Download the PDF (2.5MB) - Te Puni Kokiri

TE AO MÄORI
(Minister for Ethnic Affairs,
Minister of Women’s Affairs),
Hon Dr Pita Sharples (Minister
of Mäori Affairs), Hon Parekura
Horomia (MP for Ikaroa Rawhiti),
Whatumoana Paki (te mätämua
a Kingi Tuheitia), Rähui Papa me
te iwi o Tainui, te Kaihautu o te
Tahuhu o te Matauranga a Karen
Sewell, me te Kaihautu hoki o Te
Puni Kökiri a Leith Comer.
Maringi noa te whaikörero
a te Käwana Tianara, a
warowaro ana i ngä taringa o
te whakaminenga. I hoki kömuri
ngä whakaaro ki te tipuna
köka o Tä Tamati kia Materoa
Ngärimu, ki ërä hoki o ana
pakeke kia Hanara Te Ohaki
Reedy me Te Moananui-a-Kiwa
Ngärimu VC. Ko te kaupapa
whakatä tuatahi hoki i tü ki
roto i te rohe o Ngäti Porou, ko
tërä i tü ki te papa o Whakarua
i te marae o Uepohatu i te tau
1943. I hoaturia e te Käwana
Tianara o taua wä a Tä Cryril
Newall te Ripeka Wikitoria (VC)
ki ngä mätua o Te Moana, kia
Hamuera me Maraea Ngärimu.
Nä Dr Apirana Mahuika te
körero, ‘ko Materoa Ngarimu, he
ariki, he wahine whaimana’. Nä
Materoa hoki te whaikörero i te
rä whakanui i a Te Moananui-a-
Kiwa Ngarimu. Otirä, i hua ake
ko te ngako o ngä körero i puta
e mea nei, i hekeheke mai a Tä
Tamati i ngä käwai rangatira.
He hönore nui tënei mö te
whänau a Tä Tamati räua ko
töna hoa rangatira a Lady Tiri
Te Köingo. I puta anö ngä mihi
mö tä räua mäiatanga i runga
anö i te möhio nö nä tata nei
i kapohia ta räua tamähine a
Rachel e te ringa kaha o aituä.
Heoi, nä te Käwana Tianara te
körero, he tohu whakahönore
hoki tënei hui ki ngä
maharatanga mö Rachel.
Arä noa ngä mana i tae ki
te whakanui i a Tä Tämati
Muturangi Reedy mö ana mahi
i roto i te ao Mätauranga. Hei
whakarärangi i wëtahi ko Tä
Hënare Ngata, Tä Wira Gardiner,
Tä Peter Tapsell, me Kahurangi
Iritana Tawhiwhirangi.
I pupü ake te mïharo o te iwi
käinga mö tënei hönore nui i
ühia ki runga i tënei o a rätau
päpä, otirä ki runga i a Ngäti
Porou nui tonu. Nä te heamana
o te Pä o Hiruharama a Selwyn
Parata i whakatau, “he tauira
tënei mö ngä uri whakatipu,
otirä mö te iwi Mäori katoa”.
I horahia hoki e ia te
whakamärama mo ngä tini mahi
a Tä Tamati i te ao Mätauranga,
te ao Mäori, ä, me te ao Häkina
hoki. He toki whutupöro hoki
a ia mö te karapu o Hikurangi
tuatahi, te tima o Ngäti Porou
East Coast, ä, eke rawa atu ki te
Kapa Mäori o Aotearoa i töna
wä. Ngäkau nui hoki ki a ia te
takaro tënehi.
I te taunga mai o te
kaunenehutanga o te pö, i tino
rongohia te hohonutanga o
tënei mea te manaakitanga. Nä
te hapu o Te Aitanga-ä-Mate,
otirä Ngäti Porou whänui te
hönore nui ki te manaaki i ngä
manuhiri-tuarangi. Me te aha
hoki, käore he kaupapa i tua
atu i tënei hei whakakotahi i
ngä iwi katoa. He kaupapa nui,
whakaharahara mo te iwi Mäori
whänui. Arä, i whakataukitia e
Tä Tämati Muturangi, “kei runga
i te kotahi, kei runga i te katoa”.
TE PUNI KÖKIRI | KÖKIRI | HÖNGONGOI - HERE-TURI-KÖKÄ 2011
9