CRN PONEDELNIK

CRN PONEDELNIK24 DEKEMVRI 2012

CRN PONEDELNIK24 DEKEMVRI 2012Декември001

BLACK ЦРН ПОНЕДЕЛНИК MONDAYИздавач:Publisher:Фондација Отворено општество - МакедонијаFoundation За издавачот: Open Society – MacedoniaВладимир МилчинFor Уредник: the publisher:Vladimir Виолета Глигороска MilcinФотографии:Editor:Ванчо ЏамбаскиVioleta GligoroskaЛектура:АбакусPhotos:Дизајн:Vanco Кома DzambaskiПечати:Proof Скенпоинт reading and translation in to English:Abacus Тираж:1000Design & Layout:Бесплатно/некомерцијално изданиеKomaPrint:?CIP - Каталогизација во публикацијаНационална и универзитетска библиотека „Св. КлиментCirculation:Охридски“, Скопје50032.019.5:321.7(497.7)“2012/13“Free/noncommercial circulationЦРН понеделник / [уредник Виолета Глигороска ; фотографииВанчо Џамбаски]. - Скопје : Фондација Отворено општество -Македонија, 2013. - 248 стр. : илустр. ; 23 смФусноти кон текстотISBN 978-608-218-168-4а) Јавно мислење - Демократија - Македонија - 2012-2013COBISS.MK-ID 93309450002

СодржинаВладимир МилчинПРОТИВ ЗАБОРАВОТ:ЦРНИОТ ПОНЕДЕЛНИК И ПО НЕГО........................4Мирјана Најчевска„Газење на Уставот, законите и пратениците“............ 8Ида ПротуѓерБуџетот на РМ за 2013 г. и настаните околу него....... 34Жарко ТрајаноскиХРОНОЛОГИЈА НА НАСТАНИТЕ.............................. 46Сеад Ризвановиќуредник во телевизијата 24 ВестиКако „Вестите“ ги доживеаја вестите -Вонредната состојба низ очите наинформативната телевизија 24 Вести................... 134Катерина Цаневска-АрсовскаСобраниската галерија – ЈАВНОСТ или ЧИСТИЛИШТЕ....... 146Убавка ЈаневскаБлокади.............................................. 148РЕАКЦИИ ОД ЦИВИЛНИОТ СЕКТОР.......................... 154КОЛУМНИ.............................................. 168ИНТЕРВЈУА............................................ 176КУЛТУРА.............................................. 202ИНТЕРВЈУА............................................ 224003

Владимир МилчинПРОТИВ ЗАБОРАВОТ:ЦРНИОТ ПОНЕДЕЛНИК И ПО НЕГО„Ако суштинскиот елемент на нацијата е нејзините припадницида имаат многу заеднички нешта, тогаш сите тие заеднички мораи да заборават многу нешта: Секој Французин мора да ја заборавиВартоломејската ноќ и колежите на катарите во Јужна Франција во13 век“ - Ернст Ренан во „Што е нацијата“, 1882 година.004Деновиве, на дебатата за бугарско-македонските односи одржанаво клубот ГЕМ, бугарскиот интелектуалец Јавор Сидеров вака гопарафразираше Ренан: „Историјата на нацијата се состои од онашто го памети, но и од она што го заборава“. Се разбира, тој тоаго кажа во контекст на проблемите во македонско-бугарските односи,но јас не можев да не помислам на 24 декември, црниот понеделник,македонската вартоломејска ноќ: Дали Груевски и неговитесопартијци и пропагандисти навистина очекуваат сите припадницина македонската нација изложена на рекомпонирање да забораватшто се случи на 24 декември во законодавниот дом на РепубликаМакедонија?Пред нашите очи се бришат стенографските белешки за да се избришаттрагите од црниот понеделник, кога новинарите и пратениците беанабркани од Собранието кое до неодамна си го викавме „народно“.Пред нашите очи се сечат и прелепуваат видеозаписите од собранискитекамери за да се олесни заборавот на нацијата, кој треба да настапиако не веднаш, тогаш утре, ако не утре, тогаш задутре. Операцијата„Заборав“ започна уште со бркањето на новинарите од собранискатагалерија. Сведоците и камерите беа отстранети со поддршка одпратениците на власта. Некои од нив гласно одобруваа, а некои симолчеа. Подоцна, откако се сврши работата, коалициониот партнерна Груевски Али Ахмети се „огласи“ дека никој не смеел да ги тепановинарите!? А Груевски лично се пожали дека му било непријатно!?За присилното отстранување на пратениците на опозицијата,проследено со аплаузи од пратеничките клупи на ВМРО-ДПМНЕ, ниту

Груевски ниту претседателот Иванов не изразија ни непријатност нижалење. Како ништо да не се случило. Дали си мислеа дека хороротќе остане скриен меѓу собраниските ѕидови и не очекуваа декашокантните слики сепак ќе излезат на виделина. Не знам што бешепоужасно, насилството или одобрувањето на насилството од странана пратениците на власта, ликувањето и злорадоста со кои бешепоздравен триумфот на безумието, кое со ќотек го воведе едноумиетово она што требаше да биде повеќепартиски парламент. Врв на резилотбеше спокојството на немиот сведок, народниот правобранител, комуСобранието, „олеснето“ од недисциплинираните пратеници, му гоизгласа вториот мандат.На црниот понеделник власта фактички изврши државен удар со тоашто ги згази и поништи мандатите на пратениците избрани од 370.000граѓани и ги избрка на улица. И веднаш потоа, откако набрканитепратеници соопштија дека не се враќаат во собраниските клупи, гиобвини за „улична демократија“. А граѓаните кои пред собранискатазграда протестираа против легализирањето на буџетската дупка гиобвини за обид за „државен удар“. И, додека пред собранискатазграда се одвиваше наводниот државен удар очи в очи со до забивооружените полицајци и под будното око на исти такви полицајци назградите наоколу, се случи вистинскиот удар, партиско-полицискиотнапад врз седиштето на најголемата опозициска партија на улица„Бихаќка“. Речиси едновремено, совршено синхронизирано соприсилното отстранување на пратеничките и пратениците со коекомандуваа вицепремиерот и министер за финансии и министеркатаза внатрешни работи!Црниот понеделник како земјотрес ја стресе и ја расцепи Македонија.Исчезна дури и привидот на нормалноста. На улиците веќе шестнедели се одвиваат континуирани протести кои премиерот најпрвинсе обидуваше да ги игнорира и потценува, но набргу почна да гидемонизира. Во „исчистеното“ собрание, мнозинството со полнапареа изгласува закони по налог на владата на Груевски. Брисел и005

Вашингтон бараат да се обнови институционалниотполитички дијалог за да може да се направиисчекор во преговорите за името. За да ја омекнатопозицијата, го будат заспаниот претседателот надржавата и му сугерираат да формира комисијаза утврдување на вистината за црниот понеделник.Опозицијата не отстапува од барањето запредвремени парламентарни избори, се заканувасо бојкот на локалните избори и ја повлекувабезрезервната поддршка за компромиснорешение на спорот за името. Силината натектонското изместување е толкава што дурии замолчаната интелектуална елита веќе морада проговори. Стратегиите на Никола Груевскиза „дисциплинирање“ и „нормализирање“ неуспеваат, па тој, соочен со опозиција која не личина онаа од пред 24 декември, најпосле го обвинуваЦрвенковски дека работи за Грција.Подмачкана со буџетски пари, пропаганднатамашинерија на медиумите контролирани одпремиерот се забревта до усвитеност деноноќнопроизведувајќи заговори и непријатели. НоМакедонија се буди од седумгодишната опиеностсо „преродбата“, стравот се топи, вчерашниотшепот се претвора во гласност. Денес, граѓанитеодбиваат во името на национално единство поурнекот на Груевски да заборават кој и како владеесо нив и бараат одговорност за злоупотребите навласта.Книгата што ја читате е придонес кон будењето наМакедонија во која никогаш повеќе не смее да сеслучуваат црни понеделници, неказнето да се газиУставот, да се игнорира законот, да се изнасилувадемократијата, да се обезвреднуваат и понижуваатинституциите, а потоа да се „бранат“ со полиција ипропаганда. Борбата за демократска Македонија еборба за стабилна Македонија!006

