το βημα ο ασκληπιου - Το Βήμα του Ασκληπιού
13.07.2015 • Views
Share Embed Flag

το βημα ο ασκληπιου - Το Βήμα του Ασκληπιού

το βημα ο ασκληπιου - Το Βήμα του Ασκληπιού

το βημα ο ασκληπιου - Το Βήμα του Ασκληπιού

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
vima.asklipiou.gr

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 177

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣΗ πανδημία της Νέας ΓρίπηςΗ πανδημία της νέας γρίπης είναι γεγ<strong>ο</strong>νός, σύμφωνα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Παγκόσμι<strong>ο</strong> Οργανισμό Υγείας. Ο ιόςεξαπλώνεται διηπειρωτικά και παρ<strong>ο</strong>υσιάζει εμμέν<strong>ο</strong>υσα μετάδ<strong>ο</strong>ση από ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong> σε ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong>. Κι αυτόσημαίνει πανδημία. Και αυτό έχει συμβεί. Πανδημία, όμως, ΔΕΝ σημαίνει πως υπάρχει κάπ<strong>ο</strong>ιαμεταβ<strong>ο</strong>λή στην συμπεριφ<strong>ο</strong>ρά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ι<strong>ο</strong>ύ ή στην βαρύτητα της νόσ<strong>ο</strong>υ. Απλώς, <strong>ο</strong> όρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίζει τηδιασπ<strong>ο</strong>ρά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ι<strong>ο</strong>ύ σε παγκόσμια κλίμακα.Η γρίπη, ως νόσημα, είναι απρόβλεπτη. Τ<strong>ο</strong> τι θα συμβεί σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> μέλλ<strong>ο</strong>ν και πώς θα συμπεριφερθεί <strong>ο</strong>νέ<strong>ο</strong>ς ιός Η1Ν1 και η Νέα Γρίπη, π<strong>ο</strong>υ αυτός πρ<strong>ο</strong>καλεί, δεν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> γνωρίζ<strong>ο</strong>υμε. Και ως εκ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υβρισκόμαστε σε μια κατάσταση αβεβαιότητας, π<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>δηγεί σε πιθαν<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γήσεις και ενδεχόμενα.Δεν πρόκειται για μια πανδημία ανάλ<strong>ο</strong>γη αυτής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ 1918. Εν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ις, αντιμετωπίζ<strong>ο</strong>υμε μιακατάσταση, π<strong>ο</strong>υ χρειάζεται πρ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>χή από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς π<strong>ο</strong>λίτες και από την π<strong>ο</strong>λιτεία. Ο ιός Η1Ν1 είναιεδώ. Και μάλλ<strong>ο</strong>ν ήρθε για να μείνει για ένα διάστημα.Τα ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ της Νέα Γρίπης είναι παρόμ<strong>ο</strong>ια από αυτά της Επ<strong>ο</strong>χικής Γρίπης. Πυρετός,βήχας, φαρυγγίτιδα, συνάχι, πόν<strong>ο</strong>ι σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς μύες (μυαλγίες), κρυάδες (φρίκια) κεφαλαλγία, καιαδυναμία. Σημαντικός αριθμός αρρώστων παρ<strong>ο</strong>υσιάζει διάρρ<strong>ο</strong>ια και εμέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Μέχρι τώρα, στη συντριπτική πλει<strong>ο</strong>νότητα των περιπτώσεων, η νόσ<strong>ο</strong>ς εμφανίζεται με ελαφράμ<strong>ο</strong>ρφή και αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ϊάται. Εν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ις, σε μικρό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό εμφανίζεται βαριά μ<strong>ο</strong>ρφή της νόσ<strong>ο</strong>υ, π<strong>ο</strong>υμπ<strong>ο</strong>ρεί να <strong>ο</strong>δηγήσει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν άρρωσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> στη Μ<strong>ο</strong>νάδα Εντατικής Θεραπείας ή και σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν θάνα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>.Η πλει<strong>ο</strong>νότητα των περιπτώσεων νέας γρίπης (57%) αφ<strong>ο</strong>ρά ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα 5‐24 ετών. Κάτω από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μισόαυτών των ατόμων (41%), χρειάζ<strong>ο</strong>νται ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μειακή ν<strong>ο</strong>σηλεία και από αυτά τα περισσότεραείναι παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών. Η συντριπτική πλει<strong>ο</strong>νότητα (71%) αρρώστων με ΝέαΓρίπη, π<strong>ο</strong>υ χρειάζ<strong>ο</strong>νται ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μειακή ν<strong>ο</strong>σηλεία είναι άρρωσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι με χρόνια ν<strong>ο</strong>σήματα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υαναπνευστικ<strong>ο</strong>ύ, αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κατεσταλμέν<strong>ο</strong>ι, διαβητικ<strong>ο</strong>ί και έγκυες γυναίκες. Μέχρι σήμερα υπάρχ<strong>ο</strong>υνσχετικά λίγες περιπτώσεις Νέας Γρίπης σε αρρώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς άνω των 64 ετών, αντίθετα με ότισυμβαίνει στην Επ<strong>ο</strong>χική Γρίπη.Αντικειμενική και ψύχραιμη ενημέρωση των π<strong>ο</strong>λιτών, εγρήγ<strong>ο</strong>ρση, ε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιμότητα και σχέδι<strong>ο</strong>αντιμετώπισης, για κάθε ενδεχόμεν<strong>ο</strong> (από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ευμενέστερ<strong>ο</strong> μέχρι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> χειρότερ<strong>ο</strong>), από τηνπ<strong>ο</strong>λιτεία, είναι τα απ<strong>ο</strong>τελεσματικότερα όπλα εναντί<strong>ο</strong>ν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ι<strong>ο</strong>ύ και της Νέας Γρίπης. Αυτόσημαίνει:1. Ε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιμότητα για την αντιμετώπιση αύξησης των κρ<strong>ο</strong>υσμάτων.2. Ε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιμότητα για την αντιμετώπιση μεταβ<strong>ο</strong>λών στην βαρύτητα της νόσ<strong>ο</strong>υ και στα χαρακτηριστικά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ι<strong>ο</strong>ύ.3. Ε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιμότητα για αντιμετώπιση μεταβ<strong>ο</strong>λών στις αντιδράσεις τις κ<strong>ο</strong>ινωνίας.4. Ενημερω μέν<strong>ο</strong> και Συνειδητό π<strong>ο</strong>λίτη, <strong>ο</strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ς πρ<strong>ο</strong>φυλάσσει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εαυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς άλλ<strong>ο</strong>υς:• Καλύπτει με χαρ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μάντιλ<strong>ο</strong> μύτη και στόμα όταν φτερνίζεται ή βήχει.www.vima ‐asklipiou.grΣελίδα 178

Τ Ο ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥCopyright © 2009<strong>ο</strong>ς<strong>ο</strong>Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009• Πετάει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> χαρ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μάντιλ<strong>ο</strong> πρ<strong>ο</strong>σεκτικά στα σκ<strong>ο</strong>υπίδια.• Πλένει τα χέρια <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μετά. Και τακτικά.• Απ<strong>ο</strong>φεύγει να αγγίζει μάτια, μύτη και στόμα με τα χέρια.• Μένει σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σπίτι <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ όταν έχει συμπτώματα γρίπης. (Είναι μεταδ<strong>ο</strong>τικός μια μέρα πρινκαι 7 ημέρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων).• Δεν ταξιδεύει όταν έχει συμπτώματα γρίπης.• Δεν πηγαίνει σε «πάρτι μετάδ<strong>ο</strong>σης», για να κ<strong>ο</strong>λλήσει τη νέα γρίπη (στόχ<strong>ο</strong>ς είναι ναπερι<strong>ο</strong>ριστεί η μετάδ<strong>ο</strong>σή της, όχι να επεκταθεί).• Δεν χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιεί, χωρίς συμβ<strong>ο</strong>υλή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ γιατρ<strong>ο</strong>ύ, αντιϊκά φάρμακα.• Για την αντιμετώπιση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πυρε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ σε παιδιά και εφήβ<strong>ο</strong>υς ΔΕΝ πρέπει να χ<strong>ο</strong>ρηγείταιασπιρίνη ή φάρμακα π<strong>ο</strong>υ περιέχ<strong>ο</strong>υν ασπιρίνη.5. Ενημερωμέν<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>λίτη, π<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>σφεύγει, αμέσως, σε ιατρική β<strong>ο</strong>ήθεια όταν παρ<strong>ο</strong>υσιασ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν:Πυρετός, φαρυγγίτιδα και βήχας, και συνυπάρχει επίσης καρδι<strong>ο</strong>αναπνευστικό νόσημα,διαβήτης, αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κατασ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λή. Επίσης εάν πρόκειται για έγκυ<strong>ο</strong> γυναίκα με τα ιδία συμπτώματαή παιδί κάτω των 2 ετών.6. Ενημερω μέν<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>λίτη, π<strong>ο</strong>υ καταφεύγει αμέσως στα ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΙΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ,εάν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ΠΑΙΔΙ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ παρ<strong>ο</strong>υσιάσει:• Γρήγ<strong>ο</strong>ρη ανάσα ή δυσκ<strong>ο</strong>λία στην ανάσα (ταχύπν<strong>ο</strong>ια, δύσπν<strong>ο</strong>ια).••Μελάνιασμα (κυάνωση) σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> δέρμα.Δεν πίνει αρκετά υγρά.• Εμφανίζει έν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>υς και συνεχείς εμέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.• Υπνηλία ή λήθαργ<strong>ο</strong>.• Έν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong> Εκνευρισμό.••Σπασμ<strong>ο</strong>ύς.Ελάττωση των δακρύων σε βρέφ η.• Υπ<strong>ο</strong>τρ<strong>ο</strong>πή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πυρε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ και χειρ<strong>ο</strong>τέρευση βήχα, μετά από βελτίωση τωνσυμπτωμάτων της γρίπης.ΕΑΝ <strong>ο</strong> ΙΔΙΟΣ παρ<strong>ο</strong>υσιάσει:• Δύσπν<strong>ο</strong>ια.• Πόν<strong>ο</strong> ή πίεση σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> στήθ<strong>ο</strong>ς ή την κ<strong>ο</strong>ιλιά.• Ξαφνική ζάλη.• Σύγχυση.• Έν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>υς ή συνεχείς εμέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.• Ελάττωση των <strong>ο</strong>ύρων.• Επανεμφάνιση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πυρε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ και χειρ<strong>ο</strong>τέρευση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ βήχα μετά από αρχική βελτίωσητων συμπτωμάτων.7. Ενημερωμέν<strong>ο</strong> και συνειδη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιημέν<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>λίτη, π<strong>ο</strong>υ είναι πρ<strong>ο</strong>ε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιμασμέν<strong>ο</strong>ς για αύξηση τωνκρ<strong>ο</strong>υσμάτων στην κ<strong>ο</strong>ινότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ή <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σχ<strong>ο</strong>λεί<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ.8. Διάλ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong> των αρμ<strong>ο</strong>δίων Υπ<strong>ο</strong>υργών και της εκπαιδευτικής κ<strong>ο</strong>ινότητας, της Εκκλησιάς, τωνΝ<strong>ο</strong>μαρχών,των Δημάρχων και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επιχειρηματικ<strong>ο</strong>ύ κόσμ<strong>ο</strong>υ, για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν χειρισμό της καταστάσεως,δεδ<strong>ο</strong>μέν<strong>ο</strong>υ ότι είναι πιθανό <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρόβλημα να γίνει <strong>ο</strong>ξύτερ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φθινόπωρ<strong>ο</strong> και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν χειμώνα.Εμβόλι<strong>ο</strong>: Ε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιμάζεται. Μπ<strong>ο</strong>ρεί να είναι απ<strong>ο</strong>τελεσματικό ή μερικώς απ<strong>ο</strong>τελεσματικό. Ίσωςαργήσει η εμπ<strong>ο</strong>ρική διάθεσή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ενώ η χ<strong>ο</strong>ρήγησή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πληθυσμό είναι απόφαση π<strong>ο</strong>υ θαληφθεί εν καιρώ. Οι παρενέργειές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δεν έχ<strong>ο</strong>υν μελετηθεί πλήρως. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχ<strong>ο</strong>υνwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 179

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗH Ανίχνευση της Συντρ<strong>ο</strong>φικής Βίας από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς Επαγγελματίες Υγείαςστα Μαιευτικά και Γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά ΤμήματαΑθανασ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ύλ<strong>ο</strong>υ Μαρία 1 , Καμπά Ευρυδίκη 21. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια ΠΕ, MSc, Γ.Ν. «Έλενα Βενιζέλ<strong>ο</strong>υ»2. Επίκ<strong>ο</strong>υρη Καθηγήτρια, Τμήμα Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής Α’, ΑΤΕΙ ΑθήναςΠΕΡΙΛΗΨΗΕισαγωγή: Η συντρ<strong>ο</strong>φική βία, και κατά βάση αυτή π<strong>ο</strong>υ ασκείται στις έγκυες γυναίκες, απ<strong>ο</strong>τελείστις μέρες μας ένα αναγνωρισμέν<strong>ο</strong> κ<strong>ο</strong>ινωνικό πρόβλημα και πεδί<strong>ο</strong> μελέτης για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επιστήμ<strong>ο</strong>νεςυγείας. Στην Ελλάδα <strong>ο</strong>ι παράγ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>δηγ<strong>ο</strong>ύν στη συντρ<strong>ο</strong>φική βία δεν έχ<strong>ο</strong>υν τύχεισυστηματικής διερεύνησης σε αντίθεση με άλλες χώρες.Σκ<strong>ο</strong>πός: Ο σκ<strong>ο</strong>πός της μελέτης είναι να πρ<strong>ο</strong>σφέρει κατευθυντήριες γραμμές σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεπαγγελματίες υγείας π<strong>ο</strong>υ εργάζ<strong>ο</strong>νται σε μαιευτικά και γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά τμήματα, σχετικά με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςτρόπ<strong>ο</strong>υς ανίχνευσης πιθανής βίας κατά των εγκύων γυναικών και της υπ<strong>ο</strong>στήριξης αυτών.Μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ς: Η μεθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία περιέλαβε βιβλι<strong>ο</strong>γραφική αναζήτηση στις βάσεις δεδ<strong>ο</strong>μένων MEDLINEκαι CINAHL (1990‐2008).Συμπεράσματα: Η ανασκόπηση της βιβλι<strong>ο</strong>γραφίας <strong>ο</strong>δηγεί σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> συμπέρασμα ότι είναι ιδιαίτερασημαντικό <strong>ο</strong>ι γυναίκες υψηλ<strong>ο</strong>ύ κινδύν<strong>ο</strong>υ π<strong>ο</strong>υ βιών<strong>ο</strong>υν συντρ<strong>ο</strong>φική βία να εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πίζ<strong>ο</strong>νται από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεπαγγελματίες υγείας στις μαιευτικές και γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές κλινικές. Να αναπτύσσ<strong>ο</strong>νται διάφ<strong>ο</strong>ραυπ<strong>ο</strong>στηρικτικά μέτρα για τις νέες μητέρες, και να παρέχ<strong>ο</strong>νται πληρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ρίες σχετικά με την βίακαι τις επιπτώσεις της στην <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένεια. Να ενισχύ<strong>ο</strong>νται <strong>ο</strong>ι γυναίκες θύματα συντρ<strong>ο</strong>φικής βίαςώστε να εκφράζ<strong>ο</strong>υν τις εμπειρίες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς και να αντιμετωπίζεται η βία σε αρχικό στάδι<strong>ο</strong>. Ναενημερών<strong>ο</strong>νται και να παραπέμπ<strong>ο</strong>νται σε κ<strong>ο</strong>ινωνικ<strong>ο</strong>‐υπ<strong>ο</strong>στηρικτικές δ<strong>ο</strong>μές όπ<strong>ο</strong>υ θα μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαννα δεχ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν την κατάλληλη υπ<strong>ο</strong>στήριξη. Τέλ<strong>ο</strong>ς η διερεύνηση της συντρ<strong>ο</strong>φικής βίας θα πρέπει νααπ<strong>ο</strong>τελέσει αναπόσπασ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> κ<strong>ο</strong>μμάτι της εργασίας των μαιευτών/ν<strong>ο</strong>σηλευτών με ανάλ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> ενσωματωμέν<strong>ο</strong> σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> μαιευτικό/γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικό ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικό. Οι μελέτες δείχν<strong>ο</strong>υν ότιπ<strong>ο</strong>λλά περιστατικά βίας θα μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαν να εξαλειφθ<strong>ο</strong>ύν εάν <strong>ο</strong>ι επαγγελματίες υγείας είχαν λάβειwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 181

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ειδική εκπαίδευση και συστηματικά ρω<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύσαν τις γυναίκες για εμπειρίες βίαιων επεισ<strong>ο</strong>δίων ειςβάρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Λέξεις κλειδιά: ανίχνευση συντρ<strong>ο</strong>φικής βίας, επαγγελματίες υγείας, μαιευτικά τμήματαREVIEWΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΑθανασ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ύλ<strong>ο</strong>υ Μαρία,Πατησίων 332,111 41 Άνω Πατήσια,Τηλ.: 210 2237021, 6996152059,E­mail: athmari@yahoo.com, athmari1@aol.comDetection of partner violence, by healthcare professionals, inobstetrical and maternity departmentsAthanasopoulou Maria 1 , Kamba Evridiki 21. RN, Msc., “Elena Venizelou” Hospital2. Assistant Professor, Nursing Department A’, ATEI AthensABSTRACTThe partner violence, and primarily the one that is perpetrated against pregnant women, constitutesin our days a recognized social problem and a field of study for the health professionals. In Greece thefactors that lead to the partner violence have not enjoyed systematic investigation contrary to othercountries.Aim: The aim of study is to offer governing lines to the health professionals that work in obstetricaland maternity departments, with reference to the ways of detection of violence against pregnantwomen and the support of these.Method: the literature search was performed on MEDLINE and CINAHL (1990‐2008) databases.Conclusions: The literature search leads to the conclusion that it is important the women of high riskto experience partner violence to be detected by the health professionals in the obstetrical andmaternal clinics. Various supporting measures have to be developed for the new mothers, andinformation to be provided with regard to the violence and its repercussions to the family. Thewww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 182

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009βία κατατάσσεται υψηλά στην λίστα τωναιτιών των τραυματισμών και θανάτων τωνγυναικών. Παρά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> γεγ<strong>ο</strong>νός ότι και <strong>ο</strong>ιγυναίκες μπ<strong>ο</strong>ρεί να είναι βίαιες εναντί<strong>ο</strong>ν τωνανδρών, και ότι βία συμβαίνει και μεταξύτων ατόμων <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ίδι<strong>ο</strong>υ φύλ<strong>ο</strong>υ, η συντριπτικήπλει<strong>ο</strong>ψηφία στα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά συντρ<strong>ο</strong>φικής βίαςβρίσκει τις γυναίκες θύματα από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςσυντρόφ<strong>ο</strong>υς ή συζύγ<strong>ο</strong>υς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς . Ησυντρ<strong>ο</strong>φική βία είναι η πι<strong>ο</strong> διαδεδ<strong>ο</strong>μένημ<strong>ο</strong>ρφή βίας κατά των γυναικών, ιδιαίτεραστις π<strong>ο</strong>λύ αναπτυγμένες χώρες τηςΕυρώπης.Σύμφωνα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Παγκόσμι<strong>ο</strong>Οργανισμό Υγείας «η συντρ<strong>ο</strong>φική βίασυμβαίνει σε όλες τις χώρες, ανεξάρτητααπό την κ<strong>ο</strong>ινωνική, <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μική, θρησκευτικήή π<strong>ο</strong>λιτισμική κατάσταση κάπ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>υ» ενώαναφέρεται σε 48 επιδημι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές μελέτεςαπό όλ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν κόσμ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υ δείχν<strong>ο</strong>υν ότι έναπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό μεταξύ 10% και 69% των γυναικώνέχ<strong>ο</strong>υν βιώσει εμπειρίες κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης από<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν σύντρ<strong>ο</strong>φό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υλάχισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν μία φ<strong>ο</strong>ράστην ζωή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Η βία κατά των γυναικώνέχει σ<strong>ο</strong>βαρές συνέπειες σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σύστημα υγείας,καθώς μειώνει τις εργασιακές ικανότητεςτων γυναικών, την π<strong>ο</strong>ιότητα ζωής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς καιτην διάρκεια ζωής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. 6Μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ς: Η μεθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία περιελάμβανεαναζήτηση ανασκ<strong>ο</strong>πικών και ερευνητικώνμελετών, π<strong>ο</strong>υ αναφέρ<strong>ο</strong>νταν στην αιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία,σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς παράγ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>δηγ<strong>ο</strong>ύν στηνσυντρ<strong>ο</strong>φική βία, στις επιπτώσεις της καισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς τρόπ<strong>ο</strong>υς απ<strong>ο</strong>φυγής της. ΗCopyright © 2009μεθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία περιέλαβε βιβλι<strong>ο</strong>γραφικήαναζήτηση στις βάσεις δεδ<strong>ο</strong>μένων MEDLINEκαι CINAHL (1990‐2008).Επιδημι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχείαΣτην δεκαετία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ’90 και σύμφωνα με μιασειρά μελετών, η συντρ<strong>ο</strong>φική βία είχε<strong>ο</strong>ριστεί ως <strong>ο</strong> μεγαλύτερ<strong>ο</strong>ς κίνδυν<strong>ο</strong>ς για τηνυγεία της γυναίκας. Σε χώρες όπως <strong>ο</strong>ιΗνωμένες Π<strong>ο</strong>λιτείες της Αμερικής, <strong>ο</strong>Καναδάς, η Μεγάλη Βρετανία και ηΑυστραλία, επιστημ<strong>ο</strong>νικές έρευνεςδιεξήχθησαν πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ να διερευνήσ<strong>ο</strong>υντην σχέση μεταξύ συντρ<strong>ο</strong>φικής βίας καιεγκυμ<strong>ο</strong>σύνης. 7,8 Οι πι<strong>ο</strong> πρόσφατες μελέτεςπ<strong>ο</strong>υ διεξήχθησαν στις Η.Π.Α., <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Καναδά καιτην Αυστραλία υπ<strong>ο</strong>λόγισαν μόν<strong>ο</strong> τηνσωματική βία αλλά ωστόσ<strong>ο</strong> βρήκαν ότιμεταξύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ 0,9% και 20,1% των γυναικώνείχαν βιώσει βία κατά την διάρκεια τηςεγκυμ<strong>ο</strong>σύνης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. 9 Στις Η.Π.Α. υπ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίζεταιότι 1 στις 6 έφηβες γυναίκες και 1 στις 5ανήλικες έγκυες είναι θύματα σωματικήςκακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης. Η έρευνες επίσηςαπ<strong>ο</strong>καλύπ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν ότι υπάρχει μεγαλύτερηπιθανότητα να βρεθεί μια γυναίκα θύμακακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης κατά την διάρκειαεγκυμ<strong>ο</strong>σύνης της από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> να πρ<strong>ο</strong>σβληθεί απόασθένειες όπως <strong>ο</strong> διαβήτης της εγκυμ<strong>ο</strong>σύνηςπ<strong>ο</strong>υ εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πίζ<strong>ο</strong>νται συχνά στις μαιευτικέςκλινικές. Είναι πρ<strong>ο</strong>φανές ότι η περί<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ς τηςεγκυμ<strong>ο</strong>σύνης της γυναίκας α) θέτει σεκίνδυν<strong>ο</strong> τις γυναίκες, ιδιαίτερα εάν αυτέςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 184

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009είχαν ήδη βιώσει κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςσυντρόφ<strong>ο</strong>υς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς, και β) πρ<strong>ο</strong>σφέρει τηνιδανική ευκαιρία σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επαγγελματίεςυγείας να εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πίσ<strong>ο</strong>υν και αναγνωρίσ<strong>ο</strong>υν ταθύματα βίας και να <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς πρ<strong>ο</strong>σφέρ<strong>ο</strong>υνβ<strong>ο</strong>ήθεια και υπ<strong>ο</strong>στήριξη. 10Στην Ελλάδα <strong>τ<strong>ο</strong></strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό εμφάνισηςκρ<strong>ο</strong>υσμάτων ενδ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακής βίαςανέρχεται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> (31%), ωστόσ<strong>ο</strong> η πραγματικήδιάσταση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>βλήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς είναι αδύνα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>να εκτιμηθεί εξαιτίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ άδηλ<strong>ο</strong>υ αριθμ<strong>ο</strong>ύκακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήσεων. 11 Σύμφωνα με την πρώτηεπιδημι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γική έρευνα π<strong>ο</strong>υ έγινε στηνΕλλάδα (σε δείγμα 1200 γυναικών ηλικίας18‐60 χρ<strong>ο</strong>νών), η συντριπτική πλει<strong>ο</strong>νότητατων γυναικών (91,3%), μπ<strong>ο</strong>ρεί να μηχαρακτηρίζει βίαιη την συμπεριφ<strong>ο</strong>ρά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υσυζύγ<strong>ο</strong>υ/ συντρόφ<strong>ο</strong>υ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς , μόν<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> (8,8%)τη θεωρεί βίαιη, ωστόσ<strong>ο</strong> υφίστανται μ<strong>ο</strong>ρφέςβίας τις <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίες δεν αναγνωρίζει ως βίαιησυμπεριφ<strong>ο</strong>ρά. Ένα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό (56%) απόαυτές παραδέχ<strong>ο</strong>νται ότι υφίστανταικαταχρηστικές συμπεριφ<strong>ο</strong>ρές π<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύνλεκτική ή ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γική βία (πρ<strong>ο</strong>σβ<strong>ο</strong>λές,βρισιές, περι<strong>ο</strong>ρισμ<strong>ο</strong>ύς ή απ<strong>ο</strong>μόνωση,απειλές). Σε ένα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό (3,6%) <strong>ο</strong>ι γυναίκεςδηλών<strong>ο</strong>υν ότι <strong>ο</strong> σύζυγ<strong>ο</strong>ς/ σύντρ<strong>ο</strong>φός <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς,<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασκεί σωματική βία αλλά μόν<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>(37,1%) αναγνωρίζ<strong>ο</strong>υν ότι αυτό απ<strong>ο</strong>τελείβίαιη συμπεριφ<strong>ο</strong>ρά σε βάρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Σεπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό (3,5%) παραδέχ<strong>ο</strong>νται ότιεξαναγκάζ<strong>ο</strong>νται σε σεξ<strong>ο</strong>υαλική επαφή αλλάμόν<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> (29,5%) εξ αυτών τη θεωρ<strong>ο</strong>ύνCopyrigh t © 2009σεξ<strong>ο</strong>υαλική κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση 12 . Επίσηςεκτιμήσεις από έρευνα σε εθνική κλίμακαπ<strong>ο</strong>υ πραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ΚΕΘΙαναφέρ<strong>ο</strong>υν ότι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 3.6% των Ελληνίδωνγυναικών δηλών<strong>ο</strong>υν θύματα σωματικής βίαςαπό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς συντρόφ<strong>ο</strong>υς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 56% έχ<strong>ο</strong>υνυπ<strong>ο</strong>στεί ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γική και λεκτική βία και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>3.5% έχ<strong>ο</strong>υν βιώσει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υλάχισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν έναπεριστατικό σεξ<strong>ο</strong>υαλικής κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης στηζωή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. 13Παράγ<strong>ο</strong>ντες κινδύν<strong>ο</strong>υΗ πρ<strong>ο</strong>έλευση της συντρ<strong>ο</strong>φικής βίας είναιπ<strong>ο</strong>λυδιάστατη και η αναζήτηση τωνπαραγόντων είναι δύσκ<strong>ο</strong>λη. Ωστόσ<strong>ο</strong> μέσααπό την βιβλι<strong>ο</strong>γραφική ανασκόπησηεστιάστηκε σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong>, τη σχέση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ με<strong>τ<strong>ο</strong></strong>/τη σύντρ<strong>ο</strong>φό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ, την κ<strong>ο</strong>ινότητα και τηνκ<strong>ο</strong>ινωνία γενικότερα. 4 Σύμφωνα με τααπ<strong>ο</strong>τελέσματα σχετικών ερευνών, αυξημέν<strong>ο</strong>κίνδυν<strong>ο</strong> να εκδηλώσ<strong>ο</strong>υν συντρ<strong>ο</strong>φική βίαέχ<strong>ο</strong>υν <strong>ο</strong>ι νέ<strong>ο</strong>ι, τα άγαμα ζευγάρια π<strong>ο</strong>υσυμβιών<strong>ο</strong>υν, <strong>ο</strong>ι μει<strong>ο</strong>νότητες, <strong>ο</strong>ι κά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ικ<strong>ο</strong>ιαστικών περι<strong>ο</strong>χών, τα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα π<strong>ο</strong>υ έχ<strong>ο</strong>υνχαμηλό εισόδημα, και χαμηλό εκπαιδευτικόεπίπεδ<strong>ο</strong>, καθώς και τα ζευγάρια μεεισ<strong>ο</strong>δηματικές, εκπαιδευτικές καιεπαγγελματικές διαφ<strong>ο</strong>ρές. 14,15 Έρευνεςεπίσης έχ<strong>ο</strong>υν δείξει ότι η πρ<strong>ο</strong>σωπικήεμπειρία ή η μαρτυρία ενδ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακήςβίας σε άλλα μέλη της <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένειας αυξάνειτις πιθανότητες άσκησης και απ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>χήςσυντρ<strong>ο</strong>φικής βίας στην ενήλικη ζωή. 16,17www. v ima‐asklipiou.grΣελίδα 185

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Εξίσ<strong>ο</strong>υ σημαντικός κίνδυν<strong>ο</strong>ς έχει βρεθεί νασυνδέεται με τη συμβίωση σε πρώιμη ηλικία,με μια π<strong>ο</strong>ικιλία διαν<strong>ο</strong>ητικών νόσων, με τηνπρόωρη εγκατάλειψη <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σχ<strong>ο</strong>λεί<strong>ο</strong>υ, τηνεανική επιθετικότητα, την καταδίκη γιαάλλη εγκληματική συμπεριφ<strong>ο</strong>ρά, τηνκατάχρηση εξαρτησι<strong>ο</strong>γόνων <strong>ο</strong>υσιών, τημακρ<strong>ο</strong>χρόνια ανεργία και τη μητρότητα σενεαρή ηλικία. 18Μεταξύ των άλλων και ηεγκυμ<strong>ο</strong>σύνη μπ<strong>ο</strong>ρεί συχνά να απ<strong>ο</strong>τελέσειέναν παράγ<strong>ο</strong>ντα κινδύν<strong>ο</strong>υ για την εμφάνισησυντρ<strong>ο</strong>φικής βίας, ως απ<strong>ο</strong>τέλεσμαπαραγόντων όπως <strong>τ<strong>ο</strong></strong> άγχ<strong>ο</strong>ς της πατρότητας,<strong>ο</strong>ι επιπλέ<strong>ο</strong>ν ευθύνες και η ζήλια για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>μωρό. 19Διαπ<strong>ο</strong>λιτισμικές ιδιαιτερότητεςΕίναι γεγ<strong>ο</strong>νός ότι η ελληνική κ<strong>ο</strong>υλ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύρα δενδιευκ<strong>ο</strong>λύνει την δημ<strong>ο</strong>σι<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση ζητημάτωνενδ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακής βίας και την ελεύθερησυζήτηση γι’ αυτά. Σε αντίθεση με τηνκ<strong>ο</strong>υλ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύρα ευρωπαϊκών χωρών κυρίωςσκανδιναβικών, όπ<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>ι κ<strong>ο</strong>ινωνικές δ<strong>ο</strong>μέςενισχύ<strong>ο</strong>υν την παραπ<strong>ο</strong>μπή τωνπεριπτώσεων βίας πρ<strong>ο</strong>ς επίλυση καιαντιμετώπισή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σε ανάλ<strong>ο</strong>γες υπηρεσίες.Στην Ελλάδα <strong>ο</strong>ι γυναίκες αισθάν<strong>ο</strong>νται <strong>τ<strong>ο</strong></strong>θέμα ως ιδιωτικό και <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακό και δενθέλ<strong>ο</strong>υν να <strong>τ<strong>ο</strong></strong> αναφέρ<strong>ο</strong>υν δημόσια. Η<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένεια είναι αυτή στην <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία θαεκμυστηρεύ<strong>ο</strong>νταν αρχικά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρόβλημα, αν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς συνέβαινε, κι ακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ι έμπισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ικαι κλεισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ί φίλ<strong>ο</strong>ι και συγγενείς. Αντίθετα,Copyright © 2009π<strong>ο</strong>λύ σπάνια θα απευθύν<strong>ο</strong>νταν σε ειδικ<strong>ο</strong>ύςγια β<strong>ο</strong>ήθεια ή καταγγελία, ενώ π<strong>ο</strong>λλές είναιεκείνες π<strong>ο</strong>υ δεν θα μιλ<strong>ο</strong>ύσαν σε κανέναν.Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση τωνμ<strong>ο</strong>υσ<strong>ο</strong>υλμάνων γυναικών στη Δυτική Θράκη.Λόγω θρησκευτικών και π<strong>ο</strong>λιτισμικώνδιαφ<strong>ο</strong>ρών, είναι σχεδόν αδύνατη μια έρευνασε αυτές τις <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένειες. Όμως υπάρχ<strong>ο</strong>υνπεριπτώσεις κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιημένων γυναικών, <strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίες όχι μόν<strong>ο</strong> δεν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> αναφέρ<strong>ο</strong>υν σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακό‐φιλικό περίγυρ<strong>ο</strong> ή π<strong>ο</strong>λύπερισσότερ<strong>ο</strong> να <strong>τ<strong>ο</strong></strong> καταγγείλ<strong>ο</strong>υν, αλλάπ<strong>ο</strong>λλές φ<strong>ο</strong>ρές και σε περιπτώσεις σ<strong>ο</strong>βαρήςκακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης με τραυματισμό, απ<strong>ο</strong>φεύγ<strong>ο</strong>υννα επισκεφθ<strong>ο</strong>ύν ακόμη και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> γιατρό. Τ<strong>ο</strong>πρόβλημα έρχεται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> φως συνήθως με τηνευκαιρία εξέτασης παιδιών, τα <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίαπαραπέμπ<strong>ο</strong>νται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ειδικ<strong>ο</strong>ύς με διάφ<strong>ο</strong>ραδυσλει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργικά πρ<strong>ο</strong>βλήματα. Τα παιδιά σ’αυτές τις περιπτώσεις «μιλ<strong>ο</strong>ύν» συμβ<strong>ο</strong>λικάμέσα από τα συμπτώματα όπως: νυχτερινήεν<strong>ο</strong>ύρηση, εφιάλτες, μαθησιακές δυσκ<strong>ο</strong>λίες,αν<strong>ο</strong>ρεξία, β<strong>ο</strong>υλιμία, αγ<strong>ο</strong>ραφ<strong>ο</strong>βία, κατάφαντασίαν ασθενείς, δυσλεξία κλπ. Ταπαιδιά αυτά, είτε έχ<strong>ο</strong>υν υπ<strong>ο</strong>στεί βία και ταίδια, είτε έχ<strong>ο</strong>υν βιώσει σκηνές βίας σε βάρ<strong>ο</strong>ςτης μητέρας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Σ’ αυτή την π<strong>ο</strong>λιτισμική<strong>ο</strong>μάδα γυναικών, παρατηρ<strong>ο</strong>ύνται αρκετέςπεριπτώσεις με συμπτώματα κατάθλιψηςακόμη και περιπτώσεις αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νιών(συνήθως με φυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>φάρμακα και χάπια στα<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία έχ<strong>ο</strong>υν πρόσβαση) και βέβαια ευρείαχρήση αντικαταθλιπτικών και άλλωνwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 186

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ψυχ<strong>ο</strong>φαρμάκων. Στις εκτεταμένες<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένειες π<strong>ο</strong>υ απαντώνται στην περι<strong>ο</strong>χήαυτή, υπάρχει μια αυστηρή ιεραρχική δ<strong>ο</strong>μήκαι απόλυτη <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μική εξάρτηση από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νσύζυγ<strong>ο</strong> (σε π<strong>ο</strong>λλές περιπτώσεις από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νπατέρα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ συζύγ<strong>ο</strong>υ) και ασκείται βία απότα ιεραρχικά ανώτερα πρ<strong>ο</strong>ς τα κατώτεραμέλη της <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένειας π<strong>ο</strong>υ είναι <strong>ο</strong>ι γυναίκεςσύζυγ<strong>ο</strong>ι, <strong>ο</strong>ι σύζυγ<strong>ο</strong>ι των υιών, <strong>ο</strong>ι ελεύθερεςκόρες και φυσικά τα παιδιά. Επίσης βίαασκείται και από την μητέρα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ συζύγ<strong>ο</strong>υ, η<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία έχ<strong>ο</strong>ντας βιώσει και η ίδια κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση,έχει έλθει πλέ<strong>ο</strong>ν η σειρά της να ασκήσειεξ<strong>ο</strong>υσία, στα ιεραρχικά κατώτερα μέλη της<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένειας (Έρευνα Ελληνικ<strong>ο</strong>ύ Κέντρ<strong>ο</strong>υΔιαπ<strong>ο</strong>λιτισμικής Ψυχιατρικής καιΠερίθαλψης, 2002).Ο ρόλ<strong>ο</strong>ς των επαγγελματιών υγείας στηνανίχνευση της βίαςΟι επαγγελματίες υγείας, ιδιαίτερα <strong>ο</strong>ιμαιευτές και <strong>ο</strong>ι ν<strong>ο</strong>σηλευτές π<strong>ο</strong>υ εργάζ<strong>ο</strong>νταιστις μαιευτικές και γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές κλινικές,βρίσκ<strong>ο</strong>νται στην ιδανική θέση για ναβ<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύν και να υπ<strong>ο</strong>στηρίζ<strong>ο</strong>υν τις γυναίκεςπ<strong>ο</strong>υ βίωσαν συντρ<strong>ο</strong>φική βία. Κατά τηνδιάρκεια των εξετάσεων υγείας ρ<strong>ο</strong>υτίναςκατά την εγκυμ<strong>ο</strong>σύνη και μετά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>κετόπ<strong>ο</strong>υ συχνά υπ<strong>ο</strong>βάλλ<strong>ο</strong>νται <strong>ο</strong>ι γυναίκεςπρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ να διεκδικήσ<strong>ο</strong>υν κ<strong>ο</strong>ινωνικάεπιδόματα, απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν μια εξαιρετικήευκαιρία για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επαγγελματίες υγείαςώστε να αναγνωρίσ<strong>ο</strong>υν τα πιθανά σημάδιαCopyright © 2009βίας στις γυναίκες. Επιπλέ<strong>ο</strong>ν, ηεμπιστευτικότητα π<strong>ο</strong>υ απαιτείται κατά τιςεπαγγελματικές συναντήσεις, β<strong>ο</strong>ηθά τησυζήτηση με τις γυναίκες εγκύ<strong>ο</strong>υς για τιςεμπειρίες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς και τα πιθανά κρ<strong>ο</strong>ύσματαβίας. Ωστόσ<strong>ο</strong>, θα ήταν σημαντικό <strong>ο</strong>ιεπαγγελματίες υγείας να ξεκιν<strong>ο</strong>ύν πρώ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι τησυζήτηση για τις εμπειρίες βίας τωνγυναικών καθώς είναι γνωστό ότι <strong>ο</strong>ιγυναίκες συνήθως δυσκ<strong>ο</strong>λεύ<strong>ο</strong>νται ναμιλήσ<strong>ο</strong>υν για τις εμπειρίες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς γιατίαισθάν<strong>ο</strong>νται άβ<strong>ο</strong>λα, ντρέπ<strong>ο</strong>νται καιφ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ύνται για τις συνέπειες π<strong>ο</strong>υ θα έχει μιατέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ια απ<strong>ο</strong>κάλυψη, αλλά και γιατίπιστεύ<strong>ο</strong>υν ότι κανείς δεν μπ<strong>ο</strong>ρεί να τιςβ<strong>ο</strong>ηθήσει. 20Η έγκαιρη αναγνώριση της άσκησης βίαςστις γυναίκες‐θύματα σίγ<strong>ο</strong>υρα δεν είναι μιαεύκ<strong>ο</strong>λη υπόθεση. Ωστόσ<strong>ο</strong>, με τηνανασκόπηση διεθνών ερευνών επιτεύχθηκεμια καταγραφή σημείων π<strong>ο</strong>υ θα μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν ναβ<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επαγγελματίες υγείας π<strong>ο</strong>υ θαέρχ<strong>ο</strong>νται σε επαφή με τις γυναίκες ναεν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πίσ<strong>ο</strong>υν ευκ<strong>ο</strong>λότερα τα σημάδιακακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης. Λίστες με δείκτες π<strong>ο</strong>υκαταδεικνύ<strong>ο</strong>υν την πιθανή άσκηση βίαιηςσυμπεριφ<strong>ο</strong>ράς έχ<strong>ο</strong>υν σχηματιστεί απόερευνητές, ωστόσ<strong>ο</strong> η ακριβής αναγνώρισητης βίας απαιτεί συμπληρωματικέςπληρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ρίες σχετικά με την φυσική καιψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γική κατάσταση της γυναίκας και τιςσυνθήκες ζωής της. Οι γυναίκες είναισυνήθως αρκετά διστακτικές να ξεκινήσ<strong>ο</strong>υνwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 187

