program Styczeń - Luty 2012 - Austriackie Forum Kultury

2012 

program 

austriackiego 

forum 

kultury 

w 

Warszawie 

styczeń/luty 

Jänner/Februar 

WSTĘP/VORWORT 2 

GALERIA/GALERIE 4 

LITERATURA/LITERATUR 6 

MUZYKA/MUSIK 8 

TEATR/THEATER 22 

NAUKA/WISSENSCHAFT 24 

INNE/ANDERE 28 

TAK BYŁO/RÜCKBLICKE 30 

AFK / ÖKF 34 

KURSY, LEKTORZY/ KURSE, LEKTOREN 35 

BIBLIOTEKA, BIBLIOTHEK 36 

Organizatorzy zastrzegają sobie prawo do zmian w programie, informacje w AFK lub na naszej stronie: www.austria.org.pl 

Die Veranstalter behalten sich das Recht auf Änderungen im Programm vor, Informationen im ÖKF oder auf unserer Homepage: www.austria.org.pl

2 

WSTĘP 

Szanowne Panie i Panowie! 

Drodzy Przyjaciele Austriackiego Forum Kultury w Warszawie! 

Nowy Rok Austriackie Forum Kultury wita programem wydanym w nowej 

szacie graficznej. Tym samym chcemy sprawić, by nasz newsletter był dla 

Państwa bardziej atrakcyjny i przejrzysty i by od tej pory można go było 

czytać w zestawionych obok siebie wersjach językowych: polskiej i niemieckiej. 

Mamy nadzieję, że zmiana ta spotka się z Państwa uznaniem. 

Jeśli mielibyście jakieś uwagi, prosimy o zgłaszanie ich, byśmy mogli 

optymalnie zaprojektować program. 

Nowy Rok rozpoczniemy obchodami 70-tej rocznicy likwidacji obozu cygańskiego 

w Litzmannstadt Ghetto w Łodzi, gdzie zamordowanych zostało 

ponad 5000 deportowanych z austriackiego kraju związkowego 

Burgerland Sinti i Romów. 

Melomani znów będą mogli wybierać pośród licznych imprez oraz poznać 

nowy cykl dla młodzieży „Harmonie i hałasy - spotkania z nową muzyką“. 

Prezentowani austriaccy kompozytorzy to, tym razem, ojcowie Nowej 

Muzyki, Arnold Schönberg, Alban Berg i Anton Webern. Trio PRSZR 

(PURE & HATI) austriackiego artysty dźwiękowego Petera Votavy połączy, 

w dawanym w CSW koncercie, dwa ekstrema: elektronikę i akustykę. 

Tam też wystąpi skrzypaczka elektro-akustyczna Mia Zabelka. Duet 

Anna Zaradny i Burkhard Stangl da koncert współczesnej muzyki elektronicznej. 

W różnych miastach występować będzie specjalizujący się 

w improwizacjach jazzowych duet Zimpel-Reisinger. Natomiast Filharmonia 

Bałtycka kontynuować będzie rozpoczęty w roku 2008 cykl mahlerowski 

wykonaniem IX Symfonii oraz „Pieśni o Ziemi“. 

Austriacka autorka Julya Rabinowich czytać będzie fragmenty swojej powieści 

„Herznovelle“, a sztuka teatralna Petera Turriniego „Sylwester“ zaprezentowana 

zostanie w czytaniu scenicznym. 

W Galerii Austriackiej otwarta zostanie wystawa „Złoto“, która powstała we 

współpracy z wiedeńską Galerie Hofstätter i z warszawską Galerią Kolonie. 

Pokazane zostaną na niej prace: Bruno Gironcoli, Andreasa Reiter Raabe, 

Roberta Maciejuka, Eileen Doktorski, Apl 315 i Pawła Sysiaka. 

Ponadto będzie można uczestniczyć w cyklicznych imprezach, jak warsztaty 

tłumaczeniowe, dyskusje literackie oraz wykłady. 

Mam nadzieję, że każdy z Państwa znajdzie w naszym programie coś interesującego 

dla siebie i że będziemy mogli powitać Państwa w naszych progach. 

Wiele z naszych projektów realizujemy wspólnie z polskimi instytucjami 

partnerskimi i dlatego nie zawsze odbywają się one w siedzibie Austriackiego 

Forum Kultury. W programie znajdziecie Państwo wskazówki dotyczące 

dokładnego miejsca wydarzeń i warunków uczestnictwa. W razie potrzeby 

chętnie też sami udzielimy wszelkich informacji o naszych imprezach. 

Już teraz cieszymy się na Państwa przybycie. 

Ulla Krauss-Nussbaumer

VORWORT 

Sehr geehrte Damen und Herren! 

Liebe Freunde des Österreichischen Kulturforums Warschau! 

Das neue Jahr möchte das ÖKF Warschau mit einem Newsletter im neuen 

Kleid begrüßen. Mit diesem möchten wir Ihnen unser Programm noch attraktiver 

und übersichtlicher, ab nun sowohl auf Deutsch als auch Polnisch gleichberechtigt 

nebeneinander lesbar, präsentieren. Wir hoffen, dass diese Neuerung 

Ihre Zustimmung findet und würden uns auch über Rückmeldungen 

freuen um unseren Newsletter optimal zu gestalten. 

Wir beginnen das Jahr im Gedenken an die Liquidierung des Roma-Ghettos in 

Lodz vor 70 Jahren, wo mehr als 5000 Sinti und Roma aus dem Burgenland 

ermordet wurden. 

Freunde der Musik können wieder aus einer Vielzahl von Veranstaltungen 

wählen und unseren neuen Zyklus für Jugendliche „Harmonie und Geräusche 

- Begegnung mit Neuer Musik“ kennenlernen. Die vorgestellten österreichischen 

Komponisten sind diesmal die Väter der Neuen Musik, Arnold 

Schönberg, Alban Berg und Anton Webern. Das Trio PRSZR (PURE & HATI), 

des österreichischen Klangkünstlers Peter Votava wird die Verbindung der 

beiden Extreme Elektronik und Akustik bei einem Konzert im CSW, wo auch 

die junge Ausnahmegeigerin Mia Zabelka auftreten wird, zu Gehör bringen. 

Das Duo Anna Zaradny und Burkhard Stangl wird ein Konzert zeitgenössischer 

elektroakustischer Musik geben. Das auf Jazz und improvisierte 

Musik spezialisierte Duo Zimpel-Reisinger tritt in verschiedenen Städten auf. 

Die Baltische Philharmonie Gdansk setzt ihren 2008 

begonnenen Mahlerzyklus mit der Aufführung der 

IX. Symphonie und des „Lieds von der Erde“ fort. 

Die österreichische Autorin Julya Rabinowich liest aus 

ihrem Roman „Herznovelle“ und Peter Turrinis Stück 

„Silvester“ kommt als szenische Lesung zur Aufführung. 

In der Österreichischen Galerie wird die mit der Galerie Hofstätter 

(Wien) und der Galerie Kolonie (Warschau) konzipierte 

Ausstellung „Gold“, mit Werken von Bruno Gironcoli, Andreas Reiter Raabe, 

Robert Maciejuk, Eileen Doktorski, Apl 315 und Paweł Sysiak zu sehen sein. 

Darüber hinaus wird es die schon bestens bekannten Veranstaltungen wie 

Übersetzerworkshops, literarische Fachdiskussionen und Vorträge geben. 

Ich hoffe sehr, dass für jeden von Ihnen etwas Interessantes dabei ist und 

wir Sie bei unseren Veranstaltungen begrüßen dürfen. 

Eine Vielzahl unserer Veranstaltungen findet mit polnischen Partnern und 

daher nicht notwendigerweise in den Räumlichkeiten des Österreichischen 

Kulturforums statt. Im Programm gibt es Hinweise auf Eintrittsmodalitäten. 

Wir stehen Ihnen immer gerne mit Auskünften über alle im Programm enthaltenen 

Veranstaltungen zur Verfügung. 

Wir freuen uns schon sehr auf Ihr Kommen 

Ulla Krauss-Nussbaumer 

3

4 

Eileen Doktorski: „Landfill Artifact: Open Book“, gilded bronze, 2009 

WYDARZENIE/VERANSTALTUNG 

Wystawa: ZŁOTO 

Otwarcie wystawy: 13.01.2012, godz. 18.00 

Wystawa czynna: 16.01. -29.02.2012, pn.-pt., w godz. 10.00-17.00 

oraz w trakcie imprez Austriackiego Forum Kultury 

Artyści: Bruno Gironcoli, Andreas Reiter Raabe (Austria), 

Robert Maciejuk, Paweł Sysiak (Polska), Eileen Doktorski (USA), 

Apl315 (Ukraina). 

Kurator: Jacek Malinowski 

Wystawa przygotowana we współpracy z Galerie Hofstätter (Wiedeń), 

Galerią Kolonie (Warszawa) oraz z uczestniczącymi artystami. 

Ausstellung: GOLD 

Ausstellungseröffnung: 13.01.2012, 18.00 Uhr 

Zu sehen von 16.01. bis 29.02.2012, Mo.-Fr. 10.00-17.00 Uhr. 

und während der Veranstaltungen des ÖKFW 

Künstler: Bruno Gironcoli, Andreas Reiter Raabe 

(Österreich), Robert Maciejuk, Paweł Sysiak (Polen), 

Eileen Doktorski (USA), Apl315 (Ukraine). 

