Himbeeranbau im Foliengewächshaus - Landwirtschaft in Sachsen
Himbeeranbau im Foliengewächshaus - Landwirtschaft in Sachsen
Himbeeranbau im Foliengewächshaus - Landwirtschaft in Sachsen
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
<strong>H<strong>im</strong>beeranbau</strong> <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
1 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Inhalt<br />
1 Pflanzgut<br />
2 Ernteverfrühung <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
3 Ernteverspätung <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
4 Betriebswirtschaftliche Bewertung<br />
5 Schlussfolgerungen<br />
2 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
1 Pflanzgut<br />
- eigene Anzucht der Conta<strong>in</strong>erpflanzen mit Grünpflanzen<br />
oder überw<strong>in</strong>terten Grünpflanzen oder<br />
- Zukauf von Pflanzmaterial (Long Canes), <strong>in</strong> 2 l-Töpfen<br />
mit 2 Ruten pro Topf, Höhe 1,80 bis 2,00 m<br />
- Long Canes werden dann umgetopft <strong>in</strong> größere Conta<strong>in</strong>er<br />
3 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Anzucht <strong>im</strong> Freiland<br />
4 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Conta<strong>in</strong>erstellfläche<br />
<strong>im</strong> Freiland<br />
Boden: befestigt, mit schwarzem Bändchengewebe abgedeckt<br />
Gerüst: Pfahlabstand 6,00 m <strong>in</strong> der Reihe<br />
Reihenabstand: 1,80 m, 2 Drähte 0,60 m und 1,60 m Höhe<br />
Töpfe stehen <strong>in</strong> der Reihe Topf an Topf
Anzucht <strong>im</strong> Freiland<br />
Befestigung der Ruten:<br />
-Anb<strong>in</strong>den der Ruten mit Max-B<strong>in</strong>dezange am Tonk<strong>in</strong>stab<br />
-Tonk<strong>in</strong>stäbe mit Stabfix an Drähten befestigt<br />
5 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Rutenanzahl pro Topf: 2
Befestigung der Ruten an Tonk<strong>in</strong>stäben<br />
6 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Bewässerung und Düngung: mit CNL-Junior-Tropfern 2l/h<br />
druckkompensiert, nicht auslaufend, am Anfang 1 Tropfer pro<br />
Topf, später 2 Tropfer verwendet, bessere Wasserverteilung<br />
7 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Anzucht <strong>im</strong> Freiland<br />
Conta<strong>in</strong>er: 28er Plasttöpfe (10 l Töpfe)<br />
Substrat: Klasmann TS 3 (auch andere Torfsubstrate<br />
oder Kokossubstrat verwendbar)<br />
wichtig: Substrat = gut wasserdurchlässig<br />
Pflanzgut: Grünpflanzen, überw<strong>in</strong>terte Grünpflanzen<br />
Düngung: mit Kristalon rot (EC-Wert 1,6 bis 2,0)<br />
8 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Anzucht <strong>im</strong> Freiland 2006 und 2007<br />
Sorten: Glen Ample, Tulameen<br />
Pflanzgut: - überw<strong>in</strong>terte Grünpflanzen<br />
- Grünpflanzen (auch unter unseren kl<strong>im</strong>atischen<br />
Bed<strong>in</strong>gungen ausreichende Wuchsleistung bis zum<br />
Herbst!)<br />
- zweijährige Pflanzen<br />
Pflanzterm<strong>in</strong>: überw<strong>in</strong>terte Grünpflanzen: 27.04.06<br />
Grünpflanzen: 02.06.06 / 01.06.2007<br />
zweijährige Pflanzen 22.06.06<br />
(Pflanzen aus dem <strong>Foliengewächshaus</strong> auf Conta<strong>in</strong>erstellfläche<br />
geräumt)<br />
9 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Sonstige Pflegemaßnahmen<br />
- aufwachsende H<strong>im</strong>beerruten fortlaufend mit Max-<br />
B<strong>in</strong>dezange angebunden<br />
- <strong>in</strong> regelmäßigen Abständen sorgfältige Bestandskontrolle<br />
(auf Befall mit Sp<strong>in</strong>nmilben und Läusen achten!)<br />
