10.03.2013 Aufrufe

Perspektiven des Schiffbaus und der Zulieferindustrie in ... - NIW

Perspektiven des Schiffbaus und der Zulieferindustrie in ... - NIW

Perspektiven des Schiffbaus und der Zulieferindustrie in ... - NIW

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

Tagung<br />

Maritime Wirtschaft<br />

09. Juni 2008<br />

1


Dimensionen:<br />

Ch<strong>in</strong>as Werften verarbeiten 2008<br />

12 Millionen Tonnen Stahl<br />

Der Schiffbau <strong>in</strong> Deutschland<br />

400.000 Tonnen<br />

4


16.000<br />

14.000<br />

12.000<br />

10.000<br />

8.000<br />

6.000<br />

4.000<br />

2.000<br />

0<br />

2002<br />

2003<br />

M€ # Schiffe<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

Deutscher Schiffbau<br />

Ablieferungen Auftragse<strong>in</strong>gänge Auftragsbestände<br />

2007<br />

2002<br />

2003<br />

M€ # Schiffe<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

2007<br />

2002<br />

2003<br />

M€<br />

# Schiffe<br />

5<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

2007<br />

300<br />

250<br />

200<br />

150<br />

100<br />

50<br />

0<br />

5


Other dry cargo vessels<br />

3,8%<br />

Other non cargo<br />

vessels<br />

5,0%<br />

General cargo vessels<br />

5,6%<br />

LNG carriers<br />

6,0%<br />

Crude oil tankers<br />

9,7%<br />

Marktanteile weltweit<br />

Auftragsbestand (nach Schiffstypen) Total: 185.753.792 CGT<br />

Ferries<br />

1,4%<br />

LPG carriers<br />

1,5%<br />

Chemical tankers<br />

2,1%<br />

Passenger ships<br />

2,4%<br />

Product tankers<br />

11,2%<br />

Source: CESA<br />

RoRo vessels<br />

0,6%<br />

Comb<strong>in</strong>ed carriers<br />

0,4%<br />

Fish<strong>in</strong>g vessels<br />

0,2%<br />

Reefers<br />

0,1%<br />

Bulk carriers<br />

29,1%<br />

Conta<strong>in</strong>er vessels<br />

21,0%<br />

6<br />

6


100%<br />

80%<br />

60%<br />

40%<br />

20%<br />

0%<br />

Struktur deutscher Handelsschiffbau<br />

Produktion 2002-07/Auftragsbestand Ende 2007 im Handelsschiffneubau nach CGT <strong>in</strong> %<br />