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009μια συζήτηση για αυτό π<strong>ο</strong>υ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς συμβαίνει, τις μαιευτικές κλινικές και τις υπηρεσίεςκαι σε περίπτωση π<strong>ο</strong>υ ζητήσ<strong>ο</strong>υν β<strong>ο</strong>ήθειααπό τις δημόσιες υπηρεσίες, είναι π<strong>ο</strong>λύπιθανό να απευθυνθ<strong>ο</strong>ύν αρχικά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεπαγγελματίες υγείας. Συνήθως <strong>ο</strong>ι γυναίκεςδεν αναζη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν β<strong>ο</strong>ήθεια παρά μόν<strong>ο</strong> όταν ηκακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση π<strong>ο</strong>υ βιών<strong>ο</strong>υν συνεχίζεται γιαμεγάλ<strong>ο</strong> διάστημα. Γι’ αυτόν ακριβώς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νλόγ<strong>ο</strong> θεωρείται σημαντική η ανάπτυξηειδικών λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργικών πρω<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κόλλων πρ<strong>ο</strong>ςχρήση και εφαρμ<strong>ο</strong>γή στις μαιευτικές καιγυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές κλινικές ώστε να βελτιωθεί<strong>ο</strong> έγκαιρ<strong>ο</strong>ς εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πισμός της κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης καινα έρθει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> θέμα την επιφάνεια. Τ<strong>ο</strong> έργ<strong>ο</strong> τωνειδικών επαγγελματιών υγείας για τηνεν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πισμό και την αντιμετώπιση τωνπεριστατικών ενδ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακής βίας κατάτων γυναικών και παιδιών (ή βίας απόκάπ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong> συγγενικό ή άλλ<strong>ο</strong> πρόσωπ<strong>ο</strong>) είναιαδιαμφισβήτητα π<strong>ο</strong>λύ δύσκ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong> – αλλάιδιαίτερα σημαντικό. Πι<strong>ο</strong> συγκεκριμένα,διάφ<strong>ο</strong>ρες μελέτες έδειξαν ότι <strong>ο</strong>ιπερισσότερες γυναίκες αντιδρ<strong>ο</strong>ύν θετικάόταν ερωτώνται από ειδικ<strong>ο</strong>ύς για τιςεμπειρίες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς παρόλ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υ από μόνες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςδεν θα ξεκιν<strong>ο</strong>ύσαν να συζητήσ<strong>ο</strong>υν γι’αυτό. 21,20,10Για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν λόγ<strong>ο</strong> αυτό, εξετάσειςρ<strong>ο</strong>υτίνας και ερωτήσεις μέσα από ένασύγχρ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong> και ενημερωμέν<strong>ο</strong> μαιευτικόισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικό, απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν σημαντικό κ<strong>ο</strong>μμάτι τηςν<strong>ο</strong>σηλευτικής φρ<strong>ο</strong>ντίδας πρ<strong>ο</strong>ς τις έγκυεςκακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιημένες γυναίκες π<strong>ο</strong>υ επισκέπ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νταιφρ<strong>ο</strong>ντίδας της μητέρας και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ παιδι<strong>ο</strong>ύ. 10Βασικές αρχές κατά την διαδικασίαανίχνευσης της κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησηςΜερικές από τις βασικές αρχές κατά τηδιαδικασία ανίχνευσης της κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης από<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επιστήμ<strong>ο</strong>νες υγείας είναι να γίν<strong>ο</strong>νται <strong>ο</strong>ιερωτήσεις για θέματα βίας στη γυναίκαμόν<strong>ο</strong> όταν αυτή είναι μόνη και όχι όταν είναικ<strong>ο</strong>ντά <strong>ο</strong> σύντρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ς, τα παιδιά, συγγενείς, ηφίλ<strong>ο</strong>ι, Η <strong>ο</strong>πτική επαφή και η συγκέντρωσητης πρ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>χής στη γυναίκα είναι ιδιαίτερασημαντική. Η εξασφάλιση ενός κλίμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςεμπισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σύνης θα πρ<strong>ο</strong>ωθήσει την συζήτηση,ώστε η γυναίκα να αισθανθεί άνετα για ναεξωτερικεύσει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρόβλημα της. Ηκατανόηση και η απ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>χή των εμπειριώνκαι απόψεών της θα δείξει στην γυναίκα ότι<strong>ο</strong> επαγγελματίας υγείας την σέβεται.Ένδειξη επαγγελματικής ευθύνης είναι ηανάληψη πρω<strong>τ<strong>ο</strong></strong>β<strong>ο</strong>υλίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μαιευτή /ν<strong>ο</strong>σηλευτή να ρωτήσει πρώ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς με φιλικό καιζεστό τρόπ<strong>ο</strong> για την βία ώστε ναδημι<strong>ο</strong>υργήσει κλίμα εμπισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σύνης. Παρ<strong>ο</strong>χήδιαβεβαίωσης στη γυναίκα ότι δεν θα πρέπεινα αισθάνεται άσχημα π<strong>ο</strong>υ συζητά για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>θέμα αυτό και ότι δεν είναι η μόνη γυναίκαπ<strong>ο</strong>υ της συμβαίνει κάτι τέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι<strong>ο</strong>. Ησυντρ<strong>ο</strong>φική/συζυγική βία είναι έγκλημα καιότι δεν φταίει αυτή γι’ αυτό π<strong>ο</strong>υ τηςσυμβαίνει. 10 Αν πρόκειται για γυναίκαδιαφ<strong>ο</strong>ρετικής εθνικότητας με διαφ<strong>ο</strong>ρετικήwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 188

ΤΟ ΒΗΜ Α ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥCopyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τ εύχ<strong>ο</strong>ς 3<strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009γλώσσα είναι απαραίτη<strong>τ<strong>ο</strong></strong> να ζητηθεί η νόμ<strong>ο</strong>υς, να παραπέμψ<strong>ο</strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> θύμα σε άλλ<strong>ο</strong>υςπαρ<strong>ο</strong>υσία μεταφράστριας. Η μεταφράστρια υπ<strong>ο</strong>στηρικτικ<strong>ο</strong>ύς φ<strong>ο</strong>ρείς και τέλ<strong>ο</strong>ς ναδεν πρέπει να είναι ένα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong> γνωστό τηςγυναίκας όπως σύντρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ς/σύζυγ<strong>ο</strong>ς, παιδί,συγγενής, η φίλ<strong>ο</strong>ς. Ενώ <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υπρ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ρίζεται για τη μετάφραση να είναισυν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίσ<strong>ο</strong>υν την συνεργασία με άλλ<strong>ο</strong>υςεπαγγελματίες. 23Μερικά σημεία π<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>ι επαγγελματίες υγείας<strong>ο</strong>φείλ<strong>ο</strong>υν να πρ<strong>ο</strong>σέξ<strong>ο</strong>υν ιδιαίτερα κατά τηπάντα γυναικεί<strong>ο</strong>υ φύλ<strong>ο</strong>υ. 22λήψη ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικ<strong>ο</strong>ύ καθώς ενδέχεται <strong>ο</strong>Η ανίχνευση βίας κατά τη λήψησυνδυασμός <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς να καταδεικνύει πιθανήάσκηση βίας είναι:ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικ<strong>ο</strong>ύΣύμφωνα με έρευνες, <strong>ο</strong>ι νεαρές έγκυεςγυναίκες και μητέρες νε<strong>ο</strong>γέννητων παιδιών• Η γυναίκα καταφτάνει στην γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικήκλινική σε πι<strong>ο</strong> πρ<strong>ο</strong>χωρημέν<strong>ο</strong> στάδι<strong>ο</strong> τηςεγκυμ<strong>ο</strong>σύνης της από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> συνηθισμέν<strong>ο</strong>.βρίσκ<strong>ο</strong>νται σε μεγαλύτερ<strong>ο</strong> κίνδυν<strong>ο</strong> • Η έγκυ<strong>ο</strong>ς γυναίκα είναι αρκετά μικρήσυντρ<strong>ο</strong>φικής κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης σε σχέση με ηλικιακά ή έφηβη.άλλες <strong>ο</strong>μάδες πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ. Ερωτήσεις για τηνβία στις σχέσεις των γυναικών θα έπρεπε να• Η εγκυμ<strong>ο</strong>σύνη δεν ήταν πρ<strong>ο</strong>γραμματισμένηή είναι ανεπιθύμητη.απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν καθημερινό κ<strong>ο</strong>μμάτι της • Η γυναίκα φαίνεται αρκετά απασχ<strong>ο</strong>λημένηεξέτασης των μαιευτών και ν<strong>ο</strong>σηλευτώνπρ<strong>ο</strong>σαρμ<strong>ο</strong>σμέν<strong>ο</strong> ανάλ<strong>ο</strong>γα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> μαιευτικό ήν<strong>ο</strong>σηλευτικό ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικό. Ευθύνη λ<strong>ο</strong>ιπόν τωνμε άλλα πράγματα και π<strong>ο</strong>λύ αγχωμένη.• Η γυναίκα συχνά ακυρώνει ή ξεχνάει ταραντεβ<strong>ο</strong>ύ της με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν γιατρό.επαγγελματιών υγείας είναι να • Η γυναίκα φαίνεται να μην πρ<strong>ο</strong>σέχει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ναναγνωρίζ<strong>ο</strong>υν την κακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση, να φέρν<strong>ο</strong>υν<strong>τ<strong>ο</strong></strong> θέμα της βίας πρ<strong>ο</strong>ς συζήτηση, να πάρ<strong>ο</strong>υνεαυτό της και την εμφάνισή της.• Η πρ<strong>ο</strong>σωπική και <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακή της ζωήισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικό, να υπ<strong>ο</strong>στηρίξ<strong>ο</strong>υν και να χαρακτηρίζεται από κ<strong>ο</strong>ινωνική απ<strong>ο</strong>μόνωσηκαθ<strong>ο</strong>δηγήσ<strong>ο</strong>υν/συμβ<strong>ο</strong>υλέψ<strong>ο</strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> θύμα και έχει π<strong>ο</strong>λύ λίγες επαφές με κάπ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>υςκακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης, να διεξάγ<strong>ο</strong>υν μια πρ<strong>ο</strong>σεκτική φίλ<strong>ο</strong>υς και συγγενείς.ιατρική/μαιευτική/ν<strong>ο</strong>σηλευτική εκτίμηση • Παραπ<strong>ο</strong>νιέται συχνά ότι εν<strong>ο</strong>χλείται, είναικαι έκθεση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ περιστατικ<strong>ο</strong>ύ, να ανυπόμ<strong>ο</strong>νη και κ<strong>ο</strong>υρασμένη (καθώς και ότανσυγκεντρώσ<strong>ο</strong>υν απ<strong>ο</strong>δεικτικά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεία της φρ<strong>ο</strong>ντίζει τα παιδιά της).βίας (τραυματισμ<strong>ο</strong>ί, ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά • Έχει πρ<strong>ο</strong>ηγηθείσες απ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>λές ή εκτρώσεις.πρ<strong>ο</strong>βλήματα, κλπ), να συζητήσ<strong>ο</strong>υν για τα • Καπνίζει ή έχει αυξήσει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> κάπνισμα.παιδιά, να καταγράψ<strong>ο</strong>υν και καταγγείλ<strong>ο</strong>υντην βία σε αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχία με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς υπάρχ<strong>ο</strong>ντεςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 189

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009• Κάνει χρήση αλκ<strong>ο</strong>όλ ή έχει αυξήσει τηνχρήση αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ ή κάνει χρήση εξαρτησι<strong>ο</strong>γόνων<strong>ο</strong>υσιών.• Κάνει χρήση υπνωτικών ή αντικαταθλιπτικώνή ηρεμιστικών φαρμάκων.• Έχει επιπλ<strong>ο</strong>κές κατά την εγκυμ<strong>ο</strong>σύνη τηςόπως <strong>ο</strong>υρ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ίμωξη, γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικέςλ<strong>ο</strong>ιμώξεις, πρόωρες συσπάσεις μήτρας ή καιπρόωρ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>κετό.• Παρ<strong>ο</strong>υσιάζει σωματικά τραύματα καισυμπτώματα (συνήθως γρατζ<strong>ο</strong>υνιές, πληγές,μελανιές, καψίματα ή σπασίματα ).• Έχει ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικό συνεχών τραυματισμών καιατυχημάτων (πτώσεις, γλίστρημα, θλάσεις,).• Οι τραυματισμ<strong>ο</strong>ί βρίσκ<strong>ο</strong>νται σε περι<strong>ο</strong>χές<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σώμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς καλυμμένες από τα ρ<strong>ο</strong>ύχα:θώρακας, χέρια, πόδια, κ<strong>ο</strong>ιλιά.• Παρ<strong>ο</strong>υσιάζει ψυχ<strong>ο</strong>σωματικά συμπτώματαόπως διάφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ι σωματικ<strong>ο</strong>ί πόν<strong>ο</strong>ι, αϋπνίες,εφιάλτες, διατρ<strong>ο</strong>φικές διαταραχές, από<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μεςαλλαγές βάρ<strong>ο</strong>υς.• Φ<strong>ο</strong>βάται υπερβ<strong>ο</strong>λικά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>κετό.• Διακατέχεται από πανικό κατά τηνδιάρκεια <strong>τ<strong>ο</strong></strong>κε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ.• Η συμπεριφ<strong>ο</strong>ρά της γυναίκας αλλάζει όταν<strong>ο</strong> σύζυγ<strong>ο</strong>ς/σύντρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ς είναι παρών.• Ο σύζυγ<strong>ο</strong>ς/σύντρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ς της συμπεριφέρεταιυπερπρ<strong>ο</strong>στατευτικά ή αντίθετα μειώνει τηνσημασία της κατάστασης, δείχνειεν<strong>ο</strong>χλημέν<strong>ο</strong>ς από εκείνη ή συμπεριφέρεταιιδιαίτερα ανυπόμ<strong>ο</strong>να στα θέματα π<strong>ο</strong>υ τηναφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν.Copyrigh t © 2009• Ο σύζυγ<strong>ο</strong>ς/σύντρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ς θέλει να είναιπλήρως αναμεμειγμέν<strong>ο</strong>ς στην υπόθεση τηςεγκυμ<strong>ο</strong>σύνης της γυναίκας και δεν θέλει νατην αφήνει μόνη στις συναντήσεις της με<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν γιατρό ή τη μαία.• Τόσ<strong>ο</strong> η γυναίκα όσ<strong>ο</strong> και <strong>ο</strong> σύντρ<strong>ο</strong>φός τηςαρν<strong>ο</strong>ύνται <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιαδήπ<strong>ο</strong>τε συμπληρωματικήθεραπεία ή υπηρεσία. 23ΣυμπεράσματαΚατά την διάρκεια διερεύνησης της ύπαρξηςβίας είναι άκρως απαραίτη<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ναδιασφαλιστεί η ασφάλεια της γυναίκας καιτων παιδιών. Είναι σημαντικό να διεξάγεταιη λήψη ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικ<strong>ο</strong>ύ μόν<strong>ο</strong> όταν η γυναίκαβρίσκεται μόνη σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> δωμάτι<strong>ο</strong>. Μερικές φ<strong>ο</strong>ρέςαυτό τεχνικά είναι δύσκ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>, για παράδειγμα<strong>ο</strong> σύντρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ς θέλει να βρίσκεται συνεχώςδίπλα της και να ελέγχει την κατάσταση. Ηπιθανή παρ<strong>ο</strong>υσία ή εμφάνιση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ βίαι<strong>ο</strong>υσυντρόφ<strong>ο</strong>υ θα την βάλει σε μεγάλ<strong>ο</strong> κίνδυν<strong>ο</strong>να εμπλακεί εκ νέ<strong>ο</strong>υ σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν κύκλ<strong>ο</strong> της βίας.Έτσι, <strong>ο</strong>ι γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές και <strong>ο</strong>ι μαιευτικέςκλινικές, θα μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαν να έχ<strong>ο</strong>υν μιαπ<strong>ο</strong>λιτική α<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μικών συναντήσεων με τηνμητέρα και τα παιδιά απαγ<strong>ο</strong>ρεύ<strong>ο</strong>ντας τηνπαρ<strong>ο</strong>υσία <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>υδήπ<strong>ο</strong>τε άλλ<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>σώπ<strong>ο</strong>υσε αυτές. Στις περιπτώσεις των αλλ<strong>ο</strong>δαπώνγυναικών μάλιστα, αυτές <strong>ο</strong>ι α<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μικέςσυναντήσεις είναι π<strong>ο</strong>λύ σημαντικές αφ<strong>ο</strong>ύσυνήθως χρειάζεται να μεσ<strong>ο</strong>λαβήσειδιερμηνέας μεταξύ της γυναίκας και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υεπαγγελματία υγείας, και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ρόλ<strong>ο</strong> αυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 190

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009παίρνει πάντα <strong>ο</strong> σύντρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ς μην αφήν<strong>ο</strong>νταςέτσι περιθώρι<strong>ο</strong> για ελεύθερη συζήτηση και<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πισμό θεμάτων γύρω από τηνκακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση. Για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν λόγ<strong>ο</strong> αυτό θα πρέπει ναισχύει ανάλ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>ς καν<strong>ο</strong>νισμός <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υ έτσι ώστε να διασφαλίζεται ησυνάντηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επαγγελματία υγείας μόν<strong>ο</strong> μετην γυναίκα και μια διερμηνέα. Είναι π<strong>ο</strong>λύσημαντικό να υπάρχ<strong>ο</strong>υν υπ<strong>ο</strong>στηρικτικέςυπηρεσίες στην κ<strong>ο</strong>ινότητα και <strong>ο</strong>ιεπαγγελματίες υγείας ή <strong>ο</strong>ι κ<strong>ο</strong>ινωνικ<strong>ο</strong>ίλει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργ<strong>ο</strong>ί να συνεργάζ<strong>ο</strong>νται μαζί <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. 10Ο εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πισμός των <strong>ο</strong>μάδων υψηλ<strong>ο</strong>ύ κινδύν<strong>ο</strong>υστις γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές και μαιευτικές κλινικές,είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικός ώστε νααναπτύσσ<strong>ο</strong>νται διάφ<strong>ο</strong>ρα υπ<strong>ο</strong>στηρικτικάμέτρα ιδιαίτερα για τις νέες εγκύ<strong>ο</strong>υς καιμέλλ<strong>ο</strong>υσες μητέρες, και να <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς παρέχ<strong>ο</strong>νταιπληρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ρίες σχετικά με την βία στην<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένεια και τις επιπτώσεις της σταά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα. Για τις γυναίκες θύματα συντρ<strong>ο</strong>φικήςβίας είναι αναγκαί<strong>ο</strong> να ενισχύ<strong>ο</strong>νται στηνσυζήτηση και την εξωτερίκευση τωνεμπειριών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Έτσι θα δίνεται η ευκαιρίανα εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πίζεται η βία και να αντιμετωπίζεταισε αρχικό στάδι<strong>ο</strong>. Η διερεύνηση τηςσυντρ<strong>ο</strong>φικής βίας θα πρέπει να απ<strong>ο</strong>τελέσειαναπόσπασ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> κ<strong>ο</strong>μμάτι της καθημερινήςπρακτικής των γυναικ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικών καιμαιευτικών τμημάτων. Όλες <strong>ο</strong>ι γυναίκες π<strong>ο</strong>υεπισκέπ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νται τέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιες κλινικές θα πρέπει ναερωτώνται για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> θέμα αυτό μέσα από έναCopyright © 2009ενημερωμέν<strong>ο</strong> ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικό με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ειδικάκαταρτισμέν<strong>ο</strong>υς μαιευτές και ν<strong>ο</strong>σηλευτές.Τέλ<strong>ο</strong>ς <strong>ο</strong>ι επαγγελματίας υγείας είναισημαντικό να αναγνωρίζ<strong>ο</strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςπαράγ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>υ επηρεάζ<strong>ο</strong>υν την π<strong>ο</strong>ιότητατης απόδ<strong>ο</strong>σής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Η αντιμετώπιση της βίαςμπ<strong>ο</strong>ρεί να απ<strong>ο</strong>τελεί πρόκληση μερικέςφ<strong>ο</strong>ρές. Χρειάζεται όμως υπ<strong>ο</strong>μ<strong>ο</strong>νή και καλέςδεξιότητες αντιμετώπισης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ άγχ<strong>ο</strong>υςκαθώς αυτή η εργασία είναι δύσκ<strong>ο</strong>λη λόγωτης έν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νης συναισθηματικής φόρτισης π<strong>ο</strong>υεπιφέρει. Μερικές φ<strong>ο</strong>ρές τα θύματαενδ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακής βίας μπ<strong>ο</strong>ρεί ναθεωρηθ<strong>ο</strong>ύν ότι διαθέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν χαρακτηριστικάπαθητικότητας, εξάρτησης και έλλειψηςαπ<strong>ο</strong>φασιστικότητας αφ<strong>ο</strong>ύ συνήθωςαναζη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν να επιστρέψ<strong>ο</strong>υν και πάλι στηνβίαιη σχέση. Ένας επαγγελματίας υγείαςεπηρεάζεται από π<strong>ο</strong>λλ<strong>ο</strong>ύς παράγ<strong>ο</strong>ντες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>υς θα πρέπει να είναι ικανός να <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςαναγνωρίζει. Ο τρόπ<strong>ο</strong>ς σκέψης και δράσης<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθεί τις κυρίαρχες κ<strong>ο</strong>ινωνικέςστάσεις, αντιλήψεις, αρχές και αξίες για την<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένεια, την θέση των γυναικών σε αυτή,τα παιδιά, και την άσκηση βίας στηνκ<strong>ο</strong>ινωνία. 24 Για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν λόγ<strong>ο</strong> αυτό ωςεπαγγελματίας των επαγγελμάτων υγείαςκαι πρόν<strong>ο</strong>ιας και φ<strong>ο</strong>ρέας των κ<strong>ο</strong>ινωνικώνκαι ανθρωπιστικών επιστημών θα πρέπει ναεξετάζεται η αντικειμενικότητα τωναπόψεων <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ και να τρ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>ύνταιαπ<strong>ο</strong>φάσεις π<strong>ο</strong>υ πιθανά έχ<strong>ο</strong>υν ληφθείακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθώντας κ<strong>ο</strong>ινωνικά στερεότυπα καιwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 191

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς <strong>ο</strong>, Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009πρ<strong>ο</strong>καταλήψεις για θέματα π<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύντην <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένεια και τα θύματα. 24ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. Krug E.G., Dahlberg L.L., Mercy A.J., ZwiB.A., & Lozano R., World report onviolence and health. Geneva, WorldHealth Organization, 20022. Χατζηφωτί<strong>ο</strong>υ Σ., Ενδ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακή Βίακατά των γυναικών και παιδιών:Διαπιστώσεις και πρ<strong>ο</strong>κλήσεις για τηνΚ<strong>ο</strong>ινωνική Εργασία. Εκδ.Τζιόλα,Θεσσαλ<strong>ο</strong>νίκη, 20053. YMCA, 2000,http://www.ymca.violence.comΑνακτήθηκε στις 1/3/20094. Παπαδακάκη Μ., Η αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>εκτίµηση στηνπρ<strong>ο</strong>σέγγιση της Συντρ<strong>ο</strong>φικής Βίας,Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία,Πανεπιστήμι<strong>ο</strong> Κρήτης, ΤμήμαΚ<strong>ο</strong>ινωνικής Ιατρικής, 2006.5. Greater London Authority, The LondonDomestic Violence Strategy, in: Guy’s andSt Thomas’ NHS Foundation Trust,Domestic violence Guidelines forMidwives and Obstetricians,20056. WHO, World Report on Violence andHealth, Geneva,20027. Johnson JK., Haider F., Ellis. K., Hay DM.,Lindow SW., The prevalence of domesticviolence in pregnant women, in: BritishJournal of Obstetrics and Gynaecology2003, 110: 272‐275Copyright © 20098. Huth‐Bocks AC / AA Levendosky /Bogart GA. The effects of violence duringpregnancy on maternal and infanthealth, in: Violence and Victims 2002, 17:169‐1859. Gazmararian JA., Lazorick S., Spitz AM.,Ballard TJ., Saltzman LE., Marks JS.,Prevalence of violence against pregnantwomen. The Journal of the AmericanMedica l Association 1996, 24:1915‐192010. Perttu S., Intimate partner violence andits screening at the maternity and childhealth clinic. Reports of the Ministry ofSocial Affairs and Health, ISSN 1236‐2115; 2004:6. Helsinki, Finland (inFinnish). Annex 211. Μηλιώνη Φ., Ενδ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακή βία: Ηκακ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιημένη γυναίκα ‐ Η ν<strong>ο</strong>μικήδιάσταση από την <strong>ο</strong>πτική <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ φύλλ<strong>ο</strong>υ,Αντιεγκληματική π<strong>ο</strong>λιτική , Αθήνα, 200112. Αρτιν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ύλ<strong>ο</strong>υ Β., Αντιµετωπίζ<strong>ο</strong>ντας τηνΕνδ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακή Βία και την Παράν<strong>ο</strong>µηΔιακίνηση των Γυναικών, Πρακτικάσυνάντησης εμπειρ<strong>ο</strong>γνωμόνων σταπλαίσια της Ελληνικής Πρ<strong>ο</strong>εδρίας στηνΕΕ, Έκδ<strong>ο</strong>ση ΓΓΙ και Υπ<strong>ο</strong>υργεί<strong>ο</strong>Εσωτερικών Δηµόσιας Δι<strong>ο</strong>ίκησης καιΑπ<strong>ο</strong>κέντρωσης. Αθήνα, 200313. ΚΕΘΙ (Κέντρ<strong>ο</strong> Ερευνών για ΘέματαΙσότητας),1999Ανακτήθηκε στις 26/3/2008http://www.kethi.gr14. Mirrlees‐Black C., & Byron C., Results ofa questionnaire attached to the Britishwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 192

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟ ΥCopyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Crime Survey 1996, Retrieved Nov 4,maternity service, British Journal of2003 fromhttp://homeoffice:gov:uk/crimpol/crimreduc/domesticviolence/15. Pan H.S., Neidig P.H., & O.Leary K.D.,Predicting mild and severe husband‐towifephysical aggression. Journal ofConsulting and Clinical Psychology 1994,62: 975‐98116. Aldarondo,E.,& Sugarman, D.B.,Riskmarker analysis of the cessation andpersistence of wife assault. Journal ofConsulting and Clinical Psychology 1996,64: 1010‐101917. Dutton D.G., & Hart S.G., Evidence forlong‐term, specific effects of childhoodabuse and neglect on criminal behaviorin men. International Journal of OffenderTherapy and Comparative Criminology1992, 36: 129‐13718. Moffitt T. E., Caspi A., & Silva P. A.Findings about partner violence from theDunedin Multidisciplinary Health andDevelopment Study. University of OtegoMedical School, Dunedin,199619. Gielen A.C., O.Campo P.J, Faden R.R, KassN.E., Xue, X. Interpersonal conflict andphysical violence during the childbearingyear. Social Science and Medicine1994,39: 781‐78720. Bacchus L., Mezey G., Bewley S. Women’sperceptions and experiences of routinescreening for domestic violence in aObstetrics and Gynaecology 2002,109: 9‐www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 1931621. Stenson K., Saarinen H., Heimer G.,Sidenvall B. Women’s attitudes to beingasked about exposure to violence.Midwifery 2001,1: 2‐1022. Hotch D., Grunfeld A., Mackay K., &Covan L., Domestic Violence InterventionBy Emergency Department Staff.Vancouver Hospital & Health SciencesCentre. Canada,199523. Perttu S. & Κaselitz V., Intimate partnerviolence and its screening at thematernity and child health clinic.Reports of the Ministry of Social Affairsand Health, ISBN 952‐10‐3042‐9;Helsinki, Finl and, 200624. Schornstein SL., Domestic violence andhealth care. What every professionalneeds to know. Sage Publications,London, 1997

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΕΡΕΥΝΑΜελέτη συμμόρφωσης σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς κανόνες πρ<strong>ο</strong>ληπτικ<strong>ο</strong>ύ εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ιατρ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>σηλευτικό πρ<strong>ο</strong>σωπικό γενικ<strong>ο</strong>ύ ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υΚυριαζής Ιωάννης 1 , Σαρίδη Μαρία 2 , Μπόμπ<strong>ο</strong>λας Περικλής 3 , Ζέρβας Ελευθέρι<strong>ο</strong>ς 4 , ΜενδρινόςΔημήτρι<strong>ο</strong>ς 51. Παθ<strong>ο</strong>λόγ<strong>ο</strong>ς‐ Διαβη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγ<strong>ο</strong>ς – Επιμελητής. Α΄, Γ.Ν. Κ<strong>ο</strong>ρίνθ<strong>ο</strong>υ2. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια ΠΕ, MSc,Γ. Ν. Κ<strong>ο</strong>ρίνθ<strong>ο</strong>υ3. Παθ<strong>ο</strong>λόγ<strong>ο</strong>ς Επιμελητής. Β΄, Γ.Ν. Κ<strong>ο</strong>ρίνθ<strong>ο</strong>υ4. Ιατρός, Γ.Ν.Aθηνών Σωτηρία5. Ειδικευόμεν<strong>ο</strong>ς Παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας Γ.Ν. Κ<strong>ο</strong>ρίνθ<strong>ο</strong>υΠΕΡΙΛΗΨΗΕισαγωγή: Η σπ<strong>ο</strong>υδαιότητα εφαρμ<strong>ο</strong>γής <strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>κληρωμέν<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>γράμμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεπαγγελματίες υγείας συντελεί σημαντικά στη μείωση της επίπτωσης ν<strong>ο</strong>σηρότητας τωνλ<strong>ο</strong>ιμωδών ν<strong>ο</strong>σημάτων μεταξύ ασθενών και εργαζ<strong>ο</strong>μένων. Οι συστάσεις αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης τηςΣυμβ<strong>ο</strong>υλευτικής Επιτρ<strong>ο</strong>πής σε θέματα εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ, ( Advisory Committee on ImmunizationPractices ‐ ACIP) για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να ληφθ<strong>ο</strong>ύν υπόψη κατά τηνανάπτυξη και εφαρμ<strong>ο</strong>γή πρω<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κόλλ<strong>ο</strong>υ εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ σε κάθε υπηρεσία υγείας.Σκ<strong>ο</strong>πός: Σκ<strong>ο</strong>πός της παρ<strong>ο</strong>ύσας μελέτης ήταν η αξι<strong>ο</strong>λόγηση των επιπέδων αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης τωνεπαγγελματιών υγείας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υ Κ<strong>ο</strong>ρίνθ<strong>ο</strong>υ.Μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ς: Τ<strong>ο</strong>ν πληθυσμό της μελέτης απ<strong>ο</strong>τέλεσαν 213 επαγγελματίες υγείας, (138 Γιατρ<strong>ο</strong>ί και75 Ν<strong>ο</strong>σηλευτές) π<strong>ο</strong>υ εργάζ<strong>ο</strong>νταν σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> Γ.Ν. Κ<strong>ο</strong>ρίνθ<strong>ο</strong>υ. Η συλλ<strong>ο</strong>γή των δεδ<strong>ο</strong>μένωνπραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε με τη συμπλήρωση ειδικά διαμ<strong>ο</strong>ρφωμέν<strong>ο</strong>υ ανώνυμ<strong>ο</strong>υ ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ, <strong>τ<strong>ο</strong></strong><strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> σχεδιάστηκε για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σκ<strong>ο</strong>πό της συγκεκριμένης έρευνας με βάση τα βιβλι<strong>ο</strong>γραφικάδεδ<strong>ο</strong>μένα και τις συστάσεις εμβ<strong>ο</strong>λιασμών π<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>τείνει η ACIP και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Κ.Ε.Ε..Π.Ν.Ο. Για τηνστατιστική ανάλυση χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε <strong>τ<strong>ο</strong></strong> στατιστικό πρόγραμμα SPSS 13.Απ<strong>ο</strong>τελέσματα: Τ<strong>ο</strong> 20,8% των συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν εμβ<strong>ο</strong>λιασμέν<strong>ο</strong> και με τα πέντεεμβόλια , ενώ μόλις <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 1,7% ανέφερε ότι δεν είχε εμβ<strong>ο</strong>λιαστεί με κανένα από τα πέντε εμβόλιαπ<strong>ο</strong>υ συστήνει η ACIP. Τ<strong>ο</strong> εμβόλι<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υ παρ<strong>ο</strong>υσίασε μεγαλύτερη συχνότητα ήταν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Τετάν<strong>ο</strong>υ, μεπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό 60%, της Ηπατίτιδας Β, 55,8% και της Ηπατίτιδας Α 15,7%. Ως πρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong>, <strong>ο</strong>ιwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 194

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009άνδρες αναφέρ<strong>ο</strong>υν μεγαλύτερη εμβ<strong>ο</strong>λιαστική συνέπεια από τις γυναίκες επαγγελματίες υγείας,(p

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009employees. The immunization guidelines of the Advisory Committee on Immunization Practices(ACIP) for health‐care professionals should most certainly be taken into consideration, in an attemptto develop and implement an inoculation protocol in all health services.Objective: The objective of the current study was to check and confirm the inoculation rates of healthcareprofessionals at the General Hospital of Korinthos.Methods: The current study is a descriptive, cohort study of correlation. The participants of the studywere 213 health‐care professionals in the General Hospital of Korinth. The data capturing werecollected using an anonymous questionnaire, which was provided for the purpose of the presentstudy, on the basis of the bibliographic references and the inoculation recommendations, of theAdvisory Committee on Immunization Practices (ACIP) and the Centers for Disease Control andPrevention (CDC). The statystical analysis was conducted using the statystical program SPSS 13. Theself‐coherence reliability of the study was tested on the coefficient alfa (Cronbach’s a), which wasequal to 0,71.Results: The participants who finally answered the questionnaire were 78 doctors and 42 nurses.Only 1,7% of all the participants mentioned that they had not been vaccinated against any of the fivevaccines which are recommended by the ACIP, whereas 20,8% of them had been fully vaccinated. Thevaccines with the higher frequency rate among health‐care professionals’ inoculation, were Tetanus60%, Hepatitis B 55,8% and Hepatitis A 15,7%. Men report that they have been vaccinated morefrequently than women, with a higher difference of statistical significance concerning the tetanusinoculation. Moreover, doctors report that they are more often vaccinated, especially against HepatitisB and Tetanus, than the nursing stuff.Conclusions: According to our findings there is a poor protection of the health‐care professionals, asfar as inoculation is concerned. The continuous training and broadening of the knowledge spectrum ofall health‐care professionals, will most certainly lead to a more systematic inoculation, aiming at thereduction of the infectious disease rate between doctors / nursing stuff and in‐patients.Key words: health professionals’ inoculation, vaccines, immunizationCORRESPONDING AUTHORIoannis A. Kyriazis,Korinthos General Hospital,L. Athinon 53, 20100, Korinthos, Greece,Τel. 2741361245,www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 196

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8<strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Email: ioanniskyriazis@yahoo.grΕΙΣΑΓΩΓΗΗσπ<strong>ο</strong>υδαιότητα εφαρμ<strong>ο</strong>γής<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>κληρωμέν<strong>ο</strong>υπρ<strong>ο</strong>γράμμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςεμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επαγγελματίες υγείαςσυντελεί σημαντικά στη μείωση της επίπτωσηςν<strong>ο</strong>σηρότητας των λ<strong>ο</strong>ιμωδών ν<strong>ο</strong>σημάτωνμεταξύ ασθενών και εργαζ<strong>ο</strong>μένων.Οι συστάσεις π<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν τα εμβόλιαβασίζ<strong>ο</strong>νται στα χαρακτηριστικά τωναν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιητικών παραγόντων, στιςεπιστημ<strong>ο</strong>νικές γνώσεις σχετικά με τις αρχέςτης ενεργητικής και παθητικής αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης,στην επιδημι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία και στα χαρακτηριστικάτων νόσων (π.χ. ν<strong>ο</strong>σηρότητα, θνητότητα,κόσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς θεραπείας, απώλειαπαραγωγικότητας), στις εκτιμήσεις για τηνασφάλεια των εμβ<strong>ο</strong>λίων, στην ανάλυση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υκόσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς των πρ<strong>ο</strong>ληπτικών μέτρων, στιςδημ<strong>ο</strong>σιευμένες και μη δημ<strong>ο</strong>σιευμένες μελέτες,και στις γνώμες των ειδικών της δημόσιαςυγείας καθώς και στην κλινική και πρ<strong>ο</strong>ληπτικήΙατρική 1 . Τα <strong>ο</strong>φέλη και <strong>ο</strong>ι κίνδυν<strong>ο</strong>ι τωνεμβ<strong>ο</strong>λίων συνδέ<strong>ο</strong>νται με τη χρήση όλων τωναν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικών παραγόντων (π.χ αντιγ<strong>ο</strong>νική<strong>ο</strong>υσία ή σκεύασμα π<strong>ο</strong>υ περιέχει αντισώματα).Εξαιτίας της επαφής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς με ασθενείς ήμ<strong>ο</strong>λυσματικά υλικά ασθενών, <strong>ο</strong>ι επαγγελματίεςυγείας βρίσκ<strong>ο</strong>νται σε κίνδυν<strong>ο</strong> έκθεσης καιπιθανής μετάδ<strong>ο</strong>σης νόσων π<strong>ο</strong>υ μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν ναπρ<strong>ο</strong>ληφθ<strong>ο</strong>ύν με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εμβ<strong>ο</strong>λιασμό. Για αυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νσημαντικό μέρ<strong>ο</strong>ς των πρ<strong>ο</strong>γραμμάτωνπρόληψης και ελέγχ<strong>ο</strong>υ λ<strong>ο</strong>ιμώξεων για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεπαγγελματίες υγείας 2 . Η άριστη χρήση τωνπαραγόντων αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης πρ<strong>ο</strong>φυλάσσει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεπαγγελματίες υγείας αλλά και παρέχειπρ<strong>ο</strong>στασία σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς από μόλυνση μέσωτης έκθεσής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σε επαγγελματίες υγείας π<strong>ο</strong>υπάσχ<strong>ο</strong>υν από κάπ<strong>ο</strong>ια λ<strong>ο</strong>ίμωξη.Τα συνεχή πρ<strong>ο</strong>γράμματα αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης θαμπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαν <strong>ο</strong>υσιαστικά να μειώσ<strong>ο</strong>υν και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ναριθμό των επίν<strong>ο</strong>σων επαγγελματιών υγείαςπ<strong>ο</strong>υ εργάζ<strong>ο</strong>νται στα ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεία, και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νσυν<strong>ο</strong>δευτικό κίνδυν<strong>ο</strong> μετάδ<strong>ο</strong>σης τωνασθενειών π<strong>ο</strong>υ μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν να πρ<strong>ο</strong>βλεφθ<strong>ο</strong>ύνμέσω <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ, σε άλλ<strong>ο</strong>υςεργαζόμεν<strong>ο</strong>υς και ασθενείς.Οπ<strong>ο</strong>ιαδήπ<strong>ο</strong>τε Υπηρεσία ή τμήμα πρ<strong>ο</strong>σφέρειάμεση φρ<strong>ο</strong>ντίδα σε ασθενείς, θα πρέπει ναενθαρρύνεται στην εφαρμ<strong>ο</strong>γή μιαςπεριεκτικής π<strong>ο</strong>λιτικής αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης για όλ<strong>ο</strong>υς<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επαγγελματίες υγείας. Η AmericanHospital Association 3 , έχει επικυρώσει τηνλει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργία πρ<strong>ο</strong>γραμμάτων αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης για<strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρ<strong>ο</strong>σωπικό των Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μείων και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςασθενείς .Οι συστάσεις αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης τηςΣυμβ<strong>ο</strong>υλευτικής Επιτρ<strong>ο</strong>πής σε θέματαεμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ, (Advisory Committee onimmunization Practices ‐ ACIP) 4 για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεπαγγελματίες υγείας θα πρέπει να ληφθ<strong>ο</strong>ύνλόγ<strong>ο</strong>, η διατήρηση της αν<strong>ο</strong>σίας απ<strong>ο</strong>τελείwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 197

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009υπόψη κατά την ανάπτυξη αυτής τηςπ<strong>ο</strong>λιτικής.Σκ<strong>ο</strong>πόςΣκ<strong>ο</strong>πός της παρ<strong>ο</strong>ύσας μελέτης ήταν νααξι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γηθ<strong>ο</strong>ύν τα επίπεδα αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης τωνεπαγγελματιών υγείας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υΚ<strong>ο</strong>ρίνθ<strong>ο</strong>υ, με απώτερ<strong>ο</strong> στόχ<strong>ο</strong> τηνενεργ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς όσ<strong>ο</strong>ν αφ<strong>ο</strong>ρά τηναπ<strong>ο</strong>τελεσματικότερη και <strong>ο</strong>ρθότερηαν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ςΗ εργασία απ<strong>ο</strong>τελεί μια περιγραφική,πρ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>πτική μελέτη συσχετίσεως.Οι επαγγελματίες υγείας π<strong>ο</strong>υ απ<strong>ο</strong>τέλεσαν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>δείγμα της μελέτης απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύνταν τόσ<strong>ο</strong> απόΙατρικό όσ<strong>ο</strong> και από ν<strong>ο</strong>σηλευτικό πρ<strong>ο</strong>σωπικό.Η συλλ<strong>ο</strong>γή των δεδ<strong>ο</strong>μένων πραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκεμε ανώνυμ<strong>ο</strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong>, π<strong>ο</strong>υαναπτύχθηκε για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σκ<strong>ο</strong>πό της συγκεκριμένηςέρευνας με βάση τα βιβλι<strong>ο</strong>γραφικά δεδ<strong>ο</strong>μένακαι τις συστάσεις εμβ<strong>ο</strong>λιασμών π<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>τείνειη ACIP 4 ,<strong>τ<strong>ο</strong></strong> CDC 1,2 και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Κ.Ε.Ε.Λ.Π.Ν.Ο. Ταεμβόλια γιατα <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία και ερωτήθηκαν <strong>ο</strong>ιεπαγγελματίες υγείας αν έχ<strong>ο</strong>υν αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιηθείαφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαν τιςΗπατίτιδες Α και Β, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νΤέταν<strong>ο</strong>, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Πνευμ<strong>ο</strong>νιόκ<strong>ο</strong>κκ<strong>ο</strong> και τη Γρίπη.Η έρευνα πραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε <strong>τ<strong>ο</strong></strong> χρ<strong>ο</strong>νικόδιάστημα από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Ιαν<strong>ο</strong>υάρι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ 2007έως και<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Μάρτι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ 2007 σε επαγγελματίες υγείας<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υ Κ<strong>ο</strong>ρίνθ<strong>ο</strong>υCopyright © 2009Δόθηκαν συν<strong>ο</strong>λικά 250 ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγια , απόαυτά επεστράφησαν συμπληρωμένα τα 233,τα 20 από αυτά απ<strong>ο</strong>κλείστηκαν από τη μελέτηλόγω ατελ<strong>ο</strong>ύς συμπλήρωσής. Τ<strong>ο</strong> τελικό δείγματης μελέτης μας διαμ<strong>ο</strong>ρφώθηκε στα 213 <strong>ο</strong>ρθάαυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>συμπληρ<strong>ο</strong>ύμενα ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγια.Στατιστική ανάλυσηΓια την στατιστική ανάλυση χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε<strong>τ<strong>ο</strong></strong> στατιστικό πρόγραμμα SPSS 13 και <strong>ο</strong>ιδ<strong>ο</strong>κιμασίες Crosstabs x2 (chi‐ square) καιFishers’ extract test. Η δε καν<strong>ο</strong>νικότητα τωνμεταβλητών ελέγχθηκε με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Kolmogorov‐Smirnov κριτήρι<strong>ο</strong>.Απ<strong>ο</strong>τελέσματαΤ<strong>ο</strong> δείγμα των ερωτώμενων απ<strong>ο</strong>τέλεσανσυν<strong>ο</strong>λικά 138 Γιατρ<strong>ο</strong>ί και 75 Ν<strong>ο</strong>σηλευτές(γράφημα 1). Η μέση ηλικία τωνσυμμετεχόντων ήταν τα 35,7 έτη , με τυπικήαπόκλιση 9,6 έτη (SD±9,6).Τα απ<strong>ο</strong>τελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι μόν<strong>ο</strong>δύ<strong>ο</strong> (2) επαγγελματίες υγείας (1,7%),ανέφεραν ότι δεν είχαν εμβ<strong>ο</strong>λιαστεί με κανένααπό τα πέντε εμβόλια, όπως αυτάαναφέρ<strong>ο</strong>νται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 1. Επίσης 25εργαζόμεν<strong>ο</strong>ι (20,8%), ανέφεραν πλήρηεμβ<strong>ο</strong>λιασμό, δηλαδή και για τα πέντε εμβόλια(γράφημα 2).Ο αναφερόμεν<strong>ο</strong>ς εμβ<strong>ο</strong>λιασμός αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσεκυρίως <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Τέταν<strong>ο</strong> (60%),την ΗπατίτιδαΒ(55,8%) και την Ηπατίτιδα Α(15,7%).Ακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύθησαν <strong>ο</strong> Αντιγριπικός εμβ<strong>ο</strong>λιασμόςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 198

