I skrivande stund

Før skriving og lesingFør skriving og lesingFleip eller fakta / Ta sjansen!Ein konkurranse som førebur elevane på teksten/omgrepa som kjem. Kan anten utførast som ein fysiskaktivitet eller med papir og blyant.• Lag «fleip eller fakta»-utsegner frå teksten/temaet• Variant 1, Fleip eller fakta: Elevane står ved pultanesine. Du les opp ei utsegn. Dersom elevane meinerdet er fakta, blir dei ståande, men meiner dei det erfleip, set dei seg ned på stolen.• Variant 2, Ta sjansen!: Elevane får arket medutsegna og skal «ta sjansen» på om utsegna er fleipeller fakta.De går ikkje gjennom kva som er riktig, elevane måsjølve finne svara i teksten etterpå og skrive ned deiriktige påstandane.Påstand: Fleip FaktaHitler blei fødd i Berlin i 1889Mor til Hitler fekk kreft og blei behandla av einjødisk legeHitler hadde åtte syskenHitler prøvde å komme inn på kunst akademiet iWien, men fekk ikkje komme innHitler tente til livsopphald som kunstmålar i einperiode i ungdommenHitler kom til makta i Tyskland i 1940FørlesingsloopDette er eit spel med spørsmåls- og svarkort. Elevanefår førebudd seg på nokre omgrep og tydinga avdesse før dei går inn i sjølve teksten.• Lag spørsmål og svar til temaet. Det er viktig atbåde spørsmål og svar er tydelege (gjenta spørsmåleti svaret).• Skriv eit spørsmål nedst på eit kort, skriv svaret øvstpå neste kort og det neste spørsmålet nedst påsame kortet osb. Svaret på det siste spørsmåleti loopen skriv du øvst på kortet med det førstespørsmålet.• Elevane fordeler korta mellom seg. Gi beskjed vissdu vil at eit spesielt spørsmål skal starte. Elevanelegg ut korta i rekkjefølgje ettersom dei svarar.Har dei gjort det riktig, vil alle korta til slutt liggje påbordet, og dei finn svaret til det siste spørsmålet påkortet med det første spørsmålet.• Loopen kan lett endrast til ein etterlesings-/repetisjonsloop ved å ta bort spørsmålsformuleringanei svara (sjå understrekingar i dømet).• Med litt øving kan elevane lage slike loopar sjølve.• Omgrepa frå loopen er eit godt utgangspunkt forei skriveoppgåve. Gjennom å kjenne definisjonaneav ulike omgrep kan elevane skrive ein fagtekstom emnet.Svar: Alle kart er unøyaktige fordi det er umogleg å overførejorda si kuleform til eit flatt kart.Spørsmål: Kva for ein fasong har jordkloden?Svar: Jordkloden har same fasong som ei kule.Spørsmål: Kva er ein globus?Svar: Ein globus er ein forminska modell av jordoverflata.Spørsmål: Kva er ekvator?Svar: Ekvator er ein tenkt ring som deler jordkloden i tohalvkuler.Spørsmål: Kva heiter dei to halvkulene jorda er delt i?Svar: Dei to halvkulene jorda er delt i, heiter den nordlegeog den sørlege halvkula.Spørsmål: Kva er ein breiddesirkel?Svar: Ein breiddesirkel er ein sirkel på globusen som liggparallelt med ekvator.Svar: Globusen er delt inn i breiddesirklar og meridianarfordi desse til saman dannar eit gradnett som gjer at vi kangi nøyaktig posisjon for alle punkt på jorda.Spørsmål: Korleis ligg polpunkta i forhold til ekvator?Svar: Polpunkta ligg på 90° N og 90° S frå ekvator.Spørsmål: Kva er 0-meridianen?Svar: 0-meridianen er den meridianen som går gjennomGreenwich-observatoriet i London.Spørsmål: Kor mange grader austover og vestover kan vidra?Svar: Vi kan dra 180 grader austover og 180 grader vestover(til saman 360 grader).Spørsmål: Kva viser målestokken på eit kart?Svar: Målestokken på eit kart viser oss forholdet mellom einavstand vi måler på kartet, og den same avstanden i røynda.Spørsmål: Kva betyr målestokken 1 : 50000?Svar: Målestokken 1 : 50000 betyr at 1 cm på kartet er50000 cm (= 500 m) i røynda.Tyskland invaderte Polen 1. september 1939I løpet av krigen blei 6 millionar jødar drepneSlaget ved Stalingrad blei ein stor siger for HitlerSpørsmål: Kva er ein meridian?Svar: Ein meridian er ein sirkel på globusen som går frånordpolen til sørpolen.Spørsmål: Eit kart har målestokken 1 : 5000 og eit anna karthar målestokken 1 : 100000. Kva for kart viser det størsteområdet?Svar: Kartet med målestokken 1 : 100000 viser det størsteområdet.Hitler leid av Parkinsons sjukdomNokre av Hitler sine medarbeidarar prøvde ådrepe han i eit attentat den 20. juli 1944Hitler blei avretta i rettsoppgjeret etter krigenSpørsmål: Kvifor har vi delt inn globusen i breiddesirklar ogmeridianar?Spørsmål: Kvifor er alle kart unøyaktige?1213