007

Мирјана Најчевска„Газење на Уставот,законите и пратениците“1. Правна рамкаУлогата на Собранието/пратениците на Република Македонија, каконајвисок орган во организацијата на државната власт, е определенаво Уставот на Република Македонија. Процедурите за работа наСобранието/пратениците, односите со другите сегменти на власта исо граѓаните се формулирани во Законот за Собранието, Законот запратениците и во Деловникот на Собранието.Постапката за донесување на буџетот на државата е регулирана воУставот, Законот за Собранието, Законот за пратениците, Деловникотна Собранието и во Законот за буџетите.2. Претходен историјат (поширок контекст)На 24.12.2012 година во Македонија беа прекршени Уставот изаконите, беа повредени основните права и суверенитетот награѓаните, беа негирани демократските институции, беше отповиканпринципот на владеење на правoто и нападнат политичкиот системна парламентарната демократија. Ова е направено со актот нанасилство врз пратениците од опозицијата, со нивното исфрлањеод просториите на салата за одржување на пленарната седницана Собранието во текот на донесувањето на Буџетот за 2013, какои со отсуството на каква било расправа за настанатата ситуацијана наредните седници на Собранието, кое продолжи да работи воотсуство на пратениците од опозицијата.2.1. Генерални параметри на парламентарнатадемократија008За да може да се долови правната димензија на овие повреди, тиемора да бидат разгледани во рамките на значењето на демократијата,

владеењето на правото и човековите права и нивната улога вопостоењето на цивилизираните држави на 21 век.Демократијата, владеењето на правото и заштитата на основнитечовекови права и слободи се трите суштински компоненти од кои есоставена цивилизираната држава на 21 век. Тие се испреплетуваат,преклопуваат и надополнуваат, меѓутоа за да може да стане зборза цивилизирана држава, тие мора да бидат видливи и ефективноприсутни.Не може да има демократија без постоење на правила, процедури икритериуми (како дел од правото) и без услови за практикување наосновните права (сите и од страна на сите). Не може да се зборуваза владеење на правото доколку не постојат демократска атмосфераи демократски процедури во кои ќе бидат донесени законите, какосублимат на правото, а не на неправото, и без инкорпорирање наосновните права и слободи во правната заштита. Не може да станезбор за промоција и заштита на човековите права и слободи безпостоење на механизмите на демократската држава во која владееправото.Процедурите, правилата и критериумите имаат исклучителноголемо значење и за демократијата и за владеењето на правото и запромоцијата и заштитата на човековите права. Формата е суштествендел кој ја обезбедува содржината. Процедурата на донесување наеден закон или одлука во Собранието е сублимат на сите демократскипроцедури и показател на нивото на развој на демократијата во еднадржава.2.2. Уставна гаранција и заштита на демократијатаФормата во никој случај не смее да биде спротивна на содржината(суштината) којашто ја врамува. Особено е важно формата да не биде009

во спротивност со духот на демократскиот систем и со основнитевредности зацртани во Уставот на државата.Тоа значи дека сите закони и други документи мора да бидатво согласност со Уставот, да произлегуваат од Уставот и да горефлектираат духот на Уставот (кој може да биде променет само вопосебна постапка и со двотретинско мнозинство од сите пратеници).Еден од столбовите на демократијата е правото на граѓаните даодлучуваат преку претставници избрани на слободни избори. Воработата на овие претставници е имплементиран суверенитетот награѓаните и токму затоа тие се заштитени со Уставот.Заштитата на пратениците е исклучително голема. Пратеникот неможе да биде отповикан, со што се обезбедува дека никој не може давлијае врз неговата работа, врз процесот на одлучување и ставовитешто тој ги зазема во Собранието. Пратеникот не смее да биде повиканна одговорност поради искажано мислење во Собранието. Заштитатае толку голема што води дури и до специфична процедура во условикога пратеникот е осомничен за сторување кривично дело од големиразмери (за кое е предвидена казна затвор над 5 години). Со цел дасе заштити независноста на пратениците, во Уставот е определенодека тие примаат надомест и дека не смеат да се занимаваат со другапрофесија или да имаат друга функција.Ваквата поставеност на пратениците е неопходна за да можат даги претставуваат граѓаните, да ја контролираат извршната власти за да можат да ги донесуваат највисоките акти на државата.Какво било загрозување на ваквата поставеност на пратеникотвсушност ја загрозува суштината на парламентарната демократија,односно претставува рушење на политичкиот систем на државата.Ова е, најверојатно, идејата којашто го водела уставотворецот,кога во Уставот не предвидел посебен закон/закони со кој/коиќе се доразработи (на законско ниво) работата на Собранието,правата и обврските на пратениците и соодветните процедури, тукупредвидел донесување на Деловник, како внатрешен/технички акт зарегулирање на правилата на процедурата (анг. Rules of Procedure),како што е официјално преведен од страна на Собранието 1 .1 Оваа терминологија се употребува во согласност со Прирачникот за преведување на010

Ова значи дека секој пропис со кој понатаму би се конкретизиралаработата на Собранието и правата и должностите на пратеницитемора да се задржи само на техничко прецизирање на одредбитеод Уставот, а никако суштински да ги доразработува или на каковбило начин да ги толкува во насока на нивно менување. Сите овиедокументи мора да бидат во согласност со највисокото барањепоставено во Уставот: пратениците да бидат во состојба да дејствуваатво насока на претставување на потребите и интересите на граѓанитекои ги избрале, да ги штитат правата и интересите на граѓаните коиим го довериле мандатот и да не зависат од ниту една од другитегранки на власта (судската и извршната). Ако се има предвидова, тогаш Законот за Собранието и Законот за пратениците (чиедонесување не се ни спомнува во Уставот, освен во членот 64, кадешто се уредува правото на пратеникот да добие надомест утврденсо закон, што може да имплицира потреба/можност од донесувањепосебен закон) треба да бидат донесени со двотретинско мнозинство,а Деловникот на Собранието и Правилникот за внатрешниот ред наСобранието мора да бидат донесени во процедура и со содржина коиќе соодветствуваат на овие барања. Во спротивно, по автоматизамтие можат да се сметаат за противуставни. Ова може и конклудентнода се изведе од уставната одредба со која, на пример, Законот засудовите мора да биде донесен со двотретинско мнозинство (чл. 98од Уставот), исто како и законот со кој ќе се уреди организацијата иработата на државната управа (чл. 95 од Уставот). Имено, не е логичноваков вид мнозинство да се бара за законите поврзани со управатаи судството, но не и за законите и актите поврзани со највисокотозаконодавно тело.2.3. Проблеми на законското регулирањеКлучни закони и прописи кои се однесуваат на работата на Собраниетои правата и должностите на пратениците се донесени во отсуство наопозицијата (на пример, Изборниот законик, Законот за финансирањена политичките партии, Законот за пратениците, Деловникот заправните акти на Република Македонија, http://www.sep.gov.mk/content/userfiles/file/Priracnik%20za%20preveduvanje%20na%20pravnite%20akti%20na%20RM%20final.pdf011

Клучни законии прописи коисе однесуваатна работатана Собраниетои правата идолжностите напратеницитесе донесени воотсуство наопозицијата (например, Изборниотзаконик, Законотза финансирањена политичкитепартии, Законотза пратениците,Деловникот заработата наСобранието)работата на Собранието) 2 . Со самото тоа што овие закони/прописисо кои се регулираат правата и должностите на пратениците, кои воодделни случаи значат дури и одземање/ограничување на нивниотмандат спротивно на чл. 65 од Уставот 3 (било формално или фактички,како што е можноста да бидат отстранети од салата за одлучувањеили да се намали надоместокот што го добива пратеникот) 4 се носатбез присуство на пратениците од опозицијата, тие мора да бидатпрогласени за неуставни и веднаш да бидат ревидирани.Се отиде дури и чекор понатаму. Имено, самиот Деловник епроцесиран во итна постапка, која е применлива само во случаи когатоа е неопходно заради спречување и отстранување на поголеминарушувања во стопанството или кога тоа го бараат интересите набезбедноста и одбраната на Република Македонија или во случаи напоголеми природни непогоди, епидемии или други вонредни потреби.Дополнително, Законот за пратениците е променет по скратенапостапка во 2011 година 5 . По дефиниција, по скратена постапка седонесуваат закони кои се од помала важност. Наспроти ова, променатае предложена од 46 пратеници, што само по себе зборува за тоадека промената е од значење и посебен интерес на пратениците.Второ, со промената се утврдува дека „промената се однесува надефинирање на финансиските параметри“, со што директно севлијае на остварувањето на мандатот на пратениците. И како трето, восамото образложение на Предлогот за промени на Законот се тврдидека промената е направена со цел да се имплементира Резолуцијата2 http://www.novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=119122126448&id=9&setIzdanie=22726; http://vesti.alfa.mk/default.aspx?eventid=10292&mid=363 Устав на РМ, член 65: Пратеникот може да поднесе оставка.Пратеникот оставката ја поднесува лично, на седница на Собранието.На пратеникот му престанува мандатот кога е осуден за кривично дело за кое епропишана казна затвор во траење од најмалку пет години.На пратеникот може да му биде одземен мандатот кога е осуден за кривично или другоказниво дело што го прави недостоен за вршење на функцијата пратеник, како и занеоправдано отсуство од Собранието повеќе од шест месеци. Одземањето на мандатот гоутврдува Собранието, со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.4 Чл. 26 од Законот за пратениците5 http://www.sobranie.mk/ext/materialdetails.aspx?Id=bc01d869-659f-4aa0-ac9e-65aece-0b78ee012