0,4<br />

39,7<br />

0,5<br />

7,6<br />

49,3<br />

2,5<br />

3,2 4,4<br />

26,8<br />

10,1<br />

54,4<br />

23,1<br />

5,4<br />

62,0<br />

0,6 1,7 1,1 3,2<br />

20,0<br />

0,2<br />

21,8<br />

8,4 4,2<br />

20,4<br />

2,4<br />

2,4<br />

65,3 68,8 69,6<br />

41,0<br />

41,3<br />

1,2<br />

1,1<br />

1,2 1,0<br />

4,8<br />

3,2<br />

3,8 4,5 3,6 4,1<br />

0,8<br />

0,9<br />

2002 2003 2004 2005 2006 2007 AB 12/07<br />

2,1<br />

5,9<br />

Sonstige<br />

Fähren /<br />

Passagierschiffe<br />

LPGCarrier<br />

RoRoSchiffe<br />

Conta<strong>in</strong>erschiffe<br />

Frachtschiffe<br />

(General Cargo)<br />

Bulk Carrier<br />

Prod.-<br />

/Chemikalientanker<br />

Öltanker<br />

7<br />

7<br />

Anteil <strong>der</strong><br />

Conta<strong>in</strong>erschiffe<br />

s<strong>in</strong>kt


Marktanteile weltweit<br />

Auftragsbestand (nach Län<strong>der</strong>n) Total: 185.753.792 CGT<br />

Restliches Europa<br />

6,3%<br />

Japan<br />

16,1%<br />

Deutschland<br />

5,0%<br />

Restliche Welt<br />

7,6%<br />

Süd Korea<br />

35,6%<br />

Source: CESA<br />

Republik Ch<strong>in</strong>a<br />

29,4%<br />

8<br />

8


14.000<br />

12.000<br />

10.000<br />

8.000<br />

6.000<br />

4.000<br />

2.000<br />

0<br />

15.04.2008<br />

Ablieferungen nach Baulän<strong>der</strong>n<br />

Completions 1997 to 2007 <strong>in</strong> 1.000 CGT<br />

EU-15 EU-25<br />

KOREA<br />

CHINA<br />

OTHERS<br />

JAPAN<br />

EU-27<br />

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007<br />

9<br />

„CGT-Knick“<br />

Ch<strong>in</strong>a im Aufw<strong>in</strong>d<br />

9


Research of the Sales and Design Department, Papenburg November 8th 2006<br />

SOUTH-KOREAN SOUTH KOREAN SHIPBUILDING | OVERVIEW OF 4 YARDS<br />

10


KOREAN SHIPBUILDING 11-2006 | STX Shipbuild<strong>in</strong>g<br />

11


KOREAN SHIPBUILDING 11-2006 | STX Shipbuild<strong>in</strong>g<br />

12


KOREAN SHIPBUILDING 11-2006 | HYUNDAI Heavy Industries<br />

13


KOREAN SHIPBUILDING 11-2006 | DSME DAEWOO<br />

14


KOREAN SHIPBUILDING 11-2006 | SAMSUNG<br />

15


Japanische Prognose<br />

Mill.CGT<br />

55.0<br />

50.0<br />

45.0<br />

40.0<br />

35.0<br />

30.0<br />

25.0<br />

20.0<br />

15.0<br />

10.0<br />

5.0<br />

0.0<br />

EUROPE<br />

Kapazitäten weltweit<br />

Expected Completion<br />

CHINA<br />

JAPAN<br />

KOREA<br />

86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20<br />

35.7<br />

29.5<br />

50.0<br />

Newbuild<strong>in</strong>g Capacity<br />

Europe (6.9)<br />

Ch<strong>in</strong>a (14.7)<br />

23.7 23.5<br />

Korea (15.8)<br />

Japan (10.0)<br />

Newbuild<strong>in</strong>g Requirement<br />

16<br />

16


%<br />

170<br />

160<br />

150<br />

140<br />

130<br />

120<br />

110<br />

100<br />

90<br />

Jan 02<br />

Apr 02<br />

Jul 02<br />

Okt 02<br />

15.04.2008<br />

Index-Entwicklung von €, Yen, Won, Yuan<br />

zum US-$<br />

Indexentwicklung <strong>des</strong> €, Yen, Won <strong>und</strong> Yuan zum US-$<br />

Jan 03<br />

Euro<br />

Yuan<br />

Yen<br />

Won<br />

Apr 03<br />

Jul 03<br />

Okt 03<br />

Jan 04<br />

Apr 04<br />

Jul 04<br />

Okt 04<br />

Jan 05<br />

Apr 05<br />

Jul 05<br />

Okt 05<br />

Jan 06<br />

Apr 06<br />

Jul 06<br />

Okt 06<br />

Jan 07<br />

Apr 07<br />

Jul 07<br />

Okt 07<br />

Jan 08<br />

Der Euro trägt<br />

die Hauptlast<br />

<strong>der</strong> $-Schwäche<br />

17<br />

17


Preis absolut <strong>in</strong> € pro Tonne<br />

Auftrag S 659/660<br />

Stahlpreisentwicklung<br />

Auftrag S 666 Auftrag S 680<br />

18


St<strong>und</strong>enlohn <strong>in</strong> €<br />

40,00 €<br />

35,00 €<br />

30,00 €<br />

25,00 €<br />

20,00 €<br />

15,00 €<br />

10,00 €<br />

5,00 €<br />

0,00 €<br />

Lohnkosten/ St<strong>und</strong>e<br />

1,67 €<br />

3,50 €<br />

35,00 €<br />

Zentral Ch<strong>in</strong>a Dubai Nie<strong>der</strong>lande<br />

19<br />

19


Jahrese<strong>in</strong>kommen (brutto) e<strong>in</strong>es Facharbeiters<br />

Source: IAW, IG Metall<br />

20<br />

20


Fazit<br />

Die aktuelle Situation ist gekennzeichnet durch:<br />

• Nachlassende Wachstumserwartungen, drohende Rezession<br />

• Turbulenzen an den F<strong>in</strong>anzmärkten (Liquiditätsprobleme bei<br />

Banken, steigende Anfor<strong>der</strong>ung an Bonitäten, s<strong>in</strong>kende Leitz<strong>in</strong>sen, starker<br />