Kurator: Jacek Malinowski 

Die Ausstellung entstand in Zusammenarbeit mit der Galerie Hofstätter 

(Wien), der Galerie Kolonie (Warschau) und den teilnehmenden Künstler.

OPIS/BESCHREIBUNG INFO: 

„Złoto“ - wystawa, na której pokazane są złote prace - było kryterium wyboru. Złoto nie jest jednak ograniczeniem, 

a raczej zawężeniem zainteresowań artystów do jednej z cech fizycznych - koloru. Złoto jako szczególnie 

„obciążony“ kolor, jest znakiem szczególnym, wabikiem, miarą wartości. 

„Złoto“, to wystawa odnosząca sie do stanu, w którym chaos przenikający takie dziedziny rzeczywistości, jak 

polityka, nauka, religia - próbując być przezwyciężonym, jest negowany lub przynajmniej ukrywany. To właśnie 

zdarza się, gdy złotem pokrywa się rzeczywistość... 

„Złoto“ - wystawa w specyficzny sposób atrakcyjna wizualnie - zadaje pytania nie tylko dotyczące formy. Kiedy 

na naszych oczach, wobec kryzysów i globalnych kataklizmów, wypalają sie: polityczna poprawność i konceptualne 

rutyny, z krytycyzmem i społeczną dociekliwością zadajemy pytanie o możliwość przywrócenia sztuce 

zapomnianych właściwości, takich jak piękno, wielowarstwowość czy emocjonalna głębia... 

„Gold“- eine Ausstellung, die goldene Arbeiten zeigt - das war das Auswahlkriterium. Gold ist jedoch keine Beschränkung 

der Künstler auf eine physische Eigenschaft - die Farbe. Gold, eine besonders „belastete“ Farbe, ist ein 

besonderes Merkmal, Verlockung, Wertmaß. 

„Gold“- eine Ausstellung, die auf einen Zustand Bezug nimmt, in dem das Chaos, das solche Bereiche, wie Politik, 

Wissenschaft, Religion durchdringt, beim Versuch als überwunden zu erscheinen, verneint oder zumindest versteckt 

wird. Genau das passiert, wenn man die Wirklichkeit mit Gold überzieht.… 

„Gold“- eine auf spezifische Art attraktive Ausstellung - fragt nicht nur nach der Form. Wenn vor unseren Augen, 

angesichts von Krisen und Katastrophen, politische Korrektheit und konzeptuelle Rutine ausbrennen, stellen wir die 

gesellschaftskritische Frage nach der Möglichkeit der Kunst solche vergessenen Eigenschaften, wie Schönheit, 

Vielschichtigkeit oder emotionelle Tiefe, zurück zu geben... 

Otwarcie wystawy / 

Ausstellungseröffnung: 

13.01.2012, (pt. /Fr.): 

Godz. / Uhrzeit: 18.00 

Wystawa czynna od/ 

Zu sehen 

16.01. do 29.02.2012 / 

von 16.01. bis 29.02.2012 

Miejsce / Ort: 

Galeria Austriacka 

Austriackie Forum 

Kultury w Warszawie 

ul. Próżna 8 / 

Österreichische Galerie 

am ÖKFW 

Wstęp wolny / Eintritt frei 

5

6 


Wieczory autorskie z Julyą Rabinowich 

Autorka przeczyta fragmenty książek: „Spaltkopf“ i „Herznovelle“ 

Moderator: dr Tomasz Ososiński, po niemiecku 

Julya Rabinowich liest aus ihren Werken 

„Spaltkopf“ und „Herznovelle“ 

Moderator: Dr. Tomasz Ososiński, auf Deutsch 

Foto: Margul

OPIS/BESCHREIBUNG 

„Herznovelle“(Wyd. Deuticke, 2011). Pewna kobieta zostaje odwieziona przez swego męża do szpitala, gdzie 

ma zostać poddana operacji serca. Operacja udaje się i po kilku tygodniach kobieta szczęśliwie wraca do domu. 

Jednak natychmiast zaczynają nawiedzać ją sny i nie może odnaleźć się także w codzienności sprzed operacji. 

W szpitalu zaczyna szukać specjalisty ds. chorób serca, który jej serca dotknął. 

„Spaltkopf“ (Wyd. Deuticke, 2009). „Spaltkopf“ opisuje historię żydowskiej rodziny, która w latach 70-tych 

opuszcza Rosję i wyjeżdża na Zachód. Jest to historia, rozczłonkowania, wykorzenienia i nowego upostaciowienia. 

Tekst odznacza się bezpretensjonalnym, szybkim, obrazowym językiem, przejrzystością i przerysowaniem 

oraz jednocześnie cudownym poczuciem humoru. Autorka prowadzi nas w próżnię pomiędzy kulturami 

gdzie pozostawia czytelnika w stanie oszołomienia. 

Julya Rabinowich, urodzona w St. Petersburgu, w 1977 roku przybywa z rodziną do Wiednia. Studiuje na Uniwersytecie 

dla Tłumaczy i na Uniwersytecie Sztuk Pięknych w Wiedniu. Mieszka i pracuje jako pisarka, malarka 

i tłumaczka (dla Hamayat - Diecezjalnego Centrum Pomocy Azylantom) w Wiedniu. Za swoją debiutancką 

powieść „Spaltkopf“ (2008) otrzymała nagrodę literacką Rauriser Literaturpreis. 

„Herznovelle“ (Deuticke, 2011). Nach einer erfolgreichen Operation kehrt eine Frau nach Hause zurück. Doch 

schon bald plagen sie Träume und sie findet nicht mehr in den Alltag vor ihrer Operation zurück. Sie begibt sich 

daher auf die Suche nach dem Herzspezialisten, der ihr Herz berührt hat. 

„Spaltkopf“ (Deuticke, 2009). „Spaltkopf“ beschreibt die Geschichte einer jüdischen Familie, die in den 1970er 

Jahren Russland in Richtung Westen verlässt. Eine Geschichte der Zersplitterung, Entwurzelung und Neudefinition. 

Der Text überzeugt durch seine unprätentiöse, bildgewandte Sprache, durch Nüchternheit und durch einen 

wunderbaren Sinn für komische Situationen. 

Julya Rabinowich, geboren in St. Petersburg, kam 1977 mit ihrer Familie nach Wien. Studium an der Dolmetscheruniversität 

und an der Universität für Angewandte Kunst Wien. Lebt als Autorin, Malerin und Simultandolmetscherin 

(Hemayat und Diakonie Flüchtlingsdienst) in Wien. Für ihren Debütroman „Spaltkopf“ erhielt sie den Rauriser 

Literaturpreis. 

INFO: 

Data / Datum: 

23.02.2012 (czw./Do.) 

Godzina / Uhr: 18:00 

Miejsce /Ort: AFKW / ÖKFW 


Data / Datum: 

27.02.2012 (pon./Mo.) 


Miejsce / Ort: UWM Olsztyn 

Wydział Humanistyczny 


Data / Datum: 

28.02.2012 (wt./Di.) 


Miejsce / Ort: Katedra 

Literatury i Kultury Niemiec, 

Austrii i Szwajcarii UŁ, Łódź 


Data / Datum: 



Miejsce / Ort: Instytut 

Germanistyki US, Szczecin 


7

8 


Cykl warsztatów dla młodzieży: 

„Harmonie i hałasy - spotkania z nową muzyką“ 

Koncert oraz prezentacja treści wypracowanych na warsztatach 

Koncepcja: dr Constanze Wimmer, Dagmar Schinnerl (Bruckner 

Privatuniversität Linz), Krzysztof Kwiatkowski (Ruch Muzyczny) 

W warsztatach i koncercie udział biorą: Sławomir Wojciechowski, kompozytor, 

poprowadzi warsztaty, Bartłomiej Wąsik, fortepian, poprowadzi warsztaty, 

Anna Kwiatkowska, skrzypce, poprowadzi warsztaty, Artur Pachlewski, klarnet, 

Anna Godowska, taniec, poprowadzi warsztaty oraz dzieci ze szkół: Szkoła 

Muzyczna I i II St. w Sulejówku, Prywatna Szkoła Muzyczna „Missio Musica“ 

i Gimnazjum nr 11 im. I. J. Paderewskiego w Warszawie. 

Workshop-Reihe für Jugendliche: „Harmonie 

und Geräusche - Begegnung mit Neuer Musik“ 

Konzert und Präsentation der erarbeiteten Inhalte. 

Konzept: Dr. Constanze Wimmer, Dagmar Schinnerl (Bruckner 

Privatuniversität Linz), Krzysztof Kwiatkowski (Ruch Muzyczny) 

An den Workshops und dem Konzert nehmen teil: Sławomir Wojciechowski, 

Komponist, leitet einen Workshop, Bartłomiej Wąsik, Klavier, leitet einen 

Workshop, Anna Kwiatkowska, Violine, leitet einen Workshop, Artur Pachlewski, 

Klarinette, Anna Godowska, Tanz, leitet einen Workshop sowie Kinder der 

Musikschule in Sulejówek, der privaten Musikschule „Missio Musica“ und des 

Paderewski Gymnasiums Nr. 11 in Warschau.


Pierwszy koncert cyklu, który odbędzie się po trzech spotkaniach warsztatowych, poświęcony będzie wczesnym, 

przełomowym utworom „ojców-założycieli“ nowej muzyki: Arnolda Schönberga, Albana Berga i Antona Weberna. 