10 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
11 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Zukauf von Pflanzmaterial<br />
(Long Canes) zur Ernteverfrühung<br />
<strong>im</strong> Januar 2010 <strong>in</strong><br />
2 l-Töpfen mit 2 Ruten pro<br />
Topf, Höhe 1,80 bis 2,00 m<br />
Umtopfen <strong>in</strong> 10 l-Conta<strong>in</strong>er<br />
am 29.01.2010, Aufstellen <strong>im</strong><br />
Gewächshaus<br />
‘Tulameen‘
2 Ernteverfrühung <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
12 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
13 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Heizung: Remco CLA 100 mit Gas<br />
Gewächshaus:<br />
Doppelfoliengewächshaus
Ernteverfrühung <strong>im</strong> Gewächshaus<br />
E<strong>in</strong>räumen der Töpfe <strong>in</strong>s Gewächshaus:<br />
08.01.2007 ,11.01.2008, 29.01.2010 (Long Canes), Herbstsorten, die <strong>im</strong><br />
Herbst 2009 geerntet wurden, <strong>im</strong> Gewächshaus überw<strong>in</strong>tert<br />
Reihenabstand: 1,80 m (bei ‘Tulameen‘ nicht dichter wählen!)<br />
Pflanzabstand: Topf an Topf (28er Töpfe, 2 Ruten/Topf)<br />
14 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Heiztemperaturen °C (Sollwerte)<br />
Kalenderwoche<br />
2<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
Heizkosten<br />
(5,5 Cent/kWh)<br />
Erntebeg<strong>in</strong>n<br />
(’Tulameen’)<br />
Tag<br />
10<br />
12<br />
14<br />
16<br />
18<br />
2007<br />
9,23 €/m²<br />
20.04.07<br />
Nacht<br />
15 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
6<br />
8<br />
10<br />
12<br />
14<br />
Tag<br />
8<br />
8<br />
8<br />
8<br />
8<br />
10<br />
12<br />
14<br />
16<br />
6,18 €/m²<br />
30.04.08<br />
2008<br />
Nacht<br />
4<br />
4<br />
4<br />
4<br />
4<br />
6<br />
8<br />
10<br />
12<br />
Tag<br />
12<br />
12<br />
14<br />
14<br />
16<br />
2010<br />
6,85 €/m²<br />
09.04.10<br />
Trockenlüften ab 80 % Luftfeuchte<br />
Nacht<br />
8<br />
8<br />
10<br />
10<br />
12
Pflanzenschutz<br />
Hauptschaderreger: Sp<strong>in</strong>nmilben, Läuse<br />
chemisch: Sp<strong>in</strong>nmilben: vor der Blüte (Masai, Vert<strong>im</strong>ec)<br />
Läuse: Calypso<br />
biologisch: Raubmilben gegen Sp<strong>in</strong>nmilben<br />
10 Stück/m² Phytoseiulus pers<strong>im</strong>ilis<br />
10 Stück/m² Amplyseius californicus<br />
Blattlausschlupfwespen gegen Blattläuse<br />
2,5 Stück/m² Aphidius colemani<br />
Fruchtfäulen: ke<strong>in</strong>e Behandlung mit Fungiziden notwendig<br />
16 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Düngung und Bewässerung <strong>im</strong> Gewächshaus<br />
EC-Wert 1,7 bis 1,8<br />
Düngung mit Kristalon rot, Bittersalz und Calc<strong>in</strong>it<br />
Mit jeder Bewässerung wurde gleichzeitig gedüngt.<br />
17 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Hummeln zur Bestäubung<br />
Ausbr<strong>in</strong>gung zu Blühbeg<strong>in</strong>n<br />
Ende März<br />
Hummelvolk M<strong>in</strong>i mit 50<br />
Arbeiter<strong>in</strong>nen<br />
18 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Zusätzliche Pflegemaßnahmen <strong>im</strong> Gewächshaus<br />
- wichtig: gute Durchlüftung <strong>im</strong> Gewächshaus, Hitzestau<br />
führt zu Ertragsverr<strong>in</strong>gerung!<br />
- Ausbrechen der Jungruten bis Anfang Juni <strong>im</strong> Abstand<br />
von 2 Wochen<br />
- Befestigung von Netzen zur Stabilisierung der<br />
Seitentriebe<br />
19 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Befestigung von Netzen zur Stabilisierung der Seitentriebe<br />