1601 (2008) на Советот на Европа „Процедурални насоки за правата иобврските на опозицијата во демократските држави“. Врз основа наова тврдење е направена промена на Законот за пратениците, споредкоја „висината на платата на пратеникот кој не учествува во работатана Собранието на Република Македонија (бојкотира) по јавно даденаизјава од страна на пратеничката група на која ѝ припаѓа дека немада учествува во работата на Собранието (бојкотира), изнесува еднатретина од платата што му е исплатена во текот на последниот месец.Висината на платата од ставот 2 на овој член се однесува и на пратениккој не учествува во работата на Собранието на Република Македонија(бојкотира) по негова јавно дадена изјава дека нема да учествуваво работата на Собранието на Република Македонија (бојкотира).Примената на ставовите 2 и 3 од овој член ја уредува Претседателотна Собранието на Република Македонија, а поединечни решенијаноси Комисијата за прашањата на изборите и именувањата“.На овој начин фактички се суспендира мандатот на пратениците (коине смеат да имаат други извори на приходи) и тие се ставаат подчизмата на Владата (владејачкото мнозинство), односно директно севлијае врз начинот на изразување на мислењето на пратениците.Наспроти ова, во текот на својот развој демократијата дошла до едноуште повисоко ниво – посебна заштита на пратениците од опозицијата.Оваа заштита е воспоставена со цел демократијата да не дојде воситуација на диктат на мнозинството, за да се обезбеди постојанаконтрола над оние кои ја освоиле власта и секогаш да може да сеобезбеди влијание и на поинакви гледишта од оние на владејачкатаструктура. Улогата на опозицијата добива посебно значење вопроцесот на донесување на Буџетот, а ситуацијата во Македонијаукажува на законски ограничувања, како и на продолжителнапрактика на миноризирање на влијанието што можат да го имаатпратениците од опозицијата врз решенијата поврзани со Буџетот 6 .6 Повеќе за контролната функција на Парламентот кај Коруновска Аврамовска Н., (2012),Парламентарната контрола над Владата во Република Македонија, Фондација Отвореноопштество – Македонија (стр. 31-39)013

Според Резолуцијата 1601(2008) на Советот на Европа под наслов„Процедурални насоки за правата и одговорностите на опозицијатаво демократскиот парламент“ 7 , меѓу другото се наведени:1. Парламентарците мора да го остваруваат својот мандат независнобез какви било ограничувања и не смеат да бидат обвинувани забранење на идеите кои се спротивни на официјалната владинаполитика, па дури и на мнозинството на населението.2. Претставниците на опозицијата мора да уживаат слобода да гиискажат сите свои идеи.3. Членовите на опозицијата треба да бидат привилегирани вопоставувањето прашања на Владата (да го започнат поставувањетопрашања и да можат да постават повеќе прашања).4. Претставниците на опозицијата треба да имаат право во регуларнипериоди да го определат дневниот ред на пленарната сесија ида ги изберат прашањата за дебата, вклучувајќи ги и законитепредложени од страна на претставниците на опозицијата,контролата на работењето на Владата и евалуацијата на јавнитеполитики и трошењето. Прашањата избрани од опозицијата во тиеденови ќе имаат предност над владините работи.5. Претставниците на опозицијата имаат право да зборуваат и дагласаат на сите дебати.6. Претставниците на опозицијата имаат право да предлагаатамандмани7. Претставниците на опозицијата имаат право да побараатиспитување на уставноста на нацрт-законите или на собранискиакти од страна на Уставниот суд или од соодветно законско тело(пред нивното усвојување)8. Претставниците на опозицијата имаат право да постапуваат предревизијата и да бараат мислење за прашања поврзани со буџетоти финансиските работи.Уште повеќе во Резолуцијата 1154 (1998) за демократскотофункционирање на националните парламенти стои: „треба да се7 http://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta08/eres1601.htm014

изработат процедури кои ќе овозможат избраните претставници дауживаат такво ниво на независност кое ќе превенира нивно потпаѓањепод партиската власт“.Сево ова покажува дека целокупниот контекст и настаните кои воконтинуитет им претходат на случувањата од 24.12.2012 претставувааткумулирано неразбирање на демократијата, кршење на правото иизгласување закони кои се спротивни на Уставот и чие почитување,односно примена, само по себе претставува дерогација на позицијатана пратениците, така како што е дадена во Уставот на РепубликаМакедонија.Во услови кога се повеќекратно прекршени процедурите за донесувањена законите, кога процедурите се приспособуваат на дневнитепотреби на владејачката структура и кога дури и така приспособенитепроцедури се кршат, се поставува прашањето за правото на употреба надруги средства за изразување на мислењето надвор од вообичаените– дискусија и гласање. Во вакви услови, сосема легитимни стануваати демонстрирањето, бојкотот и ненасилните средства за спречувањена одржување на седница, за која пратениците сметаат декапретставува грубо кршење на правото и Уставот, односно неможностда се застапуваат и презентираат потребите и интересите на граѓанитеод кои се избрани. Од друга страна, координаторот на пратеничкатагрупа на СДСМ, Игор Ивановски, ни ги посочи ограничувањата направата на пратениците од опозицијата да присуствуваат на седницата:„Нас, како пратеници од опозицијата, на 24.12.2012 не ни бешеовозможено да бидеме дел од пленарната седница како пратеници,во согласност со Деловникот. Вообичаено, еден час пред одржувањена седниците доаѓаат службите со евидентните листови и картиците.На 24.12.2012 околу десет часот дојде вработена од службата иведнаш беше повикана од обезбедувањето и беше отстранета. Нитуимаше проблем од наша страна, ниту некој ѝ забрани, ниту пак имашекаков било контакт. Седевме на фотелјите пред салата. За отсуствотона евидентните листови и картиците беше информиран претседателотТрајко Вељановски. За разлика од нас, пратениците од владејачкотомнозинство дојдоа по 11:15 часот, со картичките во рака, веќе дадени,организирано да влезат во салата“.Во вакви услови,сосема легитимнистануваат идемонстрирањето,бојкотот иненасилнитесредства заспречување наодржување наседница, за којапратеницитесметаат декапретставувагрубо кршењена правото иУставот, односнонеможност дасе застапуваати презентираатпотребите иинтересите награѓаните од коисе избрани.015

016

3. Конкретни повреди на Уставот и законитеКонкретните прекршувања поврзани со настаните од 24.12.2012 сеоднесуваат на:• отстранувањето на пратениците од опозицијата од салата наСобранието на Република Македонија;• примената на сила врз пратениците од опозицијата;• непочитувањето на процедурата за донесување на буџетот(прекинување на работата на матичното тело – Комисијата зафинансирање и буџет, отсуство на расправа за амандманитеподнесени од страна на опозицијата, прифаќање на променитешто ги прави Владата без никаква расправа и изготвувањеизвештај за завршена фаза на разгледување на буџетот,направен без фактички да биде завршена расправата);• изгласувањето на буџетот на државата во неговата променетаформа без никаква дополнителна расправа на пленарнатаседница на Собранието;• отсуството на стенографските белешки од седницата на која едонесен буџетот од интернет-страницата на Собранието; и• закажувањето и одржувањето нова седница на Собранието безрасправа за новонастанатата ситуација.3.1. Прекршување на процедурите и правилата во односна пратениците како избраници на граѓаните018Појдовна позиција:• Собранието не е ништо друго туку збир на пратеници кои сеизбрани од граѓаните;• пратеникот не е вработен во Собранието, туку е избран од граѓанитена Република Македонија;• пратеникот во себе го сублимира суверенитетот кој граѓаните му гопренесуваат со цел да одлучува во нивно име и во нивна корист;• пратеникот има имунитет и посебни бенефиции кои муовозможуваат непречено остварување на својот мандат.