Celem cyklu spotkań z nową muzyką austriacką „Harmonie i hałasy - spotkania z nową muzyką“ jest poznawanie 

współczesnej twórczości poprzez aktywne uczestnictwo w przygotowaniu koncertów. W projekcie, obok znanych 

wykonawców muzyki współczesnej, bierze udział młodzież ze szkół muzycznych i ogólnokształcących. Przed każdym 

z koncertów cyklu odbędą się warsztaty, na których młodzież, na podstawie dzieł ważnych w historii nowszej 

muzyki, opracuje jego elementy zarówno muzyczne, jak i odnoszące się do szerszego kontekstu kultury. Prezentacje 

dokonań młodzieży stworzą oprawę koncertu z utworami będącymi tematem warsztatów. Koncepcja 

cyklu łączy walory edukacyjne - propozycję wyjścia z roli biernego słuchacza w kierunku bardziej intensywnego 

i twórczego obcowania z muzyką, z programem atrakcyjnym dla wszystkich miłośników muzyki XX i XXI wieku. 

Na kolejnych spotkaniach przedstawimy m.in. twórczość kompozytorów zaliczanych do czołówki współczesnej 

sceny muzycznej: Olgi Neuwirth i Georga Friedricha Haasa. 

Das Ziel der Workshop-Reihe ist es, durch aktive Teilnahme an der Vor- 

bereitung der Konzerte, Neue Musik besser verstehen zu lernen. Vor jedem 

Konzert findet eine Serie von Workshops statt, bei denen sowohl die musika- 

lische Interpretation, als auch andere künstlerische Ausdrucksformen zu 

den ausgewählten Werken vorbereitet werden. Die erste Workshop-Reihe 

beschäftigt sich mit der 2. Wiener Schule, in der Folge werden Werke der 

führenden zeitgenössischen österreichischen KomponistInnen Olga 

Neuwirth und Georg Freidrich Haas vorgestellt werden. 

INFO: 

Data / Datum: 


Godzina / Uhrzeit: 18.00 

Miejsce /Ort: 



ul. Próżna 8 / ÖKFW 


9

10 


PIEŚŃ O ZIEMI - arcydzieła symfoniki 

Ewa Marciniec alt, Roman Sadnik tenor, 

Kai Bumann dyrygent, Orkiestra symfoniczna PFB 

LUDWIG VAN BEETHOVEN I Symfonia C-dur op. 21 

GUSTAV MAHLER Das Lied von der Erde (Pieśń o ziemi) 

Symfonie Mahlera „MÓJ CZAS JESZCZE NADEJDZIE“ 

Kai Bumann dyrygent, Orkiestra Symfoniczna PFB 

GUSTAV MAHLER IX Symfonia D-dur 

DAS LIED VON DER ERDE - symphonische Meisterwerke 

Ewa Marciniec Alt, Roman Sadnik Tenor, Kai Bumann Dirigent, 

Symphonieorchester der Baltischen Philharmonie 

LUDWIG VAN BEETHOVEN I. Symphonie C-Dur op. 21 

GUSTAV MAHLER Das Lied von der Erde 

Mahlers Symphonien „MEINE ZEIT WIRD KOMMEN“ 

Kai Bumann Dirigent, 

Symphonieorchester der Baltischen Philharmonie 

GUSTAV MAHLER IX. Symphonie D-Dur


20.01.2012: „PIEŚŃ O ZIEMI“ - arcydzieła symfoniki. W koncercie „Pieśń o ziemi“ zabrzmią dwa wyjątkowe dzieła, 

jako preludium, I Symfonia Ludwiga van Beethovena, a po niej doskonałe połączenie dwóch gatunków pieśni 

i symfonii „Das Lied von der Erde“, czyli „Pieśń o ziemi“ Gustava Mahlera. Orkiestrę Symfoniczną PFB oraz duet 

znakomitych wokalistów Ewy Marciniec (alt) i Romana Sadnika (tenor) poprowadzi Maestro Kai Bumann. 

24.02.2012: Symfonie Mahlera „MÓJ CZAS JESZCZE NADEJDZIE“. Cykl koncertów, prezentujący wszystkie 

symfonie Gustawa Mahlera oraz jego słynne utwory orkiestrowo-wokalne „Des Knaben Wunderhorn“ i „Das 

Lied von der Erde“, rozpoczął się koncertem 7 listopada 2008 i będzie trwał do roku 2012. Cykl powstał z myślą 

o 150 rocznicy urodzin (2010) oraz 100 rocznicy śmierci (2011) kompozytora, który przez większość krytyków 

uważany jest za jednego z najwybitniejszych symfoników w historii muzyki. 

20.01.2012: DAS LIED VON DER ERDE - symphonische Meisterwerke. Anlässlich des Konzerts 

erklingen zwei ganz besondere Werke, als Präludium die 1. Symphonie Ludwig van Beethovens, 

und anschließend in wunderbarer Symbiose zweier Gattungen-Lied und Symphonie - „Das Lied 

von der Erde“ Gustav Mahlers. Das Orchester der Philharmonie und die beiden ausgezeichneten 

Vokalisten Ewa Marciniec (Alt) und Roman Sadnik (Tenor) dirigiert Maestro Kai Bumann. 

24.02.2012: Mahlers Symphonien „MEINE ZEIT WIRD KOMMEN“. Der Konzertzyklus präsentiert 

alle Symphonien Mahlers sowie seine berühmten vokal-orchestralen Werke „Des Knaben Wunderhorn“ 

und „Das Lied von der Erde“. Der Zyklus begann im November 2008, dauert bis ins 

Jahr 2012 und wurde anlässlich der Jubiläen 150. Geburtstag (2010) und 100. Todestag (2011) des 

Komponisten, der zu den größten Symphonikern der Musikgeschichte gehört, ins Leben gerufen. 

INFO: 

Data / Datum: 

20.01.2012 (pt./Fr.) 



Polska Filharmonia 

Bałtycka, Ołowianka 1 

Gdańsk 

Wstęp: bilety/Eintrittskarten 

Data / Datum: 




Polska Filharmonia 

Bałtycka, Ołowianka 1, 

Gdańsk 

Wstęp: bilety/Eintrittskarten 

11

12 


Koncert tria PRSZR (PURE & HATI) 

Konzert des Trios PRSZR (PURE & HATI)


Wspólny projekt austriackiego artysty dźwięku mieszkającego w Berlinie znanego jako PURE (Peter Votava) 

oraz muzyków z duetu HATI (Rafał Iwański i Rafał Kołacki). PURE tworzy na polu abstrakcyjnej muzyki elektronicznej, 

wydał kilkanaście płyt w tak zasłużonych dla eksperymentalnej muzyki wytwórniach jak Mego, taalplaat 

czy Cronica Electronica. Muzycy znani z HATI opierają się na brzmieniu instrumentów akustycznych, zagrali 

kilkaset koncertów w Europie i USA, współpracując z tak znakomitymi muzykami jak Z’EV, John Zorn, Robert 

Curgenven czy Sławomir Ciesielski (ex Republika). Trio artystów jako PRSZR (wymawia się „pressure“) ma na 

koncie kilka wspólnych koncertów w 2008 i 2009 r. zagranych w Niemczech oraz na II CoCArt Music Festival. 

Na początku 2012 r. nakładem szwajcarskiej wytwórni Hinterzimmer Records ukaże się album zarejestrowany 

latem 2009 r. w specjalnie zaaranżowanym studio w lofcie pod Berlinem. PRSZR prezentuje premierowy program 

muzyczny łączący dwie skrajne domeny: elektroniczną i akustyczną. 

1 lutego 2012 projekt pojawi sie na 12. Club Trans Mediale Festival w Berlinie. Wydaniu albumu PRSZR w 2012 r. 

towarzyszyć będzie trasa koncertowa w kilku miastach Europy. 

Ein Projekt des in Berlin lebenden österreichischen Klangkünstlers PURE (Peter Votava) und der Musiker des 

Duos HATI (Rafał Iwański und Rafał Kołacki). PURE ist auf dem Gebiet der abstrakten elektronischen Musik tätig 

und veröffentlichte unzählige Alben auf für experimentelle Musik besonders verdienstvollen Labels, wie Mego, 

taalplaat oder Cronica Electronica. Die Musiker des Duos HATI befassen sich mit dem Klang akustischer Instrumente 

und spielten bereits unzählige Konzerte in Europa und den USA, bei denen sie mit so bekannten Musikern, 

wie u.a. Z’EV, John Zorn oder Robert Curgenven zusammenarbeiteten. 

Das Trio PRSZR (auszusprechen wie „pressure“) hat bereits 2008 und 2009 einige gemeinsame 

Konzerte in Deutschland und beim II. CoCArt Music Festival gegeben. Anfang 2012 erscheint 

beim Schweizer Label Hinterzimmer Records ein gemeinsames Album. Der Veröffentlichung 

wird eine Konzerttour durch einige europäische Städte folgen, bei der PRSZR ein 

völlig neues Programm, das die zwei Extreme Elektronik und Akustik verbindet, bringen wird. 

Am 1. Februar 2012 wird das Projekt beim 12. Club Trans Mediale Festival in Berlin präsentiert. 