20 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
- dazu 60 cm lange<br />
Querbalken an<br />
Pfählen angebracht<br />
- Netze e<strong>in</strong>gehängt
Befestigung von Netzen zur Stabilisierung der Seitentriebe,<br />
Seitentriebe werden bedeutend länger als <strong>im</strong> Freiland<br />
21 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
‘Tulameen‘
‘Tulameen‘ 19.01.07<br />
22 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
‘Tulameen‘ 08.03.07
‘Tulameen‘ 03.04.07 ‘Tulameen‘ 14.05.07<br />
23 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
‘Glen Ample‘ 19.01.07 ‘Glen Ample‘ 08.03.07<br />
24 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
‘Glen Ample‘ 03.04.07 ‘Glen Ample‘ 30.04.07<br />
‘Glen Ample‘ wächst <strong>im</strong> Gewächshaus nicht so stark wie ‘Tulameen‘<br />
25 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
‘Tulameen‘ 11.05. 2007<br />
- sehr große, feste Frucht mit sehr gutem Geschmack und sehr guter<br />
Haltbarkeit, sehr gute Pflückbarkeit, löst leicht vom Zapfen<br />
26 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
‘Glen Ample‘ 11.05.07<br />
- große, feste Frucht mit gutem Geschmack, gute Pflückbarkeit,<br />
Früchte zerkrümeln leichter als bei ‘Tulameen‘<br />
27 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Erntedaten 2007<br />
Conta<strong>in</strong>erkultur zur Ernteverfrühung <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
Variante<br />
Glen<br />
Ample üGP<br />
Tulameen<br />
GP<br />
Tulameen<br />
üGP<br />
Tulameen<br />
zweij.<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
17.4.-14.6.<br />
20.4.-14.6.<br />
23.4.-14.6.<br />
23.4.-14.6.<br />
28 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Erntemitte<br />
14.5.<br />
14.5.<br />
18.5.<br />
18.5.<br />
Fruchtgewicht<br />
[g]<br />
4,5<br />
4,0<br />
4,3<br />
4,5<br />
Gesamtertrag<br />
[kg/m²]<br />
3,0<br />
3,0<br />
2,6<br />
1,9<br />
Ertrag<br />
Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
GP=Grünpflanzen, üGP=überw<strong>in</strong>terte Grünpflanzen, zweij.=zweijährige Pflanzen<br />
2,5<br />
2,7<br />
2,3<br />
1,8
‘Tulameen‘ am 09.05.2008 <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
29 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
’Glen Ample’ 16.05.08 ’Tulameen’ 16.05.08<br />
30 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Erntedaten 2008<br />
Conta<strong>in</strong>erkultur zur Ernteverfrühung <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
Sorte<br />
Glen Ample<br />
Tulameen<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
30.4.-18.6.<br />
30.4.-18.6.<br />
31 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Erntemitte<br />
26.5.<br />
26.5.<br />
Fruchtgewicht<br />
[g]<br />
5,6<br />
5,0<br />
Gesamtertrag<br />
[kg/m²]<br />
3,0<br />
3,0<br />
Ertrag<br />
Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
2,7<br />
2,7
32 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
‘H<strong>im</strong>botop‘ 09.03.2010<br />
Überw<strong>in</strong>terung der 2009 <strong>im</strong><br />
Herbst abgeernteten<br />
Pflanzen frostfrei <strong>im</strong><br />
Gewächshaus
33 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
‘Sugana‘ 09.03.2010
34 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
‘Erika‘ 09.03.2010
Erntedaten 2010<br />
Conta<strong>in</strong>erkultur zur Ernteverfrühung <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
Sorte<br />
Sugana<br />
H<strong>im</strong>botop<br />
Erika<br />
Tulameen<br />
Cascade<br />
Delight<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