Неразбирањето на местото на пратеникот во парламентарнатадемократија е клучно за правниот контекст во кој се случијанастаните од 24.12.2012, но и за сите понатамошни активности коисе спроведуваат, а со кои се руши темелот на парламентарнатадемократија.А) Со насилното отстранување на пратениците од просториите наСобранието се прекршени 10 члена од Уставот:1. Според чл. 62 од Уставот, „пратеникот не може да бидеотповикан“. Со оваа одредба е дадена гаранција дека никој не можеда го смени решението на граѓаните дадено во текот на изборите идека граѓаните можат да бидат сигурни дека нивните интереси ипотреби ќе ги застапуваат токму претставниците кои ги избрале. Соотстранувањето на пратениците од опозицијата од собранискатасала и оневозможувањето да учествуваат во расправата и да го кажатсвоето мислење за буџетот, тие се фактички отповикани.2. Според чл. 64 од Уставот, „пратениците уживаат имунитет“.Пратеникот не може да биде повикан на кривична одговорностили да биде притворен за искажано мислење или за гласање воСобранието. Пратеникот има право на надомест утврден со закон.Давањето имунитетот е највисоката можна заштита на пратениците.Со исфрлањето на пратениците од Парламентот, всушност ним им еограничено правото да го искажат своето мислење, а со донесувањетозакон со кој можат парично да бидат казнети всушност е создаденаалатка за контролирање на пратениците во искажувањето на нивнотомислење.3. Според чл. 65 од Уставот, „на пратеникот му престанува мандатоткога е осуден за кривично дело за кое е пропишана казна затвор вотраење од најмалку пет години“. Ова подразбира спроведена судскапостапка и изречена казна затвор која треба да се издржува. Соисфрлањето од Парламентот, пратениците се оневозможени да гоостваруваат својот мандат, што значи дека мандатот им е одземен безда постои судска одлука.4. Според чл. 67 од Уставот, „функцијата Претседател на Собраниетое неспојлива со вршење друга јавна функција, професија илифункција во политичка партија“. Со оглед на тоа дека претседателотна Собранието, Трајко Вељановски, отворено застана на страната на019

една политичка партија и недвосмислено ги заштитуваше интереситена таа политичка партија, се поставува прашањето дали во овој случајне станува збор за фактичко вршење на партиска функција.5. Според чл. 70 од Уставот, „седниците на Собранието сејавни“. Јавноста е исклучително важна за функционирањето напарламентарната демократија, како постојано отворена можност законтрола на народните избраници. Јавноста не ги подразбира самомедиумите, туку и сите оние кои ќе побараат присуство на пленарнитеседници (особено научната и стручната јавност). Одредбата со којасе бара двотретинско мнозинство во донесувањето на одлуката заотстранување на јавноста на многу јасен начин ја потврдува важностана овој институт и исклучителноста на ситуациите во кои може да бидеотстранета јавноста. Ваква одлука не беше донесена. Со тоа е директнозагрозена контролата на граѓаните над нивните избраници, но иможноста пратениците да им покажат на граѓаните дека соодветно гоизвршуваат дадениот мандат.6. Според чл. 91 од Уставот, „Владата предлага закони, републичкибуџет и други прописи што ги донесува Собранието. Со тоа што Владатафактички реши што ќе биде внесено, а што нема да биде внесеново буџетот (без соодветна расправа и без додатно образложение)и со тоа што беше скратена постапката за расправа за буџетот восоодветните собраниски тела (со што не само што не се расправашеза амандманите предложени од страна на опозицијата, туку воопштоне се расправаше за буџетот), како и со тоа што пратениците одопозицијата беа отстранети од Собранието, Владата стана фактичкиносител на буџетот, а пратениците се појавија како гласачка машинакоја безрезервно ја прифаќа понудената верзија.7. Според чл. 2 од Уставот, „во Република Македонија суверенитетотпроизлегува од граѓаните и им припаѓа на граѓаните“. Граѓанитена Република Македонија власта ја остваруваат прекудемократски избрани претставници по пат на референдум и другиоблици на непосредно изјаснување. Со исфрлањето на пратеницитеод опозицијата од Парламентот е нарушен суверенитетот на граѓаните,кои не можат да ја остварат власта затоа што претставниците кои гиизбрале се отстранети од Собранието.020

8. Според чл. 8 од Уставот, „темелна вредност на уставниот поредоке поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска“.Со отсуството на расправа за документ кој го предлага извршнатавласт пред законодавната е нарушена оваа поделба. Дисбалансот сесостои во тоа што Владата ги остварува своите уставно дефиниранинадлежности (да предлага и да подготвува буџет), додека пратеницитене ја остваруваат својата уставна надлежност да расправаат за тојбуџет, да влијаат на неговата содржина и да го изгласаат во верзијатакоја ја сметаат за најдобра за граѓаните кои ги застапуваат.9. Според чл. 25 од Уставот, „на секој граѓанин му се гарантирапочитување и заштита на приватноста на неговиот личен и семеенживот, на достоинството и угледот“. Со тоа што пратениците безисфрлени од Собранието на најпонижувачки начин, е нарушенонивното право на заштита на достоинството и угледот.10. Според чл. 66 од Уставот, „Собранието е во постојано заседание“.Со тоа што пратениците беа исфрлени од Собранието, тие не можат дабидат дел од постојаното заседание на Собранието.Б) Со воспоставувањето на принципот на намалување нанадоместокот на пратениците во случај на бојкот, пратениците сеподведени под Законот за работни односи (како секој друг вработенво Собранието). Очигледно ова е интенцијата и во самото донесувањена промените на Законот за пратениците, што јасно произлегуваод образложението на Трајко Вељановски (кое го дава во својствона претседател на Собранието) 8 : „Се разбира, никој не го оспоруваправото на искажување на политичкиот став и ваквиот или онаковначин на презентирање на тој став и тоа е неприкосновено правона пратениците. Но мора да разбереме дека во делот на обврскитепратениците не се и не треба драстично да се разликуваат од ситедруги граѓани во државата кои работат и секојдневно мора да гиисполнуваат работните обврски“. Претседателот на Собраниетоне разбира дека пратениците не се ограничени на искажување насопствениот политички став (што е впрочем уставно загарантираноправо на секој граѓанин на Република Македонија) и дека пратеницитесе драстично различни од сите други граѓани бидејќи во себе госублимираат суверенитетот на тие граѓани и дека пратениците не8 Стенограмски белешки од 147 седница на Собранието одржана на 6.04.2011 г.021

одат во Собранието на своите работни места, односно дека не севработени во Собранието, туку дека тие го сочинуваат Собранието. Созборовите: „А што да кажат оние граѓани кои се невработени, кои себорат да дојдат до работно место, да земат своја плата и конечно данајдат свое место, свои права и одговорности во нашето општество?“,Трајко Вељановски јасно покажува дека пратениците ги третира каковработени во некоја приватна фирма кои ја заработуваат својатаплата, а не како највисоки репрезенти на граѓаните кои ја имаатнајвисоката власт во државата – законодавната. За него пратеницитетреба да се третираат исто како кој било вработен, односнопратеничката функција е само уште едно вработување. На ваквиоттретман на пратениците реагира потпретседателот на Собранието наРМ, Јани Макрадули: „Наш работодавач е народот на избори, така штопоистоветувањето на Претседателот на Собранието со работодавачна пратениците претставува омаловажувачки однос кон избранитепратеници и кон граѓаните од кои извира суверенитетот“. Ваквиотоднос кон Собранието е основата на сите натамошни настани коикулминираа со случувањата на 24.12.2012 година.Од правен аспект, апсурдот е неверојатно голем. Со тоа штопратениците на овој начин се подведуваат под Законот за работниодноси, се поставува прашањето кој е работодавачот, дали можеда биде прогласен технолошки вишок, да се формира синдикатна парламентарците, да се склучи колективен договор за заштитана нивните права, па и на правото на штрајк. Со оглед на тоа декаработодавачот не е дефиниран и дека не се воспоставени заштитнимеханизми на овој закон во однос на работодавачот (можност заформирање синдикат, право на штрајк, колективен договор, мобинги сл.), што е и дел од правниот апсурд, секој ваков потег претставувадиректен атак врз самото Собрание и неговиот мандат, како и атакна суштината на парламентарната демократија. Специфичните правана одмор, породилно отсуство, работно време и сл., кои се базираатна Законот за работни односи, во никој случај не ги подведуваатпратениците под овој закон, туку само искористуваат одреденинегови решенија со цел да се заштити пратеничката функција и да сеодбрани од дискриминација. Отсуството на договор за вработувањеи на сите заштитни механизми кои ги повлекува овој договор, езаменето со многу повисоката уставна заштита на пратениците.022