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009(24,2%) και <strong>ο</strong> εμβ<strong>ο</strong>λιασμός για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νΠνευμ<strong>ο</strong>νόκ<strong>ο</strong>κκ<strong>ο</strong> (4,2%) (γράφημα 3).Υψηλό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό 63,3% (n=76) από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεπαγγελματίες υγείας αναφέρ<strong>ο</strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υλάχισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νμία φ<strong>ο</strong>ρά τρύπημα από βελόνη <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νπρ<strong>ο</strong>ηγ<strong>ο</strong>ύμεν<strong>ο</strong> χρόν<strong>ο</strong>.ΣυσχετίσειςΟι άνδρες εμφανίζ<strong>ο</strong>νται περισσότερ<strong>ο</strong> συνεπείςσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εμβ<strong>ο</strong>λιασμό από τις γυναίκεςεπαγγελματίες υγείας, με μεγαλύτερηστατιστικά σημαντική διαφ<strong>ο</strong>ρά p

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Η μελέτη μας διεξήχθη σε ένα μικρό επαρχιακόν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> και συμπεριέλαβε σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> δείγμα τηςγιατρ<strong>ο</strong>ύς και ν<strong>ο</strong>σηλευτές. Σαφέστατα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μειακό περιβάλλ<strong>ο</strong>ν εργάζ<strong>ο</strong>νται καιάλλες <strong>ο</strong>μάδες εργαζ<strong>ο</strong>μένων π<strong>ο</strong>υ θα πρέπει ναελεγχθ<strong>ο</strong>ύν και να εμβ<strong>ο</strong>λιασ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν σύμφωνα μετις διεθνείς συστάσεις. Παρόλα αυτά η έρευναμας εστιάστηκε σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς γιατρ<strong>ο</strong>ύς και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςν<strong>ο</strong>σηλευτές <strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ι διατρέχ<strong>ο</strong>υν ίσως και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νμεγαλύτερ<strong>ο</strong> επαγγελματικό κίνδυν<strong>ο</strong>μετάδ<strong>ο</strong>σης μ<strong>ο</strong>λυσματικών ν<strong>ο</strong>σημάτων σεαυτόν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν χώρ<strong>ο</strong>.Από τα δημ<strong>ο</strong>γραφικά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δείγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςκαιτα χαρακτηριστικά π<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν τηνεργασία μας φαίνεται ότι <strong>ο</strong> μέσ<strong>ο</strong>ς όρ<strong>ο</strong>ς ηλικίαςτων συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν 35,7 έτη,εύρημα π<strong>ο</strong>υ συμφωνεί με αρκετές συναφείςμελέτες από τη διεθνή βιβλι<strong>ο</strong>γραφία 6,7 .Τ<strong>ο</strong> υψηλότερ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό των ερωτώμενων στημελέτη μας αναφέρει ότι έχει εμβ<strong>ο</strong>λιαστεί με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>εμβόλι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Τετάν<strong>ο</strong>υ 60% και έπεται <strong>τ<strong>ο</strong></strong>εμβόλι<strong>ο</strong> της Ηπατίτιδας Β 55,8%, π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά π<strong>ο</strong>υδείχν<strong>ο</strong>υν ότι <strong>ο</strong>ι επαγγελματίες υγείας είτε δενείναι ενημερωμέν<strong>ο</strong>ι είτε αδιαφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν για τηναν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Αναφ<strong>ο</strong>ρικά με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> επίπεδ<strong>ο</strong> εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ τηςηπατίτιδας Β, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό των εμβ<strong>ο</strong>λιασμένωνεπαγγελματιών στη μελέτη μας 55,8%,υπ<strong>ο</strong>λείπεται <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ π<strong>ο</strong>υ αναφέρεταιστη μελέτη των Robyn R. M. Gershon et al, 8στην <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία <strong>ο</strong>ι επαγγελματίες υγείαςαναφέρ<strong>ο</strong>υν εμβ<strong>ο</strong>λιαστικηηπατίτιδα Β σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 64%.κάλυψη για τηνCopyright © 2009Τα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά πλήρ<strong>ο</strong>υς αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης σεαρκετές μελέτες κυμαίν<strong>ο</strong>νται από 71%‐81% 9,10,11 ενώ σε άλλες, τα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά είναι π<strong>ο</strong>λύμικρότερα (40%‐53%). 7,12,13,14 ειδικά σε χώρεςμε υψηλή επικράτηση της νόσ<strong>ο</strong>υ όπως ηΝιγηρία 14 .Οι άνδρες Ιατρ<strong>ο</strong>ί στη μελέτη μας φαίνεται ναεμφανίζ<strong>ο</strong>υν υψηλότερα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στάαν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Τέταν<strong>ο</strong> και τηνΗπατίτιδα Β από τις γυναίκες Ν<strong>ο</strong>σηλεύτριε ς.Παρόμ<strong>ο</strong>ιες συσχετίσεις παρ<strong>ο</strong>υσιάζ<strong>ο</strong>νται απόάλλες διεθνείς έρευνες, 7,15 ενώ κάπ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>ιερευνητές δεν αναφέρ<strong>ο</strong>υν συσχετίσεις μεταξύεμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ και δημ<strong>ο</strong>γραφικώνσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχείων. 16,11Σχετικά με την αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> εμβόλι<strong>ο</strong> τηςΓρίπης, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό των εμβ<strong>ο</strong>λιασθέντων στημελέτη μας εμφανίζεται ανησυχητικά χαμηλό(24,2%). Τ<strong>ο</strong> απ<strong>ο</strong>τέλεσμα αυτό συμφωνεί μεαυτό άλλων μελετών π<strong>ο</strong>υ αναφέρ<strong>ο</strong>υναντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα π<strong>ο</strong>λύ χαμηλά π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στάεμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ ( 19.6% και 20.6%) όπως <strong>ο</strong>ιμελέτες των Gil H, et al 17 και των R.Jimet al 18Άλλες μελέτες αναφέρ<strong>ο</strong>υν επίσης μικράπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ για τη Γρίπη28% 15,19,20 .έωςΑντίθετα, π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ από 35%‐62%, εμφανίζ<strong>ο</strong>νται σε αρκετές έρευνες 15,21,22με τα υψηλότερα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά να δίν<strong>ο</strong>νται στιςμελέτες των Nichol KL, Hauge M 22 και Ohrt C.K.,McKinney W.P. 23στις <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίες <strong>τ<strong>ο</strong></strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στόεμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ ήταν 61%‐62%. Αξίζει νασημειωθεί ότι <strong>ο</strong>ι τελευταίες έρευνες έχ<strong>ο</strong>υνwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 200

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong> ς 2009πραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιηθεί κυρίως στις ΗΠΑ, όπ<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>αντιγριππικ<strong>ο</strong>ς εμβ<strong>ο</strong>λιασμός έχει γίνεισυνείδηση σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επαγγελματίες υγείας.Στην πλει<strong>ο</strong>ψηφία των ερευνητικών μελετών17,18,19 αναφέρεται ότι η ενεργ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση, ηεκπαίδευση και η πρ<strong>ο</strong>σβασιμότητα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>εμβόλι<strong>ο</strong> απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς κ<strong>ο</strong>μβικ<strong>ο</strong>ύςπαράγ<strong>ο</strong>ντες στην αύξηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υεμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ για την Γρίπη.Η χαμηλή αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση των επαγγελματιώνυγείας στη μελέτη μας σχετικά με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> εμβόλι<strong>ο</strong>της Ηπατίτιδας Α(15,7%) δεν συμφωνεί μεαπ<strong>ο</strong>τελέσματα από διεθνείς μελέτες 24,25 στις<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίες τα αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησηςξεπερν<strong>ο</strong>ύν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 50%, αλλά αυτά πρ<strong>ο</strong>έρχ<strong>ο</strong>νταιαπό μελέτες π<strong>ο</strong>υ διεξήχθησαν τόσ<strong>ο</strong> στις ΗΠΑόσ<strong>ο</strong> και σε Ευρωπαϊκές χώρες όπως <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Βέλγι<strong>ο</strong>και την Ισπανία στις <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίες <strong>τ<strong>ο</strong></strong> εμβόλι<strong>ο</strong> τηςηπατίτιδας Α ανήκει στα εμβόλια <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υπρ<strong>ο</strong>γράμμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς υπ<strong>ο</strong>χρεωτικ<strong>ο</strong>ύ εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύτων αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχων αυτών χωρών. Στην Ελλάδα<strong>τ<strong>ο</strong></strong> εμβόλι<strong>ο</strong> της ηπατίτιδας Α εντάχθηκε σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πρόγραμμα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ υπ<strong>ο</strong>χρεωτικ<strong>ο</strong>ύ εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύμόλις <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 1998.Τ<strong>ο</strong> συν<strong>ο</strong>λικό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό επαγγελματικής έκθεσηςσε βι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά υγρά (νυγμός από βελόνη η άλλ<strong>ο</strong>αιχμηρό αντικείμεν<strong>ο</strong>) στην παρ<strong>ο</strong>ύσα μελέτη,είναι 63,3% π<strong>ο</strong>υ απ<strong>ο</strong>τελεί ένα αρκετά μεγάλ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό. Αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχες έρευνες, αναφέρ<strong>ο</strong>υνπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά όλων των τύπων έκθεσης από 45%‐93%. 8,19,11 Η διαφ<strong>ο</strong>ρά στα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στάδιαδερμικ<strong>ο</strong>ύ τραυματισμ<strong>ο</strong>ύ με βελόνα σε σχέσημε άλλες έρευνες μπ<strong>ο</strong>ρεί να <strong>ο</strong>φείλεται στηνCopyright © 2009εισαγωγή σε <strong>ο</strong>ρισμένες χώρες συσκευώνασφαλείας και την εκπαίδευση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υπρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ.Καμία στατιστικά σημαντική διαφ<strong>ο</strong>ρά δενπαρατηρήθηκε στα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά ατυχήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςμεταξύ γιατρών και ν<strong>ο</strong>σηλευτών(62,80% vs64,3%), αλλά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> υψηλό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό ατυχημάτωνπ<strong>ο</strong>υ αναφέρ<strong>ο</strong>νται θα πρέπει να απ<strong>ο</strong>τελέσειαφετηρία ενεργ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης ενημερωτικώνπρ<strong>ο</strong>γραμμάτων σχετικά με τα μέτραασφαλείας π<strong>ο</strong>υ πρέπει να υι<strong>ο</strong>θετηθ<strong>ο</strong>ύν στηνκαθημερινή ιατρική και ν<strong>ο</strong>σηλευτική πράξη.Τ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>λύ χαμηλό τέλ<strong>ο</strong>ς π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησηςκαι με τα πέντε συντεινόμενα διεθνώς εμβόλια20,8%, είναι αυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> αρχικά πρέπει ναμας πρ<strong>ο</strong>βληματίσει. Βέβαια η αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση με<strong>τ<strong>ο</strong></strong> εμβόλι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Τετάν<strong>ο</strong>υ εμφανίζειικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιητικά π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά τόσ<strong>ο</strong> σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςεργαζόμεν<strong>ο</strong>υς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ χειρ<strong>ο</strong>υργικ<strong>ο</strong>ύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>μέα (74,1%)όσ<strong>ο</strong> και σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς εργαζόμεν<strong>ο</strong>υς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικ<strong>ο</strong>ύ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μέα. Επίσης αυξημένα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά αλλά όχι σεικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιητικό βαθμό εμφανίζει και ηαν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> εμβόλι<strong>ο</strong> της ηπατίτιδας Βσε χειρ<strong>ο</strong>υργικό και παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>μέααντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα (59,3% έναντι 47,7%). Ταυπόλ<strong>ο</strong>ιπα εμβόλια αντίθετα (ηπατίτιδας Α,Πνευμ<strong>ο</strong>νιόκ<strong>ο</strong>κκ<strong>ο</strong>υ και Γρίπης) εμφανίζ<strong>ο</strong>υναπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>ητευτικά π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςσυμμετέχ<strong>ο</strong>ντες στη μελέτη επαγγελματίεςυγείας. Η αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> εμβόλι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υπνευμ<strong>ο</strong>νιόκ<strong>ο</strong>κκ<strong>ο</strong>υ εμφανίζει τα χαμηλότερα11,1% και 4,5% σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν χειρ<strong>ο</strong>υργικό καιπαθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>μέα αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 201

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς2009Π<strong>ο</strong>λλές δημ<strong>ο</strong>σιευμένες μελέτες 13,14,18,20 , έχ<strong>ο</strong>υνερευνήσει τις αιτίες επιτυχίας ή απ<strong>ο</strong>τυχίας τωνπρ<strong>ο</strong>γραμμάτων εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ των ΥπηρεσιώνΥγείας, καθώς επίσης και τις στάσεις καιπεπ<strong>ο</strong>ιθήσεις των επαγγελματιών υγείας.Κυριότερα εμπόδια απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν η έλλειψηγνώσεων, <strong>ο</strong> φόβ<strong>ο</strong>ς των πιθανών παρενεργειών,η αμέλεια και η δυσκ<strong>ο</strong>λίες πρόσβασης σταεμβόλια.ΣυμπεράσματαΤ<strong>ο</strong> επίπεδ<strong>ο</strong> αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης των επαγγελματιώνυγείας στη μελέτη μας εμφανίζει, ανησυχητικά,χαμηλό επίπεδ<strong>ο</strong> αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης. Δεν πρέπει ναμας εφησυχάζει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> γεγ<strong>ο</strong>νός ότι παρόμ<strong>ο</strong>ιααπ<strong>ο</strong>τελέσματα εμφανίζ<strong>ο</strong>υν μελέτες και απόάλλες χώρες. Οφείλ<strong>ο</strong>υμε να παρακινηθ<strong>ο</strong>ύμεαπό <strong>τ<strong>ο</strong></strong> παράδειγμα των επαγγελματιών υγείαςτόσ<strong>ο</strong> στην Αμερική όσ<strong>ο</strong> και στην Ευρώπη π<strong>ο</strong>υτηρ<strong>ο</strong>ύν με ακρίβεια <strong>τ<strong>ο</strong></strong> εμβ<strong>ο</strong>λιαστικόπρόγραμμα της χώρας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Ο εμβ<strong>ο</strong>λιασμός των επαγγελματιών υγείας στηχώρα μας επαφίεται στην α<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μική θέληση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υκάθε εργαζόμεν<strong>ο</strong>υ. Αυτό εξαρτάται από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>επίπεδ<strong>ο</strong> γνώσεων και την ενημέρωση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υκαθένα. Οι <strong>ο</strong>δηγίες από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> CDC και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ΚΕΕΛΠΝΟ δίν<strong>ο</strong>νται υπό μ<strong>ο</strong>ρφή συστάσεων σεαντίθετη με άλλες χώρες, όπως η Μ. Βρετανία ή<strong>ο</strong>ι ΗΠΑ στις <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίες <strong>ο</strong> εμβ<strong>ο</strong>λιασμός τωνεπαγγελματιών υγείας είναι υπ<strong>ο</strong>χρεωτικός.Παρά τις εκστρατείες εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ από τιςΕπιτρ<strong>ο</strong>πές Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μειακών Λ<strong>ο</strong>ιμώξεων και τηνσυνεχή ενημέρωση από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ΚΕΕΛΠΝΟ, η γνώσηCopyright © 2009των συντεινόμενων εμβ<strong>ο</strong>λίων και των μέτρωνπρ<strong>ο</strong>φύλαξης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.Πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ να υπερνικηθ<strong>ο</strong>ύν τα εμπόδιααυτά, και να αυξηθ<strong>ο</strong>ύν τα π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στάεμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ, τα πρ<strong>ο</strong>γράμματα εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύθα πρέπει να σχεδιασ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν πρ<strong>ο</strong>σεκτικά, να είναιπρ<strong>ο</strong>σφιλή σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν επαγγελματία υγείας και ναεφαρμ<strong>ο</strong>σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν λαμβάν<strong>ο</strong>ντας υπόψη τιςσυγκεκριμένες ανάγκες σε κάθε χώρ<strong>ο</strong>υγει<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικής περίθαλψης.Επίσης σημαντικό ρόλ<strong>ο</strong> για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μέλλ<strong>ο</strong>ν θαπαίξει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σύστημα της δημόσιας υγείας στηχώρα μας με την ένταξη αρκετών νέωνεμβ<strong>ο</strong>λίων σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> υπ<strong>ο</strong>χρεωτικό πρόγραμμαεμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ και έτσι αναμένεται να αλλάξει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό της εμβ<strong>ο</strong>λιαστικής κάλυψης των νέωνεργαζ<strong>ο</strong>μένων π<strong>ο</strong>υ εισάγ<strong>ο</strong>νται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σύστημαεργασίας.Η εφαρμ<strong>ο</strong>γή πρω<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κόλλ<strong>ο</strong>υ εμβ<strong>ο</strong>λιασμ<strong>ο</strong>ύ τέλ<strong>ο</strong>ςσε κάθε ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>, <strong>ο</strong>ι συνεχείς και εκτενείςπρ<strong>ο</strong>σπάθειες ενημέρωσης και εκπαίδευσης , ηδιατήρηση και έλεγχ<strong>ο</strong>ς αρχεί<strong>ο</strong>υ αν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησηςγια όλ<strong>ο</strong>υς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επαγγελματίες υγείας είναικάπ<strong>ο</strong>ια μέτρα π<strong>ο</strong>υ θα β<strong>ο</strong>ηθήσ<strong>ο</strong>υν στην αύξηση<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ των εμβ<strong>ο</strong>λιασμένωνεπαγγελματιών υγείας και ως εκ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ στημείωση της μετάδ<strong>ο</strong>σης ν<strong>ο</strong>σημάτων μεαπώτερα <strong>ο</strong>φέλη τόσ<strong>ο</strong> για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ίδι<strong>ο</strong>υς όσ<strong>ο</strong> καιγια <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς.Βιβλι<strong>ο</strong>γραφία1. CDC. Update: vaccine side effects,adverse reactions, contraindications, andwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 202

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong> ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong> ς 2009precautions: recommendations of theAdvisory Committee on ImmunizationPractices (ACIP). MMWR 1996;45(No.RR‐12).2. CDC. Guidelines for prevention oftransmission of humanimmunodeficiency virus and hepatitis Bvirus to health‐care and public‐safetyworkers: a response to P. L. 100–607,The Health. Omnibus ProgramsExtension Act of 1988. Atlanta, GA.: U.S.Department of Health and HumanServices, Public Health Service, Centersfor Disease Control; 1–45, 1989.3. American Hospital Association.Immunization: management advisory onhealth care delivery. American HospitalAssociation; 1992: Chicago, Illinois4. CDC. Guidelines for prevention oftransmission of humanimmunodeficiency virus and hepatitis Bvirus to health‐care and public‐safetyworkers: a response to P. L. 100–607,The Health. Omnibus ProgramsExtension Act of 1988. Atlanta, GA.: U.S.Department of Health and HumanServices, Public Health Service, Centersfor Disease Control; 1–45, 1989.5. American Hospital Association.Immunization: management advisory onhealth care delivery. American HospitalAssociation; 1992: Chicago, IllinoisCopyright © 20096. LaVela SL., Smith B., Weaver FM., LegroMW., Goldstein B., Nichol K. Attitudesand practices regarding influenzavaccination among healthcare workersproviding services to individuals withspinal cord injuries and disorders. InfectControl Hosp Epidemiol. 2004;25:933–9407. Dannetun E, Tegnell A, Torner A,Giesecke J. Coverage of hepatitis Bvaccination in Swedish healthcareworkers. J Hosp Infect. 2006Jun;63(2):201‐4. Epub 2006 Apr 18. Gershon RR, Mitchell C, Sherman MF,Vlahov D, Lears MK, Felknor S,et al.Hepatitis B vaccination in correctionalhealth care workers. Am J Infect Control.2005 Nov; 33(9):510‐8.9. King WD, Woolhandler STJ., Brown AF.,Jiang L., Kevorkian K., HimmelsteinDU.,et al. J GEN INTERN MED 2006;21:181–184.10. Cronbach LJ (1990). Essentials ofPsychological Testing, 5th edn. HarperCollins, New York.11. Manso VF, Castro KF, Matos SM,Junqueira AL, Souza SB, Sousa MM, et al.Compliance with hepatitis B virusvaccination and risk of occupationalexposure to blood and other body fluidsin intensive care department personnelin Brazil. Am J Infect Control. 2003Nov;31(7):431‐4.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 203

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 200912. Louther J, Feldman J, Rivera P, Villa N,DeHovitz J, Sepkowitz KA. Hepatitis Bvaccination program at a New York Cityhospital:seroprevalence,seroconversion, and declination. Am JInfect Con trol. 1998 Aug;2 6 (4):423‐7.13. Spence MR, Dash GP. Hepatitis B:perceptions, knowledge and vaccineacceptance among registered nurses inhigh‐ risk occupations in a universityhospital. Infect Control Hosp Epidemiol1990 Mar; 11(3): 129‐3314. Fatusi AO, Fatusi OA, Esimai AO,Onayade AA, Ojo OS. Acceptance ofhepatitis B vaccine by workers in aNigerian teaching hospital. East Afr MedJ. 2000 Nov;77(11):608‐12.15. Mah MW, Hagen NA, Pauling‐Shepard K,Hawthorne JS, Mysak M, Lye T,Understanding influenza vaccinationattitudes at a Canadian cancer center.Am J. Infect Control 2005; 33:243‐5016. Nakayama T, Aizawa C, Kuno‐Sakai H. Aclinical analysis of gelatin allergy anddetermination of its causal relationshipto the previous administration of gelatincontaining acellular pertussis vaccinecombined with diphtheria and tetanustoxoids. J Allergy Clin Immunol 1999;103:321–5.17. Gil H, Bailly P, Meaux‐Ruault N, ClementI, Floret N, Guiot A, Manteaux C,et al.Influenza vaccination among health‐careCopyright © 2009workers. Vaccination rates inuniversitary hospital of Besançon,winter 2003‐2004. Rev Med Interne.2006 Jan;27(1):5‐9. Epub 2005 Oct 2418. Jiménez‐García R, Hernández‐Barrera V,Carrasco‐Garrido P, Sierra‐Moros MJ,Martinez‐Hernandez D, de Miguel AG.Influenza vaccination coverages amongSpanish children, adults and health careworkers. Infection. 2006 Jun;34(3):135‐41.19. Mc Ewen M, Farren E. Actions and beliefsrelated to hepatitis B and influenzaimmunization among registered nursesin Texas. Publ Health Nurs 2005,22(3):230‐920. Qureshi AM, Hughes NJ, Murphy E,Primrose WR. Factors influencing uptakeof influenza vaccination among hospitalbasedhealth care workers. Occup Med(Lond). 2004 May;54(3):197‐201.21. Murray SB, Skull SA. Poor health carevaccination coverage and knowledge ofvaccination recommendations in atertiary Australia hospital. Aust N Z JPublic Health 2002 Feb; 26(1): 65‐822. Nichol KL, Hauge M. Influenzavaccination of healthcare workers.Infection Control Hosp. Epidemiol. 1997Mar;18(3):189‐9423. Ohrt C.K. and McKinney W.P.. Achievingcompliance with influenza immunizationof medical house staff and students. Awww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 204

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009randomized controlled trial. The journalof the American Medical Association.VOL.267 NO 10., march 11, 1992.24. Smith S., Weber S., Wiblin T.,Nettleman M. Cost‐effectiveness ofhepatitis A vaccination in healthcareworkers. Infection control and hospitalepidemiology.1997, vol. 18, (10), pp. 688‐69125. Thoelen S, Van Damme P, Leentvaar‐Kuypers A, Leroux‐Roels G, Bruguera M,Frei PC,et al. The first combined vaccineagainst hepatitis A and B: an overview.Copyright © 2009Vaccine. 1999 Mar 26;17(13‐14):1657‐62.ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1: Συστηνόμενα εμβόλια από την ACIPΣΥΣΤΗΝΟΜΕΝΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΣΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣΕμβόλι<strong>ο</strong> Ηπατίτιδας ΒΕμβόλι<strong>ο</strong> Ηπατίτιδας ΑΕμβόλι<strong>ο</strong> Τετάν<strong>ο</strong>υΠ<strong>ο</strong>λυδύναμ<strong>ο</strong> ατιγριπικό εμβόλι<strong>ο</strong>Εμβόλι<strong>ο</strong> Πνευμ<strong>ο</strong>νιόκ<strong>ο</strong>κκ<strong>ο</strong>υΓράφημα 1: Καταν<strong>ο</strong>μή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ με βάση την επαγγελματική ιδιότητα25020013815075100500ΙΑΤΡΟΙΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 205

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Γράφημα 2: Καταν<strong>ο</strong>μή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ με βάση την εμβ<strong>ο</strong>λιαστική κάλυψη100908070605040302010077,50%20,80%1,70%κανένα εμβόλι<strong>ο</strong> 5 εμβόλια ελλιπής εμβ<strong>ο</strong>λιαμόςΓράφημα 3: Καταν<strong>ο</strong>μή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ με βάση την εμβ<strong>ο</strong>λιαστική κάλυψη ανά εμβόλι<strong>ο</strong>Εμβ<strong>ο</strong>λιαστική καλυψη ανά εμβόλι<strong>ο</strong>Πνευμ/κ<strong>ο</strong>ς- 4,20%Γρίπη-24,20%Ηπατ. Α-15,70%Ηπατ. Β- 55,80%Τέταν<strong>ο</strong>ς-60%Πίνακας 2: Εμβ<strong>ο</strong>λιαστική κάλυψη ανάλ<strong>ο</strong>γα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong>ΓΡΠΗ ΠΝΕΥΜ.ΚΟΣ ΗΠΑΤ. Α ΗΠΑΤ. Β ΤΕΤΑΝΟΣΑΝΔΡΕΣ 30.8% 5.8% 23.1% 63.5% 75%ΓΥΝΑΙΚΕΣ 19.1% 2.9% 13.2% 50% 48.5%p value 0.14 0.44 0.16 0.14

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Πίνακας 3: Εμβ<strong>ο</strong>λιαστική κάλυψη ανάλ<strong>ο</strong>γα με την ειδικότηταΕιδικότητα ΓΡΠΗ ΠΝΕΥΜ.ΚΟΣ ΗΠΑΤ. Α ΗΠΑΤ. Β ΤΕΤΑΝΟΣΙΑΤΡΟΙ 28.2% 3.8% 17.9% 64.1% 67.9%ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ 16.7% 4.8% 16.7% 40.5% 45.2%p value 0.16 0.81 0.88

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΕΡΕΥΝΑΔιερεύνηση αιτιών ανδρικής υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότηταςΓ<strong>ο</strong>υρνή Μαρίτσα 1 , Π<strong>ο</strong>λυκανδριώτη Μαρία 2 , Μπαμπάτσικ<strong>ο</strong>υ Φω<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύλα 3 , Γ<strong>ο</strong>υρνή Παρασκευή 4 ,Φάρ<strong>ο</strong>ς Ευθύμι<strong>ο</strong>ς 5 , Ρ<strong>ο</strong>ύπα Ζωή 61. Καθηγήτρια Τμήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής Α΄ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ΤΕΙ Αθήνας2. Καθηγήτρια Εφαρμ<strong>ο</strong>γών, Τμήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής Α΄ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ΤΕΙ Αθήνας3. Επίκ<strong>ο</strong>υρ<strong>ο</strong>ς Καθηγήτρια Τμήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής Α΄ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ΤΕΙ Αθήνας4. Αναπληρώτρια Πρ<strong>ο</strong>ϊσταμένη Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> «Παμμακάρισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς»5. Μαιευτήρας –Γυναικ<strong>ο</strong>λόγ<strong>ο</strong>ς Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> «Λητώ»6. Καθηγήτρια, Τμήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ΤΕΙ ΛάρισαςΠΕΡΙΛΗΨΗΚατά τα τελευταία 50‐60 χρόνια, έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση της ανθρώπινηςγ<strong>ο</strong>νιμότητας, η <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία πλήττει περίπ<strong>ο</strong>υ <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 10% των ζευγαριών. Παρότι, η υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα συχνάαπ<strong>ο</strong>δίδεται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν γυναικεί<strong>ο</strong> παράγ<strong>ο</strong>ντα, εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ις, <strong>ο</strong> ανδρικός παράγ<strong>ο</strong>ντας είναι απ<strong>ο</strong>κλειστικάυπεύθυν<strong>ο</strong>ς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 20% των υπ<strong>ο</strong>γόνιμων ζευγαριών και συνυπεύθυν<strong>ο</strong>ς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 40‐50% τωνπεριπτώσεων.Σκ<strong>ο</strong>πός της μελέτης ήταν να διερευνήσει τα αίτια υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας σε άνδρες αναπαραγωγικήςηλικίας.Υλικό και Μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ς: Τ<strong>ο</strong>ν πληθυσμό της μελέτης απ<strong>ο</strong>τέλεσαν 106 παντρεμέν<strong>ο</strong>ι άνδρες, <strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ιαναζήτησαν ιατρική β<strong>ο</strong>ήθεια σε Κέντρ<strong>ο</strong> Υπ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύμενης Αναπαραγωγής. Tα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχείασυλλέχθηκαν με τη συμπλήρωση ενός ειδικά διαμ<strong>ο</strong>ρφωμέν<strong>ο</strong>υ ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ για τις ανάγκεςτης έρευνας, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> εκτός από τα δημ<strong>ο</strong>γραφικά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεία, περιελάμβανε και ερωτήσεις π<strong>ο</strong>υαφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαν τα αίτια υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας.Απ<strong>ο</strong>τελέσματα: Από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς 106 άνδρες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ της μελέτης, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 56,6% ήταν ηλικίας 30‐39 χρόνων, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 27,4% 40‐49 χρόνων, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 9,4% 50 χρόνων και άνω και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 6, 6% 20‐29 χρόνων.Τα απ<strong>ο</strong>τελέσματα έδειξαν ότι, η <strong>ο</strong>λιγ<strong>ο</strong>σπερμία ήταν η πρώτη αιτία υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας με π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό19,8%, δεύτερη ήταν η ασθεν<strong>ο</strong>σπερμία με 17,0%. Η υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα «αγνώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας»ήταν υπεύθυνη για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 10,4%, των περιπτώσεων, έπειτα ακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθ<strong>ο</strong>ύσαν η κιρσ<strong>ο</strong>κήλη με 4,7% καιη αζω<strong>ο</strong>σπερμία με 3,8%.Συμπεράσματα: Τα κύρια αίτια της ανδρικής υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας είναι η <strong>ο</strong>λιγ<strong>ο</strong>σπερμία, ηασθεν<strong>ο</strong>σπερμία, η υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα «αγνώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας», η κιρσ<strong>ο</strong>κήλη και η αζω<strong>ο</strong>σπερμία.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 208

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Eίναι σημαντικό να υι<strong>ο</strong>θετηθεί μια στρατηγική ενημέρωσης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ανδρικ<strong>ο</strong>ύ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ, η <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίαθα διευρύνει τη γνώση ως πρ<strong>ο</strong>ς τις αιτίες της ανδρικής αναπαραγωγικής ανικανότητας και θασυμβάλει σημαντικά στη θετικότερη αντιμετώπιση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>βλήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς.Λέξεις κλειδιά: υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα, άνδρες αναπαραγωγικής ηλικίας, αίτια υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας,π<strong>ο</strong>ιότητα σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς.ORIGINAL PAPERΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΓ<strong>ο</strong>υρνή ΜαρίτσαΚνωσ<strong>ο</strong>ύ 27, Γλυφάδα,Αθήνα, Τ.Κ: 161­65E­mail: mgourni@teiath.grEvaluation of men’s infertility causesGourni Maritsa 1 , Polikandrioti Maria 2 , Babatsikou Fotoula 3 , Gourni Paraskeui 4 , Faros Efthimios 5 ,Roupa Z<strong>ο</strong>i 61. Professor in Nursing Department A΄ΤΕΙ Athens, Greece.2. Laboratory Instructor in Nursing Department A΄ΤΕΙ of Athens, Greece.3. Assistant Professor in Nursing Department A΄ΤΕΙ Athens, Greece.4. Assistant Head Nurse of ‘Panmakaristos” Hospital.5. Obstetrician‐Gynaecologist at the LHTO clinic6. Professor in Nursing Department, ΑΤΕΙ of Larissa, GreeceABSTRACTIn the last 50‐60 years, has been observed a significant decrease in human fertility which affects10% of couples. Although infertility is often attributed to female cause, a male factor is solelyresp onsible in about 20% of infertile couples and contributing in another 40‐50% of cases.The purpose of the present study was to evaluate the causes of infertility to men at reproductiveage.Material – method: The sample study included 106 infertility married men that seeked medicalhelp in a Centre for Reproductive Health. Data were collected by the completion of a speciallydesigned questionnaire for the needs of the research which included both demographic data andquestions about the causes of infertility.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 209

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Results: From the 106 men <strong>ο</strong>f the studied population, 56,6% were men 30‐39 years old, 27,4%40‐49 years old, 9,4% 50 and above years old and the 6,6% 20‐29 years old. The resultsrevealed that oligospermia was the first cause of infertility in approximately 19,8% of men, andthe second cause was astenozoospermia in 17,0% of men. «Unexplained infertility» wasresponsible for another 10,4 % of cases, varicocele was identified in approximately 4,7% ofcases and azoospermia wa s identified in the 3,8% of infertile m en.Conclusions: The main causes of men infertility were oligospermia, astenozoospermiaunexplained infertility, varicocele and azoospermia. It is important, an educational – informingstrategy towards men population to be adopted, which will improve knowledge about the causesof an impaired male fecundity and will significantly contribute to the solution of the problem.Key words: infertility, men at reproductive age, etiologies, semen qualityCORRESPONDING AUTHORGourni Maritsa,Knossou 27, Glyfada,Athens, P.C: 161­65E­mail: mgourni@teiath.grΕΙΣΑΓΩΓΗΣτησύγχρ<strong>ο</strong>νη κ<strong>ο</strong>ινωνία, η αδυναμία επαφές. Ως γνωστό, η επιτυχής σύλληψητεκν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης απ<strong>ο</strong>τελείπ<strong>ο</strong>λυδιάστα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πρόβλημα με π<strong>ο</strong>ικίλες κ<strong>ο</strong>ινωνικές, ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικέςκαι <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικές πρ<strong>ο</strong>εκτάσεις. Σύμφωνα μεεκτιμήσεις <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Παγκόσμι<strong>ο</strong>υ Οργανισμ<strong>ο</strong>ύΥγείας, η ανθρώπινη γ<strong>ο</strong>νιμότητα έχει μειωθείσημαντικάκατά τα τελευταία 50 έτη καιπερίπ<strong>ο</strong>υ 50‐80 εκα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μμύρια ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μααντιμετωπίζ<strong>ο</strong>υν πρόβλημα υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας. 1,2,3Ως υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα <strong>ο</strong>ρίζεται η αδυναμίαεπίτευξης εγκυμ<strong>ο</strong>σύνης μετά από πρ<strong>ο</strong>σπάθειαενός <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υλάχισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν χρόν<strong>ο</strong>υ ή 6 μηνών γιαγυναίκες άνω των 35 ετών χωρίς κανένα μέτρ<strong>ο</strong>αντισύλληψης και με τακτικές σεξ<strong>ο</strong>υαλικέςεξαρτάται από π<strong>ο</strong>λλ<strong>ο</strong>ύς παραμέτρ<strong>ο</strong>υς π<strong>ο</strong>υαφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν κάθε πρόσωπ<strong>ο</strong> ξεχωριστά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζευγάρι ή μπ<strong>ο</strong>ρεί να είναι απ<strong>ο</strong>τέλεσμααλληλεπιδράσεων π<strong>ο</strong>υ σχετίζ<strong>ο</strong>νται με τηνγυναικεία και ανδρική αναπαραγωγικήικανότητα. 1,2,3Σε αντίθεση με τις αντιλήψεις <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υπαρελθόν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς, όπ<strong>ο</strong>υ η υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητααπ<strong>ο</strong>δίδ<strong>ο</strong>νταν κυρίως σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν γυναικεί<strong>ο</strong>παράγ<strong>ο</strong>ντα, στη σημερινή επ<strong>ο</strong>χή, έχει πλήρωςτεκμηριωθεί, ότι <strong>ο</strong> ανδρικός παράγων είναιδυνατόν να ευθύνεται απ<strong>ο</strong>κλειστικά ή εν μέρειγια την υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα των ζευγαριών. Πι<strong>ο</strong>www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 210

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong> ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009συγκεκριμένα, σύμφωνα με την βιβλι<strong>ο</strong>γραφία,<strong>ο</strong> ανδρικός παράγων είναι απ<strong>ο</strong>κλειστικάυπεύθυν<strong>ο</strong>ς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 20% των περιπτώσεωνυπ<strong>ο</strong>γόνιμων ζευγαριών και συνυπεύθυν<strong>ο</strong>ς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>40‐50%. 4Τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρείται <strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ένααυξανόμεν<strong>ο</strong> ενδιαφέρ<strong>ο</strong>ν για την διερεύνησητων αιτιών ανδρικής υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας. Ηδιαταραχή της αναπαραγωγικής ικανότηταςτων ανδρών είναι δυνατόν να πρ<strong>ο</strong>κύπτει απόπ<strong>ο</strong>λλές και διαφ<strong>ο</strong>ρετικ<strong>ο</strong>ύ βαθμ<strong>ο</strong>ύσπ<strong>ο</strong>υδαιότητας αιτίες. Η πι<strong>ο</strong> κ<strong>ο</strong>ινή αιτίαανδρικής υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας π<strong>ο</strong>υ ευθύν<strong>ο</strong>νται για<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 90% των περιπτώσεων, σχετίζεται με τηνσπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>γένεση και την αδυναμία τωνανδρών να παράγ<strong>ο</strong>υν ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιητικό αριθμόυγι<strong>ο</strong>ύς και καλής π<strong>ο</strong>ιότητας σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς. 6,8‐11Από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 1970, π<strong>ο</strong>λλ<strong>ο</strong>ί ερευνητές υπ<strong>ο</strong>στήριξαν,ότι η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης τηςυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας των ανδρών, <strong>ο</strong>φείλεται όχιμόν<strong>ο</strong> σε μείωση των σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων αλλάκαι σε αλλαγές στην π<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς.5,6,7 Άλλ<strong>ο</strong>ι παράγ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>υ ευθύν<strong>ο</strong>νται για τηνανδρική υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα είναι ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικ<strong>ο</strong>ί,περιβαλλ<strong>ο</strong>ντικ<strong>ο</strong>ί, αγνώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας, κ.ά.6,8‐11Όσ<strong>ο</strong>ν αφ<strong>ο</strong>ρά τα αίτια της υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας τωνανδρών αξίζει να αναλύσ<strong>ο</strong>υμε δυ<strong>ο</strong> χρήσιμ<strong>ο</strong>υςόρ<strong>ο</strong>υς. Ως γόνιμ<strong>ο</strong> σπέρμα <strong>ο</strong>ρίζ<strong>ο</strong>υμε <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σπέρμα,όπ<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong> αριθμός των σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων είναιμεγαλύτερ<strong>ο</strong>ς ή ίσ<strong>ο</strong>ς από 10 εκα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μμύρια/ml μεφυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές τις υπόλ<strong>ο</strong>ιπες παραμέτρ<strong>ο</strong>υς. Οιπιθανότητες επιτυχίας κυήσεως με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σπέρμαCopyright © 2009αυτό είναι 93%. Ως υπ<strong>ο</strong>γόνιμ<strong>ο</strong> σπέρμα<strong>ο</strong>ρίζ<strong>ο</strong>υμε <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σπέρμα, όπ<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong> αριθμός τωνσπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων είναι μεγαλύτερ<strong>ο</strong>ς ή ίσ<strong>ο</strong>ςαπό 10 εκα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μμύρια/ml, αλλά μια ήπερισσότερες από τις άλλες παραμέτρ<strong>ο</strong>υς νακυμαίν<strong>ο</strong>νται στα κατώτερα φυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά όρια.Οι πιθανότητες επιτυχίας κυήσεως με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>σπέρμα αυτό είναι 81%. 8‐11Ο παγκόσμι<strong>ο</strong>ς Οργανισμός Υγείας πρ<strong>ο</strong>τείνειειδικ<strong>ο</strong>ύς διαγνωστικ<strong>ο</strong>ύς αλγόριθμ<strong>ο</strong>υς για τηδιάγνωση, την ταξινόμηση και τη θεραπεία τηςανδρικής υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας. 3 Ο <strong>ο</strong>ρμ<strong>ο</strong>νικός καιυπερηχ<strong>ο</strong>γραφικός έλεγχ<strong>ο</strong>ς, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>διάγραμμα, η βι<strong>ο</strong>ψία των όρχεωνκαι η γενετική μελέτη απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν μια<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>κληρωμένη διαγνωστική μελέτη <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υυπ<strong>ο</strong>γόνιμ<strong>ο</strong>υ άνδρα. 9,12Τέλ<strong>ο</strong>ς, αξίζει να σημειωθεί, ότι παρότι, υπάρχειπ<strong>ο</strong>ικιλ<strong>ο</strong>μ<strong>ο</strong>ρφία σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν τρόπ<strong>ο</strong> ζωής, τις συνήθειεςκαι την κ<strong>ο</strong>υλ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύρα των ανδρών σε όλα τα μέρητης γης, εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ις, η ανδρική υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητααπ<strong>ο</strong>τελεί παγκόσμι<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>λυπαραγ<strong>ο</strong>ντικόφαινόμεν<strong>ο</strong>. 8‐12Σκ<strong>ο</strong>πός της έρευνας ήταν η διερεύνηση αιτιώνυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας, σε άνδρες αναπαραγωγικήςηλικίας.ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣΤ<strong>ο</strong>ν πληθυσμό της έρευνας απ<strong>ο</strong>τέλεσαν 106άνδρες, <strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ι επιλέχθηκαν με την μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>της τυχαίας δειγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ληψίας.Η έρευνα πραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε σε Κέντρ<strong>ο</strong>Υπ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύμενης Αναπαραγωγής κατά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 211

