي در سطح كوچكتر از معنادار بود. به منظور كنترل تورم آلفا، تصحيح بنفرني روي سطوح<br />
معناداري انجام شد. نتايج آزمونهاي تك متغيري نشان داد كه تفاوتهاي گروهي در هر سه متغير وابسته توجه پايدار، بازداري پاسخ و<br />
زمان واكنش همگي معنا دارند.<br />
نتيجهگيري: كودكان مبتلا به نارسايي توجه/ فزون كنشي در هر سه متغير آزمون عملكرد پيوسته ضعيفتر از كودكان عادي عمل كردند.<br />
واژههايكليدي: توجه پايدار، اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي<br />
6-11 ساله<br />
0/001<br />
Mnazifee@yahoo.com<br />
RasoolZA@modares.ac.ir<br />
azadfallahparviz@gmail.com<br />
moradi90@yahoo.com<br />
* دكتري روانشناسي دانشگاه تربيت مدرس، تهران، ايران<br />
** نويسنده مسئول: دانشيار، گروه روانشناسي دانشگاه تربيت مدرس، تهران، ايران<br />
*** دانشيار، گروه روانشناسي دانشگاه تربيت مدرس، تهران، ايران<br />
****<br />
استاد، گروه روانشناسي دانشگاه تربيت معلم، تهران، ايران<br />
٥٥
چ«<br />
مجله روان شناسي باليني<br />
سال3، شماره2 (پياپي10)، تابستان<br />
1390<br />
40<br />
مقدمه<br />
1<br />
اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي امروزه با سه مقوله<br />
نشانه شناختي اصلي يعني بيتوجهي، فزون كنشي و<br />
تكانشوري شناخته ميشود. كودكان داراي اختلال نارسايي<br />
توجه/ فزون كنشي تقريباً درصد از مراجعان به مراكز<br />
خدمات بهداشت رواني كودكان را تشكيل ميدهند بر<br />
اساس الگوي نشانهها، ميتوان سه ريخت متمايز از اين<br />
اختلال را شناسايي نمود كه عبارتند از: ريخت غالباً<br />
بيتوجه، ريخت فزون كنش/ تكانشي و ريخت تركيبي<br />
دير زماني است كه اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي را<br />
با نارسايي در كنشهاي اجرايي ميشناسند كنشهاي<br />
اجرايي به كنشهايي گفته ميشود كه وجه مشترك همه<br />
آنها مهار ارادي رفتارها، افكار و هيجانهاست. اين<br />
مهارگري، معطوف به هدف، مستلزم تلاش و بكارگيري<br />
نيروهاي ذهني است. مثالهايي از بكارگيري كنشهاي<br />
اجرايي در بزرگسالان شامل پيروي از يك دستور آشپزي،<br />
طراحي برنامهاي براي برگزاري يك جلسه كاري و بسياري<br />
از فعاليتهاي شغلي هدفمند ميباشد. براي كودكان،<br />
متناسب با سطح سني آنها، رايجترين موقعيتهايي كه<br />
مستلزم استفاده از كنشهاي اجرايي است عبارتند از: حفظ<br />
تمركز و توجه در كلاس، حتي در زماني كه صداي بازي<br />
كودكان ديگر از حياط مدرسه به گوش ميرسد؛ ابتدا<br />
مطالعه نمودن و بعد پرداختن به بازي؛ ايفاي درست نقش<br />
خود در يك ورزش تيمي؛ منتظر نوبت خود ماندن؛ و<br />
گذاشتن هر اسباب بازي در جاي مخصوص به خود بعد از<br />
پايان بازي. وقتي والدين كودكان مبتلا به نارسايي توجه/<br />
فزون كنشي از روانشناسان ميپرسند چرا كودك من<br />
دفتر، مداد و پاك كن خود را گم ميكند؟»، را اتاق او به<br />
شهري طوفان زده ميماند؟»، «چرا روي آوردن او به انجام<br />
تكليف به گونهي تصادفي رخ ميدهد؟» اين سؤالات، در<br />
واقع از نارسايي كنشهاي اجرايي در فرزندشان حكايت<br />
دارد. لازم به ذكر است كه امروزه اصطلاح «كنشهاي<br />
اجرايي» كه مورد استفاده متخصصان باليني است در متون<br />
پژوهشي جاي خود را به «مهارگري شناختي» داده است.<br />
هر چند درباره انطباق كامل «كنشهاي اجرايي» با<br />
«مهارگري شناختي» بين متخصصان توافق وجود ندارد،<br />
ولي ميتوان اين دو اصطلاح را به گونه قابل جا به جايي<br />
به كار برد بنابراين امروزه پژوهشهاي عصب-<br />
روانشناختي اغلب دريافتهاند كه كودكان مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي در آزمونهاي مرتبط با<br />
كنشهاي اجرايي و نيز در ساختارهاي مغزي كه بر اساس<br />
استنباط در پيدايش اين كنشها نقش دارند، يعني<br />
قطعههاي پيشاني مغز، عقدههاي پايه و مخچه، دچار<br />
نتايج حاصل از<br />
نارساييهايي هستند<br />
اين آزمونها از عدم بازداري پاسخهاي رفتاري و مشكلاتي<br />
در حافظه كاري، برنامهريزي، رواني كلامي، زمانبندي<br />
رفتاري، هماهنگي حركتي، زنجيره سازي و ساير كنشهاي<br />
پيشاني- استريال- مخچهاي حكايت دارند. به علاوه<br />
پژوهشها نشان ميدهند كه نه تنها آن دسته از<br />
همشيرهاي كودكان مبتلا به اين اختلال كه دچار اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي هستند، نارساييهاي مشابهي<br />
در كنشهاي اجرايي دارند، بلكه حتي آن همشيرهايي كه<br />
واقعاً به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي مبتلا نيستند<br />
نيز از نقايصي خفيفتر، ولي در عين حال معنادار در همان<br />
كنشهاي اجرايي رنج ميبرند چنين يافتههايي از<br />
وجود نوعي خطر وابسته به ژنتيك كه به نارسايي<br />
كنشهاي اجرايي منجر ميشوند در خانوادههايي كه داراي<br />
يك كودك مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي<br />
هستند حكايت دارند، حتي اگر نشانههاي اختلال نارسايي<br />
توجه/ فزون كنشي در بعضي از اعضاي خانواده به طور<br />
كامل ظاهر نشوند بازداري پاسخ، به معناي متوقف<br />
ساختن سريع يك رفتار در پاسخ به الزامات متغير محيطي،<br />
يك كنش اجرايي و مؤلفهاي اساسي از خود- تنظيمي<br />
است تاكنون چندين تكليف آزمايشگاهي براي<br />
اندازهگيري اين كنش اجرايي ساخته شده است كه<br />
مهمترين آنها عبارتند از: تكليف برو- نرو ، آزمون علامت-<br />
ايست ، پارادايم آزمون عملكرد پيوسته و آزمون رنگ-<br />
واژهي استروپ تكاليف برو- نرو از آزمونهايي هستند كه<br />
3<br />
.[10 ،9 ،8 ،7 ،6 ،5]<br />
4<br />
6<br />
.[11]<br />
.[11]<br />
.[4]<br />
3- self-regulation<br />
4- go/no go task<br />
5- stop-signal test<br />
6- continuous performance test paradigm<br />
7- stroop word-color test<br />
.<br />
7<br />
.[12]<br />
5<br />
.[2]<br />
.[1]<br />
.[3]<br />
»<br />
1- Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder<br />
(ADHD)<br />
2- executive functions<br />
2<br />
٥٦
يها<br />
توجه پايدار و بازداري پاسخ در كودكان مبتلا...<br />
مرتضي نظيفي و همكاران<br />