Euro – schwacher Dollar, unsichere F<strong>in</strong>anzierungen)<br />

• Schwankende aber <strong>in</strong>sgesamt auskömmliche Raten <strong>in</strong> <strong>der</strong> Schifffahrt<br />

(aber hohe Bunkerkosten)<br />

• ger<strong>in</strong>ge Schiffsverschrottungen bei extrem hohen Abwrackpreisen<br />

• Neubaunachfrage noch stabil<br />

• hohe Neubau- <strong>und</strong> Second Hand Preise<br />

• hohe <strong>und</strong> steigende Schiffbaukosten (Stahl/Materialien, Energie,<br />

Komponenten, Personal)<br />

• Schnell wachsende Schiffbaukapazitäten<br />

• Angleichung <strong>der</strong> Asiatischen Werften an Produktivität <strong>und</strong> Qualität<br />

21<br />

21


Währung<br />

Material + Energie<br />

Entgelt<br />

Was lässt sich daraus ableiten?<br />

Die Politik muss erkennen das e<strong>in</strong><br />

globaler Wettbewerb bei den Werften<br />

durch Verwerfungen bei <strong>der</strong> Währung<br />

durch die Betriebe alle<strong>in</strong>e kaum zu<br />

bewältigen s<strong>in</strong>d.<br />

Die Werften werden durch die<br />

Entwicklungen auf dem Material- <strong>und</strong><br />

Energiesektor mit Kostensteigerungen<br />

konfrontiert die nicht an den Markt weitergegeben<br />

werden können.<br />

Es ist Uns<strong>in</strong>n für e<strong>in</strong> Hochlohn/Preisland<br />

Asiatische Entgelte zu erwarten.<br />

Gleichwohl muss <strong>der</strong> Abstand durch<br />

Flexibilität; Qualität <strong>und</strong> Quantität<br />

ausgeglichen werden.<br />

22


Die Situation bei <strong>der</strong><br />

Meyer Werft<br />

23


Indoor Pool<br />

E<strong>in</strong>ige Impressionen unserer Arbeit<br />

Theatre<br />

Deluxe Cab<strong>in</strong> Restaurant<br />

24


Disney<br />

Carnival<br />

Auftragsbestand Kreuzfahrtschiffe<br />

Aufträge nach Werften<br />

(exkl. LOI & Optionen)<br />

Royal<br />

Caribbean<br />

Meyer Werft<br />

28%<br />

Others<br />

3%<br />

6 ships, 2.605 Pax<br />

Total 42 ships<br />

98.351 Pax<br />

F<strong>in</strong>cantieri<br />

41%<br />

Aker Yards<br />

28%<br />

11 ships, 27.842 Pax 8 ships, 27.750 Pax<br />

17 ships, 40.154 Pax<br />

Star<br />

Cruises<br />

26<br />

MSC<br />

Others<br />

Carnival<br />

Royal<br />

Caribbean<br />

26


Restliche Welt<br />

Europa<br />

Nordamerika<br />

0,3 0,4<br />

0,8 1,0<br />

Entwicklung <strong>der</strong> Passagierzahlen<br />

0,4<br />

1,2<br />

0,5<br />

1,5<br />

0,7<br />

1,7<br />

4,5 4,4 4,7 5,1 5,4<br />

Mio. Passagiere<br />

0,8<br />

1,9<br />

5,9<br />

0,8<br />

2,0 2,1<br />

6,9 6,9<br />

2,4<br />

7,6<br />

2,7<br />

8,2<br />

2,8<br />

9,1<br />

3,2<br />

9,9 10,3 10,5<br />

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007<br />

TOTAL 5,6 5,8 6,3 7,1 7,8 8,6 9,7 9,9 11,0 12,0 13,0 14,3 15,6 16,5<br />

0,9<br />

Source: GP Wild<br />

1,0<br />

1,1<br />

1,1<br />

1,2<br />

27<br />

1,9<br />

3,4<br />

2,1<br />

3,9<br />

27


Millionen Passagiere<br />

20<br />

18<br />

16<br />

14<br />

12<br />

10<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

0<br />

1990<br />

1991<br />

1992<br />

1993<br />

1994<br />

1995<br />

Entwicklung <strong>der</strong> Passagierzahlen<br />

1996<br />

1997<br />

1998<br />

1999<br />

2000<br />

Nordamerika<br />

2001<br />

CLIA Forecast<br />

2002<br />

2003<br />

2004<br />

2005<br />

Jahr<br />

2006<br />

2007<br />

2008<br />

Source: Ocean Shipp<strong>in</strong>g Consultants<br />

2009<br />

2010<br />

High<br />

2011<br />

2012<br />

2013<br />

Low<br />

2014<br />

2015<br />