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλ ι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009χρ<strong>ο</strong>νικό διάστημα από 1/2/2003 έως31/4/2003, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> επελέγη λόγω δύσκ<strong>ο</strong>ληςπρ<strong>ο</strong>σβασιμότητας σε άλλα κέντρα.Για τη συλλ<strong>ο</strong>γή των σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχείωνχρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε ειδικά διαμ<strong>ο</strong>ρφωμέν<strong>ο</strong>ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> για τις ανάγκες της έρευνας,<strong>τ<strong>ο</strong></strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> εκτός από τα δημ<strong>ο</strong>γραφικά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεία<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ, περιελάμβανε και μεταβλητέςπ<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαν τα αίτια υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>ν ιμότητας .Κατά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> αρχικό στάδι<strong>ο</strong> της έρευνας, έγινεπρ<strong>ο</strong>καταρκτική μελέτη (Pilot Study) με χρήση<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ ως εργαλεί<strong>ο</strong>.Μ<strong>ο</strong>ιράστηκαν 10 ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγια με σκ<strong>ο</strong>πό ναεκτιμηθεί η ευχέρεια συμπλήρωσης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ, η σαφήνεια και η ακρίβειατων καταχωρημένων σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχείων. Μετά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>πέρας της πρ<strong>ο</strong>καταρκτικής μελέτηςεπακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύθησε τρ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>ς τις απαιτήσεις τηςέρευνας. Η επιλ<strong>ο</strong>γή και <strong>ο</strong> τρόπ<strong>ο</strong>ς διατύπωσηςτων ερωτήσεων έγινε με κριτήρι<strong>ο</strong> τηδιαφύλαξη της ανωνυμίας της ταυτότητας τωνερω τηθέντων και τ η δημι<strong>ο</strong>υργία εμπισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σύνης.Η ανάλυση των δεδ<strong>ο</strong>μένων έγινε με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>στατιστικό πρόγραμμα ανάλυσης SPSS(Statistical Package for the Social Sciences) 13.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑπό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς 106 άνδρες π<strong>ο</strong>υ μελετήθηκαν σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κέντρ<strong>ο</strong> της Υπ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύμενης Αναπαραγωγής,<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 56,0% ήταν ηλικίας 30‐39 χρόνων, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>27,4%, 40‐49χρόνων, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 9,4% 50 χρόνων καιάνω και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 6,6% 20‐29 χρόνων.Copyright © 2009Ως πρ<strong>ο</strong>ς επάγγελμα των ανδρών, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 45,3%ήταν ελεύθερ<strong>ο</strong>ι επαγγελματίες, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 34,9% ήτανδημόσι<strong>ο</strong>ι υπάλληλ<strong>ο</strong>ι και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 19,8% ήτανιδιωτικ<strong>ο</strong>ί υπάλληλ<strong>ο</strong>ι.Ως πρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong> των ανδρών, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>51,8% ήταν απόφ<strong>ο</strong>ι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι ΑΕΙ ή ΤΕΙ,ακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθ<strong>ο</strong>ύσαν <strong>ο</strong>ι απόφ<strong>ο</strong>ι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι λυκεί<strong>ο</strong>υ 27,5%, <strong>ο</strong>ιαπόφ<strong>ο</strong>ι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι γυμνασί<strong>ο</strong>υ 7,5% και με ίσ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό6,6% ήταν <strong>ο</strong>ι απόφ<strong>ο</strong>ι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι από άλλες σχ<strong>ο</strong>λές και<strong>ο</strong>ι απόφ<strong>ο</strong>ι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι δημ<strong>ο</strong>τικ<strong>ο</strong>ύ.Ως πρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν τόπ<strong>ο</strong> διαμ<strong>ο</strong>νής, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 79,1 %, τωνανδρών διέμενε στην Στερεά Ελλάδα, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 7,0 %στα νησιά, και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 3,0 % στην Πελ<strong>ο</strong>πόννησ<strong>ο</strong>.Όλ<strong>ο</strong>ς <strong>ο</strong> πληθυσμός της μελέτης ήταν έγγαμ<strong>ο</strong>ιάνδρες. (Πίνακας 1).Από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς 106 άνδρες π<strong>ο</strong>υ μελετήθηκαν, <strong>ο</strong>ι 47δεν αντιμετώπιζαν πρόβλημα υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας.Όσ<strong>ο</strong>ν αφ<strong>ο</strong>ρά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> αίτι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ανδρικ<strong>ο</strong>ύ παράγ<strong>ο</strong>νταυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας, η <strong>ο</strong>λιγ<strong>ο</strong>σπερμία ήταν ηπρώτη αιτία με π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό 19,8%, δεύτερη ήτανη ασθεν<strong>ο</strong>σπερμία με 17,0%. Έπειταακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθ<strong>ο</strong>ύσαν η «αγνώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας» με10,4%, η κιρσ<strong>ο</strong>κήλη με 4,7% και ηαζω<strong>ο</strong>σπερμία με 3,8%. (Διάγραμμα 1, πίνακας2).Από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς 106 ερωτηθέντες κανείς δεναπάντησε ότι έχει πρόβλημα τερα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σπερμίας.Ως πρ<strong>ο</strong>ς τις συνήθεια <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ καπνίσμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>50,0% <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ της μελέτης ήτανκαπνιστές. (Πίνακας 3).www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 212

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΣΥΖΗΤΗΣΗ<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γένειας σε ηλικία, όπ<strong>ο</strong>υ η γ<strong>ο</strong>νιμότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςΗ αναπαραγωγική ικανότητα των ανδρώναπ<strong>ο</strong>τελεί μια περίπλ<strong>ο</strong>κη και λεπ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μερήδιαδικασία, η <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία εξαρτάται από π<strong>ο</strong>λλ<strong>ο</strong>ύςπαράγ<strong>ο</strong>ντες. Για την καλύτερη κατανόηση τωναιτιών ανδρικής υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας θα πρέπει ναγίνει διάκριση ανάμεσα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν όρ<strong>ο</strong>υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα και σεξ<strong>ο</strong>υαλική ανικανότητα.Ως υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα <strong>ο</strong>ρίζεται η έλλειψηικανότητας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς να γ<strong>ο</strong>νιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήσει,ενώ <strong>ο</strong> όρ<strong>ο</strong>ς σεξ<strong>ο</strong>υαλική ανικανότητα αφ<strong>ο</strong>ράτην απ<strong>ο</strong>υσία στύσης ή την ατελή στύση πέ<strong>ο</strong>υς.Βέβαια, μερικές φ<strong>ο</strong>ρές η σεξ<strong>ο</strong>υαλικήανικανότητα μπ<strong>ο</strong>ρεί να υπ<strong>ο</strong>κρύπτει σπέρμαυπ<strong>ο</strong>λειπόμενης γ<strong>ο</strong>νιμότητας γι’ αυτό και συχνάαναπτύσσεται και αυτή ως αίτι<strong>ο</strong>υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας.Στη σημερινή επ<strong>ο</strong>χή, <strong>ο</strong> μύθ<strong>ο</strong>ς ότι, <strong>ο</strong> γυναικεί<strong>ο</strong>ςπαράγ<strong>ο</strong>ντας ευθύνεται απ<strong>ο</strong>κλειστικά για τηναδυναμία τεκν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης έχει πλέ<strong>ο</strong>νκαταρριφθεί και συνεπώς η διερεύνηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υπρ<strong>ο</strong>βλήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς της υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας πρέπει ναεστιάζεται και σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ανδρικό παράγ<strong>ο</strong>ντα.Τα απ<strong>ο</strong>τελέσματα της παρ<strong>ο</strong>ύσας μελέτηςέδειξαν ότι, υψηλό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό ανδρώναναπαραγωγικής ηλικίας 20‐49 ετών έλαβανμέρ<strong>ο</strong>ς σε πρόγραμμα Υπ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύμενηςΑναπαραγωγής. Τ<strong>ο</strong> εύρημα αυτό απ<strong>ο</strong>δίδεταισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> γεγ<strong>ο</strong>νός, ότι η αναπαραγωγική ικανότηταείναι μέγιστη για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς άντρες σε νεαρή ηλικία,ελαττώνεται δε πρ<strong>ο</strong>ϊ<strong>ο</strong>ύσης της ηλικίας.Επιπρ<strong>ο</strong>σθέτως, στη σύγχρ<strong>ο</strong>νη επ<strong>ο</strong>χή, <strong>ο</strong>ι άνδρεςεπιλέγ<strong>ο</strong>υν την πατρότητα και τη δημι<strong>ο</strong>υργίαείναι χαμηλότερη. Σε αντίθεση με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> παρελθόν,όπ<strong>ο</strong>υ επικρα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύσε η αντίληψη, ότι ηυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα συνδέ<strong>ο</strong>νταν κυρίως με τηνηλικία της μητέρας, έχει πλέ<strong>ο</strong>ν δειχθεί, ότι ηηλικία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πατέρα απ<strong>ο</strong>τελείκαθ<strong>ο</strong>ριστικόπαράγ<strong>ο</strong>ντα για την ικανότητα ενός ζευγαρι<strong>ο</strong>ύνα συλλάβει διότι, η καλή π<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υσπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και η ικανότητα τωνσπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων να γ<strong>ο</strong>νιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>ύν τα ωάριαμειώνεται με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πέρασμα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ χρόν<strong>ο</strong>υ. Π<strong>ο</strong>λλ<strong>ο</strong>ίερευνητές υπ<strong>ο</strong>στηρίζ<strong>ο</strong>υν, ότι η πτώση τηςγ<strong>ο</strong>νιμότητας των ανδρών με την πάρ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υχρόν<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>φείλεται σε συνδυασμό παραγόντων,όπως στη μείωση της συχνότηταςσεξ<strong>ο</strong>υαλικών επαφών, στην αλλαγή τηςπ<strong>ο</strong>ιότητας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και σε αλλαγές τηςενδ<strong>ο</strong>κριν<strong>ο</strong>ύς λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργίας. 13‐16Σύμφωνα με πρόσφατη εργασία τωνStefankiewicz J., και συν., 6 έχει εκτιμηθεί, ότι <strong>τ<strong>ο</strong></strong>6% των ανδρών ηλικίας 15‐44 χρόνων είτε,είναι υπ<strong>ο</strong>γόνιμ<strong>ο</strong>ι είτε η γ<strong>ο</strong>νιμότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς έχεισημαντικά περι<strong>ο</strong>ριστεί. 6 Αντίθετα, από άλλεςμελέτες έχει δειχθεί, ότι η ηλικία πιθανόν ναμην απ<strong>ο</strong>τελεί παράγ<strong>ο</strong>ντα π<strong>ο</strong>υ ευθύνεται γιατην ανδρική υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα, καθότι, σύμφωναμε <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Π.Ο.Υ, άνδρες νεαρής ηλικίας στη Δανίαφαίνεται, ότι έχ<strong>ο</strong>υν αριθμό σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίωνμικρότερ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ φυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικ<strong>ο</strong>ύ και πι<strong>ο</strong>συγκεκριμένα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 10% των περιπτώσεων, <strong>ο</strong>ιπαράμετρ<strong>ο</strong>ι <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς είναι ενδεικτικ<strong>ο</strong>ίμιας μελλ<strong>ο</strong>ντικής πτώσης της γ<strong>ο</strong>νιμότητας. 8Συνεπώς, <strong>ο</strong> μικρός αριθμός τωνwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 213

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων πιθανόν να σχετίζεται καιμε άλλες παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές καταστάσεις ή γενετικέςανωμαλίες, όπως κρυψ<strong>ο</strong>ρχία, υπ<strong>ο</strong>σπαδία, κ.ά.,ή ακόμα και με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σύγχρ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong> τρόπ<strong>ο</strong> ζωής.Ως πρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong> επάγγελμα των ανδρών, στηνπαρ<strong>ο</strong>ύσα έρευνα, υψηλό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό ήτανελεύθερ<strong>ο</strong>ι επαγγελματίες και δημόσι<strong>ο</strong>ιυπάλληλ<strong>ο</strong>ι. Παρότι, η σχέση επαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς καιυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας δεν έχει πλήρως διευκρινισθεί,ύστερα από πρ<strong>ο</strong>σεκτική ανασκόπηση τηςβιβλι<strong>ο</strong>γραφίας πρ<strong>ο</strong>κύπτει, ότι η «φύση» <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υεπαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς είναι δυνατό να επηρεάσει τηναναπαραγωγική ικανότητα των ανδρών. Στην<strong>ο</strong>μάδα υψηλ<strong>ο</strong>ύ κινδύν<strong>ο</strong>υ ανήκ<strong>ο</strong>υν <strong>ο</strong>ι ελεύθερ<strong>ο</strong>ιεπαγγελματίες, όσ<strong>ο</strong>ι έχ<strong>ο</strong>υν π<strong>ο</strong>λύωρη καθιστικήεργασία όπως π.χ επαγγελματίες <strong>ο</strong>δηγ<strong>ο</strong>ί, κ.ά,όσ<strong>ο</strong>ι κατά την εργασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς έχ<strong>ο</strong>υν υψηλότερηκαι συχνότερη έκθεση σε χημικ<strong>ο</strong>ύςβλαπτικ<strong>ο</strong>ύςπαράγ<strong>ο</strong>ντες, όπως π.χ <strong>ο</strong>ι αγρότεςπ<strong>ο</strong>υ χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>ύν στις καλλιέργειες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ξικάφάρμακα και χημικά και τέλ<strong>ο</strong>ς όσ<strong>ο</strong>ι τελ<strong>ο</strong>ύν τηνεργασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς υπό κακές συνθήκες, όπωςυψηλή θερμ<strong>ο</strong>κρασία, ακτιν<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>λία, κ.ά.Επιπλέ<strong>ο</strong>ν, υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα είναι δυνατόν ναπαρατηρηθεί σε επαγγέλματα π<strong>ο</strong>υ σχετίζ<strong>ο</strong>νταιμε αιτίες π<strong>ο</strong>υ μειών<strong>ο</strong>υν τη φυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικήλει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ανδρικ<strong>ο</strong>ύ αναπαραγωγικ<strong>ο</strong>ύσυστήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς, π.χ σε γυμναστές ή <strong>ο</strong>ι αθλητέςπ<strong>ο</strong>υ κάν<strong>ο</strong>υν χρήση αναβ<strong>ο</strong>λικών ή καιυπέρμετρη σωματική δραστηριότητα. 6,17‐21Τ<strong>ο</strong> εύρημα της παρ<strong>ο</strong>ύσας μελέτης, ότι υψηλόπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό ήταν ελεύθερ<strong>ο</strong>ι επαγγελματίες,πιθανόν να απ<strong>ο</strong>δίδεται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> γεγ<strong>ο</strong>νός ότι, αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ίCopy right © 2009βιών<strong>ο</strong>υν εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νότερ<strong>ο</strong> άγχ<strong>ο</strong>ς λόγωεπαγγελματικών ευθυνών και υπ<strong>ο</strong>χρεώσεων,<strong>τ<strong>ο</strong></strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> έχει σ<strong>ο</strong>βαρό αντίκτυπ<strong>ο</strong> στην επιτυχίατης αναπαραγωγής. Σύμφωνα με τηνβιβλι<strong>ο</strong>γραφία, <strong>ο</strong>ι ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικ<strong>ο</strong>ί παράγ<strong>ο</strong>ντεςμπ<strong>ο</strong>ρεί να πρ<strong>ο</strong>καλέσ<strong>ο</strong>υν υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητα σεπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό 6‐10%. Τα συνηθέστερα αίτια είναι<strong>τ<strong>ο</strong></strong> άγχ<strong>ο</strong>ς, <strong>ο</strong>ι φ<strong>ο</strong>βίες, η συναισθηματικήαστάθεια, κ.ά. Ο ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικός παράγ<strong>ο</strong>νταςμπ<strong>ο</strong>ρεί να ευθύνεται και για την πρόωρηεκσπερμάτιση, τη μερική ανικανότηταεκσπερμάτισης ή την ύπαρξη ανώμαλωνμ<strong>ο</strong>ρφών σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων. Η διάγνωσητίθεται με τη λήψη ιατρικ<strong>ο</strong>ύ ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικ<strong>ο</strong>ύ και ηαντιμετώπιση βασίζεται στη συνεργασία μεψυχ<strong>ο</strong>λόγ<strong>ο</strong> ή και ψυχίατρ<strong>ο</strong>. 22Από τα απ<strong>ο</strong>τελέσματα της παρ<strong>ο</strong>ύσας έρευναςβρέθηκε, ότι υψηλό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό ανδρών ήταναπόφ<strong>ο</strong>ι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι τρι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>βάθμιας εκπαίδευσης, γεγ<strong>ο</strong>νός,π<strong>ο</strong>υ καταδεικνύει, ότι αφενός έχ<strong>ο</strong>υν γνώσεις,χρόν<strong>ο</strong> και <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μική δυνατότητα ναεν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πίσ<strong>ο</strong>υν τις αιτίες της υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητάς<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς, αφετέρ<strong>ο</strong>υ ότι, δεν αρν<strong>ο</strong>ύνται ναυπ<strong>ο</strong>βληθ<strong>ο</strong>ύν σε έλεγχ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και ναενταχθ<strong>ο</strong>ύν σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρόγραμμα τηςΥπ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύμενης Αναπαραγωγής. Τ<strong>ο</strong> υψηλόμ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong> επιτρέπει τηναπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>χήκαι την καλή ενημέρωση σχετικά με τηναιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία της υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας και ωθεί <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νανδρικό υπ<strong>ο</strong>γόνιμ<strong>ο</strong> πληθυσμό στην αναζήτησηβ<strong>ο</strong>ήθειας για την επίλυση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>βλήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς.Σύμφωνα με την έρευνα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Schmidt L., 23ακόμα και σε χώρες, όπ<strong>ο</strong>υ η πρόσβαση και ηwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 214

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τε ύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009αναζήτηση β<strong>ο</strong>ήθειας Υπ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύμενηςΑναπαραγωγής σε δημόσι<strong>ο</strong>υς φ<strong>ο</strong>ρείς είναιεύκ<strong>ο</strong>λη και έχει μικρό κόσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> χαμηλόμ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong> απ<strong>ο</strong>τελεί ισχυρόπρ<strong>ο</strong>γνωστικό παράγ<strong>ο</strong>ντα για την μηαναζήτησηβ<strong>ο</strong>ήθειας και ένταξης σε ένα τέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι<strong>ο</strong>πρόγραμμα.Ως πρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν τόπ<strong>ο</strong> διαμ<strong>ο</strong>νής, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> υψηλότερ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό ανδρών π<strong>ο</strong>υ ακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύθησανπρόγραμμα Υπ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύμενης Αναπαραγωγής,διέμενε στην Στερεά Ελλάδα., εύρημα, π<strong>ο</strong>υπιθανόν να σχετίζεται με την επίδρασηπεριβαλλ<strong>ο</strong>ν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γικών παραγόντων στηγ<strong>ο</strong>νιμότητα των ανδρών. Οι ερευνητές SwanSH., και συν., 24 συνέκριναν παραμέτρ<strong>ο</strong>υς τηςπ<strong>ο</strong>ιότητας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς γόνιμων ανδρώνπ<strong>ο</strong>υ διέμεναν στην επαρχία και ανδρών π<strong>ο</strong>υδιέμεναν σε αστικές περι<strong>ο</strong>χές της Αμερικής καικατέληξαν σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> συμπέρασμα, ότι ησυγκέντρωση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και ηκινητικότητα των σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων τωνανδρών είναι μικρότερη στις αγρ<strong>ο</strong>τικέςβι<strong>ο</strong>μηχανικέςπερι<strong>ο</strong>χές συγκριτικά με τιςαστικές περι<strong>ο</strong>χές. Πρόσφατες έρευνεςεπικεντρών<strong>ο</strong>νται στην δυσμενή επίδραση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υπεριβάλλ<strong>ο</strong>ν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς στην αναπαραγωγικήικανότητα. Μετά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> τέλ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ΙΙ παγκ<strong>ο</strong>σμί<strong>ο</strong>υπ<strong>ο</strong>λέμ<strong>ο</strong>υ και τη ραγδαία βι<strong>ο</strong>μηχανικήανάπτυξη, αυξήθηκε σημαντικά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ καρκίν<strong>ο</strong>υ των όρχεων και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό τωννε<strong>ο</strong>γέννητων αγ<strong>ο</strong>ριών με συγγενείς ανωμαλίεςτων γεννητικών <strong>ο</strong>ργάνων. Επιπρ<strong>ο</strong>σθέτως, <strong>ο</strong>ιδυσμενείς επιδράσεις της μόλυνσης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υCopyright © 2009πλανήτη στην τρ<strong>ο</strong>φική αλυσίδα βλάπ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ενδ<strong>ο</strong>κρινικό σύστημα επηρεάζ<strong>ο</strong>ντας τηναναπαραγωγική ικανότητα. 6,8Άλλ<strong>ο</strong>ι ερευνητές παρατηρ<strong>ο</strong>ύν γεωγραφικέςδιαφ<strong>ο</strong>ρές ως πρ<strong>ο</strong>ς την αναπαραγωγικήικανότητα των ανδρών και υπ<strong>ο</strong>στηρίζ<strong>ο</strong>υν ότι, ησυχνή και υψηλή έκθεση είτε, σεφυσικ<strong>ο</strong>ύςπαράγ<strong>ο</strong>ντες, όπως υψηλή θερμ<strong>ο</strong>κρασία, είτε,σε χημικ<strong>ο</strong>ύς παράγ<strong>ο</strong>ντες, όπως <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ξικάαπόβλητα, περι<strong>ο</strong>χές βι<strong>ο</strong>μηχανικής ζώνηςυψηλ<strong>ο</strong>ύ κινδύν<strong>ο</strong>υ, συντελ<strong>ο</strong>ύν στην αύξηση τηςσυχνότητας εμφάνισης της ανδρικήςυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας.6, 25‐27Εκτός από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ανωτέρωάλλ<strong>ο</strong>ς παράγ<strong>ο</strong>ντας π<strong>ο</strong>υ εν<strong>ο</strong>χ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιείταιπαράγ<strong>ο</strong>ντες, έναςγια τις αρνητικές συνέπειες στη γ<strong>ο</strong>νιμότητατων ανδρών και επιβεβαιώνεται από ταευρήματα της παρ<strong>ο</strong>ύσης μελέτης είναι <strong>τ<strong>ο</strong></strong>κάπνισμα καθότι, <strong>ο</strong> μισός πληθυσμός τηςμελέτης ήταν καπνιστές. Σύμφωνα με τηνβιβλι<strong>ο</strong>γραφία, η χρήση και <strong>ο</strong> εθισμός στηνικ<strong>ο</strong>τίνη έχ<strong>ο</strong>υναρνητική επίδραση στηνπ<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και στηνκινητικότητα των σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων καισυνεπώς μειών<strong>ο</strong>υν την αναπαραγωγικήικανότητα των ανδρών. 28‐30 Οι Künzle R, καισυν., 31 και <strong>ο</strong>ι Mostafa T., και συν., 32 έδειξαν, ότιάνδρες καπνιστές παρ<strong>ο</strong>υσιάζ<strong>ο</strong>υν αλλαγή στηνπ<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς ως πρ<strong>ο</strong>ς τηνπυκνότητα, τη μ<strong>ο</strong>ρφ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία, και τηνκινητικότητα των σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίωνσυγκρινόμεν<strong>ο</strong>ι με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς μη‐καπνιστές. Επίσης,σύμφωνα με την εργασία των Ozgur K., καιwww.vima‐ asklipiou.grΣελίδα 215

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009συν., 33 και των Zhang JP. και συν., 34 όπ<strong>ο</strong>υμελετήθηκαν υπ<strong>ο</strong>γόνιμ<strong>ο</strong>ι καπνιστές άνδρες, ηπ<strong>ο</strong>σότητα και τα έτη χρήσης νικ<strong>ο</strong>τίνηςαπ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν δυ<strong>ο</strong> σημαντικ<strong>ο</strong>ύς παραμέτρ<strong>ο</strong>υς π<strong>ο</strong>υεπηρεάζ<strong>ο</strong>υν την π<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong> υ σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς.Η <strong>ο</strong>λιγ<strong>ο</strong>σπερμία ήταν η πρώτη αιτίαυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας με 19,8% ενώ δεύτερη ήταν ηασθεν<strong>ο</strong>σπερμία με 17,0%. Έπειτα ακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθ<strong>ο</strong>ύνη αγνώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας με 10,4%, η κιρσ<strong>ο</strong>κήλημε 4,7% και η αζω<strong>ο</strong>σπερμία με 3,8%.Τ<strong>ο</strong>κυριότερ<strong>ο</strong> συμπέρασμα π<strong>ο</strong>υ διεξάγεται απότην μελέτη των δεδ<strong>ο</strong>μένων της παρ<strong>ο</strong>ύσηςέρευνας και επιβεβαιώνεται από τηβιβλι<strong>ο</strong>γραφία είναι, ότι <strong>ο</strong>ι διαταραχές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υσπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν την κύρια αιτίαυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας των ανδρών και συν<strong>ο</strong>ψίζ<strong>ο</strong>νταιως εξής :• Ασπερμία: Παντελής έλλειψη σπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςκατά την εκσπερμάτιση.• Αζω<strong>ο</strong>σπερμία: Απ<strong>ο</strong>υσία σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίωνσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σπερματικό υγρό.• Ολιγ<strong>ο</strong>ζω<strong>ο</strong>σπερμία: Συγκέντρωσησπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων μικρότερη από 20εκα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μμύρια/ml. Κινητικότητα καιμ<strong>ο</strong>ρφ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων σεφυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά επίπεδα.• Ασθεν<strong>ο</strong>ζω<strong>ο</strong>σπερμία: Π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στόσπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων με φυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικήπρ<strong>ο</strong>ωθητική κίνηση κάτω από 50% ήπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων με γρήγ<strong>ο</strong>ρηγραμμική πρ<strong>ο</strong>ωθητική γραμμικήκινητικότητα κάτω από 15%. Μ<strong>ο</strong>ρφ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίαCopyright © 2009και αριθμός σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων σεφυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά επίπεδα.• Τερα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σπερμία: Μείωση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύτων σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων με φυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικήμ<strong>ο</strong>ρφ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία κάτω από 50%. Κινητικότητακαι αριθμός σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων σεφυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά επίπεδα.•Ολιγ<strong>ο</strong>ασθεν<strong>ο</strong>τερα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σπερμία: Υπ<strong>ο</strong>δηλώνειδιαταραχή και των τριών παραμέτρων(αριθμός, κινητικότητα και μ<strong>ο</strong>ρφ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία)των σπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ζωαρίων κάτω από ταφυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά όρια. Συνδυασμ<strong>ο</strong>ί τωνπρ<strong>ο</strong>θεμάτων (<strong>ο</strong>λίγ<strong>ο</strong>‐αθεν<strong>ο</strong>‐τέρα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>) ανάδύ<strong>ο</strong> υπ<strong>ο</strong>δηλών<strong>ο</strong>υν αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχες διαταραχές.35‐38Η κιρσ<strong>ο</strong>κήλη βρέθηκε ως τέταρτη αιτίαυπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μελετώμεν<strong>ο</strong>υ ανδρικ<strong>ο</strong>ύπληθυσμ<strong>ο</strong>ύ. Τα απ<strong>ο</strong>τελέσματα συμφων<strong>ο</strong>ύν μετην βιβλι<strong>ο</strong>γραφία, όπ<strong>ο</strong>υ υπ<strong>ο</strong>στηρίζεται, ότι ηκιρσ<strong>ο</strong>κήλη παρατηρείται περίπ<strong>ο</strong>υ σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 10%των ανδρών και συναντάται κυρίως σεηλικιωμέν<strong>ο</strong>υς άντρες. Έρευνες δείξει, ότι ηκιρσ<strong>ο</strong>κήλη σχετίζεται με αλλ<strong>ο</strong>ιώσεις <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υσπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς. Υπεύθυν<strong>ο</strong>ι παράγ<strong>ο</strong>ντες για τηνπρόκληση κιρσ<strong>ο</strong>κήλης θεωρ<strong>ο</strong>ύνται η αύξησητης θερμ<strong>ο</strong>κρασίας των όρχεων, η <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίαδημι<strong>ο</strong>υργεί μη ευν<strong>ο</strong>ϊκές συνθήκες για τηνσπερμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>γένεση και η δευτερ<strong>ο</strong>παθήςδιαταραχή των κυττάρων <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Sertoli. 35‐38Ως κιρσ<strong>ο</strong>κήλη <strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μάζ<strong>ο</strong>νται <strong>ο</strong>ι κιρσ<strong>ο</strong>ειδείςδιευρύνσεις των φλεβών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σπερματικ<strong>ο</strong>ύτόν<strong>ο</strong>υ και <strong>ο</strong>φείλεται στην απ<strong>ο</strong>υσία ήανεπάρκεια των βαλβίδων της έσωwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 216

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009σπερματικής φλέβας. Περισσότερ<strong>ο</strong> συναντάταιστην αριστερή σπερματική φλέβα, ίσως λόγωαυξημένης υδρ<strong>ο</strong>στατικής πίεσης και λόγωμεγαλύτερ<strong>ο</strong>υ μήκ<strong>ο</strong>υς αυτής. Η αντιμετώπισήτης είναι χειρ<strong>ο</strong>υργική, διότι η συντηρητικήαγωγή δεν φαίνεται να είναι απ<strong>ο</strong>τελεσματική.Μετά την χειρ<strong>ο</strong>υργική διόρθωση τηςκιρσ<strong>ο</strong>κήλης, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σπέρμα βελτιώνεται σεπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό 40‐50%, ανάλ<strong>ο</strong>γα με την ηλικία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υάνδρα και η επιτυχία της σύλληψης φτάνει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>35‐40% σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πρώ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> χρόν<strong>ο</strong> μετά την επέμβαση.Αξι<strong>ο</strong>σημείω<strong>τ<strong>ο</strong></strong> είναι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ότι, σε υψηλό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στόπεριπτώσεων ανδρικής υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας δενανευρίσκεται κάπ<strong>ο</strong>ια αιτία.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΜέχρι και πριν λίγα χρόνια, όταν ένα ζευγάριπαρ<strong>ο</strong>υσίαζε πρόβλημα υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας, ηγυναίκα αυτόματα βαπτιζόταν στείρα και ήταναυτή π<strong>ο</strong>υ έπρεπε να περάσει όλες τιςδιαγνωστικές δ<strong>ο</strong>κιμασίες, ενώ συχνά <strong>ο</strong> άνδραςήταν απλός παρατηρητής.Σήμερα όμως, έχει καταρριφθεί <strong>ο</strong> μύθ<strong>ο</strong>ς,σύμφωνα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> «στείρ<strong>ο</strong>» χωράφιείναι πάν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>τε η γυναίκα και είναι γνωστό, ότι ηαδυναμία τεκν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης πρ<strong>ο</strong>σβάλλειαδιακρίτως γυναίκες και άνδρες. Είναι πλέ<strong>ο</strong>ν,επιστημ<strong>ο</strong>νικά απ<strong>ο</strong>δεδειγμέν<strong>ο</strong> ότι,για ναεπέλθει φυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γική γ<strong>ο</strong>νιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση πρέπει ναείναι απ<strong>ο</strong>λύτως υγιή και τα δύ<strong>ο</strong> μέρη <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υζεύγ<strong>ο</strong>υς.Η ανδρική γ<strong>ο</strong>νιμότητα είναι δυνατόν ναεπηρεαστεί από μεγάλη π<strong>ο</strong>ικιλία παραγόντων.Copyright © 2009Η αναζήτηση, η <strong>ο</strong>ρι<strong>ο</strong>θέτηση και η διατύπωση<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>βλήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς, δηλαδή η διάγνωση,απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν τα πρώτα βήματα για την επίλυση<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>βλήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς.Ο υγιής τρόπ<strong>ο</strong>ς ζωής, η απ<strong>ο</strong>φυγή καταστάσεωνπ<strong>ο</strong>υ μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν να <strong>ο</strong>δηγήσ<strong>ο</strong>υν σε διαταραχές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υσπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και η ενημέρωση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ανδρικ<strong>ο</strong>ύπληθυσμ<strong>ο</strong>ύ απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν απαραίτητεςπρ<strong>ο</strong>ϋπ<strong>ο</strong>θέσεις για τηνκαλή π<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υσπέρμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και την επίτευξη τηςγ<strong>ο</strong>νιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης.Βιβλι<strong>ο</strong>γραφία1. Benagiano G., Bastianelli C., Farris M.Infertility: a global perspective. MinervaGinecol. 2006;58(6):445‐57.2. Boivin J., Bunting L., Collins JA., NygrenKG. International estimates of infertilityprevalence and treatment‐seeking:potential need and demand for infertilitymedical care. Hum Reprod.2007; 22(6):1506 ‐12.3. WHO. Manual for the standardizedinvestigation, diagnosis andmanagement of the infertile male.Cambridge University Pr ess.2000.4. Brugh VM., Lipshultz LI. Male factorinfertility: evaluation and managment.Med Clin North Am. 2004;88(2):367‐85.5. Jouannet P., Wang C., Eustache F., Kold‐Jensen T., Auger J. Semen quality andmale reproductive health: thecontroversy about human spermwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 217

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong> ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009concentration decline. APMIS. 2001 14. Kühnert B., Nieschlag E. Reproductive;109(5):333‐44.6. Stefankiewicz J., Kurzawa R., Drozdzik M.Enviromental factors distributingfertility of men. Ginekol Pol. 2006;77(2):163‐169.7. Carlsen E., Giwercmen A., Keiding N.,Skakkebaek N. Evidence for decreasingquality of semen during past 50 years.BMJ 1992; 305:609‐13.8. Aitken J., Skakkebaek N., Roman Sh. Malereproductive health and the enviroment.MJA 2006;185(8):414‐15.9. Brugh VM., Lipshultz LI. Male factorinfertility: evaluation and management.Med Clin North Am. 2004;88(2):367‐85.10. Kolettis PN. Evaluation of the subfertileman .Endocrinol Metab Clin North Am.2003;32(3):689‐707.11. Kolettis PN., Sabanegh ES. Significantmedical pathology discovered during amale infertility evaluation. J Urol.2001;166(1):178‐8012. Bhasin S. Approach to the infertile man. JClin Endocrinol Metab. 2007; 92 (6) :1995‐2004.13. de La Rochebrochard E., de Mouzon J.,Thépot F., Thonneau P. French NationalIVF Registry (FIVNAT) Association.Fathers over 40 and increased failure toconceive: the lessons of in vitrofertilization in France. Fertil Steril.2006;85(5):1420‐4.functions of the ageing male. HumReprod Update. 2004;10(4):327‐39.15. Auger J., Jouannet P. Age and malefertility: biological factors. RevEpidemiol Sante Publique. 2005;53 SpecNo 2:2S25‐35.16. Kidd SA., Eskenazi B., Wyrobek AJ.Effects of male age on semen quality andfertility: a review of the literature. FertilSteril. 2001;75(2):237‐48.17. Olea N., Fernandez MF. Chemicals in theenvironment and human malefertility.Occup Environ Med.2007;64(7):430‐1.18. Queiroz EK., Waissmann W. Occupationalexposure and effects on the malereproductive system. Cad Saude Publica.2006;22(3):485‐93.19. Sheiner EK., Sheiner E., Hammel RD.,Potashnik G., Carel R. Effect ofoccupational exposures on male fertility:literature review. Ind Health.2003;41(2):55‐62.20. Jensen TK., Bonde JP., Joffe M. Theinfluence of occupational exposure onmale reproductive function. Occup Med(Lond). 2006;56(8):544‐53.21. Kumar S. Occupational exposureassociated with reproductivedysfunction. J Occup Health. 2004;46(1):1‐19.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 218

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 200922. Νέες Πρ<strong>ο</strong>σεγγίσεις στην Υπ<strong>ο</strong>β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύμενηΑναπαραγωγή. Διαδικτυακή σελίδα:www.diagnostiki.gr. Πρόσβαση: 1‐8‐2008.23. Schmidt L. Infertility and assistedreproduction in Denmark. Epidemiologyand psychosocial consequences. DanMed Bull. 2006; 53(4): 390‐417.24. Swan SH., Brazil C., Drobnis EZ., Liu F.,Kruse RL.,Hatch M., et al. Geographicdifferences in semen quality of ferile U.Smales. Environ Health Respect. 2003;111(4):414‐20.25. Petrelli G., Mantovani A. Environmentalrisk factors and male fertility andreproduction2002;65(4):297‐300.Contraception.26. World Health Organization. World WaterDay 2001: pollution from industry,mining and agriculture water, sanitationand health. Geneva: World HealthOrganization; 2001.27. Guillette LJ., Crain DA. Environmentalendocrine disrupters: an evolutionaryperspective. Εd. Taylor & Francis NewYork. 2000.28. Sépaniak S., Forges T., Monnier‐Barbarino P. Cigarette smoking andfertility in women and men. GynecolObstet Fertil. 2006;34(10):945‐9.29. Sepaniak S., Forges T., Gerard H.,Foliguet B., Bene MC., Monnier‐Barbarino P. The influence of cigaretteCopyright © 2009smoking on human sperm quality andDNA fragmentation. Toxicology.2006;223(1‐2):54‐60.30. Hassa H., Yildirim A., Can C., Turgut M.,Tanir HM., Senses T., et al.Effect ofsmoking on semen parameters of menattending an infertility clinic. Clin ExpObstet Gynecol. 2006;33(1):19‐22.31. Künzle R., Mueller MD., Hänggi W.,Birkhäuser MH., Drescher H., BersingerNA. Semen quality of male smokers andnonsmokers in infertile couples. FertilSteril. 2003;79(2):287‐91.32. Mostafa T., Tawadrous G., Roaia MM.,Amer MK., Kader RA., Aziz A. Effect ofsmoking on seminal plasma ascorbic acidin infertile and fertile males. Andrologia.2006; 38(6):221‐4.33. Ozgur K., Isikoglu M., Seleker M., DonmezL. Semen quality of smoking and nonsmokingmen in infertile couples in aTurkish population. Arch Gynecol Obstet.2005;271(2):109‐12.34. Zhang JP., Meng QY., Zhang LJ., Mao YL.,Sun ZX. Study of correlation and effect ofsmoking on semen quality of men.Zhonghua Nan Ke Xue. 2002;8(1):35‐7.35. Βhasin S. Approach to the infertile man. JClin Endocrinol Metab. 2007;92(6):1995‐2004.36. Αίτια – Διερεύνηση Υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότητας.Διαδικτυακήσελίδα:www.gynecology.gr. Πρόσβαση: 2‐9‐08www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 219

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 200937. Guyton. Η Φυσι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ανθρώπ<strong>ο</strong>υ.Εκδ. 5 η . Εκδ. Λίτσας, Αθήνα,1998.38. Pasqualotto FF., Locambo CV., AthaydeKS., Sami S. Measuring male infertility:epidemiological aspects Rev. Hosp.Clin. vol.58 no.3 São Paulo 2003.Copyright © 2009ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1: Καταν<strong>ο</strong>μή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μελετώμεν<strong>ο</strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ ανάλ<strong>ο</strong>γα με τα δημ<strong>ο</strong>γραφικά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεία.N %Ηλικία20‐29 χρόνων 7 6,630‐39 χρόνων 60 56,640‐49 χρόνων 29 27,450 και άνω 10 9,4ΕπάγγελμαΙδιωτικός υπάλληλ<strong>ο</strong>ς 21 19,8Δημόσι<strong>ο</strong>ς υπάλληλ<strong>ο</strong>ς 37 34,9Ελεύθερ<strong>ο</strong>ς επαγγελματίας 48 45,3Τόπ<strong>ο</strong>ς διαμ<strong>ο</strong>νήςΝησιά 7 6,4Στερεά Ελλάδα 87 79,1Βόρεια Ελλάδα 13 11,8Πελ<strong>ο</strong>πόννησ<strong>ο</strong>ς 3 2,7Μ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong>Δημ<strong>ο</strong>τικό 7 6,6Γυμνάσι<strong>ο</strong> 8 7,5Λύκει<strong>ο</strong> 29 27,5ΑΕΙ‐ΤΕΙ 55 51,8Άλλη σχ<strong>ο</strong>λή 7 6,6Πίνακας 2: Καταν<strong>ο</strong>μή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μελετώμεν<strong>ο</strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ ανάλ<strong>ο</strong>γα με τα αίτια υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότηταςΑΙΤΙΟ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ Ν %Ολιγ<strong>ο</strong>σπερμία 21 19,8Τερα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σπερμία ‐ ‐Ασθεν<strong>ο</strong>σπερμία 18 17Αζω<strong>ο</strong>σπερμία 4 3,8Κιρσ<strong>ο</strong>κήλη 5 4,7Αγνώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας 11 10,4Τίπ<strong>ο</strong>τα 47 44,3www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 220

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Πίνακας 3: Καταν<strong>ο</strong>μή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μελετώμεν<strong>ο</strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ ανάλ<strong>ο</strong>γα με τη συνήθεια <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ καπνίσμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς.ΚΑΠΝΙΣΜΑ Ν %Ναι 53 50Όχι 53 50Γράφημα 1: Αίτια ανδρικής υπ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>νιμότηταςΑΙΤΙΟ ΑΝΔΡΙΚΗΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ44%20%17%10%5%4%Ολιγ<strong>ο</strong>σπερμία Ασθεν<strong>ο</strong>σπερμία Αζω<strong>ο</strong>σπερμίαΚιρσ<strong>ο</strong>κήλη Αγνώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αιτι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας Τίπ<strong>ο</strong>ταwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 221

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΕΡΕΥΝΑΟι συνθήκες εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ και <strong>ο</strong>ιεπιπτώσεις <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σε ασθενείς και πρ<strong>ο</strong>σωπικόΔημητριάδ<strong>ο</strong>υ Παντέκα Αλεξάνδρα 1 , Λαβδανίτη Μαρία 1 , Μηνασίδ<strong>ο</strong>υ Ευγενία 1 , Τσαλ<strong>ο</strong>γλίδ<strong>ο</strong>υΑρετή 2 , Καυκιά Θε<strong>ο</strong>δώρα 3 , Σαπ<strong>ο</strong>υντζή‐ Κρέπια Δέσπ<strong>ο</strong>ινα41. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια PhD, Καθηγήτρια Εφαρμ<strong>ο</strong>γών Τμήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής, Αλεξάνδρει<strong>ο</strong>Τεχν<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλ<strong>ο</strong>νίκης2. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια ΤΕ Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> ΑΧΕΠΑ3. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια ΤΕ, Β΄ Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> ΙΚΑ Θεσσαλ<strong>ο</strong>νίκης4. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια PhD, Καθηγήτρια Τμήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής, Αλεξάνδρει<strong>ο</strong> Τεχν<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικόΕκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλ<strong>ο</strong>νίκηςΠΕΡΙΛΗΨΗΟι παράγ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>σδι<strong>ο</strong>ρίζ<strong>ο</strong>υν τις συνθήκες εργασίας είναι η π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τική κατάσταση τωνκτιρίων, <strong>ο</strong> εξ<strong>ο</strong>πλισμός κα ι η υλικ<strong>ο</strong>τεχνική υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μή των χώρων εργασίαςΣκ<strong>ο</strong>πός: O σκ<strong>ο</strong>πός της παρ<strong>ο</strong>ύσας μελέτης ήταν η απ<strong>ο</strong>τύπωση των συνθηκών εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υΝ<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ Πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ ως πρ<strong>ο</strong>ς την στελέχωση των υπηρεσιών, την κτιριακή και τηνυλικ<strong>ο</strong>τεχνική υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μή καθώς και η διερεύνηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ τρόπ<strong>ο</strong>υ επίδρασης των συνθηκών εργασίαςσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ίδι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ ό Πρ<strong>ο</strong>σωπικόΥλικό και μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ς: Τ<strong>ο</strong> δείγμα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ απ<strong>ο</strong>τέλεσαν 342 Ν<strong>ο</strong>σηλευτές και β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ίν<strong>ο</strong>σηλευτών. Η συλλ<strong>ο</strong>γή των δεδ<strong>ο</strong>μένων έγινε με ειδικό ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υ καταρτίστηκε από<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ερευνητές με βάση την βιβλι<strong>ο</strong>γρα φία .Απ<strong>ο</strong>τελέσματα. Π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό 56,4% <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ (n=193) χαρακτηρίζει την π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τικήκατάσταση των κτιρίων από π<strong>ο</strong>λύ κακή έως κακή, ενώ <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 78,7% θεωρεί ότι <strong>ο</strong> χώρ<strong>ο</strong>ς εργασίας<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςδεν διαθέτει τα μέσα και τα υλικά. Τ<strong>ο</strong> 92,1%, (n=315) εκτιμά ότι δεν υπάρχει ικανόςαριθμός ν<strong>ο</strong>σηλευτών πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ να καλυφθ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ι ν<strong>ο</strong>σηλευτικές ανάγκες των ασθενών και ότιτα ν<strong>ο</strong>σηλευτικά τμήματα υπ<strong>ο</strong>χρεών<strong>ο</strong>νται να λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργήσ<strong>ο</strong>υν χωρίς <strong>τ<strong>ο</strong></strong> απαραίτη<strong>τ<strong>ο</strong></strong> δυναμικό,πόρ<strong>ο</strong>υς και υλικά (92,7%, n=317).Τ<strong>ο</strong> Ν<strong>ο</strong>σηλευτικό Πρ<strong>ο</strong>σωπικόυπό τις παρ<strong>ο</strong>ύσες συνθήκες υπ<strong>ο</strong>χρεώνεται να κάνει επιλ<strong>ο</strong>γέςαντίθετες με την επαγγελματική <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ κρίση (60,2%, n= 206) και σε πρ<strong>ο</strong>σωπικό επίπεδ<strong>ο</strong> ξεπερνάκαθημερινά τις ανθρώπινες αν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>χές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ (94,4%, n= 323), δεν μπ<strong>ο</strong>ρεί να ανταπ<strong>ο</strong>κριθεί στιςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 222

