เกรียงศักดิ์ เม่งอำพัน : เลขเรียกหนังสือ 2552 / ช 24

1
บทนํา
ปลาบึก (Pangasianodon gigas) เปนปลาน้ําจืดขนาดใหญชนิดหนึ่ง ไมมีเกล็ด อาศัย
อยูในแมน้ําโขงแถบประเทศลาว โดยที่ปลาวัยออนมีฟนและกินเนื้อเปนอาหาร แตเมื่อโตขึ้นฟนก็จะ
หายไป และเปลี่ยนพฤติกรรมการกินจากกินเนื้อมาเปนกินพืช ปลาบึกเปนปลาที่เสี่ยงตอการสูญ
พันธุ ปลาบึกเปนปลาที่นิยมบริโภคเปนจํานวนมากเนื่องจากมีคุณคาทางอาหารและเนื้อมีรสชาติ
ดี การเพาะเลี้ยงปลาบึกใหประสบความสําเร็จในเชิงธุรกิจ จําเปนตองสรางสายพันธุจากการเลี้ยงที่
มีลักษณะที่ดี เปนที่ตองการของตลาดและมีปริมาณเพียงพอ การที่จะทําใหปลาที่เลี้ยงโตเร็ว ลด
ตนทุน และระยะเวลา ไมมีโรค และสามารถที่จะพัฒนาเปนพอแมพันธุได สืบเนื่องจากปลาบึกถูก
จัดเปนปลาชนิดที่มีจํานวนนอยใกลสูญพันธุ (Endangered species) ซึ่งในธรรมชาติสามารถพบ
ปลาบึกเฉพาะในแมน้ําโขงและแมน้ําสาขาเทานั้น ประกอบกับกรมประมงประสบผลสําเร็จในการ
ผสมเทียมปลาบึกจากแมน้ําโขง ตั้งแตป พ.ศ 2526 และจากบอเลี้ยงพอแมพันธุปลาบึกในป พ.ศ
2544 เปนตนมา หนวยงานภาครัฐ โดยเฉพาะกรมประมง ก็ไดดําเนินการสงเสริมการเพาะเลี้ยงปลา
บึกเชิงพาณิชยมากขึ้นตามลําดับ ทั้งนี้เพื่อลดการจับปลาบึกจากธรรมชาติ ซึ่งเกษตรกรก็ใหความ
สนใจ ทั้งนี้เนื่องจากปลาบึกเปนสัตวน้ําที่มีราคาคอนขางแพง จึงเปนสิ่งจูงใจการเลี้ยงปลาบึกของ
เกษตรกร แตอยางไรก็ตามการเพาะเลี้ยงปลาบึกเชิงพาณิชยในปจจุบันก็ยังมีตนทุนสูง ไมวาจะเปน
เรื่องของบอและคาอาหาร เพราะปลาบึกเปนปลาที่มีขนาดใหญตองใชบอที่มีขนาดใหญและลึก
พอสมควร อีกทั้งการเพาะเลี้ยงปลาบึกเพื่อใหไดขนาดที่จะจําหนายไดตองใชระยะเวลานาน ตนทุน
คาอาหารก็เลยสูงตามไป ฉะนั้นถาหากสามารถหาสิ่งทดแทนอาหารเม็ดสําเร็จรูปหรือสามารถลด
ปริมาณการใหอาหารเม็ดสําเร็จไดก็จะทําใหตนทุนในการเพาะเลี้ยงปลาบึกเชิงพาณิชยลดลงได
นอกจากนี้การเพาะเลี้ยงปลาบึกเชิงพาณิชยในปจจุบันยังอาจมีปญหาเรื่องของเสีย เชน
เศษอาหาร เหลือตกคางในบอเลี้ยง ทําใหมีสารอาหารสวนเกินและคุณภาพน้ําในบอมีคาไม
เหมาะสมหรือเนาเสียได สงผลตอการเจริญเติบโตของปลาบึก และยิ่งถาปลอยน้ําออกสูธรรมชาติ
โดยไมมีการบําบัดก็จะกระทบตอสภาวะสิ่งแวดลอม
จากปญหาดังกลาว ทําใหปจจุบันมุมมองของการเพาะเลี้ยงปลาบึกเชิงพาณิชย
เปลี่ยนแปลงไป โดยมุมมองของการเพาะเลี้ยงจะไมมุงเนนเฉพาะการผลิตปลาบึกเพื่อจําหนาย
เพียงอยางเดียว แตจะใหความสําคัญกับการลดตนทุนคาอาหารเม็ดและลดสารอาหารสวนเกินจาก
ของเสียที่เหลือตกคางในบอเพื่อไมใหกระทบตอการเจริญเติบโตของปลาบึกและสภาวะสิ่งแวดลอม
จึงมีแนวคิดที่จะพัฒนาระบบการเพาะเลี้ยงปลาบึกเชิงพาณิชยจากเดิมเปน “การเพาะเลี้ยงปลา
บึกเชิงพาณิชยผสมผสานกับเชิงนิเวศน หรือ การเพาะเลี้ยงปลาบึกเชิงนิเวศน”