LUDWIG MINKUS

INTERVIEW: RATMANSKY OVER “DON QUICHOT”
“In dit ballet kun je als danser laten zien waarin jíj het beste bent.“
“Misschien”, oppert Alexei Ratmansky, “is Don Quichot wel zo geliefd in Rusland
omdat het er zo koud is, en het er bij dit temperamentvolle ballet altijd zo ‘heet’
aan toe gaat.” Vanaf het moment dat hij als jonge balletstudent ademloos naar
de vertolking van Vasiliev en Maximova keek, tot recent, toen hij als artistiek
directeur van het Bolsjoi Ballet de ene na de andere uitvoering zag: Don Quichot
verveelt hem nooit! En dat alleen al maakt het werken aan een eigen versie van
dit ballet tot een bijzondere en uitdagende ervaring.
Na voor het Bolsjoi Ballet onder meer nieuwe versies van het negentiendeeeuwse
ballet Le Corsaire (2007) en het sovjetballet Flames of Paris (2008)
te hebben gemaakt, was Don Quichot een volgend werk op Ratmansky’s
‘verlanglijstje’. Hij is, zegt hij, opgegroeid met het ballet. Kent, naast een
groot aantal andere versies, de producties van het Marijinski Ballet en die
van het Bolsjoi van binnen en van buiten. “En het interessante is: beide
gezelschappen claimen dat zij de Alexander Gorski-versie dansen, maar
toch is er een groot aantal verschillen tussen beide producties.”
Ratmansky besloot om voor zijn versie voor Het Nationale Ballet terug
te keren naar de oorsprong van Don Quichot in Rusland. Ofwel naar
de eerste versie die Marius Petipa in 1869 in Moskou maakte, en die
daarna niet alleen door Petipa zelf, maar later ook tweemaal door Gorski
werd bewerkt. Hij had daarbij zijn hoop gevestigd op de bibliotheek van
Harvard University, waar van diverse negentiende-eeuwse Russische
balletten choreografische notaties worden bewaard (die kort na de
Russische Revolutie door balletregisseur Nicholas Sergejev naar het Westen
zijn gesmokkeld). Maar helaas, zo ontdekte Ratmansky, bleek noch van de
twee Don Quichot-versies van Petipa, noch van die van de uit 1900 en
1902 daterende bewerkingen van Gorski enige schriftelijke vastlegging
te zijn overgeleverd. Wel waren er andere bronnen voorhanden, zoals
het originele libretto van Marius Petipa, muziekpartituren voorzien
van aantekeningen, oude programmaboeken, recensies, memoires en
historische boeken. “Al die bronnen bij elkaar werpen wel het nodige licht
op de zaak, maken hier en daar duidelijk wat oorspronkelijk van Petipa was,
welke ingrepen Gorski verrichtte, en welke aanpassingen en toevoegingen
nog weer later zijn aangebracht. Maar”, benadrukt Ratmansky, “echt met
zekerheid zeggen wat van wie is en of de choreografie van de verschillende
Quichot zoals die nu gedanst worden, zijn het resultaat van 140 jaar
opvoeringsgeschiedenis, waarbij elke generatie dingen heeft veranderd,
toegevoegd en/of geschrapt.”
Daarom, zegt Ratmansky, moet de versie die hij nu voor Het Nationale
Ballet maakt ook niet als (een reconstructie van) een originele choreografie
worden aangeduid: “We weten simpelweg niet wat origineel is.”
Maar zijn productie wordt, ondanks diverse eigen toevoegingen, wél een
traditionele choreografie. “Ik maak gebruik van alle informatie die ik heb
kunnen vinden, van alle versies die ik ken en van alle beroemde, zo met
het ballet verbonden dansen en passen, en maak op basis daarvan mijn
eigen keuzes, met groot respect voor de traditie.”
“Ondanks Tsjaikovski’s prachtige muziek, kan ik van Het Zwanenmeer of
The Sleeping Beauty soms echt mijn buik vol hebben. Maar Don Quichot
werkt, mitst door de juiste cast gedanst, altijd.”
HET NATIONALE BALLET
Het Nationale Ballet is in 1961 opgericht en staat sinds 2003 onder artistieke
leiding van Ted Brandsen. Het gezelschap is sterk internationaal gericht en
is met 80 dansers het grootste dansgezelschap van Nederland.
Sinds 1986 is Het Nationale Ballet gehuisvest in Het Muziektheater Amsterdam,
een van de grootste en best geoutilleerde theaters van Europa. Jaarlijks verzorgt
het gezelschap ruim 70 voorstellingen in Amsterdam en daarbuiten nog ten
minste 25 in andere theaters in Nederland en op internationale tournees in
het buitenland.
Het merendeel van de voorstellingen wordt live muzikaal begeleid door
Holland Symfonia.
ALEXEI RATMANSKY
Alexei Ratmansky (Sint-Petersburg) werd opgeleid aan de balletschool van het
Bolsjoi Ballet in Moskou. Hij danste onder meer bij het Nationale Ballet van
Oekraïne, het Royal Winnipeg Ballet en het Koninklijk Ballet van Denemarken.
Als choreograaf maakte hij creaties voor het Ballet van het Marijinski
Theater (voorheen: Kirov Ballet), Koninklijk Ballet van Denemarken,
Koninklijk Ballet van Zweden, New York City Ballet, American Ballet Theatre,
San Francisco Ballet, Staatsballet van Georgïe en Het Nationale Ballet. Voor
Dreams of Japan (1998), kreeg hij een Golden Mask Award van de Russische
theaterunie. In 2005 werd zijn choreografie Anna Karenina onderscheiden
10 scènes ook dezelfde is gebleven, kunnen we niet. De producties van Don
met de Benois de la Danse-prijs.
11