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009κ<strong>ο</strong>ινωνικές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ υπ<strong>ο</strong>χρεώσεις λόγω των ωραρίων εργασίας (85,4%, n= 292), καθώς επίσης λόγωτης κόπωσης από την εργασία δεν μπ<strong>ο</strong>ρεί να ανταπ<strong>ο</strong>κριθεί στις <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ υπ<strong>ο</strong>χρεώσεις(88,9%, n= 304), ενώ τα πρ<strong>ο</strong>βλήματα της εργασίας συχνά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς απασχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύν ακόμη και σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σπίτι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς (73,1%, n= 250).ΣυμπεράσματαΤα απ<strong>ο</strong>τελέσματα της έρευνας ανέδειξαν τις π<strong>ο</strong>λύ δύσκ<strong>ο</strong>λες συνθήκες εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ στην Ελλάδα, και σε αυτό συντελεί η ύπαρξη κτιρίωνπ<strong>ο</strong>ιότητας και ελλιπώς εξ<strong>ο</strong>πλισμένων.κακήςΛέξεις κλειδιά: Συνθήκες εργασίας, κτιριακή υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μή,π<strong>ο</strong>ιότητα.αναλ<strong>ο</strong>γία ν<strong>ο</strong>σηλευτή πρ<strong>ο</strong>ς ασθενείς,ORIGINAL PAPERΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΔημητριάδ<strong>ο</strong>υ­Παντέκα Αλεξάνδρα,Αγί<strong>ο</strong>υ Νικ<strong>ο</strong>λά<strong>ο</strong>υ 4­6, Νέ<strong>ο</strong>ι Επιβάτες,57019 Θεσσαλ<strong>ο</strong>νίκη,Τηλ 23920­27957, 6977332408e­mail: adimitr@nurse.teithe.grWorking conditions of nursing personnel and their effects inpatients and personnelDimitriadou‐Panteka Alexandra 1 , Maria Lavdaniti 1 , Minasidou Eugenia 1 , Tsaloglidou Areti 2 ,Kafkia Theodora 3 , Sapountzi‐Krepia D 41. RN, PhD, Lecturer of Higher Technological Educational Institute of Thessalonica2. RN, PhD, AHEPA Hospital of Thessaloniki3. RN, IKA Hospital Thessaloniki4. RN, PhD, Professor of Higher Technological Educational Institute of ThessalonikiABSTRACTThe factors that determine the work conditions are the qualitative situation of buildings, theequipment, the material and technical infrastructure of working places.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 223

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Purpose: The purpose of the present study was the investigation of Nursing Personnel’sworking conditions regarding staffing, facilities, material and technical infrastructure as well asthe investigation of the way that working conditions influence Nursing Personnel.Subject and method: The study population was nurses and nurse assistants). Data werecollected with a specially designed, by the research team, questionnaire.Results: 56.4% of the sample (n=193) characterized the qualitative status of the buildings fromvery bad to bad. 78.7% (n=269) considered that their working place did not allocate the meansand materials, 92.1 % (n=315) stated that they are not enough employed in order to cover thepatients’ nursing needs. They also had the perception that they were forced to work without theessential staff, resources and equipment (92.7%, n=317).Nursing Personnel under the present conditions was compelled to make choices opposite to itsprofessional judgment (60.2%, n=206) and to daily exceed all human bearing (94.4%, n=323). Itwas also unable to correspond to social (85.4%, n=292) and family (88.9%, n=304) obligationsdue to working conditions. Finally, problems at work often preoccupied them at their home(73.1%, n=250).Conclusions The results showed the very difficult working conditions of nursing personnel inGreece, due to bad quality of buildings, insufficient equipment and understaffing.Key words: working conditions, building structure, ratio nurse/patient, qualityCORRESPONDING AUTHORDimitriadou­Panteka AlexandraAg. Nikolaou Str 4­6, Nei EpivatesTel no 23920­27957, 6977332408­e­mail: adimitr@nurse.teithe.grΕΙΣΑΓΩ ΓΗΤ<strong>ο</strong> Ν<strong>ο</strong>σηλευτικό επάγγελμα είναι την φυσική φρ<strong>ο</strong>ντίδα και την ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικήεπάγγελμα φρ<strong>ο</strong>ντίδας π<strong>ο</strong>υ απαιτεί <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ υπ<strong>ο</strong>στήριξη 2 .διαν<strong>ο</strong>ητική, συναισθηματική και φυσική Η επιτυχής άσκηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςπρ<strong>ο</strong>σπάθεια 1 και έχει ως στόχ<strong>ο</strong> την απαιτεί γνωστικές, τεχνικές καιικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση των αναγκών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αρρώσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ, διαπρ<strong>ο</strong>σωπικές δεξιότητες 3 , πρ<strong>ο</strong>ϋπ<strong>ο</strong>θέτειτην αλληλεπίδραση και την συνεχήwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 224

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009επικ<strong>ο</strong>ινωνία με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ασθενή 4 με συνέπεια ηπ<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ έργ<strong>ο</strong>υ ναεπηρεάζεται καθ<strong>ο</strong>ριστικά από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> επίπεδ<strong>ο</strong>στελέχωσης και τις γενικότερες συνθήκεςεργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ Πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ5‐7 .Οι παράγ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>σδι<strong>ο</strong>ρίζ<strong>ο</strong>υν τιςσυνθήκες εργασίας είναι η στελέχωση, ηπ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τική κατάσταση των κτιρίων, <strong>ο</strong>εξ<strong>ο</strong>πλισμός και η υλικ<strong>ο</strong>τεχνική υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μή τωνχώρων εργασίας 8 .Τ<strong>ο</strong> βασικό κριτήρι<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υ χαρακτηρίζει τηνπ<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ περιβάλλ<strong>ο</strong>ν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς εργασίαςσχετίζεται με την π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>τική και την π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τικήσύνθεση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ. Ηπ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>τική σύνθεσηπρ<strong>ο</strong>σδι<strong>ο</strong>ρίζεται από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νδείκτη αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχίας ν<strong>ο</strong>σηλευτή πρ<strong>ο</strong>ς ασθενείς 9και η π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τική από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> επίπεδ<strong>ο</strong> εκπαίδευσης.Η επαρκής στελέχωση απ<strong>ο</strong>τελεί τηναναγκαία συνθήκη πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>ιν<strong>ο</strong>σηλευτές να παρέχ<strong>ο</strong>υν π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τική φρ<strong>ο</strong>ντίδακαι να αναπτύξ<strong>ο</strong>υν όλες τις πτυχές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ ρόλ<strong>ο</strong>υ 6‐8 . Αναφέρεται ότισυντελεί στην ασφαλή εφαρμ<strong>ο</strong>γήν<strong>ο</strong>σηλευτικών πράξεων και στην επαρκήδιάθεση χρόν<strong>ο</strong>υ για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ασθενή 5‐7 . Τ<strong>ο</strong>επίπεδ<strong>ο</strong> εκπαίδευσης συνδέεται με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>επίπεδ<strong>ο</strong> γνώσεων, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> επηρεάζει τηνεπαγγελματική κρίση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτή. Είναιγνωστό ότι <strong>ο</strong>ι ν<strong>ο</strong>σηλευτές είναι κ<strong>ο</strong>ντά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νασθενή όλ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> εικ<strong>ο</strong>σιτετράωρ<strong>ο</strong>, έχ<strong>ο</strong>υν τηνδυνατότητα με την επαρκή γνώση π<strong>ο</strong>υδιαθέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν και τις κατάλληλες ν<strong>ο</strong>σηλευτικέςπαρεμβάσεις να ελαχισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήσ<strong>ο</strong>υν τυχόνCopyright © 2009αρνητικές συνέπειες για τη ζωή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υασθεν<strong>ο</strong>ύς παρέχ<strong>ο</strong>ντας έτσι υψηλό επίπεδ<strong>ο</strong>φρ<strong>ο</strong>ντίδας σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς 10‐13 .Και ενώ η διεθνής ν<strong>ο</strong>σηλευτική έρευναανέδειξε τα τελευταία έτη <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν τρόπ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υεμπλέκ<strong>ο</strong>νται και συμβάλλ<strong>ο</strong>υν <strong>ο</strong>ι ν<strong>ο</strong>σηλευτέςστην π<strong>ο</strong>ιότητα της παρεχόμενηςυγει<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικής περίθαλψης των ασθενών 9,14‐21στην Ελλάδα φαίνεται ότι δεν καταν<strong>ο</strong>ήθηκεη δυναμική <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ρόλ<strong>ο</strong>υ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και<strong>τ<strong>ο</strong></strong> γεγ<strong>ο</strong>νός αυτό διαμ<strong>ο</strong>ρφώνει τις συνθήκεςεργασίας, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ν<strong>ο</strong>μικό πλαίσι<strong>ο</strong> της άσκησης<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και τις κ<strong>ο</strong>ινωνικέςαντιλήψεις για την ν<strong>ο</strong>σηλευτική 8 .Οι υπηρεσίες υγείας απαι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν την ύπαρξηκατάλληλης υλικ<strong>ο</strong>τεχνικής υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μής καιεπαρκ<strong>ο</strong>ύς εξ<strong>ο</strong>πλισμ<strong>ο</strong>ύ. Η παρ<strong>ο</strong>χή της αυξάνειτην απ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>τικότητα και τηναπ<strong>ο</strong>τελεσματικότητα των ν<strong>ο</strong>σηλευτών καιβελτιώνει την επικ<strong>ο</strong>ινωνία μεταξύ αυτών καιάλλων επαγγελματικών <strong>ο</strong>μάδων 22 .Παράλληλα έχει βρεθεί ότι επηρεάζει τηνικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση των ν<strong>ο</strong>σηλευτών από τηνεργασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς 8,23 . Επιπλέ<strong>ο</strong>ν η καταλληλότητα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ χώρ<strong>ο</strong>υ συνεισφέρει στις συνθήκεςεργασίας των ν<strong>ο</strong>σηλευτών, τιςιατρ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>σηλευτικέςδιεπαγγελματικέςσχέσεις και στην θετική εμπειρία τωνασθενών με την ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μειακή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςφρ<strong>ο</strong>ντίδα 24 .Έρευνες στην χώρα μαςαπ<strong>ο</strong>καλύπ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν την απαρχαιωμένη και μηρεαλιστική δημόσια εικόνα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 225

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong> ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009επαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς 25 , τις κακές συνθήκεςάσκησής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ 8, 26 αλλά και την απ<strong>ο</strong>γ<strong>ο</strong>ήτευσητων ίδιων των επαγγελματιών τηςν<strong>ο</strong>σηλευτικής από τις συνθήκες εργασίας 27‐32. Από τη διερεύνηση της ΕλληνικήςΒιβλι<strong>ο</strong>γραφίας πρ<strong>ο</strong>κύπτει ότι στην Ελλάδαπ<strong>ο</strong>λύ λίγες ερευνητικές μελέτες υπάρχ<strong>ο</strong>υνσχετικά με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> θέμα ενώ δεν έχει διεξαχθείκάπ<strong>ο</strong>ια ανάλ<strong>ο</strong>γη έρευνα σε Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεία τηςΒόρειας Ελλάδας.Σκ<strong>ο</strong>πόςΟ σκ<strong>ο</strong>πός της παρ<strong>ο</strong>ύσας μελέτης ήταν ηδιερεύνηση των συνθηκών εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ ως πρ<strong>ο</strong>ς τηνστελέχωση των υπηρεσιών και την κτιριακήκαι υλικ<strong>ο</strong>τεχνική υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μή. Επιμέρ<strong>ο</strong>υς στόχ<strong>ο</strong>ιαπ<strong>ο</strong>τέλεσαν η διερεύνηση για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν τρόπ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υεπιδρ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ι συνθήκες εργασίας σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ίδι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>σηλευτικό πρ<strong>ο</strong>σωπικό και στηνπαρεχόμενη από αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύς φρ<strong>ο</strong>ντίδα καθώςκαι <strong>ο</strong> πρ<strong>ο</strong>σδι<strong>ο</strong>ρισμός των παραγόντων π<strong>ο</strong>υτην επηρεάζ<strong>ο</strong>υν.Υλικό και Μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ςΤ<strong>ο</strong>ν πληθυσμό της έρευνας απ<strong>ο</strong>τέλεσαν 342ν<strong>ο</strong>σηλευτές και β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ί ν<strong>ο</strong>σηλευτώντεσσάρων ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μείων της ΚεντρικήςΜακεδ<strong>ο</strong>νίας. Η επιλ<strong>ο</strong>γή των ατόμων π<strong>ο</strong>υσυμμετείχαν στην έρευνα έγινε με βάση ταακόλ<strong>ο</strong>υθα κριτήρια: α) Ηλικία άνω των 18ετών β) να έχ<strong>ο</strong>υν δυνατότητα επικ<strong>ο</strong>ινωνίαςκαι να μιλ<strong>ο</strong>ύν την ελληνική γλώσσα και γ) ναC opyright © 2009εργάζ<strong>ο</strong>νται σε κλινική. Η <strong>ο</strong>μάδα έρευναςενημέρωσε <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πληθυσμό της μελέτης για<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν σκ<strong>ο</strong>πό της έρευνας, ζητήθηκε ησυγκατάθεση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ και να απαντήσειανώνυμα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong>.Διανεμήθηκαν 600 ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγια καιεπιστράφηκαν απαντημένα τα 390.(π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό ανταπόκρισης 65%).Για τη διερεύνηση των συνθηκών εργασίας<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύχρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε ειδικό ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong><strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> καταρτίσθηκε από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ερευνητές καιστηρίχθηκε στη ν<strong>ο</strong>σηλευτική βιβλι<strong>ο</strong>γραφίαΤ<strong>ο</strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> απ<strong>ο</strong>τελεί<strong>τ<strong>ο</strong></strong> από δύ<strong>ο</strong>μέρη. Τ<strong>ο</strong> πρώ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> μέρ<strong>ο</strong>ς περιελάμβανεερωτήσεις, με τις <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίες καταγράφηκαν ταδημ<strong>ο</strong>γραφικά και επαγγελματικάχαρακτηριστικά των ερωτηθέντων (ηλικία,φύλ<strong>ο</strong>, επίπεδ<strong>ο</strong> εκπαίδευσης πρ<strong>ο</strong>ϋπηρεσία,θέση στην εργασία, εκπαίδευση μετά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>πτυ χί<strong>ο</strong> κλπ)Τ<strong>ο</strong> δεύτερ<strong>ο</strong> και κύρι<strong>ο</strong> μέρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ περιελάμβανε δύ<strong>ο</strong>ερωτήσεις αν<strong>ο</strong>ικτές και 15 κλεισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ τύπ<strong>ο</strong>υΜε τις πρώτες ζητήθηκε από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ν<strong>ο</strong>σηλευτικόπρ<strong>ο</strong>σωπικό π<strong>ο</strong>υ εργάζεται σε χειρ<strong>ο</strong>υργικέςκαι παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές κλινικές να σημειώσει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ναριθμό των ασθενών π<strong>ο</strong>υ ν<strong>ο</strong>σήλευε τηνσυγκεκριμένη ημέρα συμπλήρωσης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ καθώς επίσης και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ναριθμό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ (πλην τηςπρ<strong>ο</strong>ϊσταμένης) της ίδιας ημέρας κατάwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 226

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλ ι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ωράρι<strong>ο</strong> εργασίας, όπως ακριβώςαναγράφεται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> βιβλί<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ εβδ<strong>ο</strong>μαδιαί<strong>ο</strong>υπρ<strong>ο</strong>γράμμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς της κλινικής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Οι κλεισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ τύπ<strong>ο</strong>υ ερωτήσεις σχεδιάστηκανώστε να απαντώνται μέσω μιαςτετράβαθμης κλίμακας τύπ<strong>ο</strong>υ Likert μεσκ<strong>ο</strong>πό την καταγραφή και διερεύνηση τηςαντίληψης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ:• για τις συνθήκες εργασίας, την κτιριακήκαι υλικ<strong>ο</strong>τεχνική υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μή (τρειςερωτήσ εις)• για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> βαθμό στελέχωσης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υΝ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υ και τις τυχόν επιπτώσειςσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ν<strong>ο</strong>σηλευτικό πρ<strong>ο</strong>σωπικό και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςασθενείς (8 ερωτήσεις) και• τα βιώματα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύπρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ π<strong>ο</strong>υ συνδέ<strong>ο</strong>νται με τηάσκηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς (δύ<strong>ο</strong>ερωτήσεις)Στατιστική ανάλυσ ηΗ επεξεργασία των δεδ<strong>ο</strong>μένων και όλ<strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>ιστατιστικ<strong>ο</strong>ί έλεγχ<strong>ο</strong>ι έγιναν με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> στατιστικόπακέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> SPSS 11.0 for Windows. Ηπεριγραφική στατιστική χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκεγια την ανάλυση των δημ<strong>ο</strong>γραφικώνδεδ<strong>ο</strong>μένων, κατά την <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία υπ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίστηκαν<strong>ο</strong>ι καταν<strong>ο</strong>μές συχν<strong>ο</strong>τήτων κατά μεταβλητή,με μέσες τιμές ενώ τα διαστήματααξι<strong>ο</strong>πιστίας ετέθησαν σε επίπεδ<strong>ο</strong> 95%.Λόγω <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ότι <strong>ο</strong>ι μεταβλητές δεν ακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθ<strong>ο</strong>ύνκαν<strong>ο</strong>νική καταν<strong>ο</strong>μή χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκαν μηCopyright © 2009παραμετρικές δ<strong>ο</strong>κιμασίες. Για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν έλεγχ<strong>ο</strong> τηςσυσχέτισης μεταξύ των μεταβλητώνχρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε <strong>ο</strong> συντελεστής Spearman.Απ<strong>ο</strong>τελέσματαΤα δημ<strong>ο</strong>γραφικά και επαγγελματικάχαρακτηριστικά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ της μελέτηςπεριγράφ<strong>ο</strong>νται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 1. To 86,3%<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δείγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύσαν <strong>ο</strong>ι γυναίκες,72,2 % ήταν έγγαμ<strong>ο</strong>ι και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μεγαλύτερ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ήταν απόφ<strong>ο</strong>ι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι ΤΕΙ (68,6)Η πλει<strong>ο</strong>ψηφία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ 56,4%(n=193) αξι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γεί αρνητικά την π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τικήκατάσταση των κτιρίων και σε μεγαλύτερησυχνότητα 78,7% (n=269) θεωρεί ότι <strong>ο</strong>χώρ<strong>ο</strong>ς εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς δεν διαθέτει τα μέσα καιτα υλικά, ώστε <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρ<strong>ο</strong>σωπικό να ασκεί τηνεπαγγελματική <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δραστηριότητα με ασφάλειαπρ<strong>ο</strong>στατεύ<strong>ο</strong>ντας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εαυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς.(πίνακας 2).Τ<strong>ο</strong> κυκλικό ωράρι<strong>ο</strong> εργασίας συνδέεται με τηνεκπαίδευση μετά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πτυχί<strong>ο</strong> (r=0,179, p=0,001)και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ρυθμό παρακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύθησης συνεδρίων(r=0,212, p=0,000), όπ<strong>ο</strong>υ αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ί π<strong>ο</strong>υ έχ<strong>ο</strong>υνκυκλικό ωράρι<strong>ο</strong> εργασίας στερ<strong>ο</strong>ύνταιεκπαίδευσης μετά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πτυχί<strong>ο</strong> σε μεγαλύτερησυχνότητα (68,1%, n=147), καθώς επίσηςπαρακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθ<strong>ο</strong>ύν και λιγότερα συνέδρια (1,98έναντι 3,25 των άλλων).Από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 3 φαίνεται ότι <strong>ο</strong> αριθμόςτων ασθενών (μέση τιμή) π<strong>ο</strong>υ αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεί σεένα μέλ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ Πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύστα παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά τμήματα είναι 11 ασθενείς στηνwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 227

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ Α ΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong> ς, Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3<strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009πρωινή, 16 στην απ<strong>ο</strong>γευματινή και 24 ασθενείςστη νυκτερινή βάρδια, ενώ στα χειρ<strong>ο</strong>υργικάτμήματα 10 ασθενείς στην πρωινή, 15 στηναπ<strong>ο</strong>γευματινή και 28 ασθενείς στην νυκτερινήβάρδια. Η αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχία αφ<strong>ο</strong>ρά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σύν<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong> τωνκατηγ<strong>ο</strong>ριών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύχωρίς να γίνει διαχωρισμός σε Ν<strong>ο</strong>σηλευτέςκαι β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύς Ν<strong>ο</strong>σηλευτών.Τ<strong>ο</strong> Ν<strong>ο</strong>σηλευτικό Πρ<strong>ο</strong>σωπικό σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σύν<strong>ο</strong>λό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υσχεδόν (92,7%, n=317) έχει την αντίληψηότι υπ<strong>ο</strong>χρεώνεται συχνά να λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργήσει ταν<strong>ο</strong>σηλευτικά τμήματα χωρίς <strong>τ<strong>ο</strong></strong> απαραίτη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ανθρώπιν<strong>ο</strong> δυναμικό, πόρ<strong>ο</strong>υς και υλικάκαθώς επίσης στην ίδια υψηλή συχνότητα(92,1%, n=315) εκτιμά ότι δεν υπάρχει <strong>ο</strong>αναγκαί<strong>ο</strong>ς αριθμός πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ νακαλυφθ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ι ν<strong>ο</strong>σηλευτικές ανάγκες τωνασθενών (πίνακας 4). Η κατάσταση αυτήέχει τις επιπτώσεις της σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς καισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρ<strong>ο</strong>σωπικόΩς πρ<strong>ο</strong>ς τις επιπτώσεις σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>60,2% (n= 206) απ<strong>ο</strong>δέχεται ότι υπό τιςπαρ<strong>ο</strong>ύσες συνθήκες αρκετές φ<strong>ο</strong>ρές <strong>ο</strong>ιν<strong>ο</strong>σηλευτές υπ<strong>ο</strong>χρεών<strong>ο</strong>νται να κάν<strong>ο</strong>υνεπιλ<strong>ο</strong>γές αντίθετες με την επαγγελματική<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς κρίση και σε ακόμη πι<strong>ο</strong> υψηλήσυχνότητα απ<strong>ο</strong>δέχ<strong>ο</strong>νται ότι λόγω τηςυπ<strong>ο</strong>στελέχωσης καλύπ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν από τιςν<strong>ο</strong>σηλευτικές ανάγκες των ασθενώνεπιλεκτικά μόν<strong>ο</strong> αυτές π<strong>ο</strong>υ θεωρ<strong>ο</strong>ύν ως τιςπλέ<strong>ο</strong>ν σημαντικές (89,8%, n= 307). Τ<strong>ο</strong>56,1%, (n= 192) πρ<strong>ο</strong>σδι<strong>ο</strong>ρίζει σανσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχειώδες έως μέτρι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> επίπεδ<strong>ο</strong>Copyright © 2009ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης των ν<strong>ο</strong>σηλευτικών αναγκών(Πίνακας 4). Η απάντηση αυτή συσχετίζεταιμε <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν επαγγελματικό τίτλ<strong>ο</strong> (r=0,206,p=0,000), όπ<strong>ο</strong>υ <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 61,7% (n=166) τωνΝ<strong>ο</strong>σηλευτών αξι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γεί <strong>τ<strong>ο</strong></strong> επίπεδ<strong>ο</strong>ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης των αναγκών των ασθενώναπό σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχειώδες έως μέτρι<strong>ο</strong> έναντι <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ35,6% (n=26) των Β<strong>ο</strong>ηθών.Ως πρ<strong>ο</strong>ς τις επιπτώσεις σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ίδι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>σηλευτικό πρ<strong>ο</strong>σωπικό, η πλει<strong>ο</strong>ψηφία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ(66%, n= 227) δηλώνει αδυναμία τηςυπηρεσίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ να χ<strong>ο</strong>ρηγήσει ακόμα και τιςδύ<strong>ο</strong> ημέρες ανάπαυσης την εβδ<strong>ο</strong>μάδα(πίνακας 1). Η καταστρατήγηση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υδικαιώμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς για πενθήμερη εργασίασυνδέεται σε σημαντικό επίπεδ<strong>ο</strong> με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>κυκλικό ωράρι<strong>ο</strong> εργασίας (r=‐0,127,p=0,023), την ηλικία (r=‐0,155, p=0,004) καιτην ύπαρξη των παιδιών (r=‐0,129, p=0,019)(πίνακας 5).Επιπλέ<strong>ο</strong>ν κατά την άσκηση τηςεπαγγελματικής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς δραστηριότηταςσχεδόν σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σύν<strong>ο</strong>λό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς θεωρ<strong>ο</strong>ύν ότι λόγωτων διαφόρων ελλείψεων σε πρ<strong>ο</strong>σωπικό καιεξ<strong>ο</strong>πλισμό ξεπερν<strong>ο</strong>ύν καθημερινά τιςανθρώπινες αν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>χές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς (94,4%, n= 323),εξαιτίας των ωραρίων εργασίας δεν μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύννα ανταπ<strong>ο</strong>κριθ<strong>ο</strong>ύν στις κ<strong>ο</strong>ινωνικές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςυπ<strong>ο</strong>χρεώσεις (85,4%, n= 292), καθώς επίσηςκαι λόγω της κόπωσης από την εργασία δενμπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν να ανταπ<strong>ο</strong>κριθ<strong>ο</strong>ύν στις<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς υπ<strong>ο</strong>χρεώσεις (88,9%, n=304), ενώ τα πρ<strong>ο</strong>βλήματα της εργασίαςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 228

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ<strong>ο</strong>ςΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009συχνά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς απασχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύν ακόμη και σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σπίτι. (73,1%, n= 250) (πίνακας 4).ΣυζήτησηΠ<strong>ο</strong>λλές έρευνες αναδεικνύ<strong>ο</strong>υν την σημασία<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ περιβάλλ<strong>ο</strong>ν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και των συνθηκώνεργασίας στην π<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ παρεχόμεν<strong>ο</strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ έργ<strong>ο</strong>υ 5,6,7 . Τ<strong>ο</strong> περιβάλλ<strong>ο</strong>νεργασίας μπ<strong>ο</strong>ρεί να απειλήσει σημαντικάτην ασφάλεια της φρ<strong>ο</strong>ντίδας των ασθενών 14καθώς επίσης και την υγεία και τηνευημερία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ 33 .Καταδεικνύ<strong>ο</strong>ντας την επιρρ<strong>ο</strong>ή π<strong>ο</strong>υ ασκ<strong>ο</strong>ύναυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ί <strong>ο</strong>ι παράγ<strong>ο</strong>ντες <strong>ο</strong>μάδα ερευνητών 34πρ<strong>ο</strong>σδιόρισε ότι <strong>ο</strong> κύρι<strong>ο</strong>ς λόγ<strong>ο</strong>ς για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> <strong>ο</strong>ι ν<strong>ο</strong>σηλευτές εγκαταλείπ<strong>ο</strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>επάγγελμά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς συνδέεται με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> περιβάλλ<strong>ο</strong>ντης εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Από τα απ<strong>ο</strong>τελέσματα της παρ<strong>ο</strong>ύσαςέρευνας αναδεικνύ<strong>ο</strong>νται <strong>ο</strong>ι δυσμενείςσυνθήκες άσκησης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύεπαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς στη χώρα μας καιδιαφαίν<strong>ο</strong>νται <strong>ο</strong>ι αρνητικές επιπτώσεις τόσ<strong>ο</strong>σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ίδι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ν<strong>ο</strong>σηλευτικό πρ<strong>ο</strong>σωπικό όσ<strong>ο</strong> καισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς.Όσ<strong>ο</strong>ν αφ<strong>ο</strong>ρά στην αξι<strong>ο</strong>λόγηση της κτιριακήςκαι υλικ<strong>ο</strong>τεχνικής υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μής η αρνητικήαντίληψη της πλει<strong>ο</strong>ψηφίας απ<strong>ο</strong>τυπώνει τηνυπάρχ<strong>ο</strong>υσα κατάσταση. Στην Ελλάδα παράτις βελτιώσεις των υπαρχόντωνν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μείων και την ανέγερση νέων π<strong>ο</strong>υπραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκαν στα πλαίσια ανάπτυξης<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ΕΣΥ, παλαιά κτίρια κακώς εξ<strong>ο</strong>πλισμένα,Copyrigh t © 2009ανεπαρκείς χώρ<strong>ο</strong>ι εργασίας, θάλαμ<strong>ο</strong>ιασθενών χωρίς χώρ<strong>ο</strong>υς υγιεινής και με κακήαρχιτεκ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νική δ<strong>ο</strong>μή συνθέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>καθημερινό περιβάλλ<strong>ο</strong>ν εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υΝ<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ Πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ 8 .Τα ευρήματα αυτά πρέπει να πρ<strong>ο</strong>βληματίσ<strong>ο</strong>υν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς έχ<strong>ο</strong>ντες την ευθύνη, διότι η έλλειψη πόρωναυξάνει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φόρ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> εργασίας και τηνπρ<strong>ο</strong>σπάθεια π<strong>ο</strong>υ απαιτείται στην εργασία 22 .Επιπλέ<strong>ο</strong>ν γεννά διλήμματα 35 δημι<strong>ο</strong>υργείstress κατά την άσκηση της ν<strong>ο</strong>σηλευτικήςδραστηριότητας 36,37 διαταράσσει τηνδιεπαγγελματική συνεργασία καιυπ<strong>ο</strong>βαθμίζει την π<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ παρεχόμεν<strong>ο</strong>υέργ<strong>ο</strong>υ ενώ έχει δυσάρεστες επιπτώσεις στηνυγεία των ασθενών και των εργαζ<strong>ο</strong>μένων 22 .Από την παρ<strong>ο</strong>ύσα έρευνα αναδεικνύεταιπρ<strong>ο</strong>βληματική και ανεπαρκής η π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>τικήκαιπ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τική σύνθεση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύπρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ. Ως πρ<strong>ο</strong>ς την π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>τική σύνθεσηκαι λόγω της υπ<strong>ο</strong>στελέχωσης μεγάλ<strong>ο</strong>ςαριθμός ασθενών αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεί σε ένα μέλ<strong>ο</strong>ςσε κάθε βάρδια, με μεγαλύτερη αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχίαστις απ<strong>ο</strong>γευματινές και νυκτερινές βάρδιες.Τ<strong>ο</strong> γεγ<strong>ο</strong>νός ότι η αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχία αφ<strong>ο</strong>ρά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σύν<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong> των κατηγ<strong>ο</strong>ριών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύχωρίς να γίνει διαχωρισμός σε Ν<strong>ο</strong>σηλευτέςκαι β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ύς Ν<strong>ο</strong>σηλευτών καθιστά τιςαναλ<strong>ο</strong>γίες ασθενών πρ<strong>ο</strong>ς έναν ν<strong>ο</strong>σηλευτήπλέ<strong>ο</strong>ν δυσμενείς.Υψηλές αναλ<strong>ο</strong>γίες ασθενών πρ<strong>ο</strong>ς Ν<strong>ο</strong>σηλευτήείχαν καταγραφεί την περασμένη δεκαετία καισε άλλα κράτη 38,39αλλά για την Ελλάδαwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 229

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009απ<strong>ο</strong>τελεί διαχρ<strong>ο</strong>νικό φαινόμεν<strong>ο</strong> 40‐45 . Ημειωμένη και ανεπαρκής στελέχωση σεν<strong>ο</strong>σηλευτές θεωρείται ως μια από τις μέγιστεςαπειλές στην ασφάλεια των ασθενών σταν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεία 46,47 , διότι η υπ<strong>ο</strong>στελέχωση αυξάνει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν όγκ<strong>ο</strong> της εργασίας για κάθε ν<strong>ο</strong>σηλευτή μεαπ<strong>ο</strong>τέλεσμα να εμπ<strong>ο</strong>δίζει την παρ<strong>ο</strong>χή τηςπρ<strong>ο</strong>γραμματισμένης φρ<strong>ο</strong>ντίδας 48 , ναμεγισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιεί τις πιθανότητες λαθών 48‐51 καιτραυματισμ<strong>ο</strong>ύ κατά την παρ<strong>ο</strong>χή τηςφρ<strong>ο</strong>ντίδας 52 καθώς και την εμφάνιση τηςεπαγγελματικής εξ<strong>ο</strong>υθένωσης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ 9Λόγω της ελλιπ<strong>ο</strong>ύς στελέχωσης <strong>ο</strong>ιν<strong>ο</strong>σηλευτές έχ<strong>ο</strong>υν π<strong>ο</strong>λλές νυκτερινές βάρδιεςκαι σε π<strong>ο</strong>λύ μεγάλη συχνότητα δενλαμβάν<strong>ο</strong>υν κάθε εβδ<strong>ο</strong>μάδα τις ημέρεςανάπαυσης π<strong>ο</strong>υ δικαι<strong>ο</strong>ύνται. Παρά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>γεγ<strong>ο</strong>νός ότι η εργασία με βάρδιες δενπρ<strong>ο</strong>καλεί άμεσα κάπ<strong>ο</strong>ια ασθένεια, έχειαπ<strong>ο</strong>δειχθεί ότι τα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα π<strong>ο</strong>υ κάν<strong>ο</strong>υν π<strong>ο</strong>λλάνυκτερινά ωράρια εμφανίζ<strong>ο</strong>υν σε μεγάλησυχνότητα διαταραχές ύπν<strong>ο</strong>υ, αισθάν<strong>ο</strong>νταισυχνότερα καταπ<strong>ο</strong>νημένα και έχ<strong>ο</strong>υν σαναπ<strong>ο</strong>τέλεσμα επιπτώσεις π<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν τηνπρ<strong>ο</strong>σωπική <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς υγεία 53,54,55 αλλά και τηνπ<strong>ο</strong>ιότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ έργ<strong>ο</strong>υ π<strong>ο</strong>υ παρέχ<strong>ο</strong>υν 55,56,57 .Τ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό των ν<strong>ο</strong>σηλευτών (92,1%) π<strong>ο</strong>υέχει την αντίληψη ότι σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν χώρ<strong>ο</strong> εργασίας<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δεν υπάρχει <strong>ο</strong> αναγκαί<strong>ο</strong>ς αριθμόςπρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ να καλυφθ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ιανάγκες των ασθενών είναι π<strong>ο</strong>λύ υψηλό σεσύγκριση με αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχες έρευνες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υCopyright © 2009εξωτερικ<strong>ο</strong>ύ όπ<strong>ο</strong>υ την αντίληψη αυτήσυμμερίζεται μόν<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 28 – 30 % <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ 17,58 , εύρημα π<strong>ο</strong>υαναδεικνύει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μέγεθ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>βλήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςστα Ελληνικά ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεία και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν υψηλόφόρ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> εργασίας των Ελλήνων Ν<strong>ο</strong>σηλευτώνΤ<strong>ο</strong> επίπεδ<strong>ο</strong> εκπαίδευσης συνθέτει τηνπ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τική σύνθεση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύΠρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ και θεωρείται εξίσ<strong>ο</strong>υσημαντικός παράγ<strong>ο</strong>ντας με την στελέχωση,διότι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> υψηλό επίπεδ<strong>ο</strong> εκπαίδευσηςαυξάνει την απ<strong>ο</strong>τελεσματικότητα τηςν<strong>ο</strong>σηλευτικής παρέμβασης 59,60 , επηρεάζειθετικά την ανάρρωση 59,60 και συνδέεται μετη χαμηλότερη θνησιμότητα των ασθενών 55 .Τ<strong>ο</strong> επίπεδ<strong>ο</strong> εκπαίδευσης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύ τηςέρευνας κρίνεται πρ<strong>ο</strong>βληματικό ως πρ<strong>ο</strong>ς τηνσυχνότητα εκπαίδευσης μετά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πτυχί<strong>ο</strong> καιυπό αυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρίσμαη πρ<strong>ο</strong>βληματικήεκπαίδευση μάλλ<strong>ο</strong>ν φαίνεται να επιτείνει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>πρόβλημα της υπ<strong>ο</strong>στελέχωσης. Εκπαραλλήλ<strong>ο</strong>υ όμως η ίδια η ανεπαρκήςστελέχωση δημι<strong>ο</strong>υργεί συνθήκεςμεγαλύτερης υπ<strong>ο</strong>βάθμισής της εκπαίδευσης,διότι αδυνα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν <strong>ο</strong>ι επαγγελματίες ναεκμεταλλευθ<strong>ο</strong>ύνευκαιρίες μάθησης όπωςείναι η παρακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύθηση συνεδρίων.Τ<strong>ο</strong> περιβάλλ<strong>ο</strong>ν εργασίας ασκεί τηνκρισιμότερη επιρρ<strong>ο</strong>ή στη δυνατότητα τωνν<strong>ο</strong>σηλευτών να παρέχ<strong>ο</strong>υν π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τικήπερίθαλψη 5 , ενώ στην Ελλάδα π<strong>ο</strong>λλέςέρευνες έδειξαν ότι <strong>ο</strong>ι ν<strong>ο</strong>σηλευτές είναιδυσαρεστημέν<strong>ο</strong>ι από <strong>τ<strong>ο</strong></strong> περιβάλλ<strong>ο</strong>νwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 230

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς 25,26‐32 Η παρ<strong>ο</strong>ύσα μελέτηανέδειξε ότι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> περιβάλλ<strong>ο</strong>ν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υπ<strong>ο</strong>υ σχετίζεται με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ν<strong>ο</strong>σηλευτέςαντιμετωπίζει βαθιά κρίση με βαρύτατεςσυνέπειες για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρ<strong>ο</strong>σωπικό, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ίδι<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς.ΣυμπεράσματαΤα απ<strong>ο</strong>τελέσματα της έρευνας απ<strong>ο</strong>κάλυψαντις π<strong>ο</strong>λύ δύσκ<strong>ο</strong>λες συνθήκες εργασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υΝ<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ Πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ, καταδεικνύεταιδε επιτακτικά η ανάγκη λήψης ειδικών από<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς έχ<strong>ο</strong>ντες την ευθύνη, <strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ι δενκατανόησαν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ν<strong>ο</strong>σηλευτικό ρόλ<strong>ο</strong> και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ντρόπ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υ επιδρά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σύστημα υγείας.Λόγω <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ότι <strong>ο</strong>ι συνθήκες εργασίας συνδέ<strong>ο</strong>νταισημαντικά με την υγεία και την ευημερία τωνκλινικών ν<strong>ο</strong>σηλευτών 61 κρίνεται ως αναγκαίαη διενέργεια ερευνών ώστε να διερευνηθ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ιεπιπτώσεις της υπερφόρτωσης <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ έργ<strong>ο</strong>υ σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ν<strong>ο</strong>σηλευτικόπρ<strong>ο</strong>σωπικό. Επιπρ<strong>ο</strong>σθέτως αξίζει νααναζητηθ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ι επιπτώσεις τηςυπ<strong>ο</strong>στελέχωσης σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς, στηνλει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ελληνικ<strong>ο</strong>ύ Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υ καισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> κόσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς της φρ<strong>ο</strong>ντίδας.Βιβλι<strong>ο</strong>γραφία1. Baines C, Evans P, Neysmith S, eds.Women’s caring: Feminist perspectiveson social welfare. Toronto: McClelland&Stewart, 1991Copyright © 20092. Fagermoen MS. Professional identity:values embedded in meaningful nursingpractice. J Adv Nurs 1997, 25:434‐4413. Bellack JP. Emotional intelligence: amissing ingredient. J Nurs Educ 1999,38:3‐4.4. Forrest D. The experience of caring. JAdv Nurs 1989, 14: 815 8235. Mackay G. Risk M. Building QualityPractice Settings: An Attributes Model.CJNL 2001, 14:325‐3296. Gavin JA. (Re)thinking the dynamicsbetween healthcare and place:therapeutic geographies in treatmentand care practices. Area 2004, 36: 307‐318.7. Attridge C., Callahan M. Nurses'perspectives of quality workenvironments. Can J Nurs Admin 1990, 3:18‐24.8. Δημητριάδ<strong>ο</strong>υ Επιδημι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικήδιερεύνηση των αντιλήψεων για τηνταυτότητα και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ρόλ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σύγχρ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτή σε σχέση με την εκπαίδευσή<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ. Διδακ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρική Διατριβή. ΙατρικήΣχ<strong>ο</strong>λή ΑΠΘ, 20089. Aiken L, Clarke S, Sloane D, Sochalski J,Silber J.Hospital nurse staffing andpatient mortality, nurse burnout, and jobdissatisfaction. JAMA 2002, 288:1987‐1993.10. Clarke SP, Aiken LH. Failure to rescue.Am J Nurs 2003, 103:42‐47.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 231