В) Деловникот на Собранието е фелеричен сам по себе, порадипостапката во која е донесен и одредбите коишто ги содржи (кои гинадминуваат техничките решенија потребни за одвивање на работатана Собранието), а со кои се имплементираат уставните определби.Меѓутоа, и во оваа форма, Деловникот е прекршен со тоа што напратениците од опозицијата фактички им е одземен мандатот, сотоа што се спречени практично да го остваруваат (да расправаат забуџетот, да поднесуваат амандмани, да го искажат своето мислењеза буџетот и да можат да извршат влијание во структурирањето набуџетот).Според чл. 8 од Законот за пратениците, „На пратеникот мупрестанува мандатот пред истекот на времето за кое е избран ако: 1)поднесе оставка; 2) е осуден на кривично дело за кое е пропишанаказна затвор во траење од најмалку пет години; 3) настапи случајна неспојливост на функцијата; 4) му престане државјанството наРепублика Македонија; 5) со правосилно решение биде лишен одделовната способност, и 6) во случај на смрт.Според чл. 16 од истиот закон, „пратеникот не може да биде повикан накривична или друга одговорност или да биде притворен за искажаномислење или гласање на седниците на Собранието или на неговитеработни тела“. Законот не објаснува што подразбира под „другаодговорност“ и може само да се претпостави дека ова се однесувана посебни прекршувања предвидени во други закони, а кои се поднивото на кривичната одговорност. Ако е така, тогаш врз основана што се повикани на одговорност пратениците кои го искажуваатсвоето мислење (кое не мора да биде искажано само со зборови, тукуи со постапки)? Тргнувајќи од фактот дека во Уставот не е забранетбојкотот како начин на искажување на мислењето на пратениците,нема основа тие да бидат казнети за бојкот кој е употребен со целда се искаже мислење, став или спротивставување на противправнидејствија (како што е непочитувањето на процедурите за донесувањена законите). Пратениците не отсуствуваат од работата на Собраниетоод приватни причини или од немарност, туку го бојкотираатСобранието за да го свртат вниманието на неправото што се случуваво него и да не бидат соучесници во противправните активности.Пратениците неотсуствуваатод работатана Собраниетоод приватнипричини или однемарност, тукуго бојкотираатСобранието зада го свртатвниманието нанеправото што сеслучува во негои да не бидатсоучесници вопротивправнитеактивности.023

Тоа значи декасекоја одредба сокоја пратеницитево процедурите напостапување накоја било службана Собранието сеизедначени содругите граѓание спротивна наУставотГ) Во одредувањето на процедурите, главна цел е да им се овозможи напратениците да ја вршат функцијата за која се избрани од граѓаните.Тоа значи дека секоја одредба со која пратениците во процедуритена постапување на која било служба на Собранието се изедначенисо другите граѓани е спротивна на Уставот. На пример, чл. 236 одДеловникот на Собранието, во кој се вели: „Овластените службенилица на органите на државната управа не можат без одобрение одпретседателот на Собранието да имаат пристап во просториите 9 одставот 1 на овој член, ниту да преземаат мерки спрема пратениците,работниците во Службата и спрема други граѓани“ е спротивенна Уставот затоа што ги изедначува, во однос на постапувањето наслужбите, пратениците, вработените во Собранието и кој било другграѓанин на РМ. Истото тоа се однесува и на чл. 43 од Законот заСобранието на Република Македонија, според кој: „Овластенитеслужбени лица на органите на државната управа не можат безодобрение од Претседателот на Собранието да имаат пристап вопросториите од ставот (1) на овој член, ниту да преземаат меркиспрема пратениците, работниците во Службата и спрема другиграѓани“. Или (според истиот член): „За одговорноста за нарушувањена редот во Собранието од страна на пратениците и надворешнилица кои учествуваат во работата на Собранието одлучува и донесувамерки Претседателот на Собранието, по претходна консултацијасо потпретседателите и координаторите на пратеничките групи“.„Но, не ни претпоставував, иако видов присуство на овластенислужбени лица на органите на државната управа, дека во условикога седницата не е ни почната, ќе влезат во салата и ќе нѐисфрлат од неа. И да расчистиме една работа, бидејќи потоана телевизиите одеше снимка од седница кога поранешниотпретседател на Собранието Стојан Андов отстранил пратеникод седница. Кога има директен пренос, Претседателот има право,во согласност со актите, да го опомене и отстрани секој пратениккој го нарушува редот. Но, на 24.12.2012 немаше директен пренос,немавме евиденциони картици, со еден збор седницата не ни бешепочната. Обид од негова страна да се консултира со нас - немаше.”,0249 Се мисли на сите простории што им се дадени на располагање за работа и состаноци напратениците во Собранието, во согласност со чл. 35 од Деловникот на Собранието и актотза внатрешниот ред на Собранието, што го донесува претседателот на Собранието.

025

потенцира координаторот на пратеничката група на НСДП и ЛП,Горан Мисовски. Секое изедначување на пратениците и граѓаните вопостапувањето во врска со нарушувањето на редот во Собранието еспротивно на одредбите на Уставот кои се однесуваат на имунитетотна пратениците и нивната посебна заштита којашто ја уживаат.Меѓутоа, токму врз основа на овие членови, обезбедувањето наСобранието си дозволи отстранување на пратениците од опозицијатаод салата на Собранието, и тоа по насилен пат.Д) Уште повеќе, дури и во рамките на овие процедурални решенија,Претседателот на Собранието направи такви пропусти и презеде таквиактивности кои директно се одразуваат на правата на пратеницитеи го доведуваат во прашање легитимитетот на функционирање наСобранието:• Според чл. 62 од Деловникот на Собранието, „претседателотна Собранието, заедно со потпретседателите, се грижи заостварувањето на правата на пратениците и за обезбедувањетоуслови за нивна работа“. Тоа значи дека секоја повреда на праватана пратениците претставува одговорност на претседателот и напотпретседателите.• Според Деловникот на Собранието, алатките коишто му стојат нарасполагање на претседателот на Собранието за одржување наредот на седницата се многу ограничени (опомена и одземање назборот на пратеникот) и не задираат во суштината на вршењетона пратеничкиот мандат. 10 Во иста насока се и процедуралнитерешенија за одржување на редот во просториите на Собранието. 11Претседателот на Собранието е оној кој дава одобрение Службатаза обезбедување на Собранието да преземе какви било меркиспрема пратениците. Доколку се следи духот на Уставот и одредбитеповрзани со имунитетот на пратениците, тогаш претседателотна Собранието е тука да ги заштити пратениците и да одобридејствување на Службата во однос на пратениците по исклучок,единствено доколку станува збор за вршење кривични дела за коие пропишана казна затвор над пет години.10 Чл. 91 од Деловникот на Собранието11 Чл. 236 од Деловникот на Собранието026