9.4.-2.6.<br />
6.4.-2.6.<br />
12.4.-2.6.<br />
9.4.-2.6.<br />
14.4.-2.6.<br />
35 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Erntemitte<br />
5.5.<br />
5.5.<br />
10.5.<br />
7.5.<br />
12.5.<br />
Fruchtgewicht<br />
[g]<br />
4,4<br />
3,1<br />
5,2<br />
4,2<br />
4,6<br />
Gesamtertrag<br />
[kg/m²]<br />
2,2<br />
2,3<br />
1,8<br />
2,2<br />
2,3<br />
Ertrag<br />
Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
1,9<br />
2,0<br />
1,7<br />
2,1<br />
2,1
’Erika’ am 28.04.10<br />
- mittelrote große, feste Frucht mit mittlerem bis gutem Geschmack,<br />
- gute Pflückbarkeit, löst leicht vom Zapfen, spitze Fruchtform<br />
36 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
’H<strong>im</strong>botop’ am 28.04.10<br />
- mittelrote mittelgroße bis große, mittelfeste Frucht mit mittlerem bis<br />
gutem Geschmack,<br />
- gute Pflückbarkeit, löst leicht vom Zapfen, starker Wuchs<br />
37 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
’Sugana’ am 28.04.10<br />
- hellrote bis mittelrote große, mittelfeste bis feste Frucht mit mittlerem<br />
Geschmack, attraktive Frucht<br />
- mittlere Pflückbarkeit, Früchte lösen nicht <strong>im</strong>mer leicht vom Zapfen<br />
38 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
’Tulameen’ am 28.04.10<br />
- große, feste Frucht mit sehr gutem Geschmack und guter<br />
Haltbarkeit, sehr gute Pflückbarkeit, löst leicht vom Zapfen<br />
39 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
’Cascade Delight’ am 28.04.10<br />
- mittelrote, große, feste Frucht mit mittlerem bis gutem Geschmack<br />
- gute Pflückbarkeit, löst leicht vom Zapfen, Erntebeg<strong>in</strong>n und Erntemitte<br />
5 Tage später als ‘Tulameen‘<br />
40 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
3 Ernteverspätung <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
41 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Anzucht <strong>im</strong> Jahr 2008 für die Ernte <strong>im</strong> Herbst 2008<br />
Pflanzgut: Grünpflanzen, überw<strong>in</strong>terte Grünpflanzen<br />
(‘Annamaria’)<br />
Sorten: Annamaria, Aroma Queen, Sugana, H<strong>im</strong>botop, Erika<br />
Pflanzterm<strong>in</strong>: 21.05.08, 17.04.08 (’Annamaria’), 07.05.08 (’Aroma<br />
Queen’)<br />
Anzucht <strong>im</strong> Freiland<br />
42 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
43 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
‘Sugana‘ 2008<br />
Anzucht <strong>im</strong> Freiland
Pflege Herbstsorten 2008<br />
E<strong>in</strong>räumen der Conta<strong>in</strong>er <strong>in</strong>s Gewächshaus: 26.08.08<br />
Sollwert für die Heizung: Tag und Nacht 1°C (nur<br />
als Frostschutz)<br />
Heizkosten: 0,50 €/m²<br />
Düngung: mit Kristalon rot, Calc<strong>in</strong>it und Bittersalz<br />
Pflanzenschutz: Raubmilben gegen Sp<strong>in</strong>nmilben,<br />
ke<strong>in</strong>e Fungizide<br />
Entfernung Jungruten: <strong>im</strong> Abstand von 2 Wochen<br />
Bestäubung: E<strong>in</strong>satz von Hummeln<br />
44 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Conta<strong>in</strong>erkultur <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong> zur<br />
Ernteverspätung September 2008<br />
45 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Aroma Queen 08.09.08<br />
46 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Aroma Queen 22.09.08<br />
- mittelrot bis dunkelrot, mittelfest,<br />
- mittelgroße bis große Früchte,<br />
guter Geschmack, gute Pflückbarkeit
Sugana 08.09.08<br />
47 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Sugana 22.09.08