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤ όμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3<strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 200911. Silber JH., Williams SV, Krakauer H,Schwartz J.S. Hospital and PatientCharacteristics Associated with Deathafter Surgery: A Study of AdverseOccurrence and Failure to Rescue. MedCare 1992, 30(7):615–2912. Silber P.R. Rosenbaum P.R, Ross R.N.Comparing the Contributions of Groupsof Predictors: Which Outcomes Varywith Hospital Rather than PatientCharacteristics? JASA 1995, 90:7–1813. Silber JH., Rosenbaum PR. A SpuriousCorrelation between Hospital Mortalityand Complication Rates. Med Care 1997,35:OS77–92.14. Needleman J, Buerhaus P, Mattke S,Stewart M, Zelevinsky K: Nurse‐staffinglevels and the quality of care inhospitals. NEJM 2002, 346:1715‐172215. Aiken LH, Sochalski J, Lake ET. Studyingoutcomes of organizational change inhealth services. Med Care 1997, 35(Suppl): NS6‐NS1816. Aiken LH, Clarke SP, Sloane DM, et al.Nurses' reports on hospital care in fivecountries. Health Aff. 2001, 20: 43‐53.17. Aiken L. More Nurses, Better PatientOutcomes: Why Isn't It Obvious?(Online) American College of Physicians2001, Διαθέσιμ<strong>ο</strong> απόhttp://www.acponline.org/journals/ecp/sepoct01/aiken.htmCopyright © 200918. Pronovost PJ, Jenckes M W, Dorman T,Garrett E, Breslow MJ, Rosenfeld BA., etal. Organizational characteristics ofintensive care units related to outcomesof abdominal aortic surgery. JAMA 1999,281: 1310‐1317.19. Dimick JB, Swoboda SM, Pronovost PJ,Lipsett PA. Effect of nurse‐to‐patientratios in the intensive care unit onpulmonary complications and resourceuse after hepatectomy. Am J Crit Care2001, 10: 376‐382.20. Aiken LH, Sloane DM, Lake ET, SochalskiJ, Weber AL. Organization and outcomesof inpatient AIDS care. Med Care 1999,37: 760‐772.21. Sovie MD, Jawad AF. Hospitalrestructuring and its impact onoutcomes: Nursing staff regulations arepremature. J Nurs Adm 2001, 34: 588‐600.22. O'Brien PL, Baumann A, Villeneuve M.The quality of nursing work life. In J.Hibberd & M.E. Kyle (Eds.), Nursingmanagement in Canada (pp. 391‐409).Toronto, ON: W.B. Saunders Canada.199423. Tumulty G, Jernigan IE, Kohut GF. Theimpact of perceived work environmenton job satisfaction of hospital staffnurses. App Nurs Research 1994, 7: 84‐90.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 232

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύ λι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong> ς 200924. Halford Susan and Leonard Pauline(2003) Space and place in theconstruction and performance ofgendered nursing identities J Adv Nurs42(2): 201 ‐ 21225. Κ<strong>ο</strong>τζαμπασάκη Σ, Ανδρέα Σ, Βαρδάκη Ζ,Κυριακίδ<strong>ο</strong>υ Ε, Ματζώρ<strong>ο</strong>υ M, Μ Ντίκ<strong>ο</strong>υΜ.) Άξιες, στάσεις και πεπ<strong>ο</strong>ιθήσειςφ<strong>ο</strong>ιτητών ν<strong>ο</strong>σηλευτικής για την ιδανικήεπαγγελματική σταδι<strong>ο</strong>δρ<strong>ο</strong>μία και για τηνεπαγγελματική σταδι<strong>ο</strong>δρ<strong>ο</strong>μία στην<strong>ο</strong>σηλευτική, Ν<strong>ο</strong>σηλευτική 2003,42:353‐36326. Markaki A, Antonakis N, Philalithis A,Lionis C. Primary health care nursingstaff in Crete: an emerging profile. IntNurs Rev 2006, 53: 16–18.27. Χαραλαμπίδ<strong>ο</strong>υ Ε. Ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση τωνν<strong>ο</strong>σηλευτών: παράγ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>ιότητας σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σύστημα φρ<strong>ο</strong>ντίδας, Πρακτικά 21<strong>ο</strong>υΠανελλήνι<strong>ο</strong>υ Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ Συνεδρί<strong>ο</strong>υ,Αθήνα, 199428. Χρισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>φίδη Μ., Φασόη Γ, Κελέση M,Τ<strong>ο</strong>ύλια Γ, Βαρδάκη Ζ, Κα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>στάρας Φ.Παράγ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>υ επηρεάζ<strong>ο</strong>υν τηνικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση των κλινικών ν<strong>ο</strong>σηλευτών,από την εργασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς Πρακτικά 23 <strong>ο</strong>υΠανελλήνι<strong>ο</strong>υ Συνεδρί<strong>ο</strong>υ, 199629. Κ<strong>ο</strong>τρώτσ<strong>ο</strong>υ Ε."Τ<strong>ο</strong> επαγγελματικό πρ<strong>ο</strong>φίλ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σύγχρ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>υ Έλληνα Ν<strong>ο</strong>σηλευτή"Πρακτικά 25 <strong>ο</strong>υ Πανελληνί<strong>ο</strong>υ Συνεδρί<strong>ο</strong>υΗράκλει<strong>ο</strong> Κρήτης, 1998Copyright © 200930. Brokalaki H, Matziou V, Thanou J,Zirogiannis P, Dafni U, Papadatou D. Jobrelatedstress among nursing personnelin Greek dialysis units. EDTNA ERCA J.2001, 7:181‐6.31. Κάπελα Μ, Μινέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ε, Ζυγά Σ. Μέτρησηικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησης ν<strong>ο</strong>σηλευτών από τηνεργασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Ν<strong>ο</strong>σηλευτική 2002, 2:191‐19632. Karanikola MN., Papathanassoglou EDE.,Giannakopoulou M, Koutroubas A. Pilotexploration of the association betweenself‐esteem and professional satisfactionin Hellenic Hospital nurses J NursManage 2007, 15: 78–9033. Stone PW, Du Y, Gershon RR.Organizational climate and occupationalhealth outcomes in hospital nurses JOccup Environ Med. 2007, 49:50‐8.34. Meadows S, Levenson R, Baeza J. TheLast Straw, Explaining the NHS NursingShortage. King's Fund Publishing,London 200035. Δημητριάδ<strong>ο</strong>υ Α, Σαπ<strong>ο</strong>υντζή Δ. Ηθικάδιλήμματα στην άσκηση Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύΈργ<strong>ο</strong>υ.Πρακτικά ημερίδας ΑκαδημίαΕπαγγελμάτων Υγείας, Θεσσαλ<strong>ο</strong>νίκη199436. Snape J, Cavanagh SJ. Occupational Stressin Neurosurgical Nursing. Intens CritCare Nurs 1993, 9:162–17037. Hawley MP. Sources of Stress forEmergency Nurses in Four Urbanwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 233

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟ Υ ΑΣΚΛΗΠΙΟ ΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong> ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σ επτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Canadian Emergency Departments. JEmerg Nurs 1992, 18:211–21638. Fagin CM. When care becomes a burden:diminishing access to adequate nursing(Online). Milbank Memorial Fund 2001,(διαθέσιμ<strong>ο</strong>www.milbank.org/010216fagin.htmlσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>)39. New York State Nurses Association.Report. (newsletter) 1999.30(6).12‐1440. Κάβ<strong>ο</strong>υρα Μ,. Ζάβρας Δ, Κυριόπ<strong>ο</strong>υλ<strong>ο</strong>ς Ι.2003 Π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>τικός και π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>τικόςπρ<strong>ο</strong>σδι<strong>ο</strong>ρισμός <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ αναγκαί<strong>ο</strong>υν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ δυναμικ<strong>ο</strong>ύ της ΕλλάδαςN<strong>ο</strong>σηλευτική 2003, 42: 457‐468,41. Κ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>λι<strong>ο</strong>ύ M. 1 Ο Συνέδρι<strong>ο</strong> ΠΟΕΔΗΝ,Ν<strong>ο</strong>σηλευτική , 1987,42. Παπαμικρ<strong>ο</strong>ύλη Σ. Μελέτη διά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν<strong>ο</strong>σηλευτικό πρ<strong>ο</strong>σωπικό. Ν<strong>ο</strong>σηλευτική1981, 83:152‐182,43. Kavga‐Patoglou Τhe shortage of nursesin Greece. Int J Nurs Pract 2000, 6 (1),58–58.44. Versieck K, R Bouten R, Pacolet J.«Manpower Problems in theNursing/Midwifery Profession in the ECCountry‐comparativereport»(μετάφραση) Ν<strong>ο</strong>σηλευτική 1996, 2:106‐11845. Πλατή Χ, Λανάρα Β, Σπάρ<strong>ο</strong>ς Λ.Στελέχωση Ν<strong>ο</strong>σηλευτικών ΥπηρεσιώνΝ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μειακά Χρ<strong>ο</strong>νικά 1989, 51: 380‐389Copyright © 200946. Blendon RJ, DesRoches CM, Brodie M.Views of practicing physicians and thepublic on medical errors. W Engl J Med2002, 347:1933‐1940.47. Joint Commission on Accreditation ofHealthcareOrganizations(JCAHO)(online), Health Care at theCrossroads: Strategies for Addressingthe Evolving Nursing Crisis 2002,(Διαθέσιμ<strong>ο</strong> σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>) www.jcaho.org,48. Beckmann U, Baldwin I, Durie M,Morrison A, Shaw L. Problems associatedwith nursing staff shortage: an analysisof the first 3600 incident reportssubmitted to the Australian IncidentMonitoring Study (AIMS‐ICU). AnaesthIntens Care 1998, 26: 396–400.49. Girotti MJ, Garrick C, Tierney MG.,Chesnick K, Brown SJ. Medicationadministration errors in an adultintensive care unit. Heart Lung 1987, 16:449–453.50. Roseman C, Booker JM. Workload andenvironmental factors in hospitalmedication errors. Nurs Res 1995, 44:226–23051. Doran Hall L, Doran D, Pink G. Nursestaffing models, nursing hours andpatient safety outcomes. JONA . 2004,34:1‐45.52. Clarke SP, Sloane DM, Aiken LH. Effectsof hospital staffing and organizationalwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 234

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009climate on needlestick injuries to nurses.Am J Public Health 2002 92:1115–111953. Pokorski J, van der Schoot E, WickströmG, Pokorska J, H‐M Hasselhorn H‐M andthe NEXT‐Study Group. Meaning of workin the European nursing profession σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>Working conditions and intent to leavethe profession among nursing staff inEurope Edited by Hans‐MartinHasselhorn, Peter Tackenberg, BerndHans MüllerA research project initiatedby SALTSA and funded by the EuropeanCommission (QLK6‐CT‐2001‐00475)2003) διαθέσιμ<strong>ο</strong> σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> www.nextstudy.net54. McVicar A. Workplace stress in nursing:a literature review. J Adv Nur 2003,44:633‐64255. Kane R, Shamliyan T, Mueller C, Duval S,Wilt T. Nurse Staffing and Quality ofPatient Care AHRQ Agency forHealthcare Research and Quality U.S.Department of Health and HumanServices (ONLINE) 2007, διαθέσιμ<strong>ο</strong> σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>www.ahrq.gov56. Dinges DF. An overview of sleepinessand accidents. J Sleep Res 1995, 4(S2):4–1457. Rogers A. First, Do No Harm: Are YouTired? AJN 2004, 104: 36 – 38Copyright © 200958. Pronovost, P. J., Jenckes, M. W., Dorman,T., Garrett, E., Breslow, M. J., Rosenfeld,B.A., et al. Organizational characteristicsof intensive care units related tooutcomes of abdominal aortic surgery.JAMA 1999, 281: 1310‐1317.59. Thomas EJ, Sexton JB, Neilands TB. Theeffect of executive walk rounds on nursesafety climate attitudes: a randomizedtrial of clinical units [ISRCTN85147255][corrected]. BMC Health Serv Res Apr 112005;5(1):28.60. Thomas EJ, Sexton JB, Neilands TB, et al.2005β Correction: The effect ofexecutive walk rounds on nurse safetyclimate attitudes: A randomized trial ofclinical units [ISRCTN85147255]. BMCHealth Serv Res 2005, 5:46.61. Stone PW, Du Y, Gershon RR.Organizational climate and occupationalhealth outcomes in hospital nurses. JOccup Environ Med 2007, 49:50‐58www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 235

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1. Δημ<strong>ο</strong>γραφικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πληθυσμ<strong>ο</strong>ύΔημ<strong>ο</strong>γραφικά Χαρακτηριστικά Ν (%) Επαγγελματικά Χαρακτηριστικά Ν (%)Φύλ<strong>ο</strong>Θέση στην εργασίαΆνδρες 47 (13,7%) Β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ί Ν<strong>ο</strong>σηλευτές 73 (22,1)Γυναίκες 295 (86,3%) Ν<strong>ο</strong>σηλευτές 204 (61,8)Ομάδες Ηλικιών Πρ<strong>ο</strong>ϊστάμεν<strong>ο</strong>ι 40 (12,1)26 ‐ 35 73 (21,5%) Τ<strong>ο</strong>μεάρχες 9 (2,7)36 – 45 204 (60,0%)Διευθυντές Υπηρεσίας 4 (1,2)46 – 55 51(15,0%) Κυκλικό Ωρ άρι<strong>ο</strong> εργασίας56 και άνω 12(3,5%) ΝΑΙ 210 (61,4)Οικ<strong>ο</strong>γενειακή κατάσταση ΟΧΙ 132 (38,6)Έγγαμ<strong>ο</strong>ι 239 (72,2) Εργασί α σε Σαββα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κύριακαΆγαμ<strong>ο</strong>ι 66 (19,9) ΝΑΙ 226 (66,1)Διαζευγμέν<strong>ο</strong>ι 26 (5,1) ΟΧΙ 116 (33,9)Χήρ<strong>ο</strong>ι9 (2,7) Αριθμός νυκτερινών ωραρίων κατάμήναΠαιδιά 1‐2 νυκτερινά 28 (13,3)Ναι 229 (68,6) 3‐4 59 (28,1)Όχι 105 (31,4) 5‐6 77 (36,7)Εκπαίδευση/απόφ<strong>ο</strong>ι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι 7 και άνω 46 ( 21,9)ΤΕΙ 239 (69,9)ΑΕΙ 30 (8,8) Αριθμός συνεδρίωνΔευτερ<strong>ο</strong>βάθμια Εκπαίδευση 73 (21,3) 0 Συνέδρια 109 (31,0)Εκπαίδευση μετά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πτυχί<strong>ο</strong> 36,5, n=125 1‐3 138 (40,4)Μεταπτυχιακός τίτλ<strong>ο</strong>ς 22 ( 6,8) 4‐6 69 (20,2)Ν<strong>ο</strong>σηλευτική ειδικότητα 79 (23,2) 7 και άνω 26 ( 7,6)Άλλα Πρ<strong>ο</strong>γράμματα κατάρτισης 24 (6,5) Αδυναμία της υπηρεσίας να χ<strong>ο</strong>ρηγήσειτις ημέρες ανάπαυσης ανά εβδ<strong>ο</strong>μάδαΕπαγγελματικός τίτλ<strong>ο</strong>ς Συχνά 227 (66,0)Ν<strong>ο</strong>σηλευτές 269 (78,7) Σπάνια 98 (29,0)Β<strong>ο</strong>ηθ<strong>ο</strong>ί Ν<strong>ο</strong>σηλευτών 73 (21,3) Π<strong>ο</strong>τέ 17 (5,9)www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 236

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Πίνακας 2. Καταν<strong>ο</strong>μή της συχνότητας της αντίληψης για τις συνθήκες εργασίας ως πρ<strong>ο</strong>ς τηνκτιριακή και υλικ<strong>ο</strong>τεχνική υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μήΠως θα χαρακτηρίζατε την κτιριακή υπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>μή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong>υ σαςΝ %Π<strong>ο</strong>λύ κακή ‐ Κακή 193 56,4Π<strong>ο</strong>λύ καλή ‐ Καλή 149 43,6Σε π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> επίπεδ<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong> τμήμα σας διαθέτει τα μέσα και τα υλικά, ώστε<strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρ<strong>ο</strong>σωπικό να ασκεί την επαγγελματική <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δραστηριότηταπρ<strong>ο</strong>στατεύ<strong>ο</strong>ντας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εαυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείςΣ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχειώδες ‐ μέτρι<strong>ο</strong> 269 78,7ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιητικό ‐ π<strong>ο</strong>λύ καλό 73 21,3Σε π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong> χώρ<strong>ο</strong> κάνετε <strong>ο</strong>λιγόλεπ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> διάλειμμα;Ένα γραφεί<strong>ο</strong> ‐ αίθ<strong>ο</strong>υσα πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύ 89 26,0Κ<strong>ο</strong>υζίνα 67 19,4Απ<strong>ο</strong>θήκη 186 54,4Πίνακας 3. Αριθμός ασθενών (Μέση τιμή) π<strong>ο</strong>υ αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεί σε ένα μέλ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν/Π σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ωράρι<strong>ο</strong>εργασίαςΑσθενείς π<strong>ο</strong>υ αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχ<strong>ο</strong>ύν σε ένα Είδ<strong>ο</strong>ς Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ N ΜέσηΝ<strong>ο</strong>σηλευτ ή ανά ωράρι<strong>ο</strong> εργασίας Τμήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςΤιμήΑσθενείς π<strong>ο</strong>υ αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχ<strong>ο</strong>ύν σε έναν Παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικό Τμήμα 77 11,20ν<strong>ο</strong>σηλευτή σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ωράρι<strong>ο</strong> 7‐3Χειρ<strong>ο</strong>υργικό Τμήμα 63 10,45Ασθενείς π<strong>ο</strong>υ αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχ<strong>ο</strong>ύν σε έναν Παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικό Τμήμα 77 15,82ν<strong>ο</strong>σηλευτή σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ωράρι<strong>ο</strong> 3‐11Χειρ<strong>ο</strong>υργικό Τμήμα 63 15,34Ασθενείς π<strong>ο</strong>υ αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχ<strong>ο</strong>ύν σε έναν Παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικό Τμήμα 77 24,38ν<strong>ο</strong>σηλευτή σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ωράρι<strong>ο</strong> 11‐7Χειρ<strong>ο</strong>υργικό Τμήμα 63 28,12www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 237

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Πίνακας 4. Η στελέχωση και η επίπτωσή της σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς και σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ΝΠ4.α Οι Ν<strong>ο</strong>σηλευτές υπ<strong>ο</strong>χρεών<strong>ο</strong>νται συχνά να λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργήσ<strong>ο</strong>υν τα τμήματα χωρίς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>απαραίτη<strong>τ<strong>ο</strong></strong> δυναμικό πόρ<strong>ο</strong>υς και υλικάCopyright © 2009Διαφωνώ απόλυτα ‐ Διαφωνώ 25 7,3Συμφωνώ απόλυτα ‐ Συμφωνώ 317 92,74.β Στην κλινική σας υπάρχει <strong>ο</strong> αναγκαί<strong>ο</strong>ς αριθμός ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ πρ<strong>ο</strong>σωπικ<strong>ο</strong>ύπρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ να καλυφθ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ι ανάγκες των ασθενών σας;Διαφωνώ απόλυτα ‐ Διαφωνώ 315 92,1Συμφωνώ απόλυτα ‐ Συμφωνώ 27 7,9Ν%4.γ Αρκετές φ<strong>ο</strong>ρές <strong>ο</strong>ι Ν<strong>ο</strong>σηλευτές από τις συνθήκες υπ<strong>ο</strong>χρεών<strong>ο</strong>νται να κάν<strong>ο</strong>υν επιλ<strong>ο</strong>γέςαντίθετες με την επαγγελματική <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς κρίσηΔιαφωνώ απόλυτα ‐ Διαφωνώ 136 39,8Συμφωνώ απόλυτα ‐ Συμφωνώ 206 60,24δ Οι Ν<strong>ο</strong>σηλευτές δεν πρ<strong>ο</strong>λαβαίν<strong>ο</strong>υν να καλύψ<strong>ο</strong>υν τις ν<strong>ο</strong>σηλευτικές ανάγκες τωνασθενών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύνται με τις κατά την κρίση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σημαντικότερεςΔιαφωνώ απόλυτα ‐ Διαφωνώ 35 10,2Συμφωνώ απόλυτα ‐ Συμφωνώ 307 89,84.ε. Σε πι<strong>ο</strong> επίπεδ<strong>ο</strong> ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>ύνται <strong>ο</strong>ι ανάγκες των ασθενών σαςΣ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχειώδες – μέτρι<strong>ο</strong> επίπεδ<strong>ο</strong> 192 56,1Ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιητικό – π<strong>ο</strong>λύ Ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιητικό 150 43,94στ΄ Ο ν<strong>ο</strong>σηλευτής λόγω των διαφόρων ελλείψεων σε πρ<strong>ο</strong>σωπικό και εξ<strong>ο</strong>πλισμόξεπερνά συνήθως τις ανθρώπινες αν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>χές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υΔιαφωνώ απόλυτα ‐ Διαφωνώ 19 5,6Συμφωνώ απόλυτα ‐ Συμφωνώ 323 94,44.ζ΄ Ο Ν<strong>ο</strong>σηλευτής δεν μπ<strong>ο</strong>ρεί να ανταπ<strong>ο</strong>κριθεί στις κ<strong>ο</strong>ινωνικές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ υπ<strong>ο</strong>χρεώσεις λόγωτων Ωραρίων εργασίαςΔιαφωνώ απόλυτα ‐ Διαφωνώ 50 14,6Συμφωνώ απόλυτα ‐ Συμφωνώ 292 85,44.η΄ Ο Ν<strong>ο</strong>σηλευτής λόγω της κόπωσης από την εργασία δεν μπ<strong>ο</strong>ρεί να ανταπ<strong>ο</strong>κριθείστις <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ υπ<strong>ο</strong>χρεώσειςΔιαφωνώ απόλυτα ‐ Διαφωνώ 38 11,1Συμφωνώ απόλυτα ‐ Συμφωνώ 304 88,9www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 238

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 20094.θ Τα πρ<strong>ο</strong>βλήματα της εργασίας συχνά απασχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>ύν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς Ν<strong>ο</strong>σηλευτές ακόμη και σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>σπίτι <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςΔιαφωνώ απόλυτα ‐ Διαφωνώ 92 26,9Συμφωνώ απόλυτα ‐ Συμφωνώ 250 73,1Πίνακας 5 Καταν<strong>ο</strong>μή της συχνότητας της αδυναμίας χ<strong>ο</strong>ρήγησης των ημερών ανάπαυσης κατά<strong>τ<strong>ο</strong></strong> κυκλικό ωράρι<strong>ο</strong>, την ηλικία και την ύπαρξη των παιδιώνΤ<strong>ο</strong> Ν<strong>ο</strong>σηλευτικό Πρ<strong>ο</strong>σωπικό τηςκλινικής σας εργάζεται χωρίς να λάβειτις δύ<strong>ο</strong> ημέρες ανάπαυσης ανάεβδ<strong>ο</strong>μάδα;ΚΥΚΛΙΚΟΝΑΙΟΧΙΝ % Ν %Π<strong>ο</strong>λύ συχνά ‐συχνά 146 69,5 65 59,6Σπανίως –Π<strong>ο</strong>τέ 64 30,5 44 40,4r=‐0,127, p=0,023ΗΛΙΚΙΑ1938 ‐ 19601961 ‐ 19701971 και άνωΝ % Ν % Ν %Π<strong>ο</strong>λύ συχνά ‐συχνά 35 54,7 133 64,9 59 80,8Σπανίως –Π<strong>ο</strong>τέ 29 45,3 72 35,1 14 19,2r=‐0,155, p=0,004ΠΑΙΔΙΑΝΑΙΟΧΙΝ % Ν %Π<strong>ο</strong>λύ συχνά ‐ συχνά 140 61,1 81 77,1Σπανίως –Π<strong>ο</strong>τέ 89 38,9 24 22,9r=‐0,129, p=0,019www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 239

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΕΡΕΥΝΑΗ επίδραση της χρόνιας αιμ<strong>ο</strong>κάθαρσης στην πρ<strong>ο</strong>σωπικότητα τωνασθενών με χρόνια νεφρική ανεπάρκειαΚ<strong>ο</strong>υτσ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ύλ<strong>ο</strong>υ–Σ<strong>ο</strong>φικίτη Ε. Βασιλική 1 , Κελέση‐Σταυρ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ύλ<strong>ο</strong>υ Ν. Μάρθα 2 , Βλάχ<strong>ο</strong>υ Δ. Ευγενία 3 ,Φασόη‐Μπαρκά Γ. Γεωργία 41. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια ΠΕ, PhD Κλι νική Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ ή, Επίκ<strong>ο</strong>υρ<strong>ο</strong>ς Καθηγήτρια, Τμήμα Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής2.Β', ΤΕΙ ΑθήναςΝ<strong>ο</strong>σηλεύτρια ΠΕ, MSc,PhD Οργάνωση και Δι<strong>ο</strong>ίκηση Υπηρεσιών Υγείας, Επίκ<strong>ο</strong>υρ<strong>ο</strong>ςΚαθηγήτρια, Τμήμα Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής Β', ΤΕΙ Αθήνας3. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια ΠΕ, PhD Κλινική Ν<strong>ο</strong>σηλευτική, Επίκ<strong>ο</strong>υρ<strong>ο</strong>ς Καθηγήτρια, Τμήμα Ν<strong>ο</strong>σηλευτικήςΒ', ΤΕΙ Αθήνας4. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια ΠΕ, MSc, Καθηγήτρια Εφαρμ<strong>ο</strong>γών, Τμήμα Ν<strong>ο</strong>σηλευτικής Β', ΤΕΙ ΑθήναςΠΕΡΙΛΗΨΗΟι άνθρωπ<strong>ο</strong>ι με χρόνιες ασθένειες αντιμετωπίζ<strong>ο</strong>υν μόνιμες αλλαγές στις καθημερινές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςδραστηριότητες. Αυτό, συν<strong>ο</strong>δευόμεν<strong>ο</strong> από την διαταραχή των βι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργιών έχεισαν απ<strong>ο</strong>τέλεσμα, <strong>ο</strong>ι ασθενείς αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ί να εκδηλών<strong>ο</strong>υν π<strong>ο</strong>ικίλες παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές συμπεριφ<strong>ο</strong>ρές και ναδιαταράσσεται η πρ<strong>ο</strong>σωπικότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.ΣΚΟΠΟΣ: Σκ<strong>ο</strong>πός της εργασίας αυτής ήταν η διερεύνηση της ψυχικής συμπεριφ<strong>ο</strong>ράς ασθενώνμε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια π<strong>ο</strong>υ υπ<strong>ο</strong>βάλλ<strong>ο</strong>νται σε περι<strong>ο</strong>δική εξωνεφρική αιμ<strong>ο</strong>κάθαρση (ΧΠΑ).ΥΛΙΚΟ­ΜΕΘΟΔΟΣ: Η μελέτη βασίστηκε στη συμπλήρωση ενός ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ π<strong>ο</strong>υ έχειχρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιηθεί σε ξέν<strong>ο</strong>υς και έλληνες ασθενείς, πάσχ<strong>ο</strong>ντες από χρόνια ν<strong>ο</strong>σήματα, με μέγιστηαξι<strong>ο</strong>πιστία, ώστε να πρ<strong>ο</strong>σδι<strong>ο</strong>ρισθ<strong>ο</strong>ύν <strong>ο</strong>ι πλευρές της ζωής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς π<strong>ο</strong>υ είχαν επηρεαστεί αρνητικάαπό την ασθένειά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Πρέπει να σημειωθεί ότι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υEysenck, έχει ιδιαίτερα αξι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γηθεί σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Ελληνικό πληθυσμό, για την εξαγωγή ασφαλώνσυμπερασμάτων. Τ<strong>ο</strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> περιείχε 84 ερωτήσεις σε τέσσερις διαταραχές(ψυχωτισμός, νευρωτισμός, έξω/εσωστρέφεια και έλεγχ<strong>ο</strong>ς πρόθεσης δήλωσης ανακριβειών),απ<strong>ο</strong>δείχθηκε χρήσιμ<strong>ο</strong> για την αξι<strong>ο</strong>λόγηση της επίδρασης διαφόρων παρεμβάσεων πάνω στηνπ<strong>ο</strong>ιότητα της ζωής των αιμ<strong>ο</strong>καθαιρόμενων ασθενών και αξιόπισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> όταν συγκρίθηκε με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>Sickness Impact Profile και με μια δ<strong>ο</strong>κιμασία για την άσ κηση υπό συνθήκες υπερέντασης.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Διαπιστώθηκε ότι και <strong>ο</strong>ι τρεις κλίμακες ελέγχ<strong>ο</strong>υ διαταραχώνπρ<strong>ο</strong>σωπικότητας έχ<strong>ο</strong>υν συστηματικά επηρεασθεί, συγκριτικά με <strong>ο</strong>μάδα 138 υγιών ατόμων τηςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 240

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009<strong>ο</strong>μάδας ελέγχ<strong>ο</strong>υ, αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχισμένων ως πρ<strong>ο</strong>ς την ηλικία και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong>. Ειδικότερα διαπιστώθηκεότι <strong>ο</strong>ι άνδρες υπό ΧΠΑ βρέθηκαν σε χαμηλότερη περι<strong>ο</strong>χή της κλίμακας μέτρησης νευρωτισμ<strong>ο</strong>ύενώ <strong>ο</strong>ι γυναίκες ασθενείς εμφάνισαν χαμηλότερη βαθμ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία στην κλίμακα μέτρησηςψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ. Η δ<strong>ο</strong>κιμασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Τ‐test δείχνει ότι δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφ<strong>ο</strong>ράτων διαταραχών μεταξύ των δύ<strong>ο</strong> φύλων σε σχέση με τη φύση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επαγγέλματός <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Δενδιαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική διαφ<strong>ο</strong>ρά μεταξύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μ<strong>ο</strong>ρφωτικ<strong>ο</strong>ύ επιπέδ<strong>ο</strong>υ και στιςδιακυμάνσεις της βαθμ<strong>ο</strong>λόγησης για την διαταραχή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ, νευρωτισμ<strong>ο</strong>ύ καιεσωστρέφειας. Από την ανάλυση μεταβλητότητας της διαταραχής πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας τωνασθενών με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια υπό ΧΠΑ δεν αναγνωρίστηκε στατιστικά σημαντικήεπίδραση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ Ιδρύμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και <strong>ο</strong>ι ασθενείς π<strong>ο</strong>υ καταφεύγ<strong>ο</strong>υν σε αυτά έχ<strong>ο</strong>υν τηνίδια βαθμ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς δείκτε ς ψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ και νευρωτισμ<strong>ο</strong>ύ.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Από την μελέτη αυτή πρ<strong>ο</strong>έκυψε ότι <strong>ο</strong>ι πάσχ<strong>ο</strong>ντες από χρόνια νεφρικήανεπάρκεια π<strong>ο</strong>υ κατέληξαν σε ΧΠΑ εμφάνισαν τάση να αναπτύσσ<strong>ο</strong>υν νευρωτισμό, αλεξιθυμίακαι άλλα ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά πρ<strong>ο</strong>βλήματα με απ<strong>ο</strong>τέλεσμα διαταραχή της πρ<strong>ο</strong>σωπικότητάς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Λέξεις κλειδιά: Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, Χρόνια περι<strong>ο</strong>δική αιμ<strong>ο</strong>κάθαρση, Διαταραχέςπρ<strong>ο</strong>σωπικότητας από χρόνια αιμ<strong>ο</strong>κάθαρσηΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΒασιλική Ε. Κ<strong>ο</strong>υτσ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ύλ<strong>ο</strong>υ – Σ<strong>ο</strong>φικίτη,Καλ<strong>ο</strong>γήρ<strong>ο</strong>υ Σαμ<strong>ο</strong>υήλ 18,111 46 Γαλάτσι.Τηλ.: 210­2220027, 6977562433E­mail.: Vkutsop@teiath.grwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 241

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ORIGINAL PAPERThe impact of chronic heamodialysis on the personality of patientswith chronic renal failureKutsopulu‐Sofikiti E. Vasiliki 1 , Kelesi‐Stavropulu N. Martha 2 , Vlachu D. Evgenia 3 , Fasoi‐Barka G.Georgia 41. RN, PhD Clinical Nursing, Assistant Professor, Faculty of Nursing Β', ΤΕΙ of Athens2. RN, MSc, PhD Management and Administration of Health Services, Assistant Professor, Faculty ofNursing Β', ΤΕΙ of Athens3. RN, PhD Clinical Nursing, Assistant Professor, Faculty of Nursing Β', ΤΕΙ of Athens.4. RN, MSc, Lecturer of Nursing, Faculty of Nursing Β', ΤΕΙ of AthensABSTRACTPeople with chronic diseases, deal with permanent changes in their everyday life. At the sametime these patients appear to have different pathological behavior and personality disturbancesas a result of the disorders of their biological functions.AIM: The aim of this study is the examination of the psychological behavior of patients withchronic renal failure who submit themselves to recurrent heamodialysis (CRH).MATERIAL­METHODS: The research was based on the completion of a questionnaire which hasbeen used on foreigners and Greek patients who complained about chronic diseases. Thisquestionnaire guarantees the highest reliability of all so that it will be possible to specify thenegative influence of their disease upon the different sides of their life. Emphasis should begiven on the fact that the personality questionnaire of Eysenck has been intensively evaluated onthe Greek population as very trustworthy for secure conclusions. It included 84 questions in fourdifferent disorders (psychotism, neurotism, ex/introversion and check inversion forinaccuracies). The questionnaire has been proved very useful for the evaluation of the influenceof the different interventions upon the quality of life of patients under heamodialysis. Itappeared also that it was more reliable in comparison with the Sickness Impact Profile and witha test, whic h was about the exercise under stress conditions.RESULTS: It has been discovered that all the three scales of control of the personalitydisturbances have systematically been influenced according to the control group of 138 personsfrom different age and sex groups. Furthermore, it has been found that the men patients underwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 242

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009the CRH were in lower region of the scale of neurotism while women patients appeared to belower in the scale of psychotism. The T‐test shows that there is no important statistic differencebetween the two sexes according to the quality of their job. There is also no important differencestatistically between the educational level and the range of the disorder of psychotism,neurotism and introversion. Moreover, there is no important impact of the medical institution,which has been identified statistically from the variability analysis of the personalitydisturbance of patients with chronic renal failure under the CRH programs. In addition, thosepatients who visit the institutions have the same rate of psychotism and neurotism.CONCLUSIONS: In conclusion, this study reveals that the patients of chronic renal failure whoended up in CRH groups, showed the tense to develop neurotism, indecision and other seriouspsychological problems which affect negatively their personality.Key words: Chronic renal failure, chronic periodic haemodialysis, personality disorders withchronic heamodialysisCORRESPONDING AUTHORVasiliki E. Kutsopulu­SofikitiKalogiru Samuil 18,111 46 Galatsi.Tel.: 210­2220027, 6977562433E­mail.: Vkutsop@teiath.grΕΙΣΑΓΩΓΗΟι συνέπειες μιας νόσ<strong>ο</strong>υ όπως η χρόνιανεφρική ανεπάρκεια τελικ<strong>ο</strong>ύ σταδί<strong>ο</strong>υασθεν<strong>ο</strong>ύς και τις κ<strong>ο</strong>ινωνικές πρ<strong>ο</strong>εκτάσεις. Οεν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πισμός αυτών των παραγόντων(ΧΝΑΤΣ) είναι ιδιαίτερα σημαντικές τόσ<strong>ο</strong> απ<strong>ο</strong>τελεί σημαντική πληρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ρία για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςγια την κ<strong>ο</strong>ινωνία όσ<strong>ο</strong> και για την π<strong>ο</strong>ιότητα επαγγελματίες υγείας και θα πρέπει ναζωής των ανθρώπων π<strong>ο</strong>υ πάσχ<strong>ο</strong>υν από την λαμβάνεται υπόψη όχι μόν<strong>ο</strong> η παράταση τηςσυγκεκριμένη νόσ<strong>ο</strong>. Τ<strong>ο</strong> γεγ<strong>ο</strong>νός αυτό σε επιβίωσης των ασθενών με ΧΝΑΤΣ αλλά καισυνδυασμό με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν υψηλό επιπ<strong>ο</strong>λασμό της η π<strong>ο</strong>ιότητα της <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακής καινόσ<strong>ο</strong>υ επιβάλλει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πισμό και την κ<strong>ο</strong>ινωνικής ζωής στα επιπλέ<strong>ο</strong>ν αυτά έτη.καταγραφή όλων των παραγόντων π<strong>ο</strong>υ Η αιμ<strong>ο</strong>κάθαρση απ<strong>ο</strong>τελεί μια π<strong>ο</strong>λύεπιδρ<strong>ο</strong>ύν στην πρ<strong>ο</strong>σωπικότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ διαδεδ<strong>ο</strong>μένη μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong> υπ<strong>ο</strong>κατάστασης τηςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 243

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009νεφρικής λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργίας στην Ελλάδα αφ<strong>ο</strong>ύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>74,2 % των ασθενών με ΧΝΑΤΣυπ<strong>ο</strong>βάλλ<strong>ο</strong>νταν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 2004 σε αιμ<strong>ο</strong>κάθαρση καιεπιπλέ<strong>ο</strong>ν π<strong>ο</strong>λλές μελέτες δείχν<strong>ο</strong>υν ότι έχεικαλύτερ<strong>ο</strong>υς κλινικ<strong>ο</strong>ύς δείκτες (μακρότερηεπιβίωση, λιγότερες ημέρεςενδ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μειακής ν<strong>ο</strong>σηλείας) 1 .Παρά <strong>τ<strong>ο</strong></strong> γεγ<strong>ο</strong>νός όμως ότι η αιμ<strong>ο</strong>κάθαρσηεξακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθεί να παραμένει η κυρίαρχημέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ς θεραπείας φαίνεται ότι συνδέεταιμε ιδιαίτερα υψηλό κόσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς (<strong>ο</strong>ι δαπάνες γιατην αντιμετώπιση της ΧΝΑΤΣ συχνάξεπερν<strong>ο</strong>ύν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 1 % των δαπανών υγείας μιαςχώρας), με αρνητική επίπτωση στηνπ<strong>ο</strong>ιότητα ζωής των ασθενών καθώς επίσηςκαι με μειωμένη παραγωγικότητα τωνασθενών εξαιτίας της τακτικής εισαγωγής<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> για την διεξαγωγή τηςσυνεδρίας αιμ<strong>ο</strong>κάθαρσης (συνήθως για 4ώρες, τρείς φ<strong>ο</strong>ρές την εβδ<strong>ο</strong>μάδα). Είναιευνόη<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ότι εξαιτίας της χρ<strong>ο</strong>νιότητας αλλάκαι της ιδιαιτερότητας της θεραπείας <strong>ο</strong>ιασθενείς αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ί αντιμετωπίζ<strong>ο</strong>υν μεγάλεςδυσκ<strong>ο</strong>λίες πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ να διατηρήσ<strong>ο</strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>αρχικό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επάγγελμα2, 3.Οι Carol και συνεργάτες αναφέρ<strong>ο</strong>υν ότι ηικανότητα για πλήρη εργασία διατηρείταισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> 50 % των ασθενών, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 25 % έχει μερικήαπασχόληση και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> άλλ<strong>ο</strong> 25 % εγκαταλείπειτην εργασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ 4 .Ο ανθρώπιν<strong>ο</strong>ς <strong>ο</strong>ργανισμός απ<strong>ο</strong>τελείδυναμικό συγκερασμό π<strong>ο</strong>λύπλ<strong>ο</strong>κωνανα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μικών συστημάτων, με απόλυταCopyright © 2009καθ<strong>ο</strong>ρισμένη λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργική ετερ<strong>ο</strong>γένεια.Καθένα από τα συστήματα αυτά απ<strong>ο</strong>σκ<strong>ο</strong>πείστη διατήρηση της <strong>ο</strong>μ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>στασίας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ<strong>ο</strong>ργανισμ<strong>ο</strong>ύ, την <strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>κλήρωση συστημάτωνάμυνας και πρ<strong>ο</strong>στασίας καθώς και τηνανάπτυξη μηχανισμών απ<strong>ο</strong>κατάστασης(repair functions).Ο <strong>ο</strong>ργανισμός ως σύν<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong> ψυχ<strong>ο</strong>σωματικώνλει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργιών, απ<strong>ο</strong>τελεί λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργικό κύτταρ<strong>ο</strong>,<strong>τ<strong>ο</strong></strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> επιδρά, διαμ<strong>ο</strong>ρφών<strong>ο</strong>ντας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>περιβάλλ<strong>ο</strong>ν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ. Η αντίληψη <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υανθρώπιν<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>ργανισμ<strong>ο</strong>ύ ως συνόλ<strong>ο</strong>υψυχ<strong>ο</strong>σωματικώνλει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργιώνπρ<strong>ο</strong>σδι<strong>ο</strong>ρίζεται ως σύν<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong> βι<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικώνιδι<strong>ο</strong>τήτων‐μεταβλητών, π<strong>ο</strong>υ θα μπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαννα <strong>ο</strong>μαδ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιηθ<strong>ο</strong>ύν σε βι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές,ψυχ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>ινωνικές, κ<strong>ο</strong>ινωνικ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>λιτισμικές καικ<strong>ο</strong>ινωνικ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικές 5,6,7,8 .Έτσι, κάθε εκτρ<strong>ο</strong>πή, για παράδειγμα, στιςβι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές διεργασίες, όπως είναι η νόσ<strong>ο</strong>ς,π<strong>ο</strong>υ συνεπάγεται απώλεια υγείας, έχειαντίκτυπ<strong>ο</strong> σε όλες τις υπόλ<strong>ο</strong>ιπεςψυχ<strong>ο</strong>σωματικές ιδιότητες <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ατόμ<strong>ο</strong>υ, π<strong>ο</strong>υβρίσκ<strong>ο</strong>νται σε μια δυναμική αμφίδρ<strong>ο</strong>μησυναλλαγή, στα πλαίσια πρ<strong>ο</strong>σαρμ<strong>ο</strong>στικώντρ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήσεων 9 .Από τα βασικά ενδιαφέρ<strong>ο</strong>ντα τηςψυχ<strong>ο</strong>σωματικής ιατρικής, η μελέτη τωνβι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικών και ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικών λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργιών<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ατόμ<strong>ο</strong>υ, απ<strong>ο</strong>σκ<strong>ο</strong>πεί στη συλλ<strong>ο</strong>γή καιαξι<strong>ο</strong>λόγηση εμπειρικ<strong>ο</strong>ύ υλικ<strong>ο</strong>ύ π<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ράτην αλληλεπίδραση μεταξύ <strong>ο</strong>ργανικ<strong>ο</strong>ύυπ<strong>ο</strong>στρώμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και ψυχικών παραγόντων 10 .www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 244

