11.07.2015 Views

Cúrsaí Tionsclaíochta i Sasana agus Cúrsaí Tuaithe in Éirinn - Cogg

Cúrsaí Tionsclaíochta i Sasana agus Cúrsaí Tuaithe in Éirinn - Cogg

Cúrsaí Tionsclaíochta i Sasana agus Cúrsaí Tuaithe in Éirinn - Cogg

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Bhí níos mó guail á tháirgeadh (produced)san 18ú hAois ach bhí cuid mhór de namianaigh suite i bhfad ó na cóstaí <strong>agus</strong>b’<strong>in</strong> í an fhadhb. Mar shampla bhímianach guail 20 míle ó Mhancha<strong>in</strong> <strong>agus</strong>bhí gual de dhíth i Mancha<strong>in</strong>.Thóg James Br<strong>in</strong>dley canáil idirLancashire <strong>agus</strong> Mancha<strong>in</strong>. Ba dheacairan obair í mar ní raibh an talamhcothrom. Thóg Br<strong>in</strong>dley canáil eile chunMancha<strong>in</strong> a cheangail leis an fharraige.Ní raibh mórán áiteanna a raibh antalamh cothrom go leor chun canálachaa thógáil iontu.Iontaobhais na bPaidhceanna(Turnpike Trusts)Tar éis na bliana 1750 r<strong>in</strong>neadhiarrachtaí ar na bóithre a chóiriú. Bhícomhlachtaí ann <strong>agus</strong> tugadhIontaobhais na bPaidhceanna orthu,comhlachtaí a cuireadh stráicí denbhóthar fao<strong>in</strong>a gcúram. Ghearr siadsantáille nó dola ar an lucht taistil air.Chuidigh na dolaí seo chun feabhas achur ar chaighdeán na mbóithre.BóithreThuig a lán dao<strong>in</strong>e dá dtiocfadh leodóigh a chur ar na bóithre sa dóigh gobhféadfaí iad a úsáid le l<strong>in</strong>n drochaimsirego mbeadh rath ar thrádáil éadaigh <strong>agus</strong>guail <strong>agus</strong> earraí eile. Thá<strong>in</strong>ig JohnMetcalfe ar réiteach: ní rachadh narothaí <strong>in</strong> abar dá dtiocfadh leo dromchlana talún a cho<strong>in</strong>neáil saor ó uisce trídhraenáil. Níor mhair bóithre Metcalferófhada. Thá<strong>in</strong>ig John McAdam arréiteach go luath san 19ú haois. Is é ancóras s<strong>in</strong> atá fós <strong>in</strong> úsáid ach gogcuirtear dromchla éadrom tarra ar abharr. Ans<strong>in</strong> bíonn sé níos fusa donuisce imeacht <strong>agus</strong> bíonn sé marchosa<strong>in</strong>t ag na clocha faoi.Ré an IarnróidIs é an rud a bhí sna chéad iarnróidvaigíní a d’iompair gual achar gearr <strong>agus</strong>tharra<strong>in</strong>g capaill na vaigíní. Rith fir ghnóó Mhancha<strong>in</strong> <strong>agus</strong> ó Learpholl comórtasféacha<strong>in</strong>t cé a dhéanfadh dearadh abfhearr ar <strong>in</strong>neall don iarnród. Bha<strong>in</strong>George Stephenson an duais £500 lecuidiú óna mhac Robert. Chuir siadfeabhas ar go leor dóigheanna ar <strong>in</strong>nealla bhí bunaithe tamall maith roimhe s<strong>in</strong><strong>agus</strong> d’fhág s<strong>in</strong> an t-<strong>in</strong>neall níos gaiste<strong>agus</strong> níos cumhachtaí. Bhí dúil mhór agna gnáthdhao<strong>in</strong>e sa tsaoirse taistil athug an t-iarnród dóibh.Chonaic lucht gnó deis mhaith chunbrabús a dhéanamh ón taisteal <strong>agus</strong>thóg siad bóithre iara<strong>in</strong>n ó na cathrachaamach go dtí an fharraige. Tógadh anchéad bhóthar iara<strong>in</strong>n <strong>in</strong> Éir<strong>in</strong>n idir BaileÁtha Cliath <strong>agus</strong> Dún Laoghaire <strong>agus</strong> arball sh<strong>in</strong> sé amach go Bré.An Saol fao<strong>in</strong> Tuath <strong>in</strong>Éir<strong>in</strong>n thart fá 1840Tithe <strong>agus</strong> Bochta<strong>in</strong>eachtThug mórán scríbhneoirí turas thart arÉir<strong>in</strong>n thart fá 1840. Chuir siad suim sanoiread s<strong>in</strong> dao<strong>in</strong>e a fheiceáil gach aonáit, go háirithe líon mór leanaí óga.Nuair a chonaic siad drochstaid na dtithechuir slá<strong>in</strong>te mhaith na ndao<strong>in</strong>e iontasorthu. Sa bhlia<strong>in</strong> 1850 bunaíodh grúpaspeisialta nó coimisiún faoi cheannas anIarla Devon le fáil amach go cru<strong>in</strong>n céchomh holc is a bhí an bochta<strong>in</strong>eachtfao<strong>in</strong> tuath <strong>in</strong> Éir<strong>in</strong>n. Fuair siad tuairimíó os cionn 1,000 du<strong>in</strong>e <strong>agus</strong> sanachoimre ar staid thithe na ndao<strong>in</strong>e deirsiad:Is annamh a thugadh bothá<strong>in</strong> dídean nó foscadhdóibh ón aimsir. Is annamh ar fad leaba nóbla<strong>in</strong>céad acu. Ní bhíodh de shaibhreas acu, deghnáth, ach muc <strong>agus</strong> carn aoiligh . Bhíodh créna talún ann mar urlár. Bhíodh na bothá<strong>in</strong> ba lúthart fá dhá throigh déag ar leithead <strong>agus</strong> ó dháthroigh déag go dtí fiche troigh ar fad . Bhíodhan díon déanta as scraitheanna a bhíodh curtha<strong>in</strong> airde ar rachtaí adhmaid <strong>agus</strong> iad clúdaithe leceann tuí. Ní bhíodh simléar ná fu<strong>in</strong>neog ag anchuid is mó acu, rud a d’fhág go dtéadh andeatach amach tríd an doras oscailte.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!