براي ارزيابي توانايي بازداري پاسخ به كار ميروند در<br />
اين تكاليف دو نوع محرك به آزمودني ارائه ميگردد، بيشتر<br />
محركها، محركهاي برو هستند كه آزمودني با مشاهده<br />
آنها بايد بلافاصله يك پاسخ مشخص را ارائه نمايد. تعداد<br />
كمتري از محركها، محرك نرو هستند كه آزمودني<br />
به محض مشاهده آنها بايد پاسخ را متوقف نمايد.<br />
فراتحليلي روي اين دسته از تكاليف نشان داد كه كودكان<br />
مبتلا به ريخت تركيبي اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي<br />
در بازداري پاسخ (كوششهاي نرو) دچار نارسايياند<br />
اين يافتهها حتي در صورت كنترل اثر هوش،<br />
پابرجا بودند. انتقادي كه به تكاليف برو- نرو از نوع فوق<br />
وارد شده اين است كه ممكن است شكست كودك در<br />
خودداري از ارائه پاسخ در كوششهاي نرو، به آمادگي<br />
نيرومند پاسخ وابسته باشد كه در اثر كثرت كوششهاي برو<br />
در آزمودني ايجاد ميگردد، نه وابسته به نارسايي در بازداري<br />
پاسخ به علاوه اين تكليف مستلزم استفاده از توجه<br />
انتخابي و تصميمگيري نيز ميباشد بنابراين احتمال<br />
دارد در تكليف برو- نرو چند كنش اجرايي به طور همزمان<br />
دخالت داشته باشند. شواهد ديگر در زمينه نارسايي كودكان<br />
مبتلا به ريخت تركيبي اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي<br />
در بازداري پاسخ، از تكليف علامت- ايست به دست<br />
ميآيد. اين تكليف تعيين ميكند كه آزمودني در يك بافت<br />
پاسخدهي بسيار سريع (در حد هزارم ثانيه) به چه مدت<br />
هشدار صوتي نياز دارد تا پاسخي را كه درحال ارائه آن<br />
است متوقف سازد. در اين تكليف اندازه مورد نظر<br />
پژوهشگران، عبارت است از مدت زمان هشدار لازم براي<br />
آنكه كودك بتواند ايست كند. اين پژوهشها اندازهي اثر<br />
را براي مدت زمان هشدار مورد نياز به دست آوردهاند<br />
اين اندازهي اثر در پژوهش از پژوهشي كه<br />
اثرات گروهي معناداري گزارش نموده بودند، مشاهده شد.<br />
بسياري از اين پژوهشها نيز حتي پس از كنترل عواملي<br />
همچون هوش و اختلالات همراه، وجود نارسايي بيشتر در<br />
تكليف علامت- ايست را در كودكان مبتلا به ريخت<br />
تركيبي اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي در مقايسه با<br />
گروه كنترل نشان دادند امروزه متداولترين و بررسي<br />
شده ترين آزمون اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي،<br />
پارادايم آزمون عملكرد پيوسته است. گرچه اين آزمون در<br />
نسخههاي متنوعي (مثلاً، ديداري، شنيداري، اعداد و<br />
اشكال) به كار ميرود، ولي در يكي از رايجترين نوع اين<br />
آزمونها، از كودكان خواسته ميشود به نمايشگر رايانهاي<br />
نگاه كنند كه حروف يا اعدادي را با سرعت بالا (معمولاً<br />
يك آيتم در هر ثانيه) به او نشان ميدهد. از كودكان<br />
خواسته ميشود هر زمان يك محرك معين يا يك جفت<br />
محرك متوالي معين را مشاهده نمودند پاسخ دهند (براي<br />
مثال يك كليد را فشار دهند). نمرههايي كه به اين طريق<br />
به دست ميآيند عبارتند از: تعداد پاسخهاي صحيح، تعداد<br />
عدم پاسخدهي به محرك هدف (خطاي غفلت و تعداد<br />
پاسخدهي به محرك غير هدف (خطاي ارتكاب فرض<br />
ميشود كه خطاي ارتكاب هم توجه پايدار و هم مهار تكانه<br />
را اندازهگيري ميكند، در حاليكه خطاي غفلت و تعداد<br />
پاسخهاي صحيح، هر دو فقط توجه پايدار را اندازهگيري<br />
ميكنند البته زمان واكنش آزمون عملكرد پيوسته نيز<br />
در بعضي از پژوهشها مورد بررسي قرار گرفته است<br />
پژوهشگران طي سال گذشته نسخههاي مختلفي از<br />
پارادايم آزمون عملكرد پيوسته را مورد بررسي قرار دادهاند.<br />
حجم گستردهاي از متون پژوهشي نشان دادهاند كه آزمون<br />
عملكرد پيوسته يكي از معتبرترين آزمونهاي روانشناختي<br />
براي متمايز نمودن كودكان اختلال نارسايي توجه/ فزون<br />
كنشي از كودكان عادي است در بررسي اندازهي<br />
اثرات گروهي (مقايسه گروههاي داراي اختلال نارسايي<br />
توجه/ فزون كنشي با گروههاي كنترل نرمال) متوسط<br />
اندازه اثر در پژوهشي كه از نمرهي خطاي ارتكاب<br />
استفاده ميكردند بود، در حاليكه اندازهي اثر براي<br />
خطاي غفلت (در پژوهش) و براي تعداد<br />
پاسخهاي صحيح بود (در پژوهش) آزمون<br />
عملكرد پيوسته تنها مقياس روانشناختي است كه به نظر<br />
ميرسد مستقيماً نشانههاي محوري اختلال نارسايي توجه/<br />
فزون كنشي- اعم از تكانشوري و بيتوجهي- را<br />
اندازهگيري ميكند. مهمتر از همه آن كه آزمون عملكرد<br />
پيوسته اين ابعاد را بدون آلودگيِ بيمورد به ساير كنشهاي<br />
شناختي، همچون برنامهريزي، پايش ديداري و غيره<br />
اندازهگيري ميكند، زيرا آزمون عملكرد پيوسته در همه<br />
.[20]<br />
1<br />
(<br />
2<br />
.(<br />
.[22]<br />
1- omission error<br />
2- commission error<br />
.[21]<br />
33<br />
19<br />
40<br />
0/55<br />
0/66<br />
1<br />
.[19]<br />
40<br />
،6]<br />
.[13]<br />
27<br />
.[17]<br />
22<br />
.[18]<br />
.[15 ،14<br />
.[16]<br />
0/61<br />
.[18]<br />
٥٧
مجله روان شناسي باليني<br />
سال3، شماره2 (پياپي10)، تابستان<br />
1390<br />
اشكال متنوع خود غير از توجه پايدار و خودداري از<br />
پاسخدهي جز در شرايط خاص، تقريباً باركاري ديگري را<br />
بر آزمودنيها تحميل نميكند با اين حال، ريسي يو،<br />
ري نولدز و لاوي معتقدند بعضي از متغيرهاي<br />
تعديلگر ممكن است تفاوت گروههاي مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي و نرمال در متغيرهاي آزمون<br />
عملكرد پيوسته را تحت تأثير قرار دهند. آنها خاطر نشان<br />
ميكنند كه اكثر پژوهشها بين كودكان مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي و كودكان بهنجار تفاوتهاي<br />
معناداري يافتهاند، ولي اين هميشه رخ نميدهد. اگر<br />
متغيرهايي مانند، سن، طبقه اجتماعي- اقتصادي و<br />
تواناييهاي كلامي كنترل شوند احتمال يافتن تفاوتهاي<br />
گروهي تا حدي كاهش مييابد البته، ترديدي نيست<br />
كه يافتهها، در اين زمينه از ثبات كافي برخوردارند و روي<br />
هم رفته ميتوان اذعان نمود كه كودكان مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي و بهنجار در اكثر پژوهشها و<br />