2016<br />

2017<br />

28<br />

2018<br />

2019<br />

2020<br />

28


lower berth<br />

30000<br />

25000<br />

20000<br />

15000<br />

10000<br />

5000<br />

0<br />

5 ships<br />

Ablieferungen <strong>und</strong> Auftragsbestand Kreuzfahrtschiffe<br />

6 ships<br />

Meyer Werft<br />

Aker Yards<br />

F<strong>in</strong>cantieri<br />

other<br />

4 ships<br />

1 ship<br />

5 ships<br />

8 ships<br />

9 ships<br />

7 ships<br />

12 ships<br />

15 ships<br />

16 ships<br />

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012<br />

year<br />

12 ships<br />

12 ships<br />

11 ships<br />

4 ships<br />

7 ships<br />

8 ships<br />

10 ships<br />

29<br />

11 ships<br />

15 ships<br />

9 ships<br />

6 ships<br />

29


Was müssen wir tun um<br />

erfolgreich zu bleiben?<br />

30


Planung <strong>und</strong> Logistik<br />

Produktionsplanung<br />

31


Die Mitarbeiter – das Kapital <strong>der</strong> Werft<br />

32


Mitarbeitersicherung<br />

+ B<strong>in</strong>dung<br />

OE Prozesse +<br />

Entgeltsysteme<br />

Unternehmensstrategie<br />

Personalfreistellung<br />

+ Wege aus <strong>der</strong> Arbeit<br />

Personal-<br />

Verwaltung<br />

Vertrags –<br />

Arbeitsrecht<br />

Personalstrategie<br />

Personalplanung<br />

+ Demografie<br />

Personal<strong>in</strong>tegration +<br />

Kooperation<br />

33<br />

Personal Market<strong>in</strong>g<br />

+ Gew<strong>in</strong>nung<br />

Ausbildung +<br />

Personalentwicklung


Stärken ausbauen<br />

Qualität +<br />

Flexibilität<br />

Innovation<br />

Erfolg ist möglich<br />

Strategie zum Industriellen Erfolg<br />

Ergebnis +<br />

Kostenführerschaft<br />

Rahmenbed<strong>in</strong>gungen<br />

Schwächen ellim<strong>in</strong>ieren<br />

Voraussetzungen<br />

Will man gew<strong>in</strong>nen<br />

muss man auch<br />

unbed<strong>in</strong>gt gew<strong>in</strong>nen<br />

wollen. D.h e<strong>in</strong>e<br />

tabulose Überprüfung<br />

aller Aktivitäten <strong>der</strong><br />

jeweiligen<br />

Aktionsfel<strong>der</strong>.<br />

Bekenntnis zum<br />

Industriestandort!<br />

Vorurteilslose<br />

Beobachtung <strong>der</strong><br />

Konkurrenten sowie<br />

Bereitschaft zum<br />

Lernen <strong>und</strong><br />

Nachahmung!<br />

34


35<br />

Qualität <strong>und</strong> Flexibilität<br />

Beispiele für Aufgaben <strong>in</strong> diesem Segment <strong>der</strong> als gefühlter Vorsprung <strong>in</strong><br />

Wirklichkeit nicht mehr existent ist!<br />

Produktionsangepasste hochflexible<br />

Arbeitszeitmodelle (<strong>in</strong> Komb<strong>in</strong>ation mit strikter<br />

Planung)<br />

Universell e<strong>in</strong>setzbare <strong>und</strong> e<strong>in</strong>satzbereite<br />

Spezialisten<br />

Kooperationen z.B über den Beschäftigungspool um auf<br />

Unterauslastungen wie auch Kapazitätsspitzen schnell <strong>und</strong><br />

ohne teure Notlösungen reagieren zu können (Vorbild<br />

Nie<strong>der</strong>lande?)<br />

Arbeitsorganisation<br />

• Teilautonome qualitäts- <strong>und</strong> leistungsorientierte<br />

Gruppenarbeit<br />

• Ausbildung <strong>und</strong> Personalentwicklung<br />

• Personale<strong>in</strong>satzplanung!<br />

• Prozessorientierte Organisationsentwicklung!<br />

• Standarisierung <strong>und</strong> Modularisierung !<br />

35


36<br />

Ergebnis <strong>und</strong> Kostenführerschaft<br />

Erfolg def<strong>in</strong>iert sich im Ergebnis für die Werft <strong>und</strong> für den K<strong>und</strong>en! Es wird ke<strong>in</strong>e<br />