H<strong>im</strong>botop 08.09.08<br />
48 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
H<strong>im</strong>botop 22.09.08
Annamaria 08.09.08<br />
49 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Annamaria 22.09.08<br />
- mittelrot, fest, mittelgroß bis groß, matt,<br />
- ger<strong>in</strong>ger bis mittlerer Geschmack
Erika 08.09.08<br />
50 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Erika 22.09.08
Conta<strong>in</strong>erkultur von Herbstsorten zur Ernteverspätung <strong>im</strong><br />
<strong>Foliengewächshaus</strong> <strong>in</strong> Dresden-Pillnitz 2008<br />
Pflanzabstand: 1,80 m x 0,28 m, 2 Ruten/Topf<br />
Pflanzterm<strong>in</strong><br />
17.04.08<br />
07.05.08<br />
21.05.08<br />
21.05.08<br />
21.05.08<br />
Sorte<br />
Annamaria<br />
Aroma<br />
Queen<br />
Sugana<br />
H<strong>im</strong>botop<br />
Erika<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
3.9.-28.11<br />
7.8.-28.11.<br />
3.9.-28.11.<br />
1.9.-28.11.<br />
15.9.-28.11.<br />
51 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Erntemitte<br />
6.10.<br />
22.9.<br />
15.10.<br />
17.10.<br />
17.10.<br />
Fruchtgewicht<br />
[g]<br />
3,9<br />
3,8<br />
6,1<br />
3,6<br />
4,6<br />
Gesamtertrag<br />
[kg/m²]<br />
1,7<br />
1,3<br />
1,2<br />
1,4<br />
1,4<br />
Ertrag<br />
Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
1,4<br />
1,1<br />
1,1<br />
1,1<br />
1,2
Anzucht <strong>im</strong> Jahr 2009 für die Ernte <strong>im</strong> Herbst 2009<br />
Pflanzgut: Grünpflanzen<br />
Sorten: Erika, H<strong>im</strong>botop, Sugana, Aroma Queen, Rubyfall<br />
Pflanzterm<strong>in</strong>: 29.05.09, 05.06.09 (’H<strong>im</strong>botop’), 20.03.09 Aroma<br />
Queen<br />
Anzucht <strong>im</strong> Freiland<br />
52 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Pflege Herbstsorten 2009<br />
E<strong>in</strong>räumen der Conta<strong>in</strong>er <strong>in</strong>s Gewächshaus: 29.09.09<br />
Sollwert für die Heizung: Tag und Nacht 1°C (nur<br />
als Frostschutz).<br />
Heizkosten: 0,41 €<br />
Düngung: mit Kristalon rot, Calc<strong>in</strong>it und Bittersalz<br />
Pflanzenschutz: Raubmilben gegen Sp<strong>in</strong>nmilben,<br />
ke<strong>in</strong>e Fungizide<br />
Entfernung Jungruten: <strong>im</strong> Abstand von 2 Wochen<br />
Bestäubung: E<strong>in</strong>satz von Hummeln<br />
53 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Conta<strong>in</strong>erkultur von Herbstsorten zur Ernteverspätung <strong>im</strong><br />
<strong>Foliengewächshaus</strong> <strong>in</strong> Dresden-Pillnitz 2009<br />
Pflanzabstand: 1,80 m x 0,28 m, 2 Ruten pro Topf<br />
Pflanzterm<strong>in</strong><br />
20.03.09<br />
29.05.09<br />
29.05.09<br />
05.06.09<br />
29.05.09<br />
Sorte<br />
Aroma<br />
Queen<br />
Rubyfall<br />
Sugana<br />
H<strong>im</strong>botop<br />
Erika<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
07.08.-19.11.<br />
02.09.-23.11.<br />
21.09.-23.11.<br />
31.08.-23.11.<br />
21.09.-23.11.<br />
54 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Erntemitte<br />
9.9.<br />
23.10.<br />
21.10.<br />
12.10.<br />
14.10.<br />
Fruchtgewicht<br />
[g]<br />
3,3<br />
5,7<br />
6,0<br />
4,4<br />
4,4<br />
Gesamtertrag<br />
[kg/m²]<br />
2,6<br />
1,1<br />
1,3<br />
1,3<br />
1,7<br />
Ertrag<br />
Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
2,3<br />
0,9<br />
1,0<br />
1,0<br />
1,5
Herbst 2009<br />
‘Rubyfall‘ ‘H<strong>im</strong>botop‘<br />
Rubyfall: groß, mittelrot bis dunkelrot, mittelfest, guter Glanz, ger<strong>in</strong>ger<br />