با استفاده از تمامي متغيرهاي آزمون عملكرد پيوسته با هم<br />
تفاوت دارند. در ميان متغيرهاي آزمون عملكرد پيوسته،<br />
خطاي غفلت و خطاي ارتكاب متمايز كنندههاي<br />
نيرومندتري هستند. پژوهشهايي كه تمايز كودكان بهنجار<br />
از كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي را<br />
با استفاده از خطاي ارتكاب نشان دادهاند دو برابر<br />
پژوهشهايي هستند كه اين تمايز را بر اساس خطاي غفلت<br />
نشان دادهاند. با اين حال، خطاي غفلت بهتر از ديگر<br />
متغيرهاي آزمون عملكرد پيوسته (مانند زمان واكنش و<br />
حساسيت) اين گروهها را از هم متمايز ميسازد<br />
عليرغم، وجود پيشينهي پژوهشي غني در زمينهي اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي و بازداري پاسخ در كشورهاي<br />
انگليسي زبان، در كشور ما پژوهش در اين زمينه به طور<br />
خاص و در زمينه رابطهي كنشهاي اجرايي و اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي به طور عام در ابتداي راه خود<br />
قرار دارد. توسعه نسخه ايراني آزمون عملكرد پيوسته<br />
و انجام مطالعه مقدماتي روي آن، پيشرفت مهمي در<br />
اين زمينه بوده است. انتظار ميرود اين پيشرفت علمي به<br />
شروع يك جريان دوري پژوهش منجر شود كه به<br />
اعتباريابي، هنجاريابي و تصحيح نسخهي اين آزمون منجر<br />
گردد. هاديانفر و همكاران در مقايسهي گروه بهنجار<br />
و نارسا توجه/ فزون كنش با استفاده از نسخهي فارسي<br />
آزمون عملكرد پيوسته دريافتند كه كودكان مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي در مقايسه با كودكان بهنجار<br />
تعداد كل پاسخهاي صحيح كمتر و تعداد خطاي ارتكاب و<br />
غفلت بيشتري را نشان ميدهند. تمام تفاوتهاي گروهي<br />
در سطح كوچكتر از معنادار بود. با اين حال، در اين<br />
پژوهش براي تحليل دادهها از آزمونهاي مستقل جداگانه<br />
استفاده شد، كه با توجه به همبسته بودن متغيرهاي<br />
وابستهي متعدد، ميتواند به تورم خطاي نوع اول و دوم<br />
منجر شده باشد. همچنين حذف اثر بعضي از متغيرهاي<br />
همپراش مهم در اين پژوهش مد نظر قرار نگرفت.<br />
مشهدي، رسولزادهطباطبايي، آزادفلاح و سلطانيفر<br />
در پژوهشي به مقايسه بازداري پاسخ و كنترل تداخل در<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي و<br />
كودكان بهنجار پرداختند. در اين پژوهش كودك مبتلا<br />
به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي با كودك بهنجار<br />
در زمينه دو كنش اجرايي فوق مورد مقايسه قرار گرفتند.<br />
براي اندازهگيري سازهي بازداري پاسخ و كنترل تداخل از<br />
آزمون رنگ- واژهي استروپ استفاده شد. نتايج اين<br />
پژوهش نشان داد عملكرد كودكان مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي در زمان واكنش محركهاي<br />
همخوان و ناهمخوان تفاوت معناداري با كودكان بهنجار<br />
دارد. در زمينه كنترل تداخل، عليرغم مشاهده تفاوت بين<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي و<br />
بهنجار اين تفاوت از نظر آماري معنادار نبود. همچنين<br />
تفاوتها، بين كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/<br />
فزون كنشي و بهنجار و نيز بين آزمودنيهاي مبتلا به هر<br />
يك از خرده ريختهاي اين اختلال، در ديگر مؤلفههاي<br />
آزمون استروپ معنادار نبود. با اين حال، روند نتايج از<br />
عملكرد ضعيفتر كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/<br />
فزون كنشي در مقايسه با كودكان عادي در مؤلفههاي<br />
آزمون استروپ حكايت داشت. با توجه به مطالب فوق،<br />
هدف پژوهش حاضر مقايسه كودكان مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي و بهنجار در نسخهي ايراني<br />
آزمون عملكرد پيوسته است.<br />
[26]<br />
t<br />
45<br />
15<br />
[25]<br />
0/001<br />
.[20]<br />
،24]<br />
.[23]<br />
.[20]<br />
[20]<br />
1<br />
[25<br />
1- Riccio, Reynolds & Lowe<br />
٥٨
و4<br />
توجه پايدار و بازداري پاسخ در كودكان مبتلا...<br />
مرتضي نظيفي و همكاران<br />
-2<br />
روش<br />
طرحپژوهش: اين پژوهش از نوع پژوهشهاي توصيفي از<br />
نوع علّي مقايسهاي است و يك مطالعه پس رويدادي بشمار<br />
ميرود.<br />
نفر از دانش آموزان پيش دبستاني<br />
آزمودنيها: آزمودنيها سال)<br />
تا تهران (سنين بين و ابتدايي مناطق كودك، مبتلا به اختلال نارسايي<br />
بودند كه از ميان آنها كودك بهنجار بودند. اين كودكان<br />
توجه/ فزون كنشي و به شيوه در دسترس و از طريق معرفي اولياي مدرسه<br />
انتخاب شدند و پس از هماهنگي با والدين آنها و برقراري<br />
رضايت آگاهانه در اين پژوهش شركت كردند. گروه داراي<br />
اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي متشكل از كودكاني بود<br />
كه قبلاً با مراجعه به روانپزشك تشخيص اختلال نارسايي<br />
توجه/ فزون كنشي را دريافت كرده بودند و در هنگام<br />
شركت در اين پژوهش داروي محرك مصرف ميكردند.<br />
ابزار:<br />
3<br />
و پلهام اين<br />
ويرايش چهارم مقياس سوانسون به كوشش سوانسون، نولان<br />
آزمون اولين بار در سال و پلهام بر اساس توصيفهاي رفتاري اختلال نارسايي توجه<br />
در سومين ويرايش راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات<br />
رواني ساخته شد و بر اساس حروف اول اسامي سازندگان<br />
آن نامگذاري گرديد. سپس طبق تغييراتي كه در توصيف<br />
نشانههاي اين اختلال در تجديد نظر ويرايش سوم و بعدها<br />
در ويرايش چهارم راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات<br />
رواني رخ داد نسخههاي بعدي اين آزمون نيز ساخته شد<br />
سؤالي است كه<br />
اين پرسشنامه يك مقياس سؤال اول<br />
والدين يا معلمان ميتوانند آن را پاسخ دهند. آن براي بررسي نشانههاي رفتاري ريخت غالباً بيتوجه،<br />
براي بررسي نشانههاي<br />
تا سؤال دوم (سؤالات سؤال،<br />
رفتاري ريخت غالباً فزون كنش/ تكانشي و تمام براي شناسايي ريخت تركيبي طراحي شده است.<br />
صدرالسادات، هوشياري، زماني و صدرالسادات<br />
اعتبار اين آزمون را بر اساس روش بازآزمايي<br />
و بر اساس روش دو نيمه<br />
اساس روش آلفاي كرونباخ گزارش نمودهاند. همچنين اين مؤلفان روايي<br />