INFO: 

Data / Datum: 


Godzina / Uhrzeit: 19:00 


Sala Laboratorium 

CSW Zamek Ujazdowski 

ul. Jazdów 2 

Warszawa 

Wstęp: bilety w cenie 

15 PLN, dostępne przed 

koncertem w CSW / 

Eintrittskarten zu PLN 15 

erhältlich vor dem 

Konzert im CSW 

www.pure.test.at 

www.myspace.com/hatitah 

13

14 


Koncert współczesnej 

muzyki elektroakustycznej 

Anna Zaradny - komputer, saksofon 

Burkhard Stangl - gitara, elektronika 

Konzert zeitgenössischer 

elektroakustischer Musik 

Anna Zaradny - Computer, Saxophon 

Burkhard Stangl - Gitarre, Elektronik


Koncert Anny Zaradny i Burkharda Stangla towarzyszy premierze ich wspólnej płyty winylowej. Wydawnictwo 

to jest kolejnym etapem ich wieloletniej współpracy. Utwory, które znajdą się na płycie, to z jednej strony doskonałe 

kompozycje instrumentalne, a z drugiej kunsztowne konstrukcje elektroniczne powstałe w warunkach 

studia kompozytorskiego. Na program złożą się dwa koncerty solowe i duet. Płyta ukaże się nakładem wydawnictwa 

Bocian Records, które specjalizuje się w publikowaniu współczesnej muzyki elektroakustycznej. 

Anna Zaradny - artystka dźwiękowa i wizualna, kompozytorka, instrumentalistka, kuratorka. Porusza się w szerokim 

spektrum od akustycznej muzyki improwizowanej, o minimalistycznym współczesnym idiomie, do złożonej 

strukturalnie i kompozycyjnie całkowicie elektronicznej, eksperymentalnej formy. Prace o charakterze 

wizualnym tworzy głównie w formie instalacji, obiektu, fotografii i wideo. Jest również autorką muzyki do spektakli 

teatralnych i projektów multimedialnych. Współtwórczyni i kuratorka wydawnictwa i projektu Musica 

Genera. Laureatka nagrody publiczności 5 edycji konkursu „Spojrzenia 2011 - Nagroda Fundacji Deutsche Bank“. 

Burkhard Stangl - gitarzysta i kompozytor, studiował antropologię kultury, muzykologię, gitarę klasyczną i elektryczną. 

Pracuje na polu nieidiomatycznej improwizacji, muzyki elektronicznej i współczesnej muzyki klasycznej. 

Jest założycielem znanej jazzowej grupy TON.ART, a także kameralnego zespołu Maxixe. Przyznaje się do wpływów 

Rock and Pop lat 60’ i 70’, Drugiej Szkoły Wiedeńskiej, muzyki improwizowanej, cool jazzu, kompozycji 

graficznej, współczesnej klasyki. Związany ze sceną wiedeńską, współpracuje m. in. z Christianem Fenneszem, 

Martinem Siewertem, Angélicą Castelló, Diebem 13, Johnem Butcherem. 

Das Konzert findet anlässlich der Veröffentlichung ihrer gemeinsamen Vinylplatte statt. Auf dieser sind einerseits 

ausgezeichnete instrumentale Kompositionen, anderseits kunstvolle elektronische Konstruktionen zu hören. 

Die Platte ist ein weiterer Meilenstein ihrer langjährigen Zusammenarbeit. Das Programm sieht zwei Soloauftritte 

und einen im Duo vor. Die Platte erscheint bei Bocian Records, einem Label, das sich auf zeitgenössische elektroakustische 

Musik spezialisiert. 

Anna Zaradny - Ton- und Visualkünstlerin, Komponistin, Instrumentalistin, Kuratorin. 

Burkhard Stangl - Gitarrist und Komponist, arbeitet in den Bereichen der nicht idiomatischen Improvisation, 

der elektronischen sowie der zeitgenössischen E-Musik. 

INFO: 

Data / Datum: 

11.02.2012 (sob./Sa.) 



Piktogram/BLA 

ul. Mińska 25 

Soho Factory, Warszawa 

www.piktogram.org 


20 PLN, do nabycia 

przed koncertem / 

Eintrittskarten zu 

PLN 20, erhältlich vor 

dem Konzert 

www.annazaradny.net 

www.stangl.klingt.org 

www.bocianrecords.com 

15

16 


Koncert Duetu „Del Gesù“ 

Arnaud Kamiński, skrzypce 

Krzysztof Tymendorf, altówka 

Program: 

W. A. Mozart - Duo Nr. 1 KV 423 

I. J. Pleyel - Grand Duo Nr. 1 op. 69 

R. Fuchs - 12 Duetów op. 60 

J. Halvorsen/G. F. Handel - Passacaglia i Sarabanda 

Konzert des Duos „Del Gesù“ 

Arnaud Kamiński, Violine 

Krzysztof Tymendorf, Viola 

Programm: 

W. A. Mozart - Duo Nr. 1 KV 423 

I. J. Pleyel - Grand Duo Nr. 1 op. 69 

R. Fuchs - 12 Duette op. 60 

J. Halvorsen/G. F. Händel - Passacaglia und Sarabande


Armand Kamiński urodził sie w Paryżu i tam ukończył konserwatorium z wyróżnieniem. Obecnie kończy studia 

drugiego stopnia u Prof. Macieja Sobczaka w AM im. St. Moniuszki w Gdańsku. Kilkakrotnie był stypendystą 

Ministerstwa Kultury. Wystąpił z wieloma orkiestrami w prestiżowych salach koncertowych w Paryżu, 

Berlinie, Monachium. Doskonalił swe umiejętności u wybitnych artystów. Jest współzałożycielem i członkiem 

zespołów kameralnych Balthus Quartet oraz Duo Del Gesù. Gra na dwudziestowiecznych skrzypcach czeskiego 

lutnika Karela Pilara i francuskim smyczkiem autorstwa uznanego smyczkarza Jacques’a Audinot’a. 

Krzysztof Tymendorf jest studentem V roku w klasie altówek Prof. Ireny Albrecht oraz As. Błażeja Maliszewskiego 

w AM im. St. Moniuszki w Gdańsku. Doskonalił swoje umiejętności na Uniwersytecie Muzycznym 

w Wiedniu u Prof. Wolfganga Klosa. Kursy mistrzowskie m.in. u Valentina Erbena (Alban Berg Quartet), Petera 

Schuhmayera (Artis Quartet), Apollon Musagète Quartet. Koncertował i brał udział w rozmaitych festiwalach 

w wielu krajach Europy. Jest współzałożycielem i członkiem Balthus Quartet. Nagrywał dla rozgłośni radiowych: 

Deutsches Radio Kultur, Bayerischer Rundfunk, Radio ORF Wien, Polskie Radio Program 1 oraz telewizyjnych: 

TVP 1, Telewizji Polsat. Gra na altówce angielskiego lutnika J. Edwina Bonna z roku 1893. 

Armand Kamiński - geb. in Paris, Abschluss mit Auszeichnung am dortigen Konservatorium. Beendet z. Zt. ein 

weiterführendes Studium bei Prof. Maciej Sobczak an der Musikakademie Gdansk. Mehrfacher Preisträger und 

Stipendiat. Zahlreiche Konzerte mit Orchestern in Paris, Berlin, München Mitbegründer und Mitglied des Balthus 

Quartetts sowie des Duos Del Gesù. Spielt auf einer Geige von Karel Pilar und mit einem Bogen von Jacques Audinot. 

Krzysztof Tymendorf - Student im 5. Jahr in der Violaklasse von Prof. Irena Albrecht an der Musikakademie Gdansk, 

studierte auch bei Prof. Wolfgang Klose an der Musikuniversität Wien, Meisterkurse bei Valentin Erben (Alban Berg 

Quartet), Peter Schuhmayer (Artis Quartet), Apollon Musagète Quartet u.a., Konzerte in ganz Europa, Radio- und 

Fernsehaufnahmen. Mitbegründer und Mitglied des Balthus Quartetts sowie des Duos Del Gesù. Spielt auf einer 

Viola von J. Edwin Bonn aus dem Jahr 1893. 

INFO: 

Data / Datum: 








17

18 


Koncert Mia Zabelka 

(skrzypce elektroakustyczne) 

z okazji ukazania się jej pierwszej płyty solowej „M“ 

nakładem Monotype Records 

Konzert Mia Zabelka 

(E-Violine) 

anlässlich des Erscheinens ihrer ersten Solo-CD „M“ 

auf Monotype Records


Mia Zabelka - pochodząca z Wiednia kompozytorka, skrzypaczka elektroakustyczna i wokalistka. Uznawana 

obok Jona Rose i Laurie Anderson za jedną z najbardziej innowacyjnych skrzypaczek z kręgu free improvisation. 

Studiowała muzykę i kompozycję u Romana Haubenstock-Ramatiego, Dietera Kaufmanna, Kurta Schwertsika 

i Aleksandra Arenkova. Jako kompozytorka i wykonawczyni muzyki improwizowanej i elektroakustycznej wypracowała 

swój własny język oparty na de- i rekonstrukcji dźwiękowych możliwości skrzypiec, wykorzystując do 

gry na żywo efekty elektroniczne i nowe techniki wykonawcze. Koncertowała w Ameryce, Europie i Rosji. Laureatka 

wielu nagród, trzy razy otrzymała Prix Ars Electronica, była gościem programu DAAD w Berlinie. Kompozycje 

zamówione przez m.in. Salzburger Festspiele/Zeitfluß, Ars Electronica, steirischer herbst, Bonner Tage für 

Neue Musik, Stiftung Akademie der Künste Berlin, New Music America, De Ijsbreker Amsterdam, ORF Kunst- 

radio, Klangturm St.Pölten. Współpracowała z takimi muzykami, jak m.in. John Zorn, David Moss, Franz Hautzinger, 

Martin Siewert, Phil Minton, Shelley Hirsch, Fernando Grillo, Eliot Sharp, Wolfgang Mitterer, Francis 

Marie Uitti, Fred Frith, Manon Liu Winter. Obecnie współpracuje w duetach z Lidią Lunach i Zahrą Mani, z artystką 

video Mią Makela, a także w triach z Pavlem Fajtem/ Johannesem Frishem i Johnem Russelem/Maggie Nichols. 