• Според чл. 93 од Деловникот, доколку претседателот на Собраниетоне може да го одржи редот, тој ќе одреди прекин на седницата.Никаде во Деловникот не се споменува насилно отстранување напратениците од салата во која се држи седницата.Вака ограничената можност за дејствување на претседателот наСобранието е втемелена во фактот дека тој е прв меѓу еднаквите идека секое наметнување над другите пратеници значи узурпација навласта и негирање на демократски избраното Собрание.3.2. Прекршувања на процедурите на донесување набуџетотПрекршувањето на процедурите е присутно во текот на целиот процесна донесувањето на Буџетот за 2013.А) Прекршен е чл. 79 од Деловникот на Собранието, според кој„Собранието не може да расправа по прашања за кои матичнотоработно тело и Законодавно-правната комисија не зазеле став, акотоа не е поинаку уредено со овој Деловник“.Б) Спротивно на чл. 128 од Деловникот на Собранието, според кој„Работното тело зазема став за секое прашање што го разгледуваи поднесува извештај до Собранието. Извештајот го содржи ставотна работното тело со образложение. Во извештајот се внесуваат исите изнесени и издвоени мислења и предлози по прашањето штобило разгледувано на седницата на работното тело“, во извештајоткој е поднесен до Собранието, како од страна на Комисијата зафинансирање и буџет (како матично тело), така и од Законодавноправнатакомисија, не само што ги нема споменатите елементи,туку ја нема ниту онаа вообичаена реченица: „Комисијата со8 гласа за и 4 гласа против, а во согласност со членот 180 одДеловникот на Собранието на Република Македонија, заклучи дека епотребно Владата да подготви Дополнет предлог-буџет на РепубликаМакедонија за 2012 година, кој претставува нов интегрален текст вокој ќе ги вгради амандманите кои ги усвои Комисијата“ 12 или „дека12 Извештај на Комисијата за финансирање и буџет, бр. 19-4564/3 декември 2011 година,Скопје027

врз основа на горенаведеното, а во согласност со членот 155 став 1 одДеловникот на Собранието на Република Македонија, не се исполнетиусловите да се подготви Дополнет предлог-закон за извршување наБуџетот на Република Македонија за 2012 година“. 13 Наместо тоа, идвата извештаја (и оној на Законодавно-правната комисија и онојна Комисијата за финансирање и буџет) завршуваат без никаковзаклучок, со едноставно завршување на листата на амандмани коине ги прифатила Владата, зад кои се ставени потписи на пратениците,односно на претседателот на Комисијата.В) Во постапката за донесувањето на Буџетот за 2013 година нее испочитуван чл. 180 од Деловникот на Собранието, според којбуџетот мора да биде ставен на дневен ред на Собранието на истначин како предлог-закон во второ читање (со задолжителен општпретрес). Владата треба да работи на дополнетиот предлог попретресот во матичното тело и во Законодавно-правната комисија.Така дополнетиот предлог мора да биде образложен и тој се смета занов интегрален текст.Г) Ова се однесува и на чл. 142 од Деловникот, според кој токмуматичното работно тело и Законодавно-правната комисија требада дадат мислење за тоа дали предлогот на законот/буџетот еприфатлив и дали треба да се даде на натамошно читање. Споредчл. 149, матичното работно тело и Законодавно-правната комисијапоединечно ги претресуваат одредбите од предлог-законот,расправаат за поднесените амандмани и гласаат по нив. Работнитетела можат да поднесат и свои амандмани. 14 Матичното работнотело и Законодавно-правната комисија мора да расправаат попредлог-законот дури и кога тој се носи по итна постапка. Ова епотенцирано со чл. 79, според кој: „Собранието не може да расправапо прашања за кои матичното работно тело и Законодавно-правнатакомисија не зазеле став,. ако тоа не е поинаку уредено со овојДеловник. 15 Расправата е дел од демократската процедура. Тоаважи за расправата на матичното тело и на Законодавно-правната13 Извештај на Законодавно-правната комисија бр. 19-4564/, 4 декември 2011 година,Скопје14 Деловник на Собранието на РМ15 Деловник на Собранието на РМ028

комисија, за расправата во другите работни тела на Собранието и,секако, за расправата на самата пленарна седница на која треба дабиде изгласан буџетот. Наспроти ова, на пленарната седница бр. 49(одржана на 24.12.2012) не само што не се расправа за Буџетот, тукусамо се гласа за него, а притоа е сосема евидентна намерата да сенаправи такво нешто, со тоа што на дневен ред покрај Буџетот сеставени уште 27 други точки). Уште повеќе, спротивно на чл. 107 одДеловникот на Собранието, токму стенографските белешки од овааседница ги нема на интернет-страницата на Собранието.Спротивно на чл. 153 од Деловникот на Собранието, според кој „засекој амандман се води претрес и се гласа одделно“, во матичнототело и во Законодавно-правната комисија воопшто не се расправаза амандманите, со што се изигрува суштината на расправата воматичното работно тело и се оди едноставно на просто надгласување.Се оди и чекор понатаму, односно не се спроведува ниту формалногласање во Комисијата, туку едноставно се читаат одбивањата наВладата за прифаќање на одделните амандмани. На тој начин Владатасе става над Собранието (дури и во однос на формалната процедура).Во извештајот на Комисијата за буџет стои: „На седницата наКомисијата беше прочитано писмено известување за ставот наВладата на Република Македонија по секој амандман“. Истото еповторено и на Законодавно-правната комисија. Тоа значи дека029

Спротивно начл. 153 одДеловникот наСобранието,според кој „засекој амандмансе води претреси се гласаодделно“, воматичнототело и воЗаконодавноправнатакомисијавоопшто не серасправа заамандманите, сошто се изигрувасуштината нарасправатаво матичнотоработно телои се одиедноставнона простонадгласување.пратениците се откажале од тоа да ги слушнат, а камоли да дискутираатза предложените амандмани. Ова е директно дерогирање наСобранието и уривање на политичкиот систем на државата.Формалното читање на дел од амандманите на Комисијата зафинансирање и буџет и Законодавно–правната комисија, безникаква расправа по нив и со едноставно одбивање од страна напретставникот на Владата (се разбира, без никакво образложение),претставува отворено изигрување на правото.Д) Буџетските цели и начела само ја зајакнуваат оваа определбасо барањето за транспарентност, кое подразбира достапност најавноста во сите фази на подготвување и извршување на буџетот. Тоазначи дека покрај суштинскиот проблем на отсуство на расправа,како обврска на пратениците (што патем значи дека споредлогиката на претседателот на Собранието, Трајко Вељановски,сите оние пратеници кои не расправеле треба да бидат казнетисо намалување на нивните надоместоци, затоа што на тој начинне ја извршиле својата должност), отсуствува и расправата какодел од транспарентноста на процесот на донесување на буџетот.Во процедурата за донесување на буџетот отсуствуваат базичнитеелементи за расправа и информациите кои треба да ги поседуваатне само избраните претставници на граѓаните, туку и самите граѓани.Тоа се полугодишниот и годишниот извештај за извршувањето набуџетот за тековната година, на кои е обврзано Министерството зафинансии со чл. 53 од Законот за буџетите, а кои не се објавени наинтернет-страницата на Министерството за финансии, во согласностсо законските одредби. 16 Може да се извлече заклучок дека намератана владејачката политичка структура да го прекрши правилото натранспарентност е видлива уште со отсуството на предбуџетскитедокументи за 2013 година, со што Предлог-буџетот станува сосеманетранспарентен за граѓаните на Република Македонија.16 На Интернет-страницата на Министерството за финансии ги нема полугодишните игодишните извештаи и нема ниту една завршна сметка на државата од 2009 година панаваму.http://www.finance.gov.mk/files/u12/ARC_MK_03_13.pdf030

Ѓ) Во Уставот, законите или во Деловникот на Собранието нема нитуедна одредба која би дала правна основа за менување на процедуритеза донесување на буџетот затоа што не можат да се усогласатразличните мислења и ставови, односно затоа што опозицијата имаподнесено поголем број амандмани.Напротив, во Законот за буџетите е предвидена можноста Буџетот наРепублика Македонија за наредната година да не биде донесен до31 декември во тековната година. Значи, ова е легитимна можносткоја обезбедува повеќе време за преговарање, договарање иизнаоѓање компромиси. И уште повеќе, според ставот 3 од Законотза буџет, доколку Буџетот не биде донесен до 31 март во тековнатагодина, Собранието на Република Македонија донесува одлука запродолжување на временото финансирање.Наспроти ова, не само што е исфорсирана забрзана постапка со низапрекршувања на процедурите, туку со цел да се добие поддршка одграѓаните за овие прекршувања или да се создаде впечаток на изнуда,се проширија дезинформации кои поттикнуваат тензии во врска содонесувањето на буџетот, кој е наводно неопходен за да не пропаднедржавата, односно чие промптно недонесување би се одразило наостварувањата на правата на граѓаните.031