كردن محتوايي اين آزمون را بر اساس داوري متخصصان مورد<br />
بررسي و تأييد قرار دادند.<br />
آزمون ماتريسهاي پيشروندهي رنگي ريون فرم<br />
تصويري آزمون هوش ريون كه اكثر تصاوير آن رنگي<br />
است، اولين بار در سال تهيه شده است. اين فرم<br />
براي كودكان تا ساله و نيز كودكان عقب ماندهي<br />
ذهني مورد استفاده قرار ميگيرد. اجراي اين آزمون هم به<br />
صورت فردي و هم به صورت گروهي امكان پذير است.<br />
آزمون ريون متشكل از ماتريسها يا يك سري تصاوير<br />
انتزاعي است كه يك توالي منطقي را به وجود ميآورند و<br />
با درجه دشواري فزايندهاي چيده شدهاند. آزمودني بايد از<br />
ميان الي تصوير پايين، تصويري را انتخاب كند كه<br />
ماتريس بالايي را تكميل نمايد. پژوهشهاي اعتباريابي در<br />
كشور انگلستان نشان داده است كه اعتبار اين آزمون در<br />
تشخيص عامل عمومي هوش بالاست<br />
نسخه فارسي آزمون عملكرد پيوسته: نسخه فارسي<br />
آزمون عملكرد پيوسته يك آزمون نرم افزاري است كه با<br />
كمك رايانه اجرا ميشود. اين آزمون متشكل از دو<br />
مجموعه محرك (اعداد فارسي، يا تصاوير) است كه هر يك<br />
از آنها از محرك تشكيل شده است. از اين تعداد،<br />
محرك درصد از كل محركها) محرك هدف ميباشند<br />
كه از آزمودني انتظار ميرود با مشاهدهي آنها پاسخ دهد<br />
(كليدي را فشار دهد). فاصله بين ارائه دو محرك<br />
ميلي ثانيه و مدت ارائه هر محرك ميلي ثانيه است.<br />
چنانكه پيشتر گفته شد، متغيرهايي كه از اجراي اين آزمون<br />
به دست ميآيند عبارتند از: تعداد پاسخهاي صحيح، تعداد<br />
عدم پاسخدهي به محرك هدف (خطاي غفلت)، تعداد<br />
پاسخدهي به محرك غير هدف (خطاي ارتكاب) و زمان<br />
واكنش به ميلي ثانيه بررسيهاي اعتباريابي هنوز بر<br />
روي اين آزمون انجام نشدهاند، ولي نسخهاي بسيار مشابه<br />
اين آزمون كه قبلاً به كوشش ديانفر، نجاريان، شكركن و<br />
مهرابيزادهي هنرمند در ايران ساخته شد، در يك<br />
بازآزمايي روزه ضريب اعتبار تا را براي<br />
قسمتهاي مختلف آزمون نشان داد. همچنين روايي آزمون<br />
اخير با شيوهي رواسازي ملاكي بر اساس مقايسه گروه<br />
بهنجار و نارسا توجه/ فزون كنش مورد بررسي قرار گرفت<br />
36<br />
30<br />
1000<br />
:<br />
4<br />
0/93<br />
.[29]<br />
200<br />
0/59<br />
1947<br />
.[24]<br />
[25]<br />
10<br />
4- Raven’s Colored Progressive Matrices<br />
5<br />
8<br />
150<br />
20)<br />
20<br />
6<br />
-3<br />
9<br />
:<br />
11<br />
18<br />
9<br />
[28] ضريب<br />
0/82، بر<br />
1- Swanson<br />
2- Nolan<br />
3- Pelham<br />
6<br />
2<br />
، نولان<br />
18<br />
1<br />
1980<br />
(18<br />
0/90<br />
42<br />
5 ،2<br />
21<br />
21<br />
10<br />
0/76<br />
-1<br />
.[27]<br />
٥٩
و4<br />
مجله روان شناسي باليني<br />
سال3، شماره2 (پياپي10)، تابستان<br />
1390<br />
1<br />
5<br />
،2<br />
كه نتايج متغيرهاي مختلف آن تفاوت معناداري را در سطح<br />
كوچكتر از بين دو گروه نشان داد.<br />
روند اجراي پژوهش: در ابتدا با همراه داشتن معرفي نامه<br />
سازمان آموزش و پرورش شهر تهران به تعدادي از مدارس<br />
عادي دولتي مناطق تهران مراجعه شد و اولياي<br />
مدرسه، دانش آموزان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون<br />
كنشي را كه داروي ريتالين مصرف ميكردند معرفي نمودند<br />
سپس از همان مدارس تعدادي از دانش آموزان<br />
عادي كه والدين آنها با مشاركت فزرندانشان در اين<br />
پژوهش موافق بودند به عنوان گروه مقايسه بهنجار انتخاب<br />
شدند از والدين همه اين دانش آموزان دعوت به<br />
عمل آمد تا پس از تعطيلي مدرسه براي مصاحبه و تكلميل<br />
پرسشنامه در مدرسه حاضر شوند. هر يك از والدين<br />
فرمهاي موافقت آگاهانه را مطالعه نموده و با امضاي آنها<br />
موافقت خود دربارهي شركت در اين پژوهش را اعلام<br />
نمودند. تشخيص اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي<br />
ضمن مصاحبه با والدين، تكميل مقياسهاي سوانسون-<br />
نولان- پلهام و مشاهده آزمودنيها مورد تأييد قرار گرفت و<br />
آزمودنيها، آزمون ريون رنگي كودكان و آزمون عملكرد<br />
پيوسته را تكميل كردند. لازم به ذكر است از والدين<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي<br />
خواسته شده بود در روز اجراي آزمونها در صورت امكان از<br />
دادن داروي محرك به آزمودني خودداري نمايند، يا دوز<br />
مصرفي را در ساعات تا 7 صبح به فرزندشان بدهند<br />
تا اينكه در هنگام اجراي آزمونها اثر داروهاي محرك از<br />
بين رفته باشد.<br />
يافتهها<br />
از آنجا كه در اين پژوهش بررسي تفاوتهاي گروهي<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي و<br />
بهنجار بر اساس سه متغير وابستهي همبسته صورت گرفت<br />
در گام اول از آزمون تحليل كواريانس چند متغيري براي<br />
تحليل دادهها استفاده شد و پس از آن تحليل<br />
كواريانسهاي تك متغيري اجرا شدند. در اين تحليل<br />
آماري، متغير هوش (ريون رنگي كودكان) به عنوان متغير<br />
همپراش وارد تحليل گرديد. قبل از شروع تحليل آماري،<br />
تحليلهاي اكتشافي نشان دادند كه توزيع متغير خطاي<br />
غفلت براي هر دو گروه، انحراف قابل ملاحظهاي از توزيع<br />
نرمال دارد و براي گروه بهنجار، بسياري از دادههاي اين<br />
متغير برابر با صفر است. انحرافي كه با روشهاي معمول<br />
اصلاحي قابل تصحيح نبود. به همين دليل از اين متغير در<br />
تحليلهاي مقايسهاي استفاده نشد. همچنين توزيع تعداد<br />
كل پاسخهاي صحيح براي گروه بهنجار و توزيع زمان<br />
واكنش آزمون عملكرد پيوسته براي گروه داراي اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي انحراف از توزيع نرمال را نشان<br />
ميدادند كه به منظور تصحيح آن از حذف دادههاي پرت و<br />
انتقال لگاريتمي براي اين دو متغير استفاده شد. به اين<br />
ترتيب، دادههاي آزمودني از گروه اختلال نارسايي توجه/<br />
فزون كنشي و دادههاي آزمودني از گروه بهنجار كه<br />
عمدهي دادههاي پرت را در توزيعها تشكيل ميدادند از<br />
تحليل خارج شدند. با اين اصلاحات مفروضه نرمال بودن<br />