Τ Ο ΒΗΜΑ ΤΟΥ Α ΣΚΛΗΠΙΟΥCopyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Η διαμόρφωση της πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας είναι ψυχ<strong>ο</strong>παθ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικών εκτρ<strong>ο</strong>πών, απ<strong>ο</strong>διδόμενωνσυγκερασμός, αφ’ενός μεν των γενετικών στην χρόνια πάθηση.καταβ<strong>ο</strong>λών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ατόμ<strong>ο</strong>υ και αφ’ετέρ<strong>ο</strong>υ τωνΗ διαδικασία της αιμ<strong>ο</strong>κάθαρσης επιβάλλειεπιδράσεων των συγκεκριμένων βι<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικώνσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς με χρόνια νεφρικήχαρακτηριστικών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ περιβάλλ<strong>ο</strong>ν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ανεπάρκεια σημαντικές πρ<strong>ο</strong>σαρμ<strong>ο</strong>γές στην<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> αναπτύσσεται και ζει 11,12 .καθημερινή δραστηριότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς καιΗ πρ<strong>ο</strong>σωπικότητα αναπτύσσεται σε τρειςεπηρεάζει σημαντικά την <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακή,ανεξάρτη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς μεταξύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς άξ<strong>ο</strong>νεςδιαστάσεις.επαγγελματική, κ<strong>ο</strong>ινωνική και <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικήΗ μία διάσταση αφ<strong>ο</strong>ράυπόσταση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ασθεν<strong>ο</strong>ύς, με απ<strong>ο</strong>τέλεσμα τηνχαρακτήρες «εσωστρέφειας‐εξωστρέφειας»εμφάνιση ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικών συγκρ<strong>ο</strong>ύσεων καικαι η άλλη τη σταθερότητα‐αστάθεια τηςενί<strong>ο</strong>τε, την εκδήλωση ψυχωσικώνσυμπεριφ<strong>ο</strong>ράς και <strong>ο</strong>ρίζεται ως «νευρωτισμός».φαιν<strong>ο</strong>μένων 15,16 .Η εξωστρέφεια‐εσωστρέφειαχαρακτηρίζει τις σχέσεις <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ατόμ<strong>ο</strong>υ με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νΣΚΟΠΟΣκ<strong>ο</strong>ινωνικό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ περίγυρ<strong>ο</strong> 13 . Ο νευρωτισμόςαναφέρεται στη γενική συναισθηματικήΣκ<strong>ο</strong>πός της παρ<strong>ο</strong>ύσας έρευνας ήταν η μελέτηαστάθεια <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ατόμ<strong>ο</strong>υ, στη συναισθηματικήτης διαταραχής της πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ υπεραντιδραστικότητα και στην τάσηασθενών π<strong>ο</strong>υ πάσχ<strong>ο</strong>υν από ΧΝΑΤΣ και<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ να αναπτύσσει νευρωτικήσυχνά απαιτείται να ν<strong>ο</strong>σηλευ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύν σεσυμπτωμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γία κάτω από συνθήκες<strong>ο</strong>ργανωμένες μ<strong>ο</strong>νάδες παρ<strong>ο</strong>χής υπηρεσιώνυγείας εξαιτίας επιπλ<strong>ο</strong>κών της μεθόδ<strong>ο</strong>υέντασης 14 . Η τρίτη διάσταση, <strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μάστηκε«ψυχωτισμός», π<strong>ο</strong>υ χαρακτηρίζει ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα μεθεραπείας (αιμ<strong>ο</strong>κάθαρση) ή σταδιακήςαυξημένη πιθανότητα να αναπτύξ<strong>ο</strong>υνεπιβάρυνσης της κατάστασης της υγείαςψυχωτικές διαταραχές.<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς. Εκτιμήθηκε <strong>ο</strong> τύπ<strong>ο</strong>ς και η βαρύτηταΟι διαταραχές πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας μεταξύαυτών των διαταραχών ανάλ<strong>ο</strong>γα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong>,ασθενών με χρόνια πρ<strong>ο</strong>βλήματατην ηλικία, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> επάγγελμα και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μ<strong>ο</strong>ρφωτικόπρ<strong>ο</strong>σεγγίζ<strong>ο</strong>νται με ψυχιατρική συνέντευξη ήεπίπεδ<strong>ο</strong>.συμπλήρωσηερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γίωνπρ<strong>ο</strong>σωπικότητας, π<strong>ο</strong>υ έχ<strong>ο</strong>υν πρ<strong>ο</strong>ηγ<strong>ο</strong>υμένωςΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣαξι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γηθεί ως απ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>τικά σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πληθυσμόΣτην παρ<strong>ο</strong>ύσα εργασία χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε <strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>υ πρόκειται να εφαρμ<strong>ο</strong>σθ<strong>ο</strong>ύν κι έχ<strong>ο</strong>υνερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας Eysenckαπ<strong>ο</strong>δειχθεί ευαίσθητα στην απ<strong>ο</strong>τύπωση(Eysenck personality Questionaire) π<strong>ο</strong>υαπ<strong>ο</strong>τελεί την τελευταία εξέλιξη σειράςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 245

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύ λι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γίων και έχει απ<strong>ο</strong>δειχθείκατάλληλ<strong>ο</strong> και απ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>τικό για μελέτεςελέγχ<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας σε κλινικέςδιατάξεις 17 .Τ<strong>ο</strong> τρ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιημέν<strong>ο</strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> EPQαπ<strong>ο</strong>τελείται από 84 ερωτήσεις, <strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίεςμετρ<strong>ο</strong>ύν τέσσερις παραμέτρ<strong>ο</strong>υς (διαστάσεις)πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας 18 .Οι Verna και Eysenck 19 χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησαν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> EPQ πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ νασυσχετίσ<strong>ο</strong>υν τη σ<strong>ο</strong>βαρότητα της ψυχικήςπάθησης με την πρ<strong>ο</strong>σωπικότητα, ενώ <strong>ο</strong>Rahman 20 χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησε <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> πρ<strong>ο</strong>κειμέν<strong>ο</strong>υ νααξι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γήσει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> βαθμό ψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ«νευρωτικ<strong>ο</strong>ύ» ασθεν<strong>ο</strong>ύς και να απ<strong>ο</strong>τιμήσ<strong>ο</strong>υν<strong>τ<strong>ο</strong></strong> κλινικό απ<strong>ο</strong>τέλεσμα διαφόρων μ<strong>ο</strong>ρφώνθεραπείας.Με τις ερωτήσεις P ελέγχεται η διάσταση«ψυχωτισμός» με τις ερωτήσεις Ε ελέγχεταιη εξωστρέφεια/εσωστρέφεια, ενώ με τιςερωτήσεις Ν ελέγχεται η διάσταση«νευρωτισμός» της πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας τωνασθενών (και της <strong>ο</strong>μάδας ελέγχ<strong>ο</strong>υ). Τέλ<strong>ο</strong>ς, <strong>ο</strong>ιερωτήσεις L είναι ερωτήσεις«αντιπερισπασμ<strong>ο</strong>ύ» και απ<strong>ο</strong>σκ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ύν σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νέλεγχ<strong>ο</strong> τις ειλικρίνειας των απαντήσεων στιςερωτήσεις πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας.Οι ασθενείς συμπλήρωναν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> αμέσως μετά την απ<strong>ο</strong>δέσμευσή<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν τεχνητό νεφρό καιπριν αναχωρήσ<strong>ο</strong>υν από τη μ<strong>ο</strong>νάδα. Σε μικρήαναλ<strong>ο</strong>γία ασθενών, <strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ι είχαν αδυναμίαCopyright © 2009να διαβάσ<strong>ο</strong>υν ή να γράψ<strong>ο</strong>υν, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςπαρασχέθηκε γραμματειακή β<strong>ο</strong>ήθεια απόν<strong>ο</strong>σηλεύτρια της Μ<strong>ο</strong>νάδας, π<strong>ο</strong>υ δεν είχεπρ<strong>ο</strong>ηγ<strong>ο</strong>υμένως ενημερωθεί για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σκ<strong>ο</strong>πό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ.Στην εργασία αυτή συμπεριελήφθησαν 103ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και138 ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα της <strong>ο</strong>μάδας ελέγχ<strong>ο</strong>υ, ηλικίας50.90±15.4 ετών. Από αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύς <strong>ο</strong>ι 54 (55%)ήταν άνδρες, μέσης ηλικίας 51.5±15.4 ετώνκαι <strong>ο</strong>ι 49 γυναίκες (45%), μέσης ηλικίας50 .3±15.5 ετών.Η ηλικία των ανδρών‐ασθενών π<strong>ο</strong>υσυμπεριελήφθησαν στη μελέτη κυμάνθηκεμεταξύ 17 και 84 έτη (μέση τιμή ± σταθερήαπόκλιση 51.5±15.4) και της <strong>ο</strong>μάδαςελέγχ<strong>ο</strong>υ 18 και 79 έτη (μέση τιμή ± σταθερήαπόκλιση 52±16.4), ενώ των γυναικώνασθενών, μεταξύ 16 και 86 (μέση τιμή ±σταθερή απόκλιση 50.3±15.5) και της<strong>ο</strong>μάδας ελέγχ<strong>ο</strong>υ 19 και 78 (μέση τιμή ±σταθερή απόκλιση 49±16).Οι ασθενείς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δείγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς πρ<strong>ο</strong>έρχ<strong>ο</strong>νταν απότις Μ<strong>ο</strong>νάδες Τεχνη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ Νεφρ<strong>ο</strong>ύ τωνΝ<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μείων: Κυαν<strong>ο</strong>ύς Σταυρός, Π.Γ.Ν.Ν«Αλεξάνδρα» και Π.Γ.Ν.Ν «Ιππ<strong>ο</strong>κράτει<strong>ο</strong>». Οιν<strong>ο</strong>σηλευτικές συνθήκες των τριών κέντρωνείναι συγκρίσιμες μεταξύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς και <strong>ο</strong>ιασθενείς είναι όλ<strong>ο</strong>ι κά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ικ<strong>ο</strong>ι <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υΛεκαν<strong>ο</strong>πεδί<strong>ο</strong>υ Αττικής. Από τασυμπεριληφθέντα κέντρα <strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρώ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> είναιιδιωτικό, ενώ τα δύ<strong>ο</strong> άλλα είναι Δημόσια. Οιwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 246

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ασθενείς της μελέτης εναλάσσ<strong>ο</strong>ν<strong>τ<strong>ο</strong></strong> κατάτυχαί<strong>ο</strong> τρόπ<strong>ο</strong> σε διαφ<strong>ο</strong>ρετικ<strong>ο</strong>ύ τύπ<strong>ο</strong>υσυσκευές, ανάλ<strong>ο</strong>γα με τις επικρα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύσεςσυνθήκες σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> κάθε Κέντρ<strong>ο</strong>. Και τα τρίακέντρα είχαν διαφόρων τύπων μηχανήματατεχνη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ νεφρ<strong>ο</strong>ύ. Στη μελέτη <strong>ο</strong>ι ασθενείςεντάχθηκαν <strong>ο</strong>ικει<strong>ο</strong>θελώς, μετά πρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ρικήκαι γραπτή ενημέρωσή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Τα δεδ<strong>ο</strong>μένα της μελέτης, μετά τηναπ<strong>ο</strong>δελτίωσή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς, επεξεργάστηκαν μεκατάλληλ<strong>ο</strong> λ<strong>ο</strong>γισμικό π<strong>ο</strong>υ είχε τηδυνατότητα επαναταξινόμησης τωνασθενών, ανάλ<strong>ο</strong>γα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong>, την ηλικία, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>επάγγελμα, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong> και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>Ν<strong>ο</strong>σηλευτικό Ίδρυμα. Η σύγκριση τωνμέσων τιμών των παραμέτρων τωνδιαφόρων <strong>ο</strong>μάδων έγινε είτε με τη χρήση<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Τ‐student test είτε με τη χρήση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ F‐test από ANOVA. Τ<strong>ο</strong> Τ‐test χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκεστην περίπτωση σύγκρισης των διαφόρωνπαραμέτρων μεταξύ δύ<strong>ο</strong> <strong>ο</strong>μάδων. Ησύγκριση παραμέτρων σε περισσότερες απόδύ<strong>ο</strong> <strong>ο</strong>μάδες απαιτεί F‐test. Οι τυχόναπ<strong>ο</strong>κλίσεις των διαφόρων μεταβλητών απότην καν<strong>ο</strong>νική καταν<strong>ο</strong>μή εξ<strong>ο</strong>μαλύν<strong>ο</strong>νται λόγω<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Κεντρικ<strong>ο</strong>ύ Οριακ<strong>ο</strong>ύ Θεωρήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>αρκετά μεγάλ<strong>ο</strong> δείγμα.Copyright © 2009κάθε παράμετρ<strong>ο</strong> πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας π<strong>ο</strong>υελέγχθηκε, παρ<strong>ο</strong>υσιάζ<strong>ο</strong>νται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 1.Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα καταχωρ<strong>ο</strong>ύνται, επίσης, τααπ<strong>ο</strong>τελέσματα της σύγκρισης (Αnova), τωνασθενών με την <strong>ο</strong>μάδα ελέγχ<strong>ο</strong>υ, κατά φύλ<strong>ο</strong>.Συγκεκριμένα, συγκριτικά με την <strong>ο</strong>μάδαελέγχ<strong>ο</strong>υ, ως πρ<strong>ο</strong>ς την κλίμακα ψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ,τόσ<strong>ο</strong> <strong>ο</strong>ι άνδρες (ρ=0.017), όσ<strong>ο</strong> και <strong>ο</strong>ιγυναίκες (ρ=0.021) ασθενείς επέτυχανσημαντικά χαμηλότερη βαθμ<strong>ο</strong>λόγηση ωςπρ<strong>ο</strong>ς την κλίμακα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ νευρωτισμ<strong>ο</strong>ύ, τόσ<strong>ο</strong> <strong>ο</strong>ιάνδρες (ρ=0.015) όσ<strong>ο</strong> και <strong>ο</strong>ι γυναίκες(ρ=0.045) ασθενείς επέτυχαν σημαντικάχαμηλότερη βαθμ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία. Ανάλ<strong>ο</strong>γες διαφ<strong>ο</strong>ρέςδιαπιστώθηκαν στις βαθμ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γήσεις τηςκλίμακας εξωστρέφειας (ρ=0.002 και0.0031, αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς άνδρες καιγυναίκες ασθενείς), καθώς, επίσης και στηνκλίμακα π<strong>ο</strong>υ ελέγχει την πρόθεσηειλικρίνειας (ρ=0.001 και 0.003, αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχαγια τα δύ<strong>ο</strong> φύλα).ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΗ μέση τιμή (±SD), η ελάχιστη και η μέγιστητιμή της βαθμ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γίας π<strong>ο</strong>υ επέτυχαν <strong>ο</strong>ιασθενείς υπό ΧΠΑ και η <strong>ο</strong>μάδα ελέγχ<strong>ο</strong>υ, γιαwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 247

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Πίνακας 1. Μέσες τιμές μεταξύ ασθενών και <strong>ο</strong>μάδας ελέγχ<strong>ο</strong>υ ανά φύλ<strong>ο</strong> στις διαστάσειςπρ<strong>ο</strong>σωπικότητας EPQ.Ν ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΤΙΜΗΜΕΓΙΣΤΗΤΙΜΗSDF­testΤιμή ΡΔΙΑΣΤΑΣΗ ΨΥΧΩΤΙΣΜΟΥΑΝΔΡΕΣ­ΑΣΘΕΝΕΙΣ 54 12,17 6 16 2,04 5.85ΑΝΔΡΕΣ – ΜΑΡΤΥΡΕΣ 70 17,4 13 19 1,84 P=0.017ΓΥΝΑΙΚΕΣ –ΑΣΘΕΝΕΙΣ 49 10,08 7 14 1,91 5.47ΓΥΝΑΙΚΕΣ – ΜΑΡΤΥΡΕΣ 68 16,4 14 20 2,03 P=0.021ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΝΕΥΡΩΤΙΣΜΟΥΑΝΔΡΕΣ­ΑΣΘΕΝΕΙΣ 54 9,92 6 16 2,30 6.10ΑΝΔΡΕΣ – ΜΑΡΤΥΡΕΣ 70 15,33 9 19 2,44 P=0.015ΓΥΝΑΙΚΕΣ –ΑΣΘΕΝΕΙΣ 49 11,55 5 16 2,61 4.11ΓΥΝΑΙΚΕΣ – ΜΑΡΤΥΡΕΣ 68 14,71 10 18 2,14 P=0.045ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΣΑΝΔΡΕΣ­ΑΣΘΕΝΕΙΣ 54 11 7 16 1,91 10.00ΑΝΔΡΕΣ – ΜΑΡΤΥΡΕΣ 70 14,98 11 19 1,87 P=0.002ΓΥΝΑΙΚΕΣ –ΑΣΘΕΝΕΙΣ 49 11,08 5 16 2,18 9.13ΓΥΝΑΙΚΕΣ – ΜΑΡΤΥΡΕΣ 68 15,53 10 18 1,87 P=0.0031ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑΣΑΝΔΡΕΣ­ΑΣΘΕΝΕΙΣ 54 7,44 4 11 1,67 10.39ΑΝΔΡΕΣ – ΜΑΡΤΥΡΕΣ 70 15,7 11 19 1,79 P=0.001ΓΥΝΑΙΚΕΣ –ΑΣΘΕΝΕΙΣ 49 7,06 2 12 1,98 9.19ΓΥΝΑΙΚΕΣ – ΜΑΡΤΥΡΕΣ 68 16,7 8 18 2,35 P=0.003www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 248

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλ ι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 2 <strong>ο</strong>ι ασθενείς έχ<strong>ο</strong>υν<strong>ο</strong>μαδ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιηθεί κατά φύλ<strong>ο</strong> και επάγγελμα.Στην κατηγ<strong>ο</strong>ρία Α εντάχθηκαν 13 (27%)γυναίκες και 25 (46.29%) άνδρες <strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ιείναι ανειδίκευ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ι, ενώ στην κατηγ<strong>ο</strong>ρία Βεντάχθηκαν 13 (26.5%) γυναίκες και 29(53.7%) άνδρες, υπάλληλ<strong>ο</strong>ι γραφεί<strong>ο</strong>υ,επιστήμ<strong>ο</strong>νες. Η δ<strong>ο</strong>κιμασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Τ‐test δείχνειότι δεν υπάρχει στατιστικώς σημαντικήδιαφ<strong>ο</strong>ρά των διαταραχών μεταξύ των δύ<strong>ο</strong>φύλων σε σχέση με τη φύση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υεπαγγέλματός <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς.Πίνακας 2. Μέσες τιμές της καταν<strong>ο</strong>μής P, Nκαι Ε για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς σε σχέση με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong>και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> επάγγελμα.ΜΕΣΗΔΟΚΙΜΑΣΙΑNSDpΤΙΜΗ‘t’ΨΥΧΩΤΙΣ ΜΟΣΑΝΔΡΕΣΑ 25 10,38 1.75Β 29 10,00 2.301.095 0.27ΓΥΝΑΙΚΕΣ Α 13 10,15 1.28Β 34 10,18 2.10‐0.669 0.98ΝΕΥΡΩΤΙΣΜΟΣΑΝΔΡΕΣΑ 25 9,88 2.36Β 29 10,03 2.291.118 0.268ΓΥΝΑΙΚΕΣ Α 13 12,00 2.04Β 34 11,35 2.88‐1.616 0.112ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ‐ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΑΑΝΔΡΕΣΑ 25 10,96 1.87Β 29 11,00 1.960.82 0.82ΓΥΝΑΙΚΕΣ Α 13 11,85 2.27Β 34 10,85 2.18‐1.145 0.224Copyright © 2009Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 3, αναδιατάχθηκαν <strong>ο</strong>ι ασθενείς,ανάλ<strong>ο</strong>γα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μ<strong>ο</strong>ρφωτικό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επίπεδ<strong>ο</strong>,ανεξάρτητα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong>. Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> μ<strong>ο</strong>ρφωτικόεπίπεδ<strong>ο</strong> Α καταχωρήθηκαν 39 (37.86%)ασθενείς, μέχρι 9 έτη σπ<strong>ο</strong>υδών, ενώ σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong> Β, καταχωρήθηκαν 35(33.98%) ασθενείς, ανεξαρτήτως φύλ<strong>ο</strong>υ,μέχρι 12 έτη σπ<strong>ο</strong>υδών. Τέλ<strong>ο</strong>ς, σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong> Γ, εντάχθηκαν 24(23.3%) ασθενείς πάνω από 12 έτησπ<strong>ο</strong>υδών. Από την ανάλυση μεταβλητότηταςδεν διαπιστώθηκε στατιστικώς σημαντικήδιαφ<strong>ο</strong>ρά μεταξύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μ<strong>ο</strong>ρφωτικ<strong>ο</strong>ύ επιπέδ<strong>ο</strong>υκαι των διακυμάνσεων της βαθμ<strong>ο</strong>λόγησηςγια τη διαταραχή ψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ (ρ=0.917),νευρωτισμ<strong>ο</strong>ύ (ρ=846) και εσωστρέφειας(ρ=0.952).www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 249

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ<strong>ο</strong>ςΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Πίνακας 3. Μέσες τιμές των διαταραχώντης πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας σε σχέση με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπε δ<strong>ο</strong>.ΜΕΣΗF‐ P‐ΝSDΤΙΜΗVALUE VALUEΨΥΧΩΤΙΣΜΟΣA 39 10,8 1,71BΓ352410,749,632,451,88ΝΕΥΡΩΤΙΣΜΟΣΑ 39 10,31 2,45ΒΓ352411,5410,382,432,50ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑΑ 39 10,64 1,88ΒΓ352411,4311,330,087 0,9170,168 0,8462 ,28 0,049 0,9521,9Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 4 παρ<strong>ο</strong>υσιάζεται η καταν<strong>ο</strong>μήτων ασθενών στα τρία Ν<strong>ο</strong>σηλευτικάΙδρύματα, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν Κυαν<strong>ο</strong>ύ Σταυρ<strong>ο</strong>ύ (ΝΟΣ. ΙΔ 1),<strong>τ<strong>ο</strong></strong> Π., Γ., Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> «Αλεξάνδρα» (ΝΟΣ. ΙΔ2) και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Π., Γ., Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>κ<strong>ο</strong>μεί<strong>ο</strong> «Ιππ<strong>ο</strong>κράτει<strong>ο</strong>»(ΝΟΣ. ΙΔ. 3) στα <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία ν<strong>ο</strong>σηλεύτηκαν <strong>ο</strong>ιασθενείς της παρ<strong>ο</strong>ύσας μελέτης. Και τα τρίαΙδρύματα είναι συγκρίσιμα μεταξύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ωςπρ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εξ<strong>ο</strong>πλισμό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς και τηνασφαλιστική κάλυψη των ασθενών π<strong>ο</strong>υν<strong>ο</strong>σηλεύ<strong>ο</strong>υν. Βρίσκ<strong>ο</strong>νται σε μικρή, μεταξύ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς απόσταση, σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> Κέντρ<strong>ο</strong> των Αθηνών καιέχ<strong>ο</strong>υν την ίδια δυσκ<strong>ο</strong>λία να πρ<strong>ο</strong>σεγγισθ<strong>ο</strong>ύναπό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς. Κανένα από τα τρίαΙδρύματα δεν εμφανίζεται να υπερέχει στιςπρ<strong>ο</strong>τιμήσεις των ασθενών, έναντι τωνCopyright © 2009άλλων. Οι Μ<strong>ο</strong>νάδες Τεχνη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ Νεφρ<strong>ο</strong>ύ π<strong>ο</strong>υαναπτύχθηκαν στα παραπάνω Ν<strong>ο</strong>σηλευτικάΙδρύματα καθώς και <strong>ο</strong> εξ<strong>ο</strong>πλισμός <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς δενέχ<strong>ο</strong>υν χρ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γική διαφ<strong>ο</strong>ρά ίδρυσης. Απότην ανάλυση μεταβλητότητας τωνδιαταραχών πρ<strong>ο</strong>σωπικότητας των ασθενώνμε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια υπό ΧΠΑ δεναναγνωρίσθηκε στατιστικά σημαντικήεπίδραση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ν<strong>ο</strong>σηλευτικ<strong>ο</strong>ύ Ίδρύμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς και<strong>ο</strong>ι ασθενείς π<strong>ο</strong>υ καταφεύγ<strong>ο</strong>υν σε αυτά έχ<strong>ο</strong>υντην ίδια βαθμ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς δείκτεςψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ και νευρωτισμ<strong>ο</strong>ύ.Πίνακας 4. Μέσες τιμές των τιμών Ρ και Ντων ασθενών σε σχέση με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Ν<strong>ο</strong>σηλευτικόΊδρυμα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> πραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκαν <strong>ο</strong>ιΧΠΑ.ΨΥΧΩΤΙΣΜΟΣ ΝΕΥΡΩΤΙΣΜΟΣΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΜΕΣΗΜΕΣΗΝSDΙΔΡΥΜΑΤΙΜΗΤΙΜΗSDΝΟΣ.ΙΔ.1 54 10.92 1.71 11.61 2.62ΝΟΣ.ΙΔ.2 16 11.04 2.11 11.29 2.41ΝΟΣ.ΙΔ.3 33 11.402.33 11.36 2.12ANOVAF‐VALUE1,261,64P‐VALUE0.2870.199Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 5 καταχωρ<strong>ο</strong>ύνται συν<strong>ο</strong>πτικά <strong>ο</strong>ιέλεγχ<strong>ο</strong>ι της επίδρασης των παραμέτρων π<strong>ο</strong>υμελετήθηκαν στην μελέτη αυτή, στηδιαμόρφωση διαταραχών πρ<strong>ο</strong>σωπικότηταςμεταξύ των ασθενών.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 250

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ<strong>ο</strong>ςΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Πίνακας 5. Συν<strong>ο</strong>πτικός πίνακας τωνελέγχων διακύμανσης της μεταβλητότηταςτων βαθμ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γήσεων των διαταραχών«ψυχωτισμός», «νευρωτισμός» και«εξω/εσωστρέφειας»ΨυχωτισμόςF‐test«P»P­valueΝευρωτισμός«Ν»F‐test P‐valueΕσωστρέφειαF‐test«Ε»P‐valueΕπάγγελμα 0,362 0,938 1,853 0,077 1,641 0,124Φύλ<strong>ο</strong> 0,009Ετησπ<strong>ο</strong>υδών0,0870,9270,91710,5020,1680,0020,8460,0920,0490,7630,952Ηλικία∗ 0,255 0,906 0,808 0,523 0,518 0,722* Οι ασθενείς <strong>ο</strong>μαδ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκαν κατά δεκαετίεςΣΥΖΗΤΗΣΗηλικιών.Διαπιστώθηκε ότι <strong>ο</strong>ι ασθενείς με χρόνιανεφρική ανεπάρκεια και <strong>ο</strong>υραιμία, λόγω της<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίας υπ<strong>ο</strong>χρεών<strong>ο</strong>νται να ενταχθ<strong>ο</strong>ύν σεπρόγραμμα χρόνιας περι<strong>ο</strong>δικήςαιμ<strong>ο</strong>κάθαρσης, εμφανίζ<strong>ο</strong>υν διαταραχέςπρ<strong>ο</strong>σωπικότητας, π<strong>ο</strong>υ διαφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>ύνται,ανάλ<strong>ο</strong>γα με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong> και την ηλικία. Σεανάλ<strong>ο</strong>γα απ<strong>ο</strong>τελέσματα κατέληξαν και άλλ<strong>ο</strong>ιερευνητές, όπως <strong>ο</strong> Landsman 21 , <strong>ο</strong> <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ςδιαπιστώνει ότι <strong>ο</strong> χρόνι<strong>ο</strong>ς νεφρ<strong>ο</strong>παθήςαντιμετωπίζει την πάθησή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ίδι<strong>ο</strong>τρόπ<strong>ο</strong>, όπως <strong>ο</strong>ι ασθενείς με άλλα ν<strong>ο</strong>σήματα.Μετά την ένταξη σε πρόγραμμα ΧΠΑ, όμως, ησυμπεριφ<strong>ο</strong>ρά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ασθεν<strong>ο</strong>ύς μεταβάλλεται. Ημεταβ<strong>ο</strong>λή <strong>ο</strong>φείλεται στην παράταση τηςυπερέντασης και στη συνειδη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong>ύμενηαβεβαιότητα της πρόγνωσης π<strong>ο</strong>υ σχετίζεταιμε την πρ<strong>ο</strong>σδ<strong>ο</strong>κία ή μη της μεταμόσχευσης.Άλλ<strong>ο</strong>ι συγγραφείς επισημαίν<strong>ο</strong>υν ότι <strong>ο</strong>Copyright © 2009χρόνι<strong>ο</strong>ς αιμ<strong>ο</strong>καθαιρόμεν<strong>ο</strong>ς ασθενής απ<strong>ο</strong>τελείπρότυπ<strong>ο</strong> ατόμ<strong>ο</strong>υ, π<strong>ο</strong>υ είναι εξαρτημέν<strong>ο</strong> από«ένα μηχάν ημα» χάριν της επιβίωσης 22,23 .Από τη μελέτη διαπιστώθηκεστατιστικά σημαντική διαφ<strong>ο</strong>ρά στηβαθμ<strong>ο</strong>λόγηση των διαταραχών ψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ,νευρωτισμ<strong>ο</strong>ύ και εξωστρέφειας μεταξύ τηςπειραματικής <strong>ο</strong>μάδας (p=0.001) και της<strong>ο</strong>μάδας ελέγχ<strong>ο</strong>υ. Συγκεκριμένα, η διαταραχή<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ βρέθηκε σημαντικάχαμηλότερη τόσ<strong>ο</strong> για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς άνδρες (F=5.85,ρ=0.017), όσ<strong>ο</strong> και για τις γυναίκες (F=5.47,ρ=0.021), <strong>ο</strong>υραιμικ<strong>ο</strong>ύς ασθενείς, συγκριτικάμε <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς αντισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχισμέν<strong>ο</strong>υς ως πρ<strong>ο</strong>ς τηνηλικία και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong> της <strong>ο</strong>μάδας ελέγχ<strong>ο</strong>υ.Σημαντική διαφ<strong>ο</strong>ρά αναγνωρίσθηκε,επιπλέ<strong>ο</strong>ν, σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν τύπ<strong>ο</strong> της διαταραχής, καθώς<strong>ο</strong>ι μεν άνδρες εμφάνισαν σε μεγαλύτερ<strong>ο</strong>βαθμό νευρωτισμό, αντίθετα με τις γυναίκες,<strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίες πέτυχαν π<strong>ο</strong>λύ χαμηλότερηβαθμ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία κατά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν έλεγχ<strong>ο</strong> της διαταραχήςψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ. Κατάθλιψη και μείωση τωνεπιδόσεων σε ευχάριστες δραστηριότητεςέχ<strong>ο</strong>υν αναφερθεί σε ασθενείς με τελικ<strong>ο</strong>ύσταδί<strong>ο</strong>υ νεφρική νόσ<strong>ο</strong>, <strong>ο</strong>ι <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong>ιυπ<strong>ο</strong>βάλλ<strong>ο</strong>νται σε αιμ<strong>ο</strong>κάθαρση 23 .Τ<strong>ο</strong> επάγγελμα και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong> δενσυνέβαλαν συστηματικά στη διαμόρφωσηδιαφ<strong>ο</strong>ρετικ<strong>ο</strong>ύ τύπ<strong>ο</strong>υ διαταραχών τηςπρ<strong>ο</strong>σωπικότητας, <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υλάχισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν όπωςαξι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γήθηκαν με την ανάλυση τωνδεδ<strong>ο</strong>μένων π<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>έκυψαν από τη χρήση<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ συγκεκριμέν<strong>ο</strong>υ ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ. Ηwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 251

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι <strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009μεταβλητότητα της διαταραχής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ π<strong>ο</strong>υ <strong>ο</strong>φείλεται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> επάγγελμα(F=0.362, p=0.938) δεν ήταν σε εκείν<strong>ο</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>βαθμό ισχυρή, ώστε να απ<strong>ο</strong>κλεισθεί ηστατιστική υπόθεση της «επίδρασης».Ανάλ<strong>ο</strong>γα ευρήματα πρ<strong>ο</strong>έκυψαν και κατά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νέλεγχ<strong>ο</strong> της επίδρασης στα έτη σπ<strong>ο</strong>υδών τωνασθενών. Τα βιβλι<strong>ο</strong>γραφικά δεδ<strong>ο</strong>μένα π<strong>ο</strong>υαφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύν την επίδραση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςκαι τα έτη σπ<strong>ο</strong>υδών στη διαμόρφωσησυγκεκριμέν<strong>ο</strong>υ τύπ<strong>ο</strong>υ διαταραχών δεναπ<strong>ο</strong>σαφηνίζ<strong>ο</strong>υν μια αναμφισβήτητηεπίδραση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ είδ<strong>ο</strong>υς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ επαγγέλμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς στιςσυνεπαγόμενες στην πάθηση και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν τύπ<strong>ο</strong>της χρόνιας θεραπείας μεταβ<strong>ο</strong>λές τηςπρ<strong>ο</strong>σωπικότητας 24,25,3,26 .Από τα απ<strong>ο</strong>τελέσματα της μελέτης δενδιαπιστώθηκαν διαφ<strong>ο</strong>ρές, μετά τις<strong>ο</strong>μαδ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήσεις των ασθενών κατάΝ<strong>ο</strong>σηλευτικό Ίδρυμα. Σε παρόμ<strong>ο</strong>ιασυμπεράσματα έχ<strong>ο</strong>υν καταλήξει και άλλ<strong>ο</strong>ισυγγραφείς 27 . Η συν<strong>ο</strong>λική ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση απότη φρ<strong>ο</strong>ντίδα σχετίζεται με την ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίησηαπό την ιατρική και τη ν<strong>ο</strong>σηλευτικήφρ<strong>ο</strong>ντίδα, ενώ δεν φαίνεται να σχετίζεται μετην π<strong>ο</strong>ιότητα ζωής και την ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση απότην υγεία και τη λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργικότητα ή με τιςκ<strong>ο</strong>ινωνικ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικές πλευρές της ζωής, τιςψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικές/πνευματικές πλευρές και τη<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακή κατάσταση 28,29,30 .Η συμπεριφ<strong>ο</strong>ρά των ασθενών, η απ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>χήκαι η απ<strong>ο</strong>τίμηση από αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υσυστήμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς υγείας π<strong>ο</strong>υ εξυπηρε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύσε <strong>τ<strong>ο</strong></strong>Copyright © 2009χρόνι<strong>ο</strong> πρόβλημά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς συσχετιζόταν με τηνειδική θνητότητα της πάθησης 31,32 .ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣυμπερασματικά <strong>ο</strong>ι ασθενείς με χρόνιανεφρική ανεπάρκεια πριν την ένταξή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σεπρ<strong>ο</strong>γράμματα ΧΠΑ αντιμετωπίζ<strong>ο</strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>πρόβλημα της υγείας <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς όπως ταπερισσότερα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα με ένα χρόνι<strong>ο</strong> νόσημα.Μετά την ένταξή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> πρόγραμμααιμ<strong>ο</strong>κάθαρσης εμφανίζ<strong>ο</strong>υν σημαντικάψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά πρ<strong>ο</strong>βλήματα όπως η αλεξιθυμίακαι <strong>ο</strong> νευρωτισμός. Η διαταραχή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υψυχωτισμ<strong>ο</strong>ύ βρέθηκε σημαντικά χαμηλή τόσ<strong>ο</strong>για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς άνδρες όσ<strong>ο</strong> και για τις γυναίκες. Τ<strong>ο</strong>επάγγελμα και <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μ<strong>ο</strong>ρφωτικό επίπεδ<strong>ο</strong> δενσυνέβαλλαν συστηματικά στη διαταραχή τηςπρ<strong>ο</strong>σωπικότητας των ασθενών π<strong>ο</strong>υμελετήθηκαν. Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικέςδιαφ<strong>ο</strong>ρές σε σχέση με τα Ν<strong>ο</strong>σηλευτικάΙδρύματα στα <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ία πραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκανσυνεδρίες αιμ<strong>ο</strong>κάθαρσης.Βιβλι<strong>ο</strong>γραφία26. Organization for Economic Cooperationand Development. Electronic Health DataBase. Paris, 2006.27. Καϊτελίδ<strong>ο</strong>υ Δ., Λιαρόπ<strong>ο</strong>υλ<strong>ο</strong>ς Λ., Σίσκ<strong>ο</strong>υΟ., Θε<strong>ο</strong>δώρ<strong>ο</strong>υ Μ., Ζηρ<strong>ο</strong>γιάννης Π.,Μανιαδάκης Ν. Οι κ<strong>ο</strong>ινωνικές και<strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικές συνέπειες τηςαιμ<strong>ο</strong>κάθαρσης στην ζωή των ασθενών μεwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 252

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τε ύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμ βρι<strong>ο</strong>ς 2009χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.Ν<strong>ο</strong>σηλευτική, 2007, 46(2): 246‐255.28. Dattenberg T., Zander E., Zander W. 2Criteria for making defferental diagnosisbetween primarily psychogenic andprimarily organic body symptomatologyeasier. Z. Psychosom. Med. Psychoanal.,1976, 22(3): 240‐249.29. Carol E.F., Marjorie J.P. The employmentPotential of Hemodialysis Patients.Nursing Research, 1985, 34: 273‐277.30. Sluyter DV. Application of TQM to mentalhealth: lessons from ten mental healthcenters. Jt. Comm. J. Qual. Improv., 1996,22(1): 67‐75.31. Δάικ<strong>ο</strong>ς Γ. Ν<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γία. Καραβίας, Αθήνα,1971.32. Elliot RL. Evaluating the quality ofcorrectional mental health services: anapproach to surveying a correctionalmental health system. Behav Sci Law.,1997, 15(4): 427‐38.33. De Almeids JM., Xavier M. Evaluation andquality assurance of mentalhealth services. Acta Med Port., 1995,8(2): 119‐31.34. Osberg JW., Meares GJ., McKee DC.,Burnett GB. Intellectual functioning inrenal failure and chronic dialysis. JChronic D is., 1982, 35(6): 445‐57.35. Zissi A., Barry MM., Cochrane B. Amediational model of quality of life forindividuals with severe mental healthCopy right © 2009problems. Psychol Med., 1998, 5: 1221‐1230.36. Stebnik D., Hendryz M., Stevenson J.,Caverly S., Dyck DC., Cauce AM.Development of outcome indicators formonitoring the quality of publicmental health care. Psychiatr Serv., 1997,48(7): 903‐9.37. Eysenck HJ. The Scientific Study ofPersonality. Routledge andKegan Paul, 1952, London.38. Eysenck HJ. Dimensions of Personality.Routledge and Kegan Paul, 1947,London.39. Eysenck HJ., Prell D. The inheritance ofneurotism: An experimental Study. J.ment. Sci., 1951, 97: 441‐465.40. Larkin J. Factors influencing one’s abilityto adapt to chronic illness, during. Clinicsof North America, 1987, 3: 535‐542.41. Wright R.G., Sand, P., Livingstou, G.Psychological stress duringhemodialysis for chronic renal failure.Annals of Internal Medicine, 1966, 64:611‐21.42. Kouidi E., Iacovides A., Iordanidis P.,Vassiliou S., Deligiannis A., IerodiakonouC., Tourkantonis A. Exercise renalrehabilitation program: psychosocial effects.Nephron, 1997, 77(2): 152‐8.43. Kuroda K., Takaltorige T., Talara K.,Honio M., Harada K., Naya A.,Tokito K., Matsutani M., Hokimoto M.,www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 253

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Okada K. An evaluation of the attitudesand productivity of public health nursesin mental health service programs fortheelderly. Nippon Koshu Eisei Zasshi, 1991,38 (6): 400‐9.44. Verma RM., Eysenck HJ. Severity andtype of psychotic illness as a function ofpersonality. Brit. J. Psychiatr, 1973, 122:573‐85.45. Rahman MA. Psychoticism and responseto treatment in neurotic patients. PhThesis University of London, 1976.46. Landsman M. Cancelling the patient withchronic renal failure. In Rehabilitation inchronic renal failure. By, S., L. (ed.), 1979,Baltimore.47. Smith MD., Hong BA., Robson AM.Diagnosis of depression in patients withend‐stage renal disease. Comparativeanalysis. Am J Med., 1985, 79 (2):160‐166.48. Levy NB. Psychological factors affectinglong‐term survivorship on hemodialysis.Dialysis and Transplantation, 1979, 8:880‐881.49. Smith MD., Hong BA., Robson AM.Diagnosis of depression in patients withend‐stage renal disease. Comparativeanalysis. Am J Med., 1985, 79(2):160‐6.50. Osberg JW., Meares GJ., McKee DC.,Burnett GB. Intellectual functioning inCopyright © 2009renal failure and chronic dialysis. JChronic Di s., 1982, 35(6): 445‐57.51. Naumann EG., Korten B., Pankalla S.,Michalk DV., Querfeld U. Personalityand rehabilitation in young adults withrenal replacement therapy. PraxKinderpsychol Kinderpsychiatr., 1999,48(3): 155‐62.52. Sensky T. Psychosomatic aspects of endstagerenal failure. PsychotherPsychosom., 1993, 59(2): 56‐68.53. Ferrans CE., Powers MJ., Kasch CR.Satisfaction with health care ofhemodialysis patients. Res Nurs Health,1987, 10(6): 367‐74 /IMD=8804.54. Christersen AJ., Smith TW., Turner CW.,Holman JM., Gregory MC. Type ofhemodialysis and preference forbehavioral involvement: interactive effectson adherence on end‐stage renaldisease. Health Psyclol., 1990, 9(2): 225‐36.55. Killingworth A., Van Den Akker O. Thequality of life of renal dialysis patients:trying to find the missing measurement.Int J Nurs Stud., 1996, 33(1): 107‐20.56. Ferrans CE., Powers MJ. The employmentpotential of hemodialysis patients.Nursing Research, 1985, 34: 273‐277.57. Mary Elizabeth. One Behavior and Long‐Term Maintenance Dialysis. The NationalKidney Foundation, Incwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 254

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΕΡΕΥΝΑΔιαταραχές της διάθεσης και διαχείριση της καθημερινότητας σεασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπ<strong>ο</strong>υ ΙΙΑγ<strong>ο</strong>ρίτσα Κ<strong>ο</strong>υλ<strong>ο</strong>ύρη 1 , Ζωή Ρ<strong>ο</strong>ύπα 2 , Πηνελόπη Σωτηρ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ύλ<strong>ο</strong>υ 3 , Μαργίτσα Σκ<strong>ο</strong>πελί<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ 41. Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια MSc, Κέντρ<strong>ο</strong> Υγείας Σαλαμίνας2. Καθηγήτρια ΤΕΙ Λάρισας3. Επισκέπτρια Υγείας MSc, ΓΝΝΘΑ ¨Η Σωτηρία¨4.Ν<strong>ο</strong>σηλεύτρια MSc , ΓΝΠ ¨Τζάνει<strong>ο</strong>¨ΠΕΡΙΛΗΨΗΣκ<strong>ο</strong>πός της παρ<strong>ο</strong>ύσας εργασίας ήταν η μελέτη των αγχωδών και καταθλιπτικών διαταραχών και ησχέση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς με την διαχείριση της καθημερινότητας σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπ<strong>ο</strong>υ ΙΙ.Υλικό και Μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ς: 310 ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπ<strong>ο</strong>υ ΙΙ συμμετείχαν στη μελέτη κατά τηδιάρκεια πρ<strong>ο</strong>γραμματισμέν<strong>ο</strong>υ γλυκαιμικ<strong>ο</strong>ύ ελέγχ<strong>ο</strong>υ σε Διαβη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γικά κέντρα της Αττικής. Η συλλ<strong>ο</strong>γήτων σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχείων έγινε με την συμπλήρωση φόρμας π<strong>ο</strong>υ περιελάμβανε <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> HospitalAnxiety and Depression Scale (HADS).Απ<strong>ο</strong>τελέσματα: Τ<strong>ο</strong> δείγμα απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύσαν 174(56%) γυναίκες και 136(44%) άνδρες με μέση ηλικία61,7 έτη. Οι συμμετέχ<strong>ο</strong>ντες π<strong>ο</strong>υ θεωρ<strong>ο</strong>ύσαν ¨π<strong>ο</strong>λύ δύσκ<strong>ο</strong>λη¨ έως ¨ακατόρθωτη¨ τη διευθέτηση τηςκαθημερινότητας παρ<strong>ο</strong>υσίασαν δύ<strong>ο</strong> έως πέντε φ<strong>ο</strong>ρές υψηλότερ<strong>ο</strong> σκ<strong>ο</strong>ρ άγχ<strong>ο</strong>υς και 1,5 έως 5 φ<strong>ο</strong>ρέςυψηλότερ<strong>ο</strong> σκ<strong>ο</strong>ρ κατάθλιψης, σε σχέση με τα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα π<strong>ο</strong>υ θεωρ<strong>ο</strong>ύσαν εύκ<strong>ο</strong>λη την διαχείριση τωνπρ<strong>ο</strong>βλημάτων (p