Aufträge geben die nicht Betriebswirtschaftlich erfolreich s<strong>in</strong>d!<br />

Ke<strong>in</strong>e Unterauslastungen; Rüstzeiten; Bündelung<br />

<strong>und</strong> Koord<strong>in</strong>ation <strong>der</strong> E<strong>in</strong>käufe;<br />

Reibungslose Integration <strong>der</strong> Partnerunternehmen <strong>in</strong> das<br />

Projekt Schiffsneubau; Kooperation <strong>und</strong> Koord<strong>in</strong>ation durch IT<br />

Systeme<strong>in</strong>b<strong>in</strong>dung bei Kommunikation <strong>und</strong> offener Planung<br />

Zulieferer<br />

• E<strong>in</strong>b<strong>in</strong>dung <strong>der</strong> Zulieferer <strong>in</strong> die Arbeitsorganisation<br />

• Angebote zur Beteiligung an Aus- <strong>und</strong> Weiterbildung<br />

von Mitarbeitern<br />

• Ausbau von Paketlösungen; Bildung von Zulieferkooperationen<br />

• Optimierungsmanagement<br />

• E<strong>in</strong>b<strong>in</strong>dung <strong>in</strong> das Qualitätsmanagement<br />

36


37<br />

Rahmenbed<strong>in</strong>gungen<br />

“Die Wirtschaft hat sich um die erfolgreiche Organisation <strong>in</strong> den Betrieben zu<br />

kümmern die Politik sorgt für die entsprechenden Rahmenbed<strong>in</strong>gungen!?”<br />

Infrastrukturmaßnahmen ?! (Industriepolitik)<br />

Weiterbildungsmaßnahmen von MA steuerlich<br />

bevorzugt behandeln<br />

Investivlohn (MA Beteiligung) steuerlich verän<strong>der</strong>n!<br />

Die Werften s<strong>in</strong>d Anlagenbauer mit Projekten die “Langläufer”<br />

s<strong>in</strong>d. Dabei passen Maßnahmen wie z.B die <strong>der</strong> vormals<br />

geplanten M<strong>in</strong><strong>des</strong>tbesteuerung im globalen Wettbewerb nicht <strong>in</strong><br />

die o.a Zielsetzung<br />

Notwendige Aufgabengebiete<br />

• Lohnnebenkosten reduzieren!<br />

• Entbürokratisierung bei F+ E<br />

• Konkurrenzfähige Hilfestellungen bei<br />

Auftragsf<strong>in</strong>anzierungen<br />

• Steuerpolitische Industriepolitische Reaktionen auf<br />

die festgestellten Schwächen bei <strong>der</strong><br />

Eigenkapitaldecke <strong>in</strong> den Unternehmen.<br />

37


38<br />

Innovation<br />

In diesem Feld könnte e<strong>in</strong>e unserer wesentlichen Stärken liegen!<br />

Kooperationen Wirtschaft <strong>und</strong> Schulen/<br />

Universitäten <strong>und</strong> Fachhochschulen; Innovations –<br />

Bra<strong>in</strong> Tanks zwischen Werften <strong>und</strong> Zulieferern;<br />

Projekt <strong>und</strong> Prozessorientierte IT gestützte White<br />

Boards;<br />

Die Demografie stellt <strong>in</strong> allen Län<strong>der</strong>n e<strong>in</strong> Problem dar. Das<br />

Land, <strong>der</strong> Betrieb <strong>der</strong> es schafft aus diesem Problem e<strong>in</strong>e<br />