توزيع متغيرهاي وابسته تا حد زيادي محقق شد. نتايج<br />
آزمون تحليل كواريانس چند متغيري در جداول تا<br />
مشاهده ميشود.<br />
3<br />
1<br />
22<br />
6:30<br />
0/001<br />
.(N=21)<br />
.(N=21)<br />
آزمون عملكرد پيوسته<br />
خطاي ارتكاب در آزمون عملكرد پيوسته<br />
جدول<br />
گروهها<br />
لگاريتم تعداد كل پاسخهاي صحيح در مبناي 10<br />
لگاريتم زمان واكنش آزمون عملكرد پيوسته<br />
(1<br />
ميانگين و انحراف معيار گروهها<br />
گروه اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي<br />
گروه مقايسهي بهنجار<br />
N SD M<br />
20 2/01 3/55<br />
20 0/007 2/163<br />
20 0/0385 2/565<br />
N<br />
20<br />
20<br />
20<br />
SD<br />
2/56<br />
0/011<br />
0/081<br />
M<br />
9/65<br />
2/126<br />
2/753<br />
1<br />
جدول ميانگين و انحراف معيار گروهها در متغير خطاي<br />
ارتكاب و ميانگين و انحراف معيار لگاريتمي آنها در<br />
متغيرهاي تعداد كل پاسخهاي صحيح و زمان واكنش<br />
آزمون عملكرد پيوسته را نشان ميدهد. نتايج آزمون باكس<br />
از لحاظ آماري معنادار بود و اين به معناي تخطي از<br />
مفروضه همگوني ماتريسهاي كواريانس ميباشد. با اين<br />
٦٠
توجه پايدار و بازداري پاسخ در كودكان مبتلا...<br />
مرتضي نظيفي و همكاران<br />
حال، در صورت برابري نمونهها، اين مدل آماري نسبت به<br />
تفاوت ماتريسهاي كواريانس مقاوم است، به علاوه در<br />
مواردي كه رعايت مفروضه همگوني ماتريسهاي<br />
كواريانس امكان پذير نباشد، توصيه شده است از آزمون T<br />
پيلايي براي آزمودن معناداري اثرهاي چند متغيري استفاده<br />
شود نتيجهي آزمون كرويت بارتلت در پژوهش<br />
حاضر در سطح كوچكتر از معنادار بود كه بيانگر آن<br />
است كه بين متغيرهاي وابسته همبستگي كافي وجود دارد.<br />
بنابراين استفاده از تحليل كواريانس چند متغيري براي<br />
تحليل اين دادهها منطقي به نظر ميرسد.<br />
0/001<br />
.[30]<br />
جدول<br />
ارزش<br />
(2<br />
اثر<br />
آزمونهاي چند متغيري<br />
معناداري<br />
مجذور ايتاي تفكيكي<br />
0/179<br />
0/179<br />
0/179<br />
0/179<br />
0/778<br />
0/778<br />
0/778<br />
0/778<br />
0/071<br />
0/071<br />
0/071<br />
0/071<br />
0/001<br />
0/001<br />
0/001<br />
0/001<br />
آماره Df2 Df1 F<br />
35 3 2/552 0/179<br />
35 3 2/552 0/821<br />
35 3 2/552 0/219<br />
35 3 2/552 0/219<br />
35 3 40/948 0/778<br />
35 3 40/948 0/222<br />
35 3 40/948 3/51<br />
35 3 40/948 3/51<br />
ريون T پيلايي<br />
(متغير همپراش)<br />
لامبداي ويلكز<br />
T هتلينگ<br />
تشخيص<br />
(گروه)<br />
بزرگترين ريشه<br />
T پيلايي<br />
لامبداي ويلكز<br />
T هتلينگ<br />
بزرگترين ريشه<br />
2<br />
نتايج آزمونهاي چند متغيري در جدول نشان ميدهد كه<br />
اثر متغير همپراش (هوش) بر تركيب خطي متغيرهاي<br />
وابسته معنادار نيست. در حاليكه اثر گروه (عضويت گروهي)<br />
بر تركيب خطي متغيرهاي وابسته معنادار است. بعد از<br />
مشاهدهي اثر چند متغيري معنادار، براي ادامهي تحليلهاي<br />
آماري، به طور معمول از اجراي تحليلهاي كواريانس تك<br />
متغيري استفاده ميشود. البته به منظور اجتناب از تورم<br />
خطاي نوع اول، لازم است تصحيح بنفرني با فرمول<br />
روي سطوح معناداري اعمال گردد بنابراين در اين<br />
پژوهش با انجام تصحيح بنفرني بر روي سطوح معناداري<br />
0/05، سطح معناداري تصحيح شدهي به دست آمد<br />
و براي همه آزمونهاي معناداري تك متغيري مورد استفاده<br />
قرار گرفت.<br />
/ n<br />
0/017<br />
.[30]<br />
3) جدول<br />
منبع<br />
متغيرهاي وابسته<br />
آزمونهاي اثرات بين گروهي<br />
معناداري<br />
مجذور ايتاي تفكيكي<br />
0/001<br />
0/017<br />
0/176<br />
0/569<br />
0/730<br />
0/584<br />
0/924<br />
0/433<br />
0/008<br />
0/001<br />
0/001<br />
0/001<br />
F<br />
0/009<br />
0/628 10<br />
ريون<br />
(متغير همپراش)<br />
خطاي ارتكاب در آزمون عملكرد پيوسته<br />
لگاريتم تعداد كل پاسخهاي صحيح در مبناي<br />
لگاريتم زمان واكنش آزمون عملكرد پيوسته<br />
خطاي ارتكاب در آزمون عملكرد پيوسته<br />
7/926<br />
48/903<br />
99/869<br />
52/009<br />
تشخيص<br />
(گروه)<br />
لگاريتم تعداد كل پاسخهاي صحيح در مبناي<br />
لگاريتم زمان واكنش آزمون عملكرد پيوسته<br />
10<br />
F<br />
(3<br />
با توجه به اين كه طرح پژوهش حاضر از نوع تحليل<br />
كواريانس چند متغيري است و متغير مستقل تنها داراي دو<br />
سطح ميباشد، ارزشهاي كه به طور جداگانه براي هر<br />
يك از متغيرهاي وابسته در جدول آزمونهاي اثرات بين<br />
گروهي (جدول مشاهده ميشوند دقيقاً با ارزشهاي<br />
جداگانه براي هر يك از متغيرهاي وابسته در تحليل<br />
كواريانسهاي تك متغيري جداگانه برابرند. بعلاوه، از آنجا<br />
كه متغير مستقل تنها دو سطح دارد نيازي به استفاده از<br />
آزمونهاي تعقيبي وجود ندارد، و جدول به تنهايي<br />
ميتواند تمامي اطلاعات مربوط به تحليل كواريانسهاي<br />
3<br />
F<br />
٦١
مجله روان شناسي باليني<br />
سال3، شماره2 (پياپي10)، تابستان<br />
1390<br />
،34 ،33 ،32 ،22 ،18 ،16 ،14 ،12 ،7 ،6]<br />
.[45 ،44 ،43 ،42 ،41 ،40 ،39 ،38<br />
،37 ،36 ،35<br />
تك متغيري را عيناً در اختيار ما قرار دهد نتايج<br />
آزمون لوين براي برابري واريانسها نشان داد كه<br />
مفروضهي برابري واريانسهاي خطاي گروهها در دو متغير<br />
خطاي ارتكاب آزمون عملكرد پيوسته و تعداد كل پاسخهاي<br />
صحيح برقرار است و فقط در مورد متغير سوم تخطي از اين<br />
مفروضه مشاهده ميشود. با اين حال، به دليل برابري<br />
نمونهها، اين مسأله مشكل چنداني براي تفسير يافتهها<br />
ايجاد نميكند. نتايج جدول نشان ميدهد كه اثر<br />
همپراش تنها براي متغير زمان واكنش آزمون عملكرد<br />
پيوسته معنادار است. تفاوتهاي گروهي در تمامي<br />
متغيرهاي آزمون عملكرد پيوسته (خطاي ارتكاب، تعداد كل<br />
پاسخهاي صحيح و زمان واكنش) حتي پس از حذف اثر<br />
همپراش در سطح كوچكتر از معنادار ميباشد.<br />
آمارههاي جدول در كنار نتايج جدول نشان ميدهند<br />