Mia Zabelka - E-Violinistin und Komponistin, studierte Violine am Konservatorium der Stadt Wien, Komposition, 

elektroakustische Musik an der Universität für Musik und darstellende Kunst Wien, Musikwissenschaft und Publizistik 

an der Universität Wien; Studienaufenthalte in Köln, Berlin und New York. Seit über zehn Jahren beschäftigt sie 

sich mit der Entwicklung experimenteller Improvisationstechniken mit Electric Violin und Stimme. Es geht ihr um die 

Auslotung des Verhältnisses von Körper, Gestik, Klang und Raum. Zahlreiche Konzerte in Europa, den USA und der 

ehemaligen UdSSR. Mehrfache „Composer in Residence“, Stipendiatin und Preisträgerin, u.a. dreimal Prix Ars Electro- 

nica (1988, 1993, 1994). Auftragswerke für u. a. Salzburger Festspiele/ Zeitfluß, Ars Electronica, steirischer herbst, 

Bonner Tage für Neue Musik, Stiftung Akademie der Künste Berlin, New Music America, De Ijsbreker Amsterdam, 

ORF Kunstradio, Klangturm St.Pölten, Zusammenarbeit mit u.a. John Zorn, David Moss, Franz Hautzinger, Martin 

Siewert, Phil Minton, Shelley Hirsch, Fernando Grillo, Eliot Sharp, Wolfgang Mitterer, Francis Marie 

Uitti, Fred Frith, Manon Liu Winter. Sie arbeitet mit den DJs und Elektronikmusikern I-Wolf (Wolfgang 

Schlögl), DJ Still, Dälek, Gerhard Potuznig, Rupert Huber, Robin Rimbaud und Electric Indigo. 

INFO: 

Data / Datum: 




Sala Laboratorium 

CSW Zamek Ujazdowski 

ul. Jazdów 2 

Warszawa 


15 PLN, dostępne przed 

koncertem w CSW / 

Eintrittskarten zu PLN 15, 

erhältlich vor dem Konzert 

im CSW 

www.miazabelka.com 

19

20 


Trasa koncertowa Zimpel - Reisinger 

Koncerty duetu Wacław Zimpel (klarnet) 

Wolfgang Reisinger (perkusja) 

Konzerte des Duos Zimpel - Reisinger 

Wacław Zimpel (Klarinette) 

Wolfgang Reisinger (Schlagzeug)

OPIS/BESCHREIBUNG INFO: 

Wacław Zimpel - klarnecista, kompozytor. Ukończył z wyróżnieniem studia w klasie klarnetu prof. Zdzisława Nowaka w 

AM im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu. Studiował również w Hochschule für Musik und Theater w Hannoverze w klasie 

klarnetu prof. Johannesa Peitza. Zimpel prowadzi działalność nagraniową, koncertową i kompozytorską. Współpracował 

z najważniejszymi przedstawicielami polskiej i międzynarodowej awangardy muzycznej, między innymi z Kenem Vandermarkiem, 

Bobbym Few, Joe McPhee, Stevem Cohnem, Christianem Ramondem, Mikołajem Trzaską, Timem Daisym, 

Stevem Swellem, Davem Rempisem, Klausem Kugelem, Marcinem Maseckim, Raphaelem Rogińskim. Jego wspólny 

projekt z Timem Daisym „Four Walls“, w którym udział wzięli również Mark Tokar i Dave Rempis, został uznany płytą 

roku 2008 w ankiecie serwisu Diapazon. 

Wolfgang Reisinger - perkusja, instrumenty perkusyjne. Studiował grę na fortepianie w Konserwatorium i grę na perkusji 

na Uniwersytecie Muzycznym w Wiedniu, w latach 1979-1989 był członkiem słynnej Vienna Art Orchestra, zakładał 

szeregu własnych zespołów, a od 1992 roku pracuje nad swoim projektem solowym, Extended Solo Drumming. Jego 

unikalny styl i szerokie zainteresowania muzyczne przyczyniły się do tego, że stał się jednym z najważniejszych perkusistów 

w Europie. Jego język muzyczny sięga od perkusji klasycznej po mistrzowskich popisów do świata elektroniki. 

Wacław Zimpel - Klarinettist, Komponist. Studienabschluss mit Auszeichnung an der Musikakademie Poznań, studierte 

auch an der Hochschule für Musik und Theater in Hannover. Intensive Konzert, Aufnahme- und Kompositions- 

tätigkeit. Zusammenarbeit mit den wichtigsten Persönlichkeiten der polnischen und internationalen Musik- 

avantgarde, u.a. mit Ken Vandermark, Bobby Few, Joe McPhee, Steve Cohne, Christian Ramond, Mikołaj Trzaska, 

Tim Daisy, Steve Swell, Dave Rempis, Klaus Kugel, Marcin Masecki, Raphael Rogiński. Sein Projekt „Four Walls“, mit 

Tim Daisy, mark Tokar und Dave Rempis, wurde 2008 in der Diapazon-Umfrage zur CD des Jahres gewählt. 

Wolfgang Reisinger - studierte Klavier am Konservatorium und Schlagzeug an der HS für Musik in Wien, Begründer 

zahlreicher Ensembles, so z.B. Part of Art mit Wolfgang Puschig, Uli Scherer, Herbert Joos und Jürgen Wuchner (1981), 

Zusammenarbeit mit Jean Paul Celea, Dominique Pifareli, Louis Sclavis, Michel Portal, Francois Couturier, Marc Ducret, 

Ives Robert, CD Produktionen für die Label „Nightbird music“ und „Label Bleu“, in den Jahren 1979-89 Mitglied 

des Vienna Art Orchestra, viele weitere CD-Produktionen, wie z.B. Pat Brothers No 1 für die das Quartett Pat Brothers 

mit Wolfgang Mitterer, Linda Sharrock, Wolfgang Puschnig und Wolfgang Reisinger den Preis der Deutsch- 

en Schallplattenkritik bekam, seit 1992 arbeitet er verstärkt an seinem Soloprojekt Extended Solo Drumming. 

Data / Datum: 24.02.2012 (pt./Fr.) 

Miejsce / Ort: Warszawa 

Wstęp: bilety / Eintrittskarten 

Data / Datum: 25.02.2012 (sob./Sa.) 


Miejsce / Ort: Jazz Od Nowa 

Festiwal, Klub Od Nowa 

ul. Gagarina 37A, Toruń 

Wstęp: bilety dostępne od / Eintrittskarten 

erhältlich ab 15.01.2012. 

Rezerwacje / Reservierungen: 

jazz@umk.pl. 

Data / Datum: 26.02.2012 (Nd./So.) 


Klubokawiarnia Meskalina 

ul. Stary Rynek 6, Poznań 


Data / Datum: 27.02.2012 (pon./Mo.) 

Miejsce / Ort: Nowa Synagoga 

Partyzantów 7, Gdańsk 


Dane będą na bieżąco aktualizowane na stronie 

/ Die Information wird laufend aktualisiert 

auf: www.kilogram.pl 

21

22 


Próba czytana sztuki „Sylwester“ 

Petera Turriniego 

Prapremiera odbyła się w dniu 08.01.2011 

w Teatrze Miejskim w Klagenfurcie 

Przekład: Marek Szalsza, po polsku 

Szenische Lesung des Stücks 

„Silvester“ von Peter Turrini 

Die Uraufführung fand am 8.01.2011 

im Stadttheater Klagenfurt statt. 

Übersetzung: Marek Szalsza, auf Polnisch


Sylwester. Początek nowego roku. Po wigilii jest to jeden z tych dni, kiedy nawet u religijnych abstynentów daje 

się zaobserwować rosnące pragnienie kontaktu z innymi ludźmi. 

Sztuka opowiada o trojgu bardzo różnych ludzi, których łączy jedno: żyją na obrzeżach społeczeństwa i są skrajnie 

samotni. Kiedy coś mówią, brzmi to tak, jakby przemawiali w próżni, nie oczekując odpowiedzi. W trakcie nocy 

sylwestrowej ulega to zmianie: Leo i Ruth pomału wyzierają spoza wznoszonych latami murów obronnych i przyznają 

się do swoich pragnień, również cielesnych. To krótki moment odwilży w środku mroźnej, zimowej nocy. 

„Chciałem napisać komedię o bardzo poważnych sprawach.“ Peter Turrini 

Peter Turrini (ur. 1944 w St. Margarethen w Karyntii) - autor sztuk teatralnych, scenariuszy filmowych, poezji, esejów, 

laureat Nagrody Gerharta Hauptmanna. Polskiej publiczności znany m. in. z dramatów: Polowanie na szczury 

(debiut, 1971), Zorze Alpejskie, Bitwa o Wiedeń, Nareszcie koniec, Dzieciobójstwo, Miłość na Madagaskarze, 

Szatan i śmierć, Józef i Maria, Przedstawienie, DaPonte w Santa Fe, Gdy zapada ciemność. Jego twórczość jest 

tłumaczona na 30 języków, a jego dramaty grane są na całym świecie. Od 1971r. mieszka w Retz (Dolna Austria). 

Silvester. Beginn eines neuen Jahrs. Nach Weihnachten ist das einer jener Tage, an denen man selbst bei religiösen 

Abstinenten ein wachsendes Bedürfnis nach zwischenmenschlichem Kontakt bemerkt. 

Peter Turrini hat der Theaterwelt eine traurige Komödie über drei Außenseiter der Gesellschaft geschenkt. Eine Gratwanderung 

zwischen Verstörung und lebensrettender Heiterkeit. Die Suche nach Nähe und Geborgenheit in einem 

unartikulierten Leben führt in tiefe Abgründe. Und doch lässt Turrinis Tiefenblick in die Seelenlandschaften einen 

Lichtstrahl aus der Ferne zu. Berührend, tragisch und komisch. Ein Meisterwerk der Sprachlosigkeit! 

„Ich wollte eine Komödie über sehr ernste Dinge schreiben.“ Peter Turrini 

Peter Turrini - geb. 1944, ist ein österreichischer Schriftsteller. Er ist bekannt für seine gesellschaftskritischen und 

provokanten Heimatstücke. Er schreibt Theaterstücke, Drehbücher, Gedichte, Aufsätze und Reden. Seine Werke 

wurden in viele Sprachen übersetzt, und seine Theaterstücke werden weltweit gespielt. Er wurde durch Rozznjogd 

(1971), Sauschlachten (1972) und die Fernsehserie Alpensaga (1974–1979) bekannt. Seiner Meinung nach sei 

es nicht Aufgabe des Theaters, Wirklichkeiten naturalistisch zu schildern und Probleme zu lösen, sondern diese 

übertrieben aufzuzeigen. 

INFO: 

Data / Datum: 

20.02.2012 (pn./Mo.) 



Teatr Studio - 

Bratnia Szatnia, 

PKiN, pl. Defilad 1 

Warszawa 


23

24 


Wykłady Belli Szwarcman-Czarnoty 

z cyklu „Kobiety żydowskie“ 

Wykłady sponsorowane przez Gminę Żydowską w Warszawie 

po polsku 

Vortragsreihe von 

Bella Szwarcman-Czarnota 

„Jüdische Frauen“ 

Gesponsert von der Jüdischen Gemeinde Warschau 

auf Polnisch 

Gustave Dore , The Prophet Deborah, 1865


10.01.2012 - Asenat, żona Józefa. W historii Józefa niebagatelną rolę odgrywa wątek prób uwiedzenia go przez 

żonę Putyfara. Mniej jednak mówi się o Asenat, która została później żoną Józefa. Biblia prezentuje ją jako „córkę 

Poti-fera“, co mogłoby oznaczać, że była właśnie córką owego dostojnika. Jednakże rabinom trudno było zaakceptować 

taką możliwość. Stąd pojawiły się dwa tropy interpretacyjne: wedle jednego z nich Asenat miałaby być 

Egipcjanką, która przyjęła judaizm, aby zostać żoną Józefa. Wedle innych, Asenat pochodziła z rodu Jakubowego 

i zrządzeniem Opatrzności znalazła się na drodze Józefa, aby poślubił kobietę godną siebie, ze swojego rodu. 

Obie interpretacja prowadzą do interesujących konsekwencji, które rozważymy wspólnie. 

14.02.2012 - Różne wcielenia mądrej kobiety biblijnej. Prorokini Debora jest przedstawiana jako jedna z nielicznych 

kobiet biblijnych obdarzonych władzą i autorytetem. Tymczasem w Księdze Samuela mamy kolejno przedstawione 

postacie kobiet, których działanie można określić jako zbawcze. Są to Abigail, Michal, żona Pinchasa, 

mądra kobieta z Tekoa i Serach bat Aszer. Posługują się rozmaitym orężem - mądrością, przenikliwością, majętnością 

i wpływami, które postaramy się porównać. Jednak na pierwszym planie rozważań znajdzie się Serach 

bat Aszer - jedna z najczęściej omawianych postaci w literaturze midraszowej. 

10.01.2012 - Asenat, die Frau Josefs. In der Geschichte Josefs spielt der Versuch von Putifars Frau Josef zu verführen 

eine wesentliche Rolle. Seltener wird Asenat erwähnt, die später seine Frau wurde. Die Bibel nennt sie „Tochter Potifers“, 

aber die Rabbiner wollten nicht akzeptieren, dass sie die Tochter Putifars sein könnte. Daher entwickelten sich 

zwei Interpretationen: entweder war Asenat eine Ägypterin, die zum jüdischen Glauben übertrat um Josef heiraten 

zu können, oder sie stammte aus der Familie Jakobs und fand sich durch Vorsehung auf Josefs Weg, damit er eine 

ihm würdige Frau ehelichen konnte. Beide Interpretationen führen zu interessanten Konsequenzen. 

14.02.2012 - Verschiedene Verkörperungen einer weisen biblischen Frau. Die Prophetin Deborah wird als eine der 

wenigen biblischen Frauen dargestellt, die über Macht und Autorität verfügte. Aber im Buch Samuel finden wir verschiedene 

Frauengestalten, deren Tätigkeit als erlösend bezeichnet werden kann. Das sind Abigail, Michal, die Frau 

Pinchas, die weise Frau von Tekoa und Serach bat Aszer. Sie hatten unterschiedliche Vorzüge - Weisheit, Reichtum, 

Macht, die wir vergleichen werden. Vor allem aber wird Serach bat Aszer zur Sprache kommen. 

INFO: 

Data / Datum: 








Data / Datum: 








25

26 


Spotkania z cyklu: 

„Rozmowy o literaturze 

niemieckojęzycznej“ 

19.01.2012 - Śmierć Boga w literaturze i filozofii c.d. 

15.02.2012 - Korespondencja Sigmunda Freuda i Sabiny Spielrein 

Prowadzenie: Prof. Karol Sauerland 

po niemiecku 

Zyklus „Gespräche über 

deutschsprachige Literatur“ 

19.01.2012 - Der Tod Gottes in der Literatur 

und Philosophie, 2. Teil 

15.02.2012 - Die Korrespondenz 

Sigmund Freuds und Sabina Spielreins 

Moderation: Prof. Karol Sauerland 

auf Deutsch


„Rozmowy o literaturze niemieckojęzycznej“ mają stworzyć m. in. tłumaczom, germanistom, literaturoznawcom 

i filozofom wspólne forum dyskusyjne, na którym mogliby prowadzić w języku niemieckim interdyscyplinarne 

rozmowy na wybrane tematy. 

Prof. Karol Sauerland - profesor literatury i estetyki niemieckiej, Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet w Usti 

nad Łabą, liczne wykłady gościnne (ETH w Zurychu, w Moguncji, FU w Berlinie, Fritz-Bauer-Institut we Frankfurcie 

nad Menem, w Hamburgu, Franz-Rosenzweig-Professur w Kassel), liczne publikacje. 1980-1990 - 

członek Zarządu IVG (Międzynarodowego Stowarzyszenia Germanistów), 1992-2000 - przewodniczący Oddziału 

Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, 1993-2003 - członek Międzynarodowej Jury 

„Europäischer Buchpreis“ w Lipsku (za jego kadencji zostały m.in. wyróżnieni 

Ryszard Kapuściński, Hanna Krall, Imre Kertész), od 2003 członek Komitetu 

Literaturoznawstwa PAN-u, 1994-2003 i znowu od 2007 członek kapituły Nagrody 

Hanny Arendt w Bremie. 

Der Zyklus „Gespräche über deutschsprachige Literatur“ soll u.a. Übersetzern, 

Germanisten, Literaturwissenschaftlern und Philosophen ein gemeinsames Diskussionsforum 

bieten, das ihnen Gelegenheit gibt, auf Deutsch zu ausgewählten 

Themen interdisziplinäre Gespräche zu führen. 

Prof. Karol Sauerland - Germanist und Philosoph, Professor für deutsche Literatur und Ästhetik an den Universitäten 

Warschau und Usti, zahlreiche Gastvorträge (ETH Zürich, Münster, FU Berlin, Fritz-Bauer-Institut Frankfurt 

am Main, Hamburg, Franz-Rosenzweig-Professur in Kassel), zahlreiche Publikationen. 1980-1990 - Vorstandsmitglied 

des IVG (Int. Germanistenverband), 1992-2000 - Vorsitzender der Warschauer Abteilung der Polnischen 

Philosophischen Gesellschaft, 1993-2003 - Mitglied der internationalen Jury „Europäischer Buchpreis“ in Leipzig 

(während seiner Kadenz wurden u.a. Ryszard Kapuściński, Hanna Krall und Imre Kertész ausgezeichnet), seit 

2003 Mitglied des Komitees für Literaturwissenschaft der Polnischen Akademie der Wissenschaften, 1994- 

2003 und wieder ab 2007 Mitglied des Auswahlkomitees des Hanna Arendt-Preises. 

INFO: 

Data / Datum: 







Wstęp wolny / Eintritt fr 

Data / Datum: 

15.02.2012 (śr./Mi.) 







Konieczne zapisy / 

Anmeldung erforderlich: 

Agnieszka Borkiewicz. 

Tel. 022 526 88 28 

agnieszka.borkiewicz@bmeia.gv.at 

27

28 

Getto Litzmannstadt, fotografia ze zbiorów Bernarda Kruesemanna 

Ghetto Litzmannstadt, Foto aus der Sammlung Bernard Kruesemanns 


70. Rocznica likwidacji obozu cygańskiego 

Program obchodów: 

11.01.2011 

17.00 - wykład Gerharda Baumgartnera „Sinti i Roma w Austrii“ 

18.00 - pokaz filmu „Obóz Cygański w Łodzi“, reż. Jarosław Sztandera 

19.00 - „Wędruję dalej, tylko bliżej gwiazd“- koncert skrzypka Mariusza Puta 

12.01.2011 

11.00 - uroczystości rocznicowe 

12.00 - odsłonięcie tablicy upamiętniającej ofiary 

70. Jahrestag der Liquidierung des Zigeuner- 

lagers im damaligen Litzmannstadt 

Programm der Feierlichkeiten 

11.01.2011 

17.00 - Vortrag Gerhard Baumgartner „Sinti und Roma in Österreich“ 

18.00 - Filmvorführung „Das Zigeunerlager in Łódź“, Reg. Jarosław Sztandera 

19.00 -„Ich wandere weiter, nur näher den Sternen“ - Konzert mit Mariusz Puta 

12.01.2011 

11.00 - Feierlichkeiten zum Jahrestag 

12.00 - Anbringen einer Gedenktafel


Historia obozu cygańskiego to jedna z najtragiczniejszych kart w dziejach getta Litzmannstadt. W listopadzie 

1941 roku, na terenie łódzkiego getta (utworzonego przez okupacyjne władze blisko dwa lata wcześniej), na 

maleńkim obszarze 0,019 km 2 , wyodrębniony został tzw. obóz cygański. Niemcy zamknęli w nim ponad 5 

tysięcy Cyganów - Roma i Sinti - przywiezionych z Burgenlandu na pograniczu austriacko-węgierskim. Obóz 

od getta oddzielały podwójne zasieki z drutu kolczastego i głęboka fosa, okna zabito deskami. W tak potwornych 

warunkach Cyganie - wśród których większość stanowiły małe dzieci - nie mieli szansy na przeżycie. 

Była mroźna zima, a przyjezdni nie mieli ciepłych ubrań. Nie było ogrzewania, latryn, wody, brakowało nawet 

naczyń do jedzenia. W obozie natychmiast wybuchła epidemia tyfusu, która zdziesiątkowała mieszkańców. 

5 stycznia 1942 roku naziści rozpoczęli wywózki do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem. W ciągu tygodnia 

obóz cygański został zlikwidowany. Nie ocalała ani jedna osoba. 

W styczniu 2012 roku Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi organizuje uroczystości upamiętniające 

70. rocznicę deportacji Cyganów. 

Dr Gerhard Baumgartner - historyk, dziennikarz oraz lektor na Uniwersytecie w Grazu. Międzynarodowy ekspert 

zajmujący się losami Cyganów (Roma i Sinti) podczas II wojny światowej. Lider projektu, mającego na 

celu utworzenie bazy imion austriackich ofiar holocaustu wśród Roma i Sinti. Austriacki delegat Grupy Zadaniowej 

ds. Współpracy Międzynarodowej w Dziedzinie Edukacji, Pamięci i Badań o Holokauście. Laureat wielu 

nagród i odznaczeń. 

Die Geschichte des Zigeunerlagers ist eine der tragischsten Facetten in der Geschichte des Ghettos Litzmannstadt. 

Betroffen waren 5.000 Roma und Sinti aus dem Burgenland, die zwischen dem 4. und 9. November 1941 mit Transporten 

nach Łódź gebracht worden waren. 719 von ihnen starben bereits in Łódź aufgrund der grauenvollen Lagerbedingungen 

und sind auf dem Jüdischen Friedhof von Łódź begraben. Die übrigen wurden nach Kulmhof am Ner 

deportiert. Es war dies die erste Deportation aus dem damaligen Ghetto Litzmannstadt in ein Vernichtungslager. 

Im Jänner 2012 organisiert das Marek Edelmann-Zentrum für Dialog in Łódź Feierlichkeiten anlässlich des 70. Jahres- 

tages der Deportation. 

Dr. Gerhard Baumgartner - Historiker, Journalist, Prof. an der Universität Graz. Spezialist für Fragen des 

Schicksals der Roma und Sinti während der II. Weltkriegs. Leitet ein Projekt, das zum Ziel hat, die Namen 

der Holocaustopfer unter den Roma und Sinti zu erfassen. Zahlreiche Preise und Auszeichnungen. 

INFO: 

Data / Datum: 

11.01.2012 (śr./Mi.) 

Godzina / Uhrzeit: 

17:00, 18:00, 19:00 


Muzeum Miasta Łodzi 

ul. Ogrodowa 15, Łódź 


Data / Datum: 




Budynek Kuźni 

ul. Wojska Polskiego 84 

Łódź 


Data / Datum: 




Cmentarz Żydowski 

ul. Bracka 40, Łódź 


29

30 

Czytanie performatywne „Ingeborg Bachmann, 

Paul Celan - Czas Serca. Listy“ / Szenische Lesung - 

„Ingeborg Bachmann, Paul Celan - Zeit des Herzens. 

Briefe“, Teatr Polski, Poznań, 29.10.2011 

„Not Fashion Alone“, koncert i pokaz mody / 

Konzert und Modenschau. 

Oranżeria Pałacu w Wilanowie, Warszawa, 19.11.2011

TAK BYŁO/RÜCKBLICKE 

Koncert Nenad Vasilic Quartett w ramach imprezy „Balkan Fever” / 

Konzert im Rahmen der Veranstaltungsreihe „Balkan Fever”, 

Klub Powiększenie, Warszawa, 02.12.2011 

Koncert Dieter Flury (flet / Flöte) - Maria Prinz (fortepian / Klavier) 

w ramach imprezy „Balkan Fever“ / Konzert im Rahmen der Veranstaltungsreihe 

„Balkan Fever”, Hotel Polonia Palace, Warszawa, 04.12.2011 

31

32 

Życie Warszawy 16.11.2011 na temat 90-tych urodzin 

Ilse Aichinger, które obchodzono w dniu 16.11. 2011 

w Austriackim Forum Kultury 

Nadzieja spełniona 

Ilse Aichinger obchodzi 90. urodziny. Jubileusz jest pretekstem środowego 

poświęconego pisarce spotkania w Austriackim Forum Kultury. 

Jej twórczość jest nad Wisłą dobrze znana, zarówno dzięki wydanym tu 

tomikom jej wierszy, jak też licznym tekstom publikowanym w latach 90. 

w „Tygodniku Powszechnym“ i „Literaturze na Świecie“. 

Czym ujmowała? Początkowo na pewno próbą poetyckiego rozliczenia z 

czasami nazizmu i Holocaustu. W 1948 r. był to jeden z pierwszych tego rodzaju 

głosów w literaturze niemieckojęzycznej, nic, więc dziwnego, że wydana 

wówczas powieść „Większa nadzieja” wzbudziła silne kontrowersje, 

ale też zainteresowanie twórczością młodej pisarki. 

W późniejszych tekstach rozliczeń było już coraz mniej, choć motywy podróży 

bez powrotu, zniewolenia i śmierci ubrane w piękne, eteryczne metafory 

pojawiały się w nich zawsze. Nic w tym zresztą dziwnego. Aichinger 

pochodzi z rodziny żydowskiej i choć jej samej udało się uniknąć fizycznych 

cierpień, widziała przecież represje, jakimi w czasach III Rzeszy poddawano

TAK BYŁO/RÜCKBLICKE 

jej rodzinę. Dość wspomnieć, że wychowująca ją po rozwodzie rodziców babka 

została wywieziona „gdzieś na wschód“, by nigdy nie wrócić. 

W latach 50. XX w. Aichinger była już autorką uznaną w krajach niemieckojęzycznych. 

Na tyle, że wraz z m.in. Günterem Grassem, Heinrichem Böllem 

i Peterem Handkem stworzyła tzw. Grupę 47. Stopniowo rozszerzała też formy 

wypowiedzi. Pisywała wiersze, dramaty, opowiadania, sporym uznaniem 

cieszyły się także jej felietony. 

Fragmenty utworów poetki usłyszmy dziś w wykonaniu Mai Komorowskiej, 

zaś o jej twórczości i życiu rozmawiać będą tłumacze: Jakub Ekier i Ryszard 

Wojnakowski. 

Życie Warszawy vom 16.11.2011 über den 90. Geburtstag 

von Ilse Aichinger, der am 16.11.2011 im Österreichischen 

Kulturforum gefeiert wurde. 

Erfüllte Hoffnung 

Ilse Aichinger feiert ihren 90. Geburtstag. Dieses Jubiläum ist der Grund für 

eine der Schriftstellerin gewidmete Veranstaltung im ÖKFW. 

Ihre Werke sind in Polen gut bekannt, sowohl dank ihrer hier veröffentlichten 

Dichtungen, als auch dank ihrer zahlreichen Texte, die in den 90er Jahren in den 

Zeitschriften „Tygodnik Powszechny“ und „Literatura na Swiecie“ erschienen sind. 

Womit nahm sie den Leser für sich ein? Zunächst sicher mit dem Versuch 

einer poetischen Abrechnung mit der NS-Zeit und dem Holocaust. 1948 

war das eine der ersten Stimmen dieser Art in der deutschsprachigen Literatur. 

Kein Wunder also, dass der damals erschienene Roman „Die größere 

Hoffnung“ stark kontrovers wirkte, aber auch Interesse am Werk der jungen 

Schriftstellerin weckte. 