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ORIGINAL PAPERΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΑγ<strong>ο</strong>ρίτσα Κ<strong>ο</strong>υλ<strong>ο</strong>ύρηΜ. Ζερβ<strong>ο</strong>ύ 3 ΣαλαμίναΤηλ: 6948579784E mail: ritsa_koulouri@yahoo.grMood disorders and handling of daily routine in patients withdiabetes melitus type IIKoulouri Agoritsa 1 , Roupa Zoi 2 , Sotiropoulou Penelope 3 , Skopelitou Margitsa 41. RN, MSc, Salaminas’ Health Center2. RN, Professor in Nursing Department, ΑΤΕΙ of Larissa, Greece3. Health Visitor, MSc, “Sotiria” Hospital4. RN, MSc, “Tzaneio” HospitalABSTRACTAim: The purpose of this study was the meditation of stressful and depressive disorders andtheir relation to the halding of daily routine to patients with diabetes melitus type II.Material and method: 310 patients with diabetes mellitus type II took part in the study duringprogrammed glucose control in Diabetological centers of Attica. Data have been collected with aform which concludes the questionnaire Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS).Results: The sample has been comprised by 174(56%) women and 136(44%) men with middleage the 61, 7 years. The participants that esteem ¨too hard¨ until ¨impacticable¨ the arrangementof everyday life two to five higher stress level and 1,5 to 5 higher depression level, in relation tothose that regard as easy the problems arrangement (p

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Key words: Mood disorders, anxiety, depression, arrangement of routine problems, diabetesmellitusCORRESPONDING AUTHORAgoritsa KoulouriM. Zervou 3 SalaminaTel: 6948579784E mail: ritsa_koulouri@yahoo.grΕΙΣΑΓΩΓΗΟσακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνιαμεταβ<strong>ο</strong>λική νόσ<strong>ο</strong>ς της <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίας ησυχνότητα πενταπλασιάστηκε την τελευταίαδεκαπενταετία και απ<strong>ο</strong>τελεί μια από τιςκυριότερες απειλές για την ανθρώπινη υγεία<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν 21<strong>ο</strong> αιώ να. 1,2,3,4,5Τ<strong>ο</strong> άγχ<strong>ο</strong>ς και η κατάθλιψη απ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύνδιαταραχές με ευρύ φάσμα εκδηλώσεων σεασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Συχνάσυνδέ<strong>ο</strong>νται με την αδυναμία μεταβ<strong>ο</strong>λικ<strong>ο</strong>ύελέγχ<strong>ο</strong>υ, τις χρόνιες επιπλ<strong>ο</strong>κές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ διαβήτη, τημη ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιητική αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>διαχείριση και τηνχαμηλή ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση από τα απ<strong>ο</strong>τελέσματα τηςακ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>υθ<strong>ο</strong>ύμενης αγωγής. 6,7,8Ο σακχαρώδης διαβήτης πρ<strong>ο</strong>καλεί σημαντικέςαλλαγές στη ζωή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ατόμ<strong>ο</strong>υ διότι απαιτείσυγκεκριμέν<strong>ο</strong> διαι<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong>, καθημερινόαυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>έλεγχ<strong>ο</strong> της τιμής <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σακχάρ<strong>ο</strong>υ, ενέχει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νκίνδυν<strong>ο</strong> υπ<strong>ο</strong>γλυκαιμίας, γεγ<strong>ο</strong>νότα π<strong>ο</strong>υενδέχεται να επηρεάζ<strong>ο</strong>υν τις καθημερινές <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υδραστηριότητες και να <strong>ο</strong>δηγήσ<strong>ο</strong>υν στηνεκδήλωση αγχώδ<strong>ο</strong>υς και καταθλιπτικήςσυμπτωμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γίας. 9 Η εμφάνιση τωνδιαταραχών της διάθεσης στα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα μεσακχαρώδη διαβήτη φαίνεται να έχει σχέση με<strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong> 10,11,12 την <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακή κατάσταση 13,14την παχυσαρκία 14,15 την ένταξη της άσκησηςσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> καθημερινό πρόγραμμα 16,17 και τηνκ<strong>ο</strong>ινωνικ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μική κατάσταση. 13,18Σκ<strong>ο</strong>πόςΣτην παρ<strong>ο</strong>ύσα εργασία διερευνήθηκε η σχέσημεταξύ των διαταραχών της διάθεσης με τηνδιαχείριση της καθημερινότητας. Μελετήθηκε<strong>ο</strong> τρόπ<strong>ο</strong>ς με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ί<strong>ο</strong> επηρεάζ<strong>ο</strong>υν <strong>ο</strong>ρισμέν<strong>ο</strong>ιπαράγ<strong>ο</strong>ντες όπως <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong>, η πρ<strong>ο</strong>σωπικήεκτίμηση για την ευτυχία, <strong>τ<strong>ο</strong></strong> άγχ<strong>ο</strong>ς και ηκατάθλιψη τα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα στην εμφάνισηαυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>καταστρ<strong>ο</strong>φικής συμπεριφ<strong>ο</strong>ράς και στηνδιαχείριση της καθημερινότητας.Υλικό και μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ςΣτη μελέτη συμμετείχαν 310 ασθενείς μεσακχαρώδη διαβήτη. Η μέση ηλικία ήταν τα61,73 έτη και μέση ηλικία διάγνωσης τηςνόσ<strong>ο</strong>υ τα 49,98 έτη. Η έρευναwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 257

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009πραγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε σε διαβη<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γικά κέντρατης Αττικής. Η συλλ<strong>ο</strong>γή των ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γίωνγινόταν σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> χώρ<strong>ο</strong> αναμ<strong>ο</strong>νής των ιατρείων καιμετά την επίσκεψη των ατόμων σε αυτά.Πρ<strong>ο</strong>ηγ<strong>ο</strong>ύνταν ενημέρωση π<strong>ο</strong>υ παρείχεσυν<strong>ο</strong>πτικά πληρ<strong>ο</strong>φ<strong>ο</strong>ρίες για την έρευνα και τηνσυμπλήρωση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γί<strong>ο</strong>υ. Τ<strong>ο</strong> δείγμαελήφθη με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς κανόνες της τυχαίαςδειγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ληψίας.Τ<strong>ο</strong> εργαλεί<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>υ χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε για τηνανίχνευση των διαταραχών της διάθεσης ήταν<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong> Hospital Anxiety andDepression Scale (HADS). Τ<strong>ο</strong> ερωτημα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λόγι<strong>ο</strong>HADS απ<strong>ο</strong>τελείται από 14 σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεία (items) μεαπαντήσεις σε τέσσερις διαβαθμίσεις τηςκλίμακας likert. Τ<strong>ο</strong> HADS μετρά τα επίπεδατων συμπτωμάτων της περασμένης εβδ<strong>ο</strong>μάδαςκαι απ<strong>ο</strong>κλείει σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεία (items) π<strong>ο</strong>υ θαμπ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαν να παραπέμπ<strong>ο</strong>υν σε πρ<strong>ο</strong>βλήματαόπως η αϋπνία, <strong>ο</strong>ι διαταραχές της όρεξης, <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>κέφαλ<strong>ο</strong>ς και η κ<strong>ο</strong>ύραση για νααπ<strong>ο</strong>φευχθ<strong>ο</strong>ύν ψευδ<strong>ο</strong>θετικές περιπτώσεις,μεταξύ των ατόμων με σωματικέςασθένειες. 19,20Τ<strong>ο</strong> HADS‐D (Depression) καλύπτει κυρίως τηνανηδ<strong>ο</strong>νία και την απώλεια ενδιαφέρ<strong>ο</strong>ν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς, π<strong>ο</strong>υαπ<strong>ο</strong>τελ<strong>ο</strong>ύν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πυρήνα των καταθλιπτικώνσυμπτωμάτων, ενώ <strong>τ<strong>ο</strong></strong> HADS‐Α (Anxiety)καλύπτει κυρίως την ανησυχία και την ένταση.Τ<strong>ο</strong> HADS χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιεί σαν ¨cat off level¨ <strong>τ<strong>ο</strong></strong> >8,π<strong>ο</strong>υ συμφωνεί με τις συστάσεις τωνδημι<strong>ο</strong>υργών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ 21,22 αλλά και με ταCopyright © 2009Άθρ<strong>ο</strong>ισμα (score) κάτω 8 ότι παρ<strong>ο</strong>υσιάζει αγχώδη ήκαταθλιπτική συμπτωμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γία.Η ικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση από την διευθέτηση τηςκαθημερινότητας απ<strong>ο</strong>τυπώθηκε με χρήσηερωτήσεων π<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύσαν την α<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μικήεκτίμηση για <strong>τ<strong>ο</strong></strong> αίσθημα της ευτυχίας, τιςσκέψεις ή πράξεις αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>καταστρ<strong>ο</strong>φικήςσυμπεριφ<strong>ο</strong>ράς π<strong>ο</strong>υ επέδειξαν και την εκτίμησή<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς σχετικά με την ικανότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς να κάν<strong>ο</strong>υνπαρέα και να συνδιαλλέγ<strong>ο</strong>νται με άλλ<strong>ο</strong>υς, ναφρ<strong>ο</strong>ντίζ<strong>ο</strong>υν τα πράγματα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> σπίτι και ναεπιλύ<strong>ο</strong>υν τα πρ<strong>ο</strong>βήματα ρ<strong>ο</strong>υτίνας π<strong>ο</strong>υπαρ<strong>ο</strong>υσιάζ<strong>ο</strong>νται.Στατιστική ανάλυση – StatisticsΓια την ανάλυση των δεδ<strong>ο</strong>μένων της έρευναςχρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκε <strong>τ<strong>ο</strong></strong> στατιστικό πακέ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> SPPS15 (Statistical Package for the Social Sciences)και μέθ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>ι της περιγραφικής καισυμπερασμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γικήςστατιστικής(descriptive and inferential statistics).Επίσης μ<strong>ο</strong>νόδρ<strong>ο</strong>μη ανάλυση μεταβλητότηταςANOVA, με χρήση Tuckey test για τιςπ<strong>ο</strong>λλαπλάσιες συγκρίσεις (multiplecomparisons) και <strong>ο</strong> μη παραμετρικός έλεγχ<strong>ο</strong>ςKruskal Wallis χρησιμ<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ιήθηκαν για <strong>τ<strong>ο</strong></strong>νέλεγχ<strong>ο</strong> ισότητας, μέσης και διάμεσης τιμήςαντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα στα επίπεδα κατηγ<strong>ο</strong>ρικώνμεταβλητών με 3 ή παραπάνω επίπεδα.απ<strong>ο</strong>τελέσματα π<strong>ο</strong>λλών μελετών. 23www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 258

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Ως επίπεδ<strong>ο</strong> στατιστικής σημαντικότητας γιαόλες τις στατιστικές δ<strong>ο</strong>κιμασίες <strong>ο</strong>ρίσθηκε <strong>τ<strong>ο</strong></strong> p< 0,05.Απ<strong>ο</strong>τελέσματαΣτην μελέτη έλαβαν μέρ<strong>ο</strong>ς τριακόσια δέκα(310) ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα με σακχαρώδη διαβήτη τύπ<strong>ο</strong>υ ΙΙ,εκ των <strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίων <strong>ο</strong>ι 174 (56%) ήταν γυναίκες και<strong>ο</strong>ι 136 (44%) άνδρες.Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν τα61,73 έτη και η μέση ηλικία διαγνωσης τηςνόσ<strong>ο</strong>υ τα 49,98 έτη.Οι 243(78%) ήταν έγγαμ<strong>ο</strong>ι, <strong>ο</strong>ι 34(11%)διαζευγμέν<strong>ο</strong>ι ή χήρ<strong>ο</strong>ι και <strong>ο</strong>ι 33(10,6%) άγαμ<strong>ο</strong>ι.Οι 196(63,2%) από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς συμμετέχ<strong>ο</strong>ντες είχανθετικό <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακό ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικό για σακχαρώδηδιαβήτη, ενώ <strong>ο</strong>ι 114(36,8%) ήταν ελεύθερ<strong>ο</strong>ικληρ<strong>ο</strong>ν<strong>ο</strong>μικής πρ<strong>ο</strong>διάθεσης.Ο ασφαλιστικός φ<strong>ο</strong>ρέας των ατόμων ήταν <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ΙΚΑ (n= 180, 58,1%), <strong>τ<strong>ο</strong></strong> Δημόσι<strong>ο</strong> (n=33,10,6%), <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ΝΑΤ (n=25, 8,1%) <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ΤΕΒΕ (n=21,6,8%), <strong>ο</strong> ΟΓΑ (n=18, 5,8%) ή άλλα ταμεία(n=32, 10,7%).Όπως φαίνεται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 1, η θεραπευτικήαγωγή π<strong>ο</strong>υ ελάμβαναν ήταν μόν<strong>ο</strong> με χάπια(n=136, 43,9%), με χρήση χαπιών καιινσ<strong>ο</strong>υλίνης (n=85, 27,4%) με συνδυασμόχαπιών και δίαιτας (n=51, 16,5%), και άλλ<strong>ο</strong>(n=38, 12,2).Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 2 απ<strong>ο</strong>τυπώνεται η συσχέτισημεταξύ της αγχώδ<strong>ο</strong>υς και καταθλιπτικήςσυμπτωμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γίας με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> φύλ<strong>ο</strong> τωνσυμμετεχόντων. Παρατηρ<strong>ο</strong>ύμε ότι <strong>ο</strong>ι γυναίκεςCopyright © 2009εμφανίζ<strong>ο</strong>υν τριπλάσια π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στά άγχ<strong>ο</strong>υς (62%),σε σχέση με <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς άνδρες (21,5%), αλλά καιστην κατάθλιψη <strong>ο</strong>ι γυναίκες υπερτερ<strong>ο</strong>ύν μεδιπλάσι<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό (41,4%) από αυτό τωνανδρών (17,8%).Από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 3 πρ<strong>ο</strong>κύπτει ότι <strong>ο</strong>ι γυναίκεςδηλών<strong>ο</strong>υν ότι δεν νιώθ<strong>ο</strong>υν ευτυχισμένες καιότι αυτό τις εν<strong>ο</strong>χλεί ¨π<strong>ο</strong>λύ¨ έως ¨ανυπόφ<strong>ο</strong>ρα¨σε π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό π<strong>ο</strong>λλαπλάσι<strong>ο</strong>, 24,7% και 8%αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα, από αυτό των ανδρών , 8,1% και2,2% αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα.Η σχέση μεταξύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ άγχ<strong>ο</strong>υς, της κατάθλιψηςκαι της α<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μικής εκτίμησης της ευτυχίας είναιστατιστικά σημαντική. Όσ<strong>ο</strong> περισσότερ<strong>ο</strong>συμφωνεί κανείς με την πρόταση ¨δεν νιώθωευτυχισμέν<strong>ο</strong>ς¨ τόσ<strong>ο</strong> μεγαλύτερη ενόχληση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υπρ<strong>ο</strong>καλεί η έλλειψη ευτυχίας και τόσ<strong>ο</strong>μεγαλύτερ<strong>ο</strong> είναι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> score άγχ<strong>ο</strong>υς καικατάθλιψης.Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> γράφημα 1 παρ<strong>ο</strong>υσιάζ<strong>ο</strong>νται <strong>ο</strong>ι απαντήσεις<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δείγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ς στην ερώτηση ¨Σκέφτεστε ότιθα ήταν καλύτερα αν είχατε βάλει τέλ<strong>ο</strong>ς στηνζωή σας, ή σκέφτεστε να κάνετε κακό σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νεαυτό σας με κάπ<strong>ο</strong>ι<strong>ο</strong> τρόπ<strong>ο</strong>¨ π<strong>ο</strong>υ αφ<strong>ο</strong>ρ<strong>ο</strong>ύνσκέψεις ή πράξεις αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>καταστρ<strong>ο</strong>φικήςσυμπεριφ<strong>ο</strong>ράς. Τ<strong>ο</strong> 21,3% των γυναικών και <strong>τ<strong>ο</strong></strong>2,2% των ανδρών έδωσαν θετική απάντηση.Οι σκέψεις και πράξεις αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίαςσχετίζ<strong>ο</strong>νται ισχυρά με <strong>τ<strong>ο</strong></strong> score άγχ<strong>ο</strong>υς καικατάθλιψης αφ<strong>ο</strong>ύ η τιμή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ είναι υψηλότερη(στατιστικά σημαντικά) στην κατηγ<strong>ο</strong>ρία τωνατόμων με σκέψεις ή απόπειρες αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίας(πίνακας 4). Η διαφ<strong>ο</strong>ρά αυτή σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> score άγχ<strong>ο</strong>υςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 259

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς <strong>ο</strong>, Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009και κατάθλιψης είναι στατιστικά σημαντικήτόσ<strong>ο</strong> με τη χρήση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ παραμετρικ<strong>ο</strong>ύ ελέγχ<strong>ο</strong>υ ttest όσ<strong>ο</strong> και με τη χρήση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ μη παραμετρικ<strong>ο</strong>ύελέγχ<strong>ο</strong>υ Mann‐Whitney.Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν πίνακα 4 παρατηρ<strong>ο</strong>ύμε ότι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> scoreάγχ<strong>ο</strong>υς και κατάθλιψης αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχα εμφανίζεισημαντικές διαφ<strong>ο</strong>ρές ανάλ<strong>ο</strong>γα με τηνπρ<strong>ο</strong>σωπική εκτίμηση για τη διευθέτηση τηςκαθημερινότητας. Τ<strong>ο</strong> score αγχώδ<strong>ο</strong>υς καικαταθλιπτικής συμπτωμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γίας αυξάνεταιόσ<strong>ο</strong> αυξάνεται και η δυσκ<strong>ο</strong>λία διαχείρισης τηςκαθημερινότητας. Τα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα π<strong>ο</strong>υ θεωρ<strong>ο</strong>ύν¨π<strong>ο</strong>λύ δύσκ<strong>ο</strong>λη¨ έως ¨ακατόρθωτη¨ τηδιευθέτηση των καθημερινών πρ<strong>ο</strong>βλημάτωνέχ<strong>ο</strong>υν 2έως 5 φ<strong>ο</strong>ρές υψηλότερ<strong>ο</strong> άγχ<strong>ο</strong>ς και 1,5έως 5 φ<strong>ο</strong>ρές υψηλότερη κατάθλιψη σς σχέσημε τα ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μα π<strong>ο</strong>υ θεωρ<strong>ο</strong>ύν ¨λίγ<strong>ο</strong> δύσκ<strong>ο</strong>λη¨ ή¨καθόλ<strong>ο</strong>υ δύσκ<strong>ο</strong>λη¨ τη διευθέτηση τωνπραγμάτων. Οι διαφ<strong>ο</strong>ρές σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> score άγχ<strong>ο</strong>υς καικατάθλιψης είναι στατιστικά σημαντικές γιακάθε ζεύγ<strong>ο</strong>ς κατηγ<strong>ο</strong>ριών σύγκρισης (p

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009αίσθημα της ευτυχίας, την ικανότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ναδιευθετήσ<strong>ο</strong>υν τα πρ<strong>ο</strong>βλήματα τηςκαθημερινότητας και τις σκέψεις ή απόπειρεςαυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>καταστρ<strong>ο</strong> φής.Απόπειρες και πράξεις αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίαςδιαβητικών και μη‐διαβητικών ατόμων απόκακή χρήση της ινσ<strong>ο</strong>υλίνης ή αντιδιαβητικώνδισκίων, για πρόκληση ¨μ<strong>ο</strong>ιραίας¨υπ<strong>ο</strong>γλυκαιμίας έχ<strong>ο</strong>υν αναφερθεί σε μελέτεςαρκετών ερευνητών. 44‐47Η κατάθλιψη στην παρ<strong>ο</strong>ύσα μελέτη σχετίζεταιμε τις σκέψεις αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίας (πίνακας 4), αφ<strong>ο</strong>ύη τιμή αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ύ <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σκ<strong>ο</strong>ρ είναι υψηλότερη ‐στατιστικά σημαντικά‐ στην κατηγ<strong>ο</strong>ρίαατόμων με σκέψεις/απόπειρες αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίας. Τ<strong>ο</strong>συν<strong>ο</strong>λικό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό ατόμων π<strong>ο</strong>υ απάντησανθετικά σε αυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong> σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχεί<strong>ο</strong> αγγίζει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 13%περίπ<strong>ο</strong>υ. Αυτό <strong>ο</strong>φείλεται κυρίως σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> π<strong>ο</strong>λύυψηλό π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό των γυναικών με σκέψειςαυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίας (21.3%) και π<strong>ο</strong>λύ λιγότερ<strong>ο</strong> σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>αντίσ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ιχ<strong>ο</strong> π<strong>ο</strong>σ<strong>ο</strong>στό των ανδρών π<strong>ο</strong>υ μόλιςξεπερνάει <strong>τ<strong>ο</strong></strong> 2% στην έρευνά μας όπωςφαίνεται σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> γράφημα 1.Ο άνθρωπ<strong>ο</strong>ς π<strong>ο</strong>υ πάσχει από κατάθλιψη έχειτην πεπ<strong>ο</strong>ίθηση ότι είναι ανεπαρκής, επικρατείμέσα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ η αίσθηση ότι τα πράγματα έχ<strong>ο</strong>υνχάσει πια τη σημασία <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς, θεωρεί ότι τίπ<strong>ο</strong>ταδεν μπ<strong>ο</strong>ρεί πλέ<strong>ο</strong>ν να <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ πρ<strong>ο</strong>σφέρειικαν<strong>ο</strong>π<strong>ο</strong>ίηση και ευχαρίστηση καιαντιμετωπίζει τις δυσκ<strong>ο</strong>λίες με τη βεβαιότηταότι η κάθε πρ<strong>ο</strong>σπάθεια είναι άσκ<strong>ο</strong>πη και χωρίςνόημα γιατί πιστεύει ότι <strong>ο</strong>υσιαστικά τίπ<strong>ο</strong>ταδεν μπ<strong>ο</strong>ρεί να <strong>ο</strong>δηγήσει σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> επιθυμητόCopyright © 2009απ<strong>ο</strong>τέλεσμα και περιμένει ότι <strong>τ<strong>ο</strong></strong> μέλλ<strong>ο</strong>ν θαείναι αρνητικό.Όλα τα παραπάνω δημι<strong>ο</strong>υργ<strong>ο</strong>ύν τάσηπαραίτησης, απ<strong>ο</strong>θαρρύν<strong>ο</strong>υν <strong>τ<strong>ο</strong></strong> ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong>, καιμειών<strong>ο</strong>υντην δυνατότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ να φρ<strong>ο</strong>ντίσειεπαρκώς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν εαυτό <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ. Η συνύπαρξη άγχ<strong>ο</strong>υςκαι κατάθλιψης επιβαρύνει την κλινική εικόνα,δυσχεραίνει τη θεραπευτική αντιμετώπιση καιαυξάνει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν κίνδυν<strong>ο</strong> υπ<strong>ο</strong>τρ<strong>ο</strong>πής. Η Κ<strong>ο</strong>υνεν<strong>ο</strong>ύ Κ.2003 υπ<strong>ο</strong>στηρίζει ότι η ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικήεπιβάρυνση π<strong>ο</strong>υ πρ<strong>ο</strong>καλεί <strong>ο</strong> διαβήτης καιάλλες χρόνιες ασθένειες μ<strong>ο</strong>ιάζει με αυτή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υπένθ<strong>ο</strong>υς. Ο ασθενής πενθεί την πρώην εικόνα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ, όταν ήταν εντελώς υγιής και πλήρης. 48Η ύπαρξη αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νικών σκέψεωνπ<strong>ο</strong>λλαπλασιάζει <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν κίνδυν<strong>ο</strong> ύπαρξηςσυμπτωμάτων κατάθλιψης. Στην κατάθλιψηαμβλύν<strong>ο</strong>νται ή εκλείπ<strong>ο</strong>υν δύ<strong>ο</strong> θεμελιώδεις γιατην απ<strong>ο</strong>τελεσματική επίλυση τωνπρ<strong>ο</strong>βλημάτων συνιστώσες: η ικανότητα <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υατόμ<strong>ο</strong>υ να αξι<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γεί ρεαλιστικά τηνκατάσταση, και η δυνατότητά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ να διατηρείυψηλό κίνητρ<strong>ο</strong> αναφ<strong>ο</strong>ρικά με την ενεργόσυμμε<strong>τ<strong>ο</strong></strong>χή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ στην αντιμετώπιση τωναντίξ<strong>ο</strong>ων καταστάσεων τη ς κα θημερινότητας .Πρ<strong>ο</strong>τεραιότητα απ<strong>ο</strong>τελεί η αντιμετώπιση, ηαναγνώριση και η διαχείριση τηςαυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>καταστρ<strong>ο</strong>φικής συμπεριφ<strong>ο</strong>ράς π<strong>ο</strong>υεκφράζεται άμεσα ή έμμεσα, απ<strong>ο</strong>τελεί μείζ<strong>ο</strong>νθέμα και συνδέεται ευθέως με τις απόπειρεςαυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>κ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>νίας. 49www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 261

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΣυμπεράσματαΟι χρόνιες σωματικές ασθένειες επιβαρύν<strong>ο</strong>υν<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong> κυρίως με <strong>ο</strong>ργανικά και λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργικάπρ<strong>ο</strong>βλήματα, συχνές ν<strong>ο</strong>σηλείες, συνεχείςιατρικές επισκέψεις και εξετάσεις καθώς καιδευτερ<strong>ο</strong>γενώς με κ<strong>ο</strong>ινωνικά, ψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικά καιεπαγγελματικά πρ<strong>ο</strong>βλήματα. Ο σακχαρώδηςδιαβήτης είναι νόσημα π<strong>ο</strong>υ επιφέρει μεταβ<strong>ο</strong>λέςστην κ<strong>ο</strong>ινωνική λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργικότητα ή και στηνάσκηση των κ<strong>ο</strong>ινωνικών ρόλων. 50 Εξαιτίας τωνσύνθετων και π<strong>ο</strong>λλαπλών πρ<strong>ο</strong>βλημάτων π<strong>ο</strong>υπρ<strong>ο</strong>καλεί, απ<strong>ο</strong>τελεί μια πηγή χρόνι<strong>ο</strong>υ στρες για<strong>τ<strong>ο</strong></strong> ά<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μ<strong>ο</strong>. Στόχ<strong>ο</strong>ς είναι η ενδυνάμωση τωνατόμων και η εκπαίδευσή <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ώστε ναμάθ<strong>ο</strong>υν να πρ<strong>ο</strong>σεγγίζ<strong>ο</strong>υν τα πρ<strong>ο</strong>βλήματά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςκαι να λει<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υργ<strong>ο</strong>ύν με γνωσιακό τρόπ<strong>ο</strong>. Ηδιαδικασία αυτή θα τα β<strong>ο</strong>ηθήσει να εν<strong>τ<strong>ο</strong></strong>πίζ<strong>ο</strong>υνπι<strong>ο</strong> εύκ<strong>ο</strong>λα τις σκέψεις και τα αισθήματά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υςκαι να μην μεταφέρ<strong>ο</strong>υν σε σωματικό ήψυχ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>γικό επίπεδ<strong>ο</strong> τις δυσκ<strong>ο</strong>λίες τηςκαθημερινότητας π<strong>ο</strong>υ βιών<strong>ο</strong>υν. 48 Η αναζήτησηενδείξεων μέσω έγκυρων ερευνών για τηνπρ<strong>ο</strong>σέγγιση και υπ<strong>ο</strong>στήριξη των ατόμων μεσακχαρώδη διαβήτη τύπ<strong>ο</strong>υ ΙΙ, θα δώσει τηδυνατότητα σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς επιστήμ<strong>ο</strong>νες υγείας ναπαρέχ<strong>ο</strong>υν απ<strong>ο</strong>τελεσματική θεραπεία καιφρ<strong>ο</strong>ντίδα βασισμένη σε ενδείξεις. 51Ο ρόλ<strong>ο</strong>ς <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς είναι σημαντικός γιατί σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>χεύειαφενός στην ικανότητα αξι<strong>ο</strong>λόγησης τωνσυναισθηματικών πρ<strong>ο</strong>βλημάτων των ατόμωνμε διαβήτη και αφετέρ<strong>ο</strong>υ στην ικανότητααναγνώρισης των ατόμων με διαταραχές τηςCopyrigh t © 2009διάθεσης, συνήθως ως σημεί<strong>ο</strong> μη καλήςαπ<strong>ο</strong>δ<strong>ο</strong>χής της νόσ<strong>ο</strong>υ από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υς ασθενείς.Βιβλι<strong>ο</strong>γραφία1. Zimmet P, Alberti K.G, Shaw J. Global andsocietal implication of the diabetesepidemic. NATURE 2001; 414:782‐7872. Zimmet P, Globalization, coca‐colorizationand the chronic disease epidemic: can thedoomsday scenario be averted? J internMed. 2000; 247:301‐3103. Wild S, Roglic G, Green A, Sicree R, King H,Global prevalence of diabetes: estimatesfor the year 2000 and projections for 2030.Diabetes Care 2004; 27(5): 1047‐10534. Sicree R, Shaw JE, Zimmet P, The globalburden of diabetes, In Gan D, editorDiabetes atlas, 2nd ed., Brussels:International diabetes Federation.2003:15‐715. International Diabetes Federation,Diabetes Atlas 2000, Brussels:International diabetes Federation 20006. Bogner H.R, Morales K.H, Post E.P, BruceM.L. Diabetes, Depression, and Death.Diabetes Care. 2007; 30:3005‐30107. Van der Does F.E.E, De Neeling J.N.D, SnoekF.J, Kostense P.J, Grootenhuis P.A. BouterL.M. et al. Symptoms and well‐being inrelation to glycemic control in type IIdiabetes, Diabetes Care. 1996; 19:204–2108. Κ<strong>ο</strong>υλ<strong>ο</strong>ύρη Α. Ρύθμιση <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σωματικ<strong>ο</strong>ύβάρ<strong>ο</strong>υς σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> διαβήτη τύπ<strong>ο</strong>υ ΙΙ, Παρεμβάσειςwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 262

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong> ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009αγωγής υγείας. Ν<strong>ο</strong>σηλευτική 2008,47:356‐3669. Μπακ<strong>ο</strong>μήτρ<strong>ο</strong>υ Φ. Ο ρόλ<strong>ο</strong>ς της ψυχικήςυγείας στα χρόνια ν<strong>ο</strong>σήματα. Σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> Σ.Παππάς (υπ. έκδ<strong>ο</strong>ση), Αντιμετώπισησυνήθων παθήσεων από <strong>τ<strong>ο</strong></strong>ν ιατρό της«ΠΦΥ. Β' τόμ<strong>ο</strong>ς» 2009; 443‐445.10. Anderson RJ, Freedland KE, Clouse RE,Lustman PJ. The prevalence of comorbiddepression in adults with diabetes: a metaanalysis.Diabetes Care 2001;24:1069‐107811. Gavard JA, Lustman PJ, Clouse RE.Prevalence of depression in adults withdiabetes. An epidemiologicalevaluation.Diabetes Care. 1993Aug;16(8):1167‐1178.12. Ali S, Stone MA, Peters JL, Davies MJ, KhuntiK. The prevalence of co‐morbid depressionin adults with Type 2 diabetes: asystematic review and meta‐analysis.Diabet Med. 2006; 23(11):1165‐117313. Everson SA, Maty SC, Lynch JW, Kaplan GA:Epidemiologic evidence for the relationbetween socioeconomic status anddepression, obesity, and diabetes. JPsychosom Res 2002; 53:891– 89514. Peyrot M, Rubin RR: Levels and risks ofdepression and anxiety symptomatologyamong diabetic adults. Diabetes Care 1997;(20):585–59015. Katon W, Von Korff M, Ciechanowski P,Russo J, Lin E, Simon G, Ludman E, WalkerCopyright © 2009E, Bush T, Young B: Behavioral and clinicalfactors associated with depressionamongindividuals with diabetes. Diabetes Care2004; 27:914 –92016. Egede LE, Zheng D. Independent factorsassociated with major depressivedisorderin a national sample of individualswith diabetes. Diabetes Care 2003; 26:104–11117. Ryerson B, Tierney EF, Thompson TJ,Engelgau MM, Wang J, Gregg EW, GeissLS:Excess physical limitations amongadults with diabetes in the U.S. population,1997–1999. Diabetes Care 2003; 26:206 –21018. Fisher L, Chesla CA, Mullan JT, Skaff M,Kanter RA,. Contributors to depression inLatino and European‐American patientswith type 2 diabetes. Diabetes Care2001;24:1751‐175719. Herrmann C. International experienceswith the hospital anxiety and depressionscale a review of validation data andclinical results. J Psychosom Res 1997;42:17–41.20. Spinhoven P, Ormel J, Sloekers PP, KempenGI, Speckens AE, Van Hemert AM. Avalidation study of the hospital anxiety anddepression Scale (HADS) in differentgroups of Dutch subjects. Psychol Med1997;27:363–70.www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 263

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 200921. Zigmond AS, Snaith RP: The hospitalanxiety and depression scale. ActaPsychiatr Scand 1983; 67:361‐37022. Snaith RP, Zigmond AS. The HospitalAnxiety and Depression Scale manual.Windsor7 NFER‐Nelson, 199423. Bjelland I, Dahl AA, Haug TT, NeckelmannD. A review of validation studies of theHospital Anxiety and Depression Scale. JPsychosom Res 2002; 52:69 – 77.24. Petersen T, Iosifescu DV, Papakostas GI,Shear DL, Fava M. Clinical characteristics ofdepressed patients with comorbid diabetesmellitus. Int Clin Psychopharmacol. 2006;21(1):43‐47.25. Lustman PJ, Griffith LS, Freedland KE,Clouse RE. The course of major depressionin diabetes.Gen Hosp Psychiatry.1997;19( 2) :138‐143.26. Lustman PJ, Griffith LS, Clouse RE.Depression in adults with diabetes. Resultsof 5‐yr follow‐up study. Diabetes Care. 1988Sep; 11(8):605‐12.27. Knol MJ, Twisk JW, Beekman AT, Heine RJ,Snoek FJ, Pouwer F. Depression as a riskfactor for the onset of type 2 diabetesmellitus. A meta‐analysis. Diabetologia.2006 ;49(5):837‐45. Epub 2006 .Commentin: Diabetologia. 2006; 49(11):2797‐8;author reply 2799‐800.28. Golden SH, Lazo M, Carnethon M, BertoniAG, Schreiner PJ, Roux AV, Lee HB,Lyketsos C. Examining a bidirectionalCopyright © 2009association between depressive symptomsand diabetes. JAMA. 2008;299(23):2751‐9.29. Arroyo C, Hu FB, Ryan LM, Kawachi I,Colditz GA, Speizer FE, Manson J.Depressive symptoms and risk of type 2diabetes in women. Diabetes Care. 2004;27(1):129‐33.30. Sherbourne CD, Jackson CA, Meredith LS,Camp P, Wells KB. Prevalence of comorbidanxiety disorders in primary careoutpatients. Arch Fam Med. 1996Jan;5(1):27‐34; discussion 35.31. Bell R.A, Smith S.L, Arcury T.A, Snively,Stafford J.M. Quandt S.A. Prevalence andcorrelates of depressive symptoms amongrural older African Americans, nativeAmericans, and whites with diabetes,Diabetes Care 2005;28:823–82932. Zhang Cai‐Xia, Yu‐Ming Chen, Wei‐QingChen. Association of psychosocialfactors with anxiety and depressivesymptoms in Chinese patients with type 2diabetes diabetes research and clinicalpractice. 2008; 79:523‐53033. Lustman PS, Clouse RE, Carney RM,Depression and the reporting of diabetessymptoms. Int J Psychiatry Med 1988: 295‐30334. Lloyd CE, Dyert PH, Barnett AH.Prevalence of symptoms of depression andanxiety in a diabetes clinic populationDiabet. Med. 2000;17: 198‐202www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 264

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟ Υ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥΤόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong> ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 200935. Asghar S, Hussain A., Ali S.M, Khan. A.Magnusson Prevalence of depressionand diabetes: a population‐based studyfrom rural Bangladesh Diabet. Med. 2007;24: 872–87736. Ali S, Stone M.A, Peters J.L, Davies M.J.University Hospitals of Leicester,Leicester, UK and K. Khunti The prevalenceof co‐morbid depression in adults withType 2 diabetes: a systematic review andmeta‐analysis Diabet. Med. 2006;23:1165–117337. American Psychiatric Association:Diagnostic and Statistical Manual of MentalDisorders. 4th ed. Washington, DC,American Psychiatric Association, 199412038. Skilton MR, Moulin P, Terra JL, Bonnet F.39.Associations between anxiety, depression,and the metabolic syndrome. BiolPsychiatry.Epub 2007;62(11):1251‐7.Enzlin P, Mathieu C, Demyttenaere K.Patient Gender differences in thepsychological adjustment to type 1diabetes mellitus: an explorative study.Educ Couns. 2002 ;48(2):139‐45.40. Lee S, Chiu A, Tsang A, Chow CC, Chan WBTreatment‐related stresses and anxietydepressivesymptoms among Chineseoutpatients with type 2 diabetes mellitus inHong Kong. Diabetes Res Clin Pract. Epub2006 ;74(3):282‐8.Copyright © 200941. Xu L, Ren J, Cheng M, Tang K, Dong M, HouX, Sun L, Chen L Depressive symptoms andrisk factors in Chinese persons with type 2diabetes. Arch Med Res. 2004; 35(4):301‐7.42. Mc Grath, E., Keita, G. P., Stickland, B. R.,Russo, N. F. Women and depression: Riskfactors and treatment issues. Washington,DC: American Psychological Association.1990.43. Engum A. The role of depression andanxiety in onset of diabetes in a largepopulation‐based study. J Psychosom Res.2007;62(1): 31‐38.44. Hambrecht M, Kuchenhoff B Suicideattempts in diabetic patients with insulinand their neuropsychiatric sequelae.Nervenarzt. 1989; 60:367–36945. Kernbach‐Wighton G, Püschel K. On thephenomenology of lethal applicationsinsulin. Forensic Sci Int 1998; 93:61–7346. Barracca A, Ledda O, Michittu B, Pili GF,Manca O, Pani A, Altieri P. Acute renalfailure after massive ingestion of gliclazidein a suicide attempt. Ren Fail1998; 20:533–53747. Βanaschak S, Bajanowski T, Brinkmann B.Suicide of a diabetic by inducinghyperglycemic coma Int J Legal Med. 2000;113:162–16348. Κ<strong>ο</strong>υνεν<strong>ο</strong>ύ Κ. Οικ<strong>ο</strong>γένεια και σακχαρώδηςδιαβήτης: Παρέμβαση με στόχ<strong>ο</strong> τηνπρόληψη σ<strong>τ<strong>ο</strong></strong> Μελιδώνης Α. Η πρόληψηofwww.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 265

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠ ΙΟΥCopyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong> ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009<strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ σακχαρώδ<strong>ο</strong>υς διαβήτη και τωνπρ<strong>ο</strong><strong>ο</strong>πτική για την Ελληνικήεπιπλ<strong>ο</strong>κών <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ. Ηλιότυπ<strong>ο</strong> 2001: 297‐318Ν<strong>ο</strong>σηλευτική, Τ<strong>ο</strong> <strong>Βήμα</strong> <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ Ασκληπι<strong>ο</strong>ύ49. Ουζ<strong>ο</strong>ύνη Χ, Νακάκης Κ. Ν<strong>ο</strong>σηλευτική2008; 7(3):208‐22φρ<strong>ο</strong>ντίδα παιδιών με κατάθλιψη.Ν<strong>ο</strong>σηλευτική 2008; 47(4): 458‐47050. Mendlowicz MV, Stein MB. Quality of life inindividual with anxiety disorders. Am JPsychiatry 2000; 157:669‐68251. Νακάκης Κ., Ουζ<strong>ο</strong>ύνη Χ. Ν<strong>ο</strong>σηλευτικήβασισμένη σε ενδείξεις. Μια νέαΠΑΡΑΡΤΗΜΑΠίνακας 1. Χαρακτηριστικά <strong>τ<strong>ο</strong></strong>υ δείγμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ςN %Φύλ<strong>ο</strong>Γυναίκες 174 56Άνδρες 136 44Οικ<strong>ο</strong>γενειακήκατάστασηΈγγαμ<strong>ο</strong>ι 243 78,4Διαζευγμέν<strong>ο</strong>ι, χήρ<strong>ο</strong>ι 34 11Άγαμ<strong>ο</strong>ι 33 10,6Θετικό <strong>ο</strong>ικ<strong>ο</strong>γενειακό ισ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>ρικό για ΣΔΝαι 196 63,2Όχι 114 36,8Ασφαλιστικόςφ<strong>ο</strong>ρέαςΙΚΑ 180 58,1Δημόσι<strong>ο</strong> 33 10,6ΝΑΤ 25 8,1ΤΕΒΕ 21 6,8ΟΓΑ 18 5,8Άλλ<strong>ο</strong> ταμεί<strong>ο</strong> 32 10,7ΘεραπευτικήαγωγήΧάπια 136 43,9Χάπια και ινσ<strong>ο</strong>υλίνη 85 27,4Χάπια και δίαιτα 51 16,5Άλλ<strong>ο</strong> συνδυασμό 38 12,2www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 266

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009ΜεταβλητήΠίνακας 2. Αγχώδης και καταθλιπτική συμπτωμα<strong>τ<strong>ο</strong></strong>λ<strong>ο</strong>γία και φύλ<strong>ο</strong>AnxietysymptomsHADS­A 8Depressionsymptoms HADS­D 8Φύλ<strong>ο</strong> N ( % ) N ( % ) N ( % ) N ( % )

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Πίνακας 5. Α<strong>τ<strong>ο</strong></strong>μική εκτίμηση για τη διευθέτηση των πραγμάτων και σκ<strong>ο</strong>ρ άγχ<strong>ο</strong>υς και κατάθλιψηςΣκ<strong>ο</strong>ρΠρ<strong>ο</strong>σωπική εκτίμηση για τη διευθέτηση των πραγμάτωνάγχ<strong>ο</strong>υς(1)Καθόλ<strong>ο</strong>υ δύσκ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>(2)Λίγ<strong>ο</strong> δύσκ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>(3)Π<strong>ο</strong>λύ δύσκ<strong>ο</strong>λ<strong>ο</strong>(4)Ακατόρθω<strong>τ<strong>ο</strong></strong>Ν 56 168 79 6Μέση τιμή 3.25 6.74 10.57 15.33Διάμεσ<strong>ο</strong>ς 3.00 6.00 11.00 16.5095% Δ.Ε. (2.63‐3.87) (6.27‐7.21) (9.89‐11.25) (11.84‐18.82)ANOVA p‐value

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright © 2009Τόμ<strong>ο</strong>ς 8 <strong>ο</strong>ς , Τεύχ<strong>ο</strong>ς 3 <strong>ο</strong> , Ι<strong>ο</strong>ύλι<strong>ο</strong>ς – Σεπτέμβρι<strong>ο</strong>ς 2009Γράφημα 1. Σκέψεις και απόπειρες αυ<strong>τ<strong>ο</strong></strong>καταστρ<strong>ο</strong>φικής συμπεριφ<strong>ο</strong>ράς και φύλ<strong>ο</strong>www.vima‐asklipiou.gr Σελίδα 269

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!