كه ميانگين خطاي ارتكاب كودكان مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي حتي با حذف اثر هوش به طور<br />
معناداري بالاتر از كودكان بهنجار است. همچنين عليرغم<br />
حذف اثر هوش، ميانگين تعداد كل پاسخهاي صحيح<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي در<br />
مقايسه با كودكان بهنجار به طور معناداري پايينتر و<br />
ميانگين زمان واكنش آنها به طور معناداري بالاتر است.<br />
بحث<br />
به عقيده باركلي مفهوم بازداري به عنوان هسته اصلي<br />
در تبيين نشانههاي اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي به<br />
حساب ميآيد، زيرا از نظر وي موفقيت در ساير كنشهاي<br />
اجرايي به ميزان توانايي فرد در بازداري تداخل، بازداري<br />
پاسخ غالب و بازداري پاسخ جاري بستگي دارد. بسياري<br />
ديگر از نظريههاي تبييني اختلال نارسايي توجه/ فزون<br />
كنشي نيز نقش محوري براي بازداري پاسخ و كنترل<br />
همچنين پژوهشها بر<br />
تداخل قائلند<br />
وجود نارسايي بيشتر در توجه پايدار در كودكان مبتلا به<br />
اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي در مقايسه با كودكان<br />
بهنجار تأكيد دارند يافتههاي اين پژوهش نيز<br />
همسو با پژوهشهاي قبلي نشان داد كه كودكان مبتلا به<br />
اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي در مقايسه با كودكان<br />
بهنجار در بازداري پاسخ و توجه پايدار نارسايي بيشتري<br />
نشان ميدهند<br />
اين<br />
يافتهها از نظريه باركلي مبني بر اينكه مشكل اصلي<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي،<br />
نارسايي در انواع بازداري است پشتيباني ميكند. بر اساس<br />
اين نظريه، كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون<br />
كنشي رفتاري تكانشي دارند به اين معنا كه قادر نيستند<br />
يك پاسخ غالب را بنا به اقتضاي محيطي بازداري كنند تا<br />
به تكليف اصلي بپردازند. اين بازداري زدايي رفتاري در دو<br />
شكل ديگر نيز ممكن است ظاهر شود: ضعف در بازداري<br />
تداخل به اين معناست كه كودك قادر نيست از مداخلهي<br />
محركهاي رقيب در هنگام انجام يك تكليف جلوگيري<br />
كند و اين محركها باعث حواس پرتي او ميشوند. ضعف<br />
در بازداري پاسخ كنوني به اين معناست كه كودك<br />
نميتواند پاسخي را كه در حال ارائهي آن است متوقف<br />
سازد تا به تكليف ديگري بپردازد، يا صرفاً فرصت درنگي<br />
براي يك تصميمگيري ذهني ايجاد نمايد. بر اين اساس به<br />
نظر ميرسد خطاي ارتكاب آزمون عملكرد پيوسته در<br />
درجهي اول نشانگر ضعف در بازداري پاسخ غالب و در<br />
درجه دوم نشانگر ضعف در بازداري تداخل باشد. براي درك<br />
پيچيدگي مفهوم توجه، ميرسكي پيشنهاد ميكند كه<br />
تمامي مفاهيم توجه در سه مقوله خلاصه گردد: تمركز<br />
دادن توجه، حفظ يا نگه داشت توجه و جا به جا نمودن آن.<br />
توجه متمركز يا انتخابي، نشان دهندهي توان فرد براي<br />
جلوگيري از حواس پرتي (بازداري تداخل) به منظور تمركز<br />
دادن توجه به محرك (هاي) هدف است در<br />
مقابل، توجه پايدار توانايي نگه داشت توجه متمركز در طول<br />
زمان ميباشد به اين ترتيب، به نظر ميرسد همان<br />
گونه كه باركلي اظهار ميكند [3]، هم توجه انتخابي و هم<br />
توجه پايدار به توان فرد براي بازداري تداخل و حتي انواع<br />
ديگر بازداري بستگي داشته باشند. يافتههاي اين پژوهش<br />
نيز نشان داد كه كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/<br />
فزون كنشي در توجه پايدار ضعيفتر از كودكان عادي<br />
عمل ميكنند. يك يافته جالب ديگر اين بود كه هر چند<br />
سازهي هوش همبستگي معناداري با تمامي متغيرهاي<br />
آزمون عملكرد پيوسته داشت اما حتي با كنترل اثر هوش،<br />
.[48<br />
،47]<br />
[46]<br />
2<br />
.[47]<br />
.[30]<br />
3<br />
0/001<br />
3<br />
.[31<br />
،11<br />
.[12<br />
،6<br />
،6]<br />
[3]<br />
،4<br />
1<br />
1<br />
،3]<br />
2- Mirsky<br />
1- Barkley<br />
٦٢
يها<br />
يها<br />
توجه پايدار و بازداري پاسخ در كودكان مبتلا...<br />
مرتضي نظيفي و همكاران<br />
تفاوت كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون<br />
كنشي و بهنجار در هر سه متغير آزمون عملكرد پيوسته<br />
همچنان معنادار بود. از آنجا كه نمونهي پژوهش حاضر از<br />
مدارس عادي شهر تهران بوده و تمامي شركت كنندگان،<br />
داراي عملكرد هوشي متوسط و بالاتر بودند، ممكن است<br />
اين موضوع تا حدي به همتايي نسبي اين گروهها در<br />
زمينهي هوش منجر شده باشد. به هر حال اين يافته، با<br />
يافته پژوهشهاي ديگر كه بيان ميكنند كودكان<br />
مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي در مقايسه با<br />
كودكان عادي حتي پس از كنترل اثر هوش، نارساييهاي<br />
بيشتري در كنشهاي اجرايي مغز دارند، همخواني دارد<br />
يكي ديگر از تفاوتهاي مشاهده شده در اين<br />
پژوهش اين بود كه كودكان مبتلا به اختلال نارسايي<br />
توجه/ فزون كنشي در مقايسه با گروه مقايسهي بهنجار به<br />
طور معناداري، زمان واكنش بالاتري را نشان دادند. اين<br />
يافته ممكن است شاهدي براي اين نظريه باركلي باشد كه<br />
بيان ميكند كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون<br />
كنشي در بازداري تداخل، يا طرد نمودن محركهاي نا<br />
مرتبط به منظور حفظ توجه بر تكليف جاري دچار نارسايي<br />
هستند. مشكلي كه باعث افزايش زمان مورد نياز براي<br />
تصميمگيري يا حل مسأله ميگردد. از دگر سو ممكن است<br />
اين يافته نشان دهندهي كمبود سرعت پردازش اطلاعات<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي به<br />
طور عام باشد. تبيينِ كمبود سرعت پردازش اطلاعات در<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي به<br />
ويژه با مد نظر قرار دادن اين يافتهي پژوهش حاضر كه<br />
نمرات هوش، بالاترين همبستگي را با زمان واكنش آزمون<br />
عملكرد پيوسته نشان دادند و اثر هوش به عنوان متغير<br />
همپراش بر زمان واكنش آزمون عملكرد پيوسته با ضريب<br />
تبيين اثر معنادار بود، نيرومندتر ميشود. با اين<br />
حال، حتي اگر فرضيه كمبود سرعت پردازش اطلاعات در<br />
كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي در<br />
مقايسه با كودكان عادي، درست باشد، اين نارسايي ممكن<br />
است خود در اثر نارسايي در بازداري تداخل در اين كودكان<br />
به وجود آيد و اين ديدگاه مؤيد نظريه باركلي است مبني بر<br />
اينكه موفقيت در ساير كنشهاي اجرايي به توانايي فرد در<br />
انواع بازداري وابسته است. البته اين امكان نيز وجود دارد<br />
كه نارساييهاي شناختي ديگري غير از بازداري تداخل در<br />
كاهش سرعت پردازش اطلاعات كودكان مبتلا به اختلال<br />
نارسايي توجه/ فزون كنشي دخيل باشند. همسو بودن<br />
يافتههاي اين پژوهش با پژوهشهاي گذشته ميتواند<br />
شاهدي از روايي سازه براي نسخه ايراني آزمون عملكرد<br />
پيوسته باشد، كه سودمندي باليني اين آزمون در متمايز<br />
نمودن كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون<br />
كنشي از بهنجار را نشان ميدهد. البته هنوز به<br />
پژوهشهاي بيشتري نياز داريم تا ميزان اعتبار و روايي<br />
نسخه ايراني آزمون عملكرد پيوسته را شناخته و دربارهي<br />
هنجارهاي سني آن اطلاعاتي كسب كنيم. پژوهش<br />
آتي بايد با كنترل نمودن ساير متغيرهاي مزاحم به نتايج<br />
دقيقتري دربارهي تمايز كودكان مبتلا به اختلال نارسايي<br />
توجه/ فزون كنشي و ساير كودكان دست يابند.<br />
منابع<br />
1- Barkley RA. Attention-Deficit Hyperactivity<br />
Disorder: a handbook for diagnosis and treatment.<br />
New York: Guilford Press; 1990.<br />
2- American Psychiatric Association. Diagnostic<br />
and statistical Manual of Mental Disorders (4th ed.,<br />
text rev.). Washington, DC: Author; 2000.<br />
3- Barkley RA. ADHD and the nature of selfcontrol.<br />
New York: Guilford Press; 2005.<br />
4- Nigg JT. What Causes ADHD? : Understanding<br />
What Goes Wrong and Why. New York: Guilford<br />
Press; 2006.<br />
5- Bradley JDD, Golden CJ. Biological<br />
contributions to the presentation and understanding<br />
of attention-deficit/hyperactivity disorder: A<br />
review. Clin Psychol Rev. 2001; (21): 907-929.<br />
6- Barkley RA. Behavioral inhibition, sustained<br />
attention, and executive function: Constructing a<br />
unified theory of ADHD. Psychol Bull. 1997;<br />
(121): 65-94.<br />
7- Frazier TW, Demaree HA, Youngstrom EA.<br />
Meta-analysis of intellectual and<br />
neuropsychological test performance in attentiondeficit/hyperactivity<br />
disorder. Neuropsychol. 2004;<br />
(18): 543-555.<br />
8- Hendren RL, De Backer I, Pandina GJ. Review<br />
of neuroimaging studies of child and adolescent<br />
psychiatric disorders from the past 10 years. J Am<br />
Acad of Child and Adolesc Psychiatry. 2000; (39):<br />
815-828.<br />
9- Hervey AS, Epstein JN, Curry JF.<br />
Neuropsychology of adults with attentiondeficit/hyperactivity<br />
disorder: A meta-analytic<br />
review. Neuropsychol. 2004; 485-503: 18.<br />
10- Tannock R. Attention deficit hyperactivity<br />
disorder: Advances in cognitive, eurobiological,<br />
0/176، يك<br />
.[20 ،11]<br />
٦٣
يعل<br />
يار<br />
نيي<br />
1390<br />
مجله روان شناسي باليني<br />
سال3، شماره2 (پياپي10)، تابستان<br />
-25<br />
and genetic research. J Child Psychol and<br />
Psychiatry. 1998; (39): 65-100.<br />
11- Barkley RA. Attention deficit hyperactivity<br />
disorder: A handbook for diagnosis and treatment.<br />
New York: Guilford Press; 2006.<br />
12- Barkley RA. ADHD and the nature of<br />
selfcontrol. New York: Guilford Press; 1997a.<br />
13- Trommer BL, Hoeppner JB, Zecker SG. The<br />
go-no go test in attention deficit disorder is<br />
sensitive to methylphenidate. J Child Neurol. 1991;<br />
(6): S128-S131.<br />
14- Pennington BF, Ozonoff S. Executive functions<br />
and developmental psychopathology. J Child<br />
Psychol and Psychiatry. 1996; (37): 51-87.<br />
15- Sergeant JA, Oosterlaan J, Van der Meere J.<br />
Information processing and energetic factors in<br />
attention-deficit/hyperactivity disorder. In H. C.<br />
Quay & A. E. Hogan (Eds.), Handbook of<br />
disruptive behavior disorders. New York: Kluwer<br />
Academic/Plenum; 1999.<br />
16- Schachar R. Tannock R. Logan G. Inhibitory<br />
control, impulsiveness, and attention deficit<br />
hyperactivity disorder. Clin Psychol Rev. 1993;<br />
(13): 721-739.<br />
17- Rubia K, Smith AB, Brammer MJ, Taylor E.<br />
Right inferior prefrontal cortex mediates response<br />
inhibition while mesial frontal cortex is responsible<br />
for error detection. Neuro-Image. 2003; (20): 351-<br />
358.<br />
18- Willcutt EG, Doyle AE, Nigg JT, Faraone SV,<br />
Pennington BF. Validity of the executive function<br />
theory of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder:<br />
A metaanalytic review. Biol Psychiatry. 2005; (57):<br />
1336-1346.<br />
19- Sostek AJ, Buchsbaum MS, Rapoport JL.<br />
Effects of amphetamine on vigilance performance<br />
in normal and hyperactive children. J Abnorm<br />
Child Psychol. 1980; (8): 491-500.<br />
20- Riccio CA, Reynolds CR, Lowe PA. Clinical<br />
Applications of Continuous Performance Tests.<br />
New York: Wiely; 2001.<br />
21- Corkum PV, Siegel LS. Is the continuous<br />
performance task a valuable research tool for use<br />
with children with attention-deficit-hyperactivity<br />
disorder? J Child Psychol and Psychiatry. 1993;<br />
(34): 1217-1239.<br />
22- MacLeod D, Prior M. Attention deficits in<br />
adolescents with ADHD and other clinical groups.<br />