Innovative Stärke zu machen hat e<strong>in</strong>en kaum kopierbaren<br />

Wettbewerbsvorteil<br />

Wissensmanagement<br />

• Lern- <strong>und</strong> Qualifizierungs Inseln<br />

• IT gestützter Wissens/Erfahrungspool<br />

• Ges<strong>und</strong>heits – Leistungs – Lernmanagement<br />

• Mitarbeit bei europäischen Themen (Lea<strong>der</strong>ship;<br />

Intership etc.)<br />

• Verstärkte Nutzung von Praktikanten <strong>und</strong><br />

Diplomanten Zentrale Regionale Plattform <strong>der</strong><br />

bearbeiteten Themen<br />

38


39<br />

Ingenieursituation<br />

39<br />

01.08.200


40<br />

Verteilung <strong>der</strong> rd. 6000 Ing. aller Fachrichtungen (außen)<br />

<strong>und</strong> ca. 1600 Schiffbau-Ing. (<strong>in</strong>nen).<br />

Versuchsanstalten<br />

1%<br />

Klassifikationsgesellschaften<br />

20%<br />

Ingenieurbüros<br />

2%<br />

36%<br />

4%<br />

6%<br />

23%<br />

6% 2%<br />

23%<br />

Großwerften<br />

25%<br />

Schiffbauzulieferer<br />

33%<br />

Mittlere Werften<br />

18%<br />

Kle<strong>in</strong>e Werften<br />

1%<br />

40<br />

01.08.200


41<br />

Gewerbliche<br />

Mitarbeiter <strong>und</strong><br />

Ausbildungssituation<br />

41<br />

01.08.200


42<br />

Die Ausbildungsquote <strong>der</strong> Seeschiffswerften hat sich durch rd.<br />

200 neue Ausbildungsplätze auf über 7 % erhöht.<br />

Anzahl Beschäftigte / Auszubildende<br />

25.000<br />

20.000<br />

15.000<br />

10.000<br />

5.000<br />

0<br />

Beschäftigte<br />

Auszubildende<br />

Ausbildungsquote<br />

1114 1211 1227 1248 1182 1123 1133 1347<br />

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007<br />

7,5%<br />

7,0%<br />

6,5%<br />

6,0%<br />

5,5%<br />

5,0%<br />

Ausbildungsquote<br />

42<br />

01.08.200


Anteil an den Gewerblichen Mitarbeitern [%]<br />

43<br />

Der Anteil ger<strong>in</strong>g Qualifizierter ist bei den Werften rückläufig.<br />

90%<br />

80%<br />

70%<br />

60%<br />

50%<br />

40%<br />

30%<br />

20%<br />

10%<br />

0%<br />

Struktur <strong>der</strong> Abschlüsse<br />

Gewerblicher Mitarbeiter 2007<br />

Großwerften<br />

Mittlere Werften<br />

Kle<strong>in</strong>e Werften<br />

Zulieferer<br />

Meister Techniker Facharbeiter Werker An- <strong>und</strong><br />

Ungelernte<br />

43<br />

01.08.200


44<br />

Der Fachkräftemangel <strong>in</strong> <strong>der</strong> Schiffbau<strong>in</strong>dustrie wird durch folgende<br />

Kennzahlen <strong>und</strong> Fakten charakterisiert:<br />

• Personalstruktur im Jahr 2007:<br />

– ca. 6000 Ingenieure aller Fachrichtungen;<br />

– davon gut 1600 Ing. Schiffbau + Meerestechnik;<br />

– steigen<strong>der</strong> Facharbeiteranteil <strong>und</strong> <strong>in</strong>tensive Ausbildung (7 %);<br />

– bei den Auszubildenden herrschen eher qualitative Mängel.<br />

• Personalbedarf bis 2010:<br />

– ca. 700 Ingenieure aller Fachrichtungen pro Jahr;<br />

– davon r<strong>und</strong> 200 Ing. Schiffbau + Meerestechnik;<br />

– dieser Bedarf hat sich gegenüber 2005 um 50 % erhöht;<br />

<strong>und</strong> übersteigt das Hochschulangebot um den Faktor 3;<br />

– auch bei den gewerblichen Mitarbeiter drohen Engpässe.<br />

44<br />

01.08.200


Was ist noch zu tun… <strong>und</strong> dann haben wir auch e<strong>in</strong>e gute Chance !?<br />

Wir<br />

Unsere Konkurrenz<br />

Auch wenn es noch so abgedroschen kl<strong>in</strong>gen mag:<br />

Wir müssen schneller; entschlossener; leistungsorientierter; erfolgshungriger;<br />

diszipl<strong>in</strong>ierter <strong>und</strong> flexibler als die an<strong>der</strong>en se<strong>in</strong>!<br />

Unbequem aber ohne Alternative!<br />

45


Vielen Dank für Ihre Aufmerksamkeit!<br />

46<br />

46

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!