Cúrsaà TionsclaÃochta i Sasana agus Cúrsaà Tuaithe in Ãirinn - Cogg
Cúrsaà TionsclaÃochta i Sasana agus Cúrsaà Tuaithe in Ãirinn - Cogg
Cúrsaà TionsclaÃochta i Sasana agus Cúrsaà Tuaithe in Ãirinn - Cogg
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Bhí níos mó guail á tháirgeadh (produced)san 18ú hAois ach bhí cuid mhór de namianaigh suite i bhfad ó na cóstaí <strong>agus</strong>b’<strong>in</strong> í an fhadhb. Mar shampla bhímianach guail 20 míle ó Mhancha<strong>in</strong> <strong>agus</strong>bhí gual de dhíth i Mancha<strong>in</strong>.Thóg James Br<strong>in</strong>dley canáil idirLancashire <strong>agus</strong> Mancha<strong>in</strong>. Ba dheacairan obair í mar ní raibh an talamhcothrom. Thóg Br<strong>in</strong>dley canáil eile chunMancha<strong>in</strong> a cheangail leis an fharraige.Ní raibh mórán áiteanna a raibh antalamh cothrom go leor chun canálachaa thógáil iontu.Iontaobhais na bPaidhceanna(Turnpike Trusts)Tar éis na bliana 1750 r<strong>in</strong>neadhiarrachtaí ar na bóithre a chóiriú. Bhícomhlachtaí ann <strong>agus</strong> tugadhIontaobhais na bPaidhceanna orthu,comhlachtaí a cuireadh stráicí denbhóthar fao<strong>in</strong>a gcúram. Ghearr siadsantáille nó dola ar an lucht taistil air.Chuidigh na dolaí seo chun feabhas achur ar chaighdeán na mbóithre.BóithreThuig a lán dao<strong>in</strong>e dá dtiocfadh leodóigh a chur ar na bóithre sa dóigh gobhféadfaí iad a úsáid le l<strong>in</strong>n drochaimsirego mbeadh rath ar thrádáil éadaigh <strong>agus</strong>guail <strong>agus</strong> earraí eile. Thá<strong>in</strong>ig JohnMetcalfe ar réiteach: ní rachadh narothaí <strong>in</strong> abar dá dtiocfadh leo dromchlana talún a cho<strong>in</strong>neáil saor ó uisce trídhraenáil. Níor mhair bóithre Metcalferófhada. Thá<strong>in</strong>ig John McAdam arréiteach go luath san 19ú haois. Is é ancóras s<strong>in</strong> atá fós <strong>in</strong> úsáid ach gogcuirtear dromchla éadrom tarra ar abharr. Ans<strong>in</strong> bíonn sé níos fusa donuisce imeacht <strong>agus</strong> bíonn sé marchosa<strong>in</strong>t ag na clocha faoi.Ré an IarnróidIs é an rud a bhí sna chéad iarnróidvaigíní a d’iompair gual achar gearr <strong>agus</strong>tharra<strong>in</strong>g capaill na vaigíní. Rith fir ghnóó Mhancha<strong>in</strong> <strong>agus</strong> ó Learpholl comórtasféacha<strong>in</strong>t cé a dhéanfadh dearadh abfhearr ar <strong>in</strong>neall don iarnród. Bha<strong>in</strong>George Stephenson an duais £500 lecuidiú óna mhac Robert. Chuir siadfeabhas ar go leor dóigheanna ar <strong>in</strong>nealla bhí bunaithe tamall maith roimhe s<strong>in</strong><strong>agus</strong> d’fhág s<strong>in</strong> an t-<strong>in</strong>neall níos gaiste<strong>agus</strong> níos cumhachtaí. Bhí dúil mhór agna gnáthdhao<strong>in</strong>e sa tsaoirse taistil athug an t-iarnród dóibh.Chonaic lucht gnó deis mhaith chunbrabús a dhéanamh ón taisteal <strong>agus</strong>thóg siad bóithre iara<strong>in</strong>n ó na cathrachaamach go dtí an fharraige. Tógadh anchéad bhóthar iara<strong>in</strong>n <strong>in</strong> Éir<strong>in</strong>n idir BaileÁtha Cliath <strong>agus</strong> Dún Laoghaire <strong>agus</strong> arball sh<strong>in</strong> sé amach go Bré.An Saol fao<strong>in</strong> Tuath <strong>in</strong>Éir<strong>in</strong>n thart fá 1840Tithe <strong>agus</strong> Bochta<strong>in</strong>eachtThug mórán scríbhneoirí turas thart arÉir<strong>in</strong>n thart fá 1840. Chuir siad suim sanoiread s<strong>in</strong> dao<strong>in</strong>e a fheiceáil gach aonáit, go háirithe líon mór leanaí óga.Nuair a chonaic siad drochstaid na dtithechuir slá<strong>in</strong>te mhaith na ndao<strong>in</strong>e iontasorthu. Sa bhlia<strong>in</strong> 1850 bunaíodh grúpaspeisialta nó coimisiún faoi cheannas anIarla Devon le fáil amach go cru<strong>in</strong>n céchomh holc is a bhí an bochta<strong>in</strong>eachtfao<strong>in</strong> tuath <strong>in</strong> Éir<strong>in</strong>n. Fuair siad tuairimíó os cionn 1,000 du<strong>in</strong>e <strong>agus</strong> sanachoimre ar staid thithe na ndao<strong>in</strong>e deirsiad:Is annamh a thugadh bothá<strong>in</strong> dídean nó foscadhdóibh ón aimsir. Is annamh ar fad leaba nóbla<strong>in</strong>céad acu. Ní bhíodh de shaibhreas acu, deghnáth, ach muc <strong>agus</strong> carn aoiligh . Bhíodh créna talún ann mar urlár. Bhíodh na bothá<strong>in</strong> ba lúthart fá dhá throigh déag ar leithead <strong>agus</strong> ó dháthroigh déag go dtí fiche troigh ar fad . Bhíodhan díon déanta as scraitheanna a bhíodh curtha<strong>in</strong> airde ar rachtaí adhmaid <strong>agus</strong> iad clúdaithe leceann tuí. Ní bhíodh simléar ná fu<strong>in</strong>neog ag anchuid is mó acu, rud a d’fhág go dtéadh andeatach amach tríd an doras oscailte.