Child Neuropsychol. 1996; (2): 1-10.<br />
23- Gordon M, Barkley RA, Lovett BJ. Tests and<br />
Observational Measures. In R. A. Barkley (Ed.).<br />
Attention deficit hyperactivity disorder: A<br />
handbook for diagnosis and treatment. New York:<br />
Guilford Press; 2006.<br />
،<br />
-24<br />
.1388<br />
خدادادي مجتبي، مشهدي اماني حسين. نرم افزار آزمون<br />
عملكرد پيوسته. تهران: موسسه تحقيقات علوم رفتاري سينا؛<br />
هاديانفر حبيب، نجاريان بهمن، شكركن حسين، مهرابيزاده<br />
هنرمند مهرناز. تهيه و ساخت فرم فارسي آزمون عملكرد پيوسته.<br />
مجله روانشناسي. 1379؛<br />
مشهدي علي، رسولزادهطباطبايي كاظم، آزادفلاح پرويز،<br />
سلطانيفر عاطفه. مقايسه بازداري پاسخ و كنترل تداخل در كودكان<br />
مبتلا به اختلال نارسايي توجه/ فزون كنشي و كودكان بهنجار.<br />
فصلنامه روانشناسي باليني. 1388؛<br />
.388-404 :4(4)<br />
.37-50 :1(2)<br />
-26<br />
27- Swanson J, Schuck S, Mann M, Carlson C,<br />
Hartman K, Sergeant J. et al.Categorical and<br />
dimensional definitions and evaluations of<br />
symptoms of ADHD: The SNAP and the SWAN<br />
Ratings Scales [Draft]. Available from:<br />
http://www.ADHD.net/SNAP_SWAN.pdf; 2005.<br />
28- صدرالسادات جلالالدين، هوشي زهرا، زماني رضا،<br />
صدرالسادات ليلا. تع مشخصات روانسنجي مقياس درجه بندي<br />
والدين. توانبخشي؛ 1386؛<br />
.59-65 :3<br />
،SNAP-IV اجراي<br />
29- Raven JC. Coloured Progressive Matrices.<br />
Oxford, United Kingdom: Oxford Psychologists<br />
Press; 1995.<br />
30- Meyers LS, Gamst G, Guarino AJ. Applied<br />
Multivariate research: design and interpretation.<br />
Thousand Oaks: Sage Publication; 2006.<br />
31- MacLeod C, Gorfein D, Inhibition in cognition.<br />
Washington, DC: American Psychological<br />
Association; 2007.<br />
32- Schachar R. Logan G. Impulsivity and<br />
inhibitory control in normal development and<br />
childhood psychopathology. Dev Psychol. 1990;<br />
(26): 710-720.<br />
33- Schachar R, Nita VL, Logan GD, Tannock R,<br />
Klim P. Confirmation of an inhibitory control<br />
deficit in attentiondeficit/hyperactivity disorder. J<br />
Abnorm Child Psychol. 2000; (28): 227-235.<br />
34- Schachar R, Tannock R, Marriott M, Logan<br />
GD. Deficient inhibitory control and attention<br />
deficit hyperactivity disorder. J Abnorm Child<br />
Psychol. 1995; (23): 411-437.<br />
35- Miyake A, Friedman NP, Emerson MJ, Witzki<br />
AH, Howerter A, Wager TD. The unity and<br />
diversity of executive functions and their<br />
contributions to complex “frontal lobe” tasks: A<br />
latent variable analysis. Cogn Psychol. 2000; (41):<br />
49-100.<br />
36- MacLeod CM. Half a century of research on the<br />
Stroop effect: An integrative review. Psychol Bull.<br />
1991; (109): 163-203.<br />
37- Homack S, Riccio CA. A metaanalysis of the<br />
sensitivity and specificity of the Stroop color and<br />
word test with children. Arch of Clin<br />
Neuropsychol. 2004; (19): 725-743.<br />
38- Golden ZL, Golden CJ. Patterns of performance<br />
on the Stroop color and word test in children with<br />
learning, attentional, and psychiatric disabilities.<br />
Psychol in the Sch. 2002; (39): 489-495.<br />
39- Shallice T, Marzocchi GM, Coser S, Del Savio<br />
M. Meuter RF. Rumiati RI. Executive function<br />
٦٤
توجه پايدار و بازداري پاسخ در كودكان مبتلا...<br />
مرتضي نظيفي و همكاران<br />
profile of children with attention deficit<br />
hyperactivity disorder. Dev Neuropsychol. 2002;<br />
(21): 43-71.<br />
40- Sergeant JA, Geurts H, Oosterlaan J. How<br />
specific is a deficit of executive functioning for<br />
attentiondeficit/hyperactivity disorder? Behav Brain<br />
Res. 2002; (130): 3-28.<br />
41- Nigg JT, Blaskey L, Huang-Pollack C, Rappley<br />
MD. Neuropsychological executive functions and<br />
ADHD DSM-IV subtypes. J Am Acad of Child and<br />
Adolesc Psychiatry. 2002; (41): 59-66.<br />
42- Nigg JT, Willcutt E, Doyle A, Sonuga-Barke E.<br />
Causal heterogeneity in attentiondeficit/hyperactivity<br />
disorder: Do we need<br />
neuropsychological impaired subtypes? Biol<br />
Psychiatry. 2005; (57): 1224-1230.<br />
43- Lansbergen MM, Kenemans JL, Engeland HV.<br />
Stroop Interference and Attention-<br />
Deficit/Hyperactivity Disorder : A Review and<br />
Meta-Analysis. Neuropsychol. 2007; (21): 251-262.<br />
44- Berlin L, Bohlin G, Nyberg L, Janols L. How<br />
well do measures of inhibition and other executive<br />
functions discriminate between children with<br />
ADHD and controls? Child Neuropsychol. 2004;<br />
(10): 1-13.<br />
45- Schweiger A, Abramovitch A, Doniger G,<br />
Simon E. A clinical constructvalidity study of a<br />
novel computerized battery for the diagnosis of<br />
ADHD in 134 young adults. J Clin and Exp<br />
Neuropsychol. 2007; (29): 100-111.<br />
46- Mirsky AF. Behavioral and<br />
psychophysiological markers of disordered<br />
attention. Environ Health Perspectives. 1987; (74):<br />
191-199.<br />
47- Mirsky AF, Anthony BJ, Duncan CC, Ahearn<br />
MB, Kellam SG. Analysis of the elements of<br />
attention: A neuropsychological approach.<br />
Neuropsychol Rev. 1991; (2): 109-145.<br />
48- Pribram KH, McGuinness D. Arousal,<br />
activation, and effort in the control of attention.<br />
Psychol Rev. 1975; (82): 116-149.<br />
٦٥
Change language