ЗАКЛУЧОК:Со тоа што власта создала неправна ситуација во која го оневозможилаостварувањето на мандатот на пратениците, односно со која им еукинато уставното право за изразување на мислењето, таа е директновиновна за сите активности на опозицијата кои излегуваат од рамкитена вообичаениот начин на изразување.Пратениците имаат право и должност да го заштитат највисокото телона власта – Собранието и да не дозволат девалвирање на неговатафункција.Граѓаните имаат право на пратеници кои ќе бидат во состојба да гипренесат нивните мислења и ставови и кои ќе бидат подготвени дазастанат во одбрана на нивните потреби и интереси.Постоењето на закони со кои се негираат уставно загарантиранитепараметри на парламентарната демократија и со кои им се давалегитимитет на неправни решенија, никако не може да биде основаза отсуство на правото на заштита од ваков вид закони и правото наспротивставување на нивната примена.Во овој случај може да се примени и образложението дадено ворамките на пресудата на Европскиот суд за човековите права од2009 година (ПЕТКОВСКИ И ДРУГИ ПРОТИВ РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА(Жалба бр. 27736/03)) точка 14 до 19. 17 Суштинската порака штоЕвропскиот суд за човековите права ја упатува до власта преку овојслучај е дека не може со законски промени и законски решенија дасе уредуваат нештата на начин што ги оневозможува луѓето да гиостварат своите права, односно со кои им се оневозможува заштитана загарантираните права.По случувањата на 24.12.2012 година и прекршувањата напроцедурите и правата на пратениците, тие имаат на располагањеповеќе средства за заштита, односно можат да поведат: (1)Иницијативи пред Уставниот суд, со цел да се отстранат законскитедеформации кои им даваат лажен легитимитет на дел од активностите;17 http://www.pravda.gov.mk/txt/presudi/mak/petkovski_drugi08012009.pdf032

(2) Иницијатива до Уставниот суд за поништување на законитедонесени во процедура спротивна на Уставот; (3) Иницијатива предУставниот суд за заштита на правата на пратениците; (4) Кривичнипријави против сите извршители и наредбодавачи на насилството;(5) Кривична пријава за Велепредавство 18 против Претседателотна Собранието, Министерката за внатрешни работи и министритекои со своите активности го стимулираа насилството. Во актуелнатаситуација секое од овие средства е проблематично, со оглед на тоадека Уставниот суд, Јавното обвинителство и редовните судови нефункционираат како независни. Дополнително, пратениците коина 24.12.2012 година беа исфрлени од салата за пленарни седницине сметаат ниту на заштита од страна на Народниот правобранител:„Нема да поднесеме претставки до Народниот правобранител,кој додека се случуваше упадот на полицијата во Собранието сенаоѓаше во непосредна близина на Сала 1, односно во Салата наВладата на РМ“, истакна координаторот на пратеничката групана СДСМ, Игор Ивановски.18 чл. 305 од Кривичниот законик033

Ида ПротуѓерБуџетот на РМ за 2013 г.и настаните околу негоДури и буџетот дабиде прогласенза легален вопроцедура занегово оспорување(ако се имапредвид крајнатапартизираност наинституциите и насудовите), тојќе остане впишанво историјатакако целоснонелегитимен. Сотоа, ВМРО-ДПМНЕи ДУИ ќе ја носатодговорностаод нелегитимнотрошење најавните пари изадолжувањето насите граѓани.Во понеделник на 24.12.2012 г. за првпат во својата историјаМакедонија доби нелегитимен буџет. Најважниот документ во едназемја - буџетот, беше донесен во крајно дискутабилна и спорнапроцедура, во приватна режија на владејачката ВМРО-ДПМНЕ, аподдржана од коалицискиот партнер ДУИ. Неговото донесувањебеше проследено со уривање на демократијата и експлицитнопрактицирање на автократија со тоа што опозициските пратеници беабруталното исфрлени од Парламентот, затоа што го кочеа неговотоусвојување.За разлика од португалскиот претседател Анибал Кавако Силва, којнеодамна најави дека буџетот за 2013 г. ќе го даде на преиспитувањепред Уставниот суд (претседателот и владата во Португалија се одиста политичка опција), бидејќи промените во фискалната политикаво Парламентот биле оценети како контроверзни, кај нас немашеникакви очекувања дека претседателот Ѓорѓе Иванов ќе настапиво името на сите граѓани, во име на правдата и на вистината и деканема да го стави својот потпис додека не се расчистат сите дилемиоколу легалноста на целата процедура. Напротив, се чини дека тојне можеше да дочека да го стави својот потпис врз контроверзниотдокумент и на тој начин да ја „верифицира“ својата лојалност конпартијата што го постави на функцијата и да покаже дека и со неговапомош и поддршка е исполнета волјата на владејачката ВМРО-ДПМНЕ,иако притоа се згазени демократијата и институциите на државата.Така, дури и буџетот да биде прогласен за легален во процедура занегово оспорување (ако се има предвид крајната партизираностна институциите и на судовите), тој ќе остане впишан во историјатакако целосно нелегитимен. Со тоа, ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ ќе јаносат одговорноста од нелегитимно трошење на јавните пари изадолжувањето на сите граѓани.034

Но, она што е за граѓаните нова лоша реалност е што „падна“ ипоследната институција што овозможуваше некаква контрола врзтрошењето на јавните пари или, пак, ја подигнуваше јавната свестза ризиците од зголеменото задолжување и за нерационалнотоуправување со парите на граѓаните. Ако се знае дека ниту еден наодна Државниот завод за ревизија (ДЗР) за незаконско и ненаменскотрошење на јавните пари немаше институционална завршница, амедиумите како канал за објективно информирање за тоа како сеуправува со нашите пари се целосно компромитирани, Собраниетоостана единствената институција каде што може да се изнесатразлични аргументи и да се алармира за државните трошења. Сега,со новонастанатата ситуација, го нема веќе ни „инструментот“Собрание, со што власта има бришан простор за задолжување итрошење.Законот предвидува финансирање без усвоен буџетНа овој мрачен настан му претходеше потегот на опозицијата со надилјада амандмани (потег веќе практициран од страна на коалицискиотпартнер во власта - ДУИ, тогаш прогласен како демократско право)да го оневозможи донесувањето на буџетот во обем и содржинакако што предложи власта. Со оглед на тоа што Владата поддржанаод мнозинството гласачи што излегле на избори, сепак, не јаодразуваа волјата на сите граѓани (поддржувачите на опозицијатаи неопределените), во демократска земја тие граѓани можат даги изразат и да се изборат за своите интереси преку институциитена системот, меѓу кои и Парламентот. На 24 декември 2012 г., соузурпацијата на Парламентот, власта им го оневозможи правото на370 илјади поддржувачи на опозицијата, но и на сите неопределениграѓани што не се согласуваат со предложеното трошење на државнатакаса, да го искажат тоа во институциите преку народните избраници035

на начин на кој го избрала опозицијата и за кој може да дискутираво поширока дебата дали бил единствениот можен. Аргументот декаправото да троши според сопствена волја владејачката партија гоцрпи од добиената довербата и на избори може да биде награденаили казнета, може да се соочи со контрааргументот дека правото наопозицијата да се спротивстави на, според неа, погрешната политикана трошење, кој, пак, го црпи од огромниот број граѓани што гласалеза неа, исто така оди на проверка на избори.Вистинската намена на зголемениот буџет вопрвиот квартал во 2013наспротипропагандатадека без буџете доведена вопрашање исплататана платите,пензиите исоцијалнитетрансфери, тоаможе да станереалност самоако Владата тоадискрециски гоодлучеше036Буџетот е еден од најважните државни документи и не може да сенарече нормална ситуација ако тој не биде усвоен пред да започненовата фискална година и не е добро тоа да биде практика. Но,законот предвидува функционирање во „вонредни услови“, акопоради икс-причини буџетот не биде усвоен во предвидениот рок.Во таква ситуација се преминува кон т.н. „времено финансирање“,односно стапува во сила одредба со која на власта ѝ се овозможувада троши една третина од потрошените пари во првото тримесечјеод претходната година, што значи дека во таква ситуација властаќе можеше да троши 197 милиони евра, колку што изнесува еднатретина од расходите во првиот квартал од 2012 г. или, практично,колку што трошела во јануари лани. Така, наспроти пропагандатадека без буџет е доведена во прашање исплатата на платите,пензиите и социјалните трансфери, тоа може да стане реалност самоако Владата тоа дискрециски го одлучеше, бидејќи пари од даноцисекако ќе се слеваат и без усвоен буџет, затоа што граѓаните и натамуќе купуваат во продавниците, а со тоа ќе плаќаат ДДВ, а ќе тече инатаму уплаќањето придонеси за вработените.Но, она што навистина можеше да биде проблем, ако не се усвоешебуџетот, беше исплатата на долговите кон стопанството и трошењатасо кои можат да се купуваат гласови.На пример, податоците од Министерството за финансии покажуваатдека во 2011 г., кога имаше вонредни парламентарни избори, вомесеците пред изборите (март, април, мај), имало значително