bis mittlerer Geschmack; Früchte lösen schlecht vom Zapfen<br />
55 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Anzucht <strong>im</strong> Jahr 2010 für die Ernte <strong>im</strong> Herbst 2010<br />
- erfolgte <strong>im</strong> Gewächshaus unmittelbar <strong>im</strong> Anschluss an die<br />
verfrühte Kultur<br />
Pflanzgut: Grünpflanzen<br />
Sorten: Marcela, Erika, H<strong>im</strong>botop, Sugana<br />
Pflanzterm<strong>in</strong>: 11.06.10, 28.05.10 (’Marcela’)<br />
56 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Pflege Herbstsorten 2010<br />
Sollwert für die Heizung: Tag und Nacht 1°C bis 24.10.10<br />
ab 25.10.10 bis zum Ende der<br />
Ernte (03.12.10) am Tag 12 °C<br />
und <strong>in</strong> der Nacht 8°C<br />
Heizkosten: 1,04 €<br />
Düngung: mit Kristalon rot, Calc<strong>in</strong>it und Bittersalz<br />
Pflanzenschutz: Raubmilben gegen Sp<strong>in</strong>nmilben,<br />
ke<strong>in</strong>e Fungizide<br />
Entfernung Jungruten: <strong>im</strong> Abstand von 2 Wochen<br />
Bestäubung: E<strong>in</strong>satz von Hummeln<br />
57 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Herbsth<strong>im</strong>beeren <strong>im</strong> <strong>Foliengewächshaus</strong> am 30.09.10<br />
58 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
’Erika’ am 30.09.10 ’Erika’ am 12.11.10<br />
59 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
’Sugana’ am 30.09.10 ’Sugana’ am 12.11.10<br />
60 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
’Marcela’ am 30.09.10<br />
61 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
’Marcela’ am 12.11.10<br />
- mittelrot, mittelfest bis fest, mittelgroß bis groß, mittlerer Geschmack,
’H<strong>im</strong>botop’ am 30.09.10 ’H<strong>im</strong>botop’ am 12.11.10<br />
62 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Conta<strong>in</strong>erkultur von Herbstsorten zur Ernteverspätung <strong>im</strong><br />
<strong>Foliengewächshaus</strong> <strong>in</strong> Dresden-Pillnitz 2010<br />
Pflanzabstand: 1,80 m x 0,28 m, 2 Ruten pro Topf<br />
Pflanzterm<strong>in</strong><br />
28.05.10<br />
11.06.10<br />
11.06.10<br />
11.06.10<br />
Sorte<br />
Marcela<br />
Sugana<br />
H<strong>im</strong>botop<br />
Erika<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
11.8.-3.12.<br />
20.9.-3.12.<br />
13.9.-3.12.<br />
23.9.-3.12.<br />
63 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Erntemitte<br />
4.10.<br />
22.10.<br />
18.10.<br />
25.10.<br />
Fruchtgewicht<br />
[g]<br />
3,4<br />
5,3<br />
3,5<br />
4,4<br />
Gesamtertrag<br />
[kg/m²]<br />
2,0<br />
1,5<br />
1,8<br />
1,7<br />
Ertrag<br />
Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
1,8<br />
1,4<br />
1,6<br />
1,6
Gesamtertrag Herbstsorten Frühjahr + Herbst<br />
<strong>Foliengewächshaus</strong> <strong>in</strong> Dresden-Pillnitz 2010<br />
Pflanzabstand: 1,80 m x 0,28 m, 2 Ruten pro Topf<br />
Sorte<br />
Sugana<br />
H<strong>im</strong>botop<br />
Erika<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
9.4.-2.6.<br />
6.4.-2.6.<br />
12.4.-2.6.<br />
Ertrag Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
1,9<br />
2,0<br />
1,7<br />
64 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
20.9.-3.12.<br />
13.9.-3.12.<br />
23.9.-3.12.<br />
Ertrag Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
1,4<br />
1,6<br />
1,6<br />
Ertrag Hkl 1<br />
[kg/m²]<br />
Summe<br />
3,3<br />
3,6<br />
3,3
4 Betriebswirtschaftliche Bewertung<br />
65 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Direktkosten – Conta<strong>in</strong>erkultur bei H<strong>im</strong>beeren zur Ernteverfrühung <strong>im</strong><br />
beheizten <strong>Foliengewächshaus</strong> mit den Sorten ’Tulameen’ und ’Glen Ample’<br />
Direktkosten [€/m²] be<strong>im</strong> Ertrag von<br />
Heizkosten<br />
Strom<br />
Pflanzgut<br />
Substrat<br />
Folie zur Bodenbedeckung<br />
Netze zur Seitentriebstabilisierung<br />
Pflanzenschutz (chem.+ biologisch)<br />
Hummeln<br />
Düngemittel<br />
Wasser<br />
Vermarktung und Verpackung<br />
Summe Direktkosten [€/m²]<br />
66 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
2,0 kg/m²<br />
6,85<br />
0,10<br />
2,10<br />
1,04<br />
0,12<br />
0,14<br />
0,87<br />
0,14<br />
0,34<br />
0,09<br />
2,36<br />
14,15<br />
2,3 kg/m²<br />
6,85<br />
0,10<br />
2,10<br />
1,04<br />
0,12<br />
0,14<br />
0,87<br />
0,14<br />
0,34<br />
0,09<br />
2,71<br />
14,50<br />
2,5 kg/m²<br />
6,85<br />
0,10<br />
2,10<br />
1,04<br />
0,12<br />
0,14<br />
0,87<br />
0,14<br />
0,34<br />
0,09<br />
2,95<br />
14,74<br />
2,7 kg/m²<br />
6,85<br />
0,10<br />
2,10<br />
1,04<br />
0,12<br />
0,14<br />
0,87<br />
0,14<br />
0,34<br />
0,09<br />
3,19<br />
14,98
Deckungsbeitrag - Conta<strong>in</strong>erkultur bei H<strong>im</strong>beeren zur<br />
Ernteverfrühung <strong>im</strong> beheizten <strong>Foliengewächshaus</strong> mit Sommersorten<br />
Ertrag [kg/m²]<br />
Erlös [€/kg]<br />
Erlös [€/m²]<br />
Direktkosten [€/m²]<br />
Arbeitskraftstunden [Akh/m²]<br />
Lohnkosten [€/h]<br />
Lohnkosten [€/m²]<br />
Deckungsbeitrag [€/m²]<br />
67 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
2,0<br />
10,00<br />
20,00<br />
14,15<br />
1,18<br />
6,10<br />
7,20<br />
-1,35<br />
2,3<br />
10,00<br />
23,00<br />
14,50<br />
1,24<br />
6,10<br />
7,56<br />
0,93<br />
2,5<br />
10,00<br />
25,00<br />
14,74<br />
1,28<br />
6,10<br />
7,81<br />
2,45<br />
2,7<br />
10,00<br />
27,00<br />
14,98<br />
1,32<br />
6,10<br />
8,05<br />
3,97
Direktkosten - Conta<strong>in</strong>erkultur bei H<strong>im</strong>beeren <strong>im</strong> beheizten <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
Herbsth<strong>im</strong>beeren, Herbst- und Frühjahrsernte (Ertragssumme)<br />
Direktkosten [€/m²] be<strong>im</strong> Ertrag von<br />
Heizkosten<br />
Strom<br />
Pflanzgut<br />
Substrat<br />
Folie zur Bodenbedeckung<br />
Netze zur Seitentriebstabilisierung<br />
Pflanzenschutz (chem. + biologisch)<br />
Hummeln<br />
Düngemittel<br />
Wasser<br />
Vermarktung und Verpackung<br />
Summe Direktkosten [€/m²]<br />
68 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
3,2 kg/m²<br />
8,00<br />
0,10<br />
2,10<br />
1,04<br />
0,12<br />
0,14<br />
1,32<br />
0,28<br />
0,61<br />
0,11<br />
3,54<br />
17,36<br />
3,3 kg/m²<br />
8,00<br />
0,10<br />
2,10<br />
1,04<br />
0,12<br />
0,14<br />
1,32<br />
0,28<br />
0,61<br />
0,11<br />
3,65<br />
17,47<br />
3,4 kg/m²<br />
8,00<br />
0,10<br />
2,10<br />
1,04<br />
0,12<br />
0,14<br />
1,32<br />
0,28<br />
0,61<br />
0,11<br />
3,76<br />
17,58<br />
3,6 kg/m²<br />
8,00<br />
0,10<br />
2,10<br />
1,04<br />
0,12<br />
0,14<br />
1,32<br />
0,28<br />
0,61<br />
0,11<br />
3,98<br />
17,80
Deckungsbeitrag - Conta<strong>in</strong>erkultur bei H<strong>im</strong>beeren <strong>im</strong> beheizten<br />
<strong>Foliengewächshaus</strong> - Herbsth<strong>im</strong>beeren, Herbst- und Frühjahrsernte<br />
Ertrag [kg/m²] Summe<br />
Herbst- und Frühjahrsertrag<br />
Erlös [€/kg]<br />
Erlös [€/m²]<br />
Direktkosten [€/m²]<br />
Arbeitskraftstunden [ Akh/m²]<br />
Lohnkosten [€/h]<br />
Lohnkosten [€/m²]<br />
Deckungsbeitrag [€/m²]<br />
69 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
3,2<br />
8,50<br />
27,20<br />
17,36<br />
1,63<br />
6,10<br />
9,94<br />
-0,10<br />
3,3<br />
8,50<br />
28,05<br />
17,47<br />
1,66<br />
6,10<br />
10,13<br />
0,45<br />
3,4<br />
8,50<br />
28,90<br />
17,58<br />
1,68<br />
6,10<br />
10,25<br />
1,08<br />
3,6<br />
8,50<br />
30,60<br />
17,80<br />
1,73<br />
6,10<br />
10,55<br />
2,25
5 Schlussfolgerungen<br />
- H<strong>im</strong>beerernte mit Gewächshaus- und Freilandanbau von Mitte<br />
April bis Anfang Dezember <strong>in</strong> Dresden möglich<br />
- Geeignete Sorten: Glen Ample, Tulameen,<br />
Sugana, Erika, H<strong>im</strong>botop<br />
70 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
Ertrag g/m²<br />
300,00<br />
250,00<br />
200,00<br />
150,00<br />
100,00<br />
50,00<br />
0,00<br />
6.4.<br />
19.4.<br />
30.4.<br />
12.5.<br />
24.5.<br />
4.6.<br />
16.6.<br />
30.6.<br />
Gwh = Gewächshaus FL = Freiland<br />
12.7.<br />
23.7.<br />
71 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff<br />
6.8.<br />
18.8.<br />
Ernteterm<strong>in</strong><br />
30.8.<br />
10.9.<br />
28.9.<br />
11.10.<br />
22.10.<br />
3.11.<br />
15.11.<br />
29.11.<br />
H<strong>im</strong>botop Gwh Frühjahr<br />
Tulameen Gwh<br />
H<strong>im</strong>botop FL<br />
Tulameen FL<br />
H<strong>im</strong>botop Gwh Herbst<br />
Ernteverlauf <strong>im</strong> Jahr 2010 bei ’Tulameen’ und ’H<strong>im</strong>botop’ <strong>im</strong> Gewächshaus und <strong>im</strong> Freiland
5 Schlussfolgerungen<br />
Vorteile des geschützten Anbaus <strong>im</strong> Vergleich zum Freilandanbau<br />
.<br />
- witterungsunabhängiger<br />
- bessere Fruchtqualität<br />
- bessere Haltbarkeit der Früchte<br />
- höhere Erträge<br />
- längere Erntezeit (z.B. Tulameen Gewächshaus<br />
7 Wochen, Freiland 5 Wochen)<br />
- ger<strong>in</strong>ger Pflanzenschutzmittele<strong>in</strong>satz (z.B. ke<strong>in</strong>e<br />
Fungizide gegen Fruchtfäulen)<br />
72 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
5 Schlussfolgerungen<br />
- Bei e<strong>in</strong>er Frühjahrskultur mit Sommersorten <strong>im</strong> beheizten <strong>Foliengewächshaus</strong><br />
entstehen Heizkosten zwischen 6 und 9 €/m².<br />
- Bei e<strong>in</strong>em Ertrag von 2,3 kg/m² und e<strong>in</strong>em Erlös von 10 €/kg H<strong>im</strong>beeren<br />
wird unter den Standortvoraussetzungen <strong>in</strong> Dresden bei e<strong>in</strong>er<br />
Frühjahrskultur mit Sommersorten mit nur e<strong>in</strong>er Ernte e<strong>in</strong> positiver<br />
Deckungsbeitrag erreicht.<br />
- Durch die Verwendung von Herbstsorten ist e<strong>in</strong>e Ernte <strong>im</strong> Herbst und<br />
e<strong>in</strong>e zweite Ernte <strong>im</strong> Frühjahr möglich. In Dresden wird bei e<strong>in</strong>em Ertrag<br />
von 3,4 kg/m² (Gesamtertrag Herbst- und Frühjahrsernte) und e<strong>in</strong>em<br />
Erlös von 8,50 €/kg e<strong>in</strong> positiver Deckungsbeitrag erreicht.<br />
73 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff
5 Schlussfolgerungen<br />
- Die Conta<strong>in</strong>erkultur von H<strong>im</strong>beeren <strong>im</strong> geschützten Anbau<br />
ist mit hohen Kosten und e<strong>in</strong>em hohen Anbaurisiko verbunden.<br />
- Positive Deckungsbeiträge s<strong>in</strong>d nur mit sorgfältiger Kulturführung,<br />
hohen Erträgen und guter Fruchtqualität erzielbar.<br />
- Vor der Entscheidung für diese Kultur ist e<strong>in</strong>e genaue Prüfung<br />
der Marktsituation notwendig.<br />
74 | 14. Dezember 2011 | Dr. Gabriele Krieghoff