In ihren späteren Texten gab es immer weniger Abrechnungen, obwohl 

das Motiv der Reise ohne Rückkehr, der Unterdrückung und des Todes - in 

Form von schönen, ätherischen Metaphern - immer wieder auftauchte. Kein 

Wunder. Aichinger stammt aus einer jüdischen Familie, ihr selbst gelang es 

zwar physischen Leiden zu entgehen, aber sie sah die Repressionen, die im 

Dritten Reich gegen ihre Familie gerichtet wurden. Ihre Großmutter, die sie 

nach der Scheidung ihrer Eltern aufzog, wurde „in den Osten“ abtransportiert 

und kehrte nie wieder zurück. 

In den 50er Jahren des 20. Jahrhunderts war Ilse Aichinger in den deutschsprachigen 

Ländern bereits eine anerkannte Autorin, und zwar in dem Maß, 

dass sie u.a. mit Grass, Böll und Handke die Gruppe 47 bildete. Schrittweise 

erweiterte sie auch ihre Ausdrucksformen. Sie schrieb Gedichte, Dramen, 

Erzählungen, besonderer Anerkennung erfreuten sich auch ihre Feuilletons. 

Fragmente ihrer Werke werden heute von Maja Komorowska gelesen, von 

ihrem Leben und Werk erzählen die Übersetzer Jakub Ekier und Ryszard 

Wojnakowski. 

33

34 

Austriackie Forum Kultury w Warszawie / 

Österreichisches Kulturforum Warschau 

Nasz Zespół / Unser Team: 

Ulla Krauss-Nussbaumer 

- dyrektorka, Radczyni Kulturalna Ambasady Austrii / 

Direktorin, Kulturrätin der Österreichischen Botschaft 

warschau-kf@bmeia.gv.at, tel. 22 526 88 21 

Ernestine Baig 

- wicedyrektorka, Attache Kulturalna / 

Vizedirektorin, Kulturattaché 

ernestine.baig@bmeia.gv.at, tel. 22 526 88 25 

dr Agnieszka Borkiewicz 

- literatura, stypendia / Literatur und Stipendien 

agnieszka.borkiewicz@bmeia.gv.at, tel. 22 526 88 28 

Andrea Brzoza 

- muzyka, redakcja programu / 

Musik, Redaktion des Programmes 

andrea.brzoza@bmeia.gv.at, tel. 22 526 88 27 

Martina Gareis 

- attaché kulturalna, finanse i sprawy personalne 

Kulturattachée, Finanz- und Personalangelegenheiten 

martina.gareis@bmeia.gv.at, tel. 22 526 88 22 

AFK/ÖKF 

Jacek Malinowski 

- sztuki wizualne, galeria austriackiego forum kultury 

opracowanie graficzne programu / 

bildende Kunst, Betreuung der Galerie am Kulturforum 

grafische Gestaltung des Programmes 

jacek.malinowski@bmeia.gv.at, tel. 22 526 88 29 

Natalia Wawrzewska 

- asystentka dyrektorki / Assistentin der Direktorin 

natalia.wawrzewska@bmeia.gv.at, tel. 22 526 88 21 

Monika Żukowska 

- asystentka forum / Assistentin des Forums 

monika.zukowska@bmeia.gv.at, tel. 22 526 88 26 

Kontakt: 

ul. Próżna 8 

00-107 Warszawa 

skr. poczt. 814 


tel. 22 526 88 00 

fax 22 620 10 51 

e-mail: warschau-kf@bmeia.gv.at 

http://www.austria.org.pl

KURSY, LEKTORZY/SPRACHKURSE, LEKTOREN 

Kursy języka niemieckiego / 

Deutsch-Sprachkurse 

Kursy dla dzieci i młodzieży, trening do matury, kursy standardowe dla dorosłych, konwersacje, 

kursy specjalistyczne, jak również przygotowania do Austriackiego Dyplomu 

Języka Niemieckiego czy Europejskiego Certyfikatu Kompetencji Biznesowych - to tylko 

nieliczne z bogatej oferty kursów w Instytucie Austriackim. Kursy semestralne, przyspieszone 

wakacyjne bądź intensywne ...sprintem, który skutecznie prowadzi do celu 

w zaledwie 30 godzin lekcyjnych. Uczymy z ponad 40-letnim doświadczeniem, i z przyjemnością... 

Deutschkurse für Kinder und Jugendliche, Maturatraining, Standardkurse für Erwachsene, Fachsprachenkurse 

sowie Vorbereitungskurse zum Österreichischen Sprachdiplom und dem Europäischen Wirtschaftsführerschein 

- das sind nur einige Beispiele aus dem reichhaltigen Kursangebot des Österreich Instituts. 

Wir stellen uns auf Ihre zeitlichen Möglichkeiten ein: in Semesterkursen, Ferienkursen oder mit ...sprint 

bringen wir Sie sicher zum Ziel. Wir unterrichten seit über 40 Jahren in Warschau - Tradition verpflichtet. 

Österreich Institut Polska 

ul. Zielna 37 


Tel.: 22 331 91 36 lub 331 91 99; Fax.: 22 331 91 39 

sekretariat@oei.waw.pl; www.oei.waw.pl 

Lektorzy austriaccy / 

österreichische Lektoren: 

Mag. Elvin Strojil 

Katedra Literatury Niemieckiej 

Uniwersytet Łódzki 

tel/fax 42 665 53 80 

Mag. Marion Rutzendorfer 

Instytut Germanistyki 

UAM Poznań 

tel. 61 829 35 40 

Dr. Markus Eberharter 

Instytut Lingwistyki Stosowanej 

Uniwersytet Warszawski 

tel/fax 22 Data/Datum: 

826 13 91 

Dr. Margit Eberharter 

Katedra Filologii Godzina/Uhrzeit: 

Germańskiej 

UMK Toruń 

tel. 56 621 35 65, fax 56 621 35 64 

Miejsce/Ort: 

Czytelnia Austriacka Poznań / 

Österreich-Bibliothek Wstęp/Entritt: Poznań: 

ul. Zwierzyniecka 7 

tel/fax 61 829 25 20, tel. 61 829 24 24 

35

36 

Biblioteka Austriacka w Bibliotece Uniwersyteckiej 

Österreich-Bibliothek in der Universitätsbibliothek 

00-312 Warszawa, ul. Dobra 56/66 

prawa galeria, 3 piętro / rechte Galerie, 3. Stock 

tel. (0-22) 552 52 11 

Kierownik / Leiter: Maciej Soborczyk 

współpracownik / Mitarbeiter: Michał Dworakowski 

Godziny otwarcia biblioteki / Öffnungszeiten: 

pon.-sob. / Mo.-Sa.: 9.00 - 21.00 

Nd. / So.: 15.00 - 20.00 

Godziny otwarcia wypożyczalni / Leihverkehr: 

pon.-sob. / Mo. -Sa.: 12.00 - 17.00 

Godziny otwarcia w lipcu i sierpniu / 

Öffnungszeiten im Juli und August: 

pon. + wt. / Mo. + Di.: 14.00 - 19.00 

śr.-pt. / Mi.-Fr.: 11.00 - 16.00 

Biblioteka Austriacka działa w ramach wspólnego projektu Biblioteki Uniwersyteckiej 

w Warszawie i Austriackiego Forum Kultury w Warszawie. Zbiory biblioteki szacuje się na 

ponad 14.500 woluminów opracowanych w formie elektronicznej i dostępnych online na 

stronie www.buw.uw.edu.pl przez link p.t. Biblioteka Austriacka - Österreich-Bibliothek. 

Podstawowy zakres tematyczny księgozbioru tworzą współczesna literatura austriacka, literaturoznawstwo, 

historia, filozofia, geografia, politologia oraz kulturo- i krajoznawstwo. Biblioteka 

ma w swej ofercie szeroki wachlarz czasopism (dzienniki i tygodniki), periodyków (polityczno-społeczne, 

specjalistyczne) oraz słowników. 

Wymaganym dokumentem do wypożyczenia woluminu jest karta biblioteczna. Wyrobienie 

karty i korzystanie z biblioteki są nieodpłatne. Okres wypożyczenia woluminu wynosi 30 dni. 

Jednocześnie można wypożyczyć 3 woluminy. Po upływie terminu zwrotu nalicza się dzienną 

opłatę manipulacyjną w wysokości PLN 0,20 za jeden wolumin. 

Die Österreich-Bibliothek ist ein Kooperationsprojekt zwischen der Universitätsbibliothek Warschau und 

dem Österreichischen Kulturforum Warschau. Sie verfügt über mehr als 14.500 Bände, die elektronisch 

erfasst und online auf der Seite www.buw.uw.edu.pl unter dem Link Biblioteka Austriacka - Österreich- 

Bibliothek abzurufen sind. 

Den Grundbestand der Bibliothek bilden zeitgenössische österreichische Literatur und Literatur- 

wissenschaft, Geschichte, Philosophie, Geographie, Politikwissenschaften, sowie Kultur- und Landeskunde. 

Wir bieten auch Zeitungen (Tages und Wochenzeitungen), Zeitschriften (allgemeine und Fachzeitschriften) 

sowie Lexika. 

Zum Entlehnen der Buchbestände wird ein Benutzerausweis benötigt. Die Anmeldung und die 

Benützung sind kostenlos. 

Die Leihfrist beträgt 30 Tage. 3 Bücher können gleichzeitig entliehen werden. Nach überzogenem 

Rückgabetermin wird eine Gebühr von PLN 0,20 pro Buch und Tag eingehoben.

program Styczeń - Luty 2012 - Austriackie Forum Kultury

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Template löschen?

Als Template speichern?