поголемо трошење одошто во другите месеци од годината. Сега, воновото предизборие (за локалните избори), ќе има раздолжувањакон стопанството, зголемени пензии и други трошоци насоченикон целните групи гласачи. Остатокот од сумата што му се должи настопанството е околу 30 милиони евра, ако се земе предвид изјаватана премиерот дека вкупниот долг бил 90 милиони евра, од кои околу70 отсто биле исплатени. Тие 30 милиони евра тешко ќе можеше дасе обезбедат со времено финансирање на буџетот, а власта можешеда се најде во ситуација да остане нераздолжена кон фирмите предизборите и со тоа да го навлече гневот на илјадници вработени вотие компании, но и на сопственици што вообичаено се сметаат задонатори на изборните кампањи. Оттука, токму во обидот да јазаврши операцијата „предизборно затворање на долговите“, се гледаголем мотив власта да дојде до буџет каков што посакува и каков штого скроила. Исто така, ако постои сомневање кај опозицијата декавласта има намера да користи и јавни пари за да „освои“ избори, тоаподразбира и дека поголеми би биле трошоците во првото тромесечјегодинава (гориво што би се трошело за митингување низ градовите,разни дискрециски трансфери, зголемени пензии, предвременаисплата на субвенции), во однос на ланската, неизборна година.Планот за штедење на опозицијатаЗдружената опозиција, како излез од ситуацијата на парализиранаработа на собраниската Комисија за финансирање и буџет, предложиплан за штедење со кој буџетот за 2013 г. би бил полесен за 204,8милиони евра. Со него, како што аргументираше, власта нема даима потреба да ги задолжува македонските граѓани за да ги покриетрошоците за кои не може да обезбеди пари од приходите, туку ќе гифинансира потребите, главно, со парите што ги прибира од даноци.Според планот што го претстави СДСМ, 132,4 милиони евра би билезаштеди кај тековните расходи, а 72,4 милиони евра - заштеди кајкапиталните расходи. Притоа, партијата соопшти дека кратењето кајовие суми не ги доведува во прашање пензиите, социјалната помош,субвенциите за земјоделците и платите на администрацијата. Например, партијата предложи кај тековните расходи, ставката „стокии услуги“ да се намали за 106,3 милиони евра и така она што сеЗдруженатаопозиција,како излез одситуацијатанапарализиранаработа насобранискатаКомисија зафинансирањеи буџет,предложи планза штедење сокој буџетотза 2013 г. бибил полесен за204,8 милиониевра.037

не можат дапродолжатактивноститеоколу новиучилишниспортски салиако досегаизграденитенемаат добиеноупотребнадозвола и гонемаат решенопрашањето соредовнотозагревање.трошело во 2012 г. да се намали за 10 отсто. Она, пак, што не е нужнонеопходно да се прави во 2013 г., да се одложи за понатаму. Истотака, да се намалат патните и дневните расходи за 10 отсто во односна нивото од 2012 г., што би значело помалку патувања и дневници зафункционерите.Кај ставките: „комунални услуги, греење“, „комуникација итранспорт“, „материјали и ситен инвентар“, „поправки и тековноодржување“ и „други тековни расходи“, во Буџетот за 2013 г. Владатапредвиде пораст на трошоците. СДСМ, пак, предложи трошењето кајсите овие ставки да се намали за 10 отсто во однос на нивото од 2012г. Кај ставката „договорни услуги“, предлогот беше да се скрати за20 отсто во однос на 2012 г., а пари за владини реклами и кампањивоопшто да не се предвидуваат. Натаму, СДСМ во планот напишадека „во услови на ваква криза, во изборна година и во услови когамедиумите известуваат дека има вработени во администрацијаташто добиваат плата, а не одат на работа, сметаме дека во буџетотне треба да има расходи за привремени вработувања“. Конечно,предлогот содржи и кратење за 26,1 милиони евра кај ставката „разнитрансфери“, кои не се поврзани со пензиите, платите и социјалнитетрансфери. Во планот за заштеда кај капиталните расходи во износод 72,4 милиони евра, главно се предлага замрзнување на проектот„Скопје 2014“, како и воздржување од набавки на нов мебел, а соисклучок на амбулантните возила и автобусите за јавен градскипревоз, да нема какви било расходи за купување други возила. Запредлогот да се замрзнат активностите околу објектите вклучениво „Скопје 2014“, опозицијата аргументираше дека „ако се земепредвид досегашното искуство на проблеми со документацијата иповеќекратното зголемување на цените на изградба преку разнианекси на почетните договори, сметаме дека е потребна независнаревизија на комплетната документација поврзана со овој проект“.Освен ова, во предлогот стои и одложување на доизградбата назградата на Министерството за финансии, која, иако било планирано,во изминатите шест години не е изградена.Во однос на заштедите кај капиталните расходи, партијата посочуваи дека „не можат да продолжат активностите околу нови училишниспортски сали ако досега изградените немаат добиено употребна038

039

дозвола и го немаат решено прашањето со редовното загревање“.Во насока на рационално управување со јавните пари, СДСМ побаратие што се предвидени за државната компанија ЕЛЕМ за изградба наскијачки центри, како и од Агенцијата за електронски комуникацииза градење на аква-парк и реклами, да се искористат поефикасно.Но, во својот предлог СДСМ никаде не ги споменува долговитена власта кон стопанството, за чија исплата Владата реши да гозадолжи населението така, што буџетскиот дефицит (кусокот меѓуизворните приходи и расходите) го зголеми на 3,5 отсто од БДП или,во пари, 280 милиони евра. Оттука, иако планот на СДСМ изгледарационално и аргументирано, сепак, според предлозите за кратењена ставките за времени (читај партиски) вработувања, изградба напопулистички објекти (аква-парк), се чини дека клучниот судир меѓувласта и опозицијата не е примарно судир на економски концепти,туку партиска битка во која едната страна би се обидела да дојде доизборна победа со поддршка на парите на сите граѓаните, а вторатастрана би се обидела тоа да го спречи. Здружената опозиција се обидеда спречи „купување избори“ преку амандманска блокада во заменаза прифаќање на нивниот план за штедење. Иако непопуларен, тојинструмент можеби беше единствениот во рацете на опозицијата, акосе знае дека сите институции и медиуми се под контрола на власта.Колапс на општествените инструменти за контролана јавните трошењаБројни примери од општественото живеење покажуваат амбиентна институционален колапс и инструментализација на институциитепод налетот на самоволието на еден човек/партија. Освен тоа штониту еден извештај на ДЗР (како што е споменато погоре) немаинституционална завршница, не беше санкционирано оставањето„дупка“ од три милиони евра на ВМРО-ДПМНЕ од вонреднитеизбори во 2011 г. Вториот демократски механизам - вистинито иобјективно информирање на медиумите за да можат граѓаните даоформат квалитетна одлука кому да му го дадат правото да управувасо нивните пари на изборите, не може да се употреби. Како што еспоменато, медиумите се целосно компромитирани и на прсти се040

бројат независните. Довербата дадена на изборите во 2011 г. заВМРО-ДПМНЕ и ДУИ да ги трошат јавните пари, тие ја искористијамасовно да плаќаат медиуми и со тоа да обезбедат информации по„вкус“ на власта. Последен таков пример е Алфа ТВ, каде што, поповеќегодишен мораториум, од лани се слеваат владини реклами, итаа динамика се зголемува правопропорционално на намалувањетона бројот на новинари што критички ја опсервираат реалноста.Последно, наводниот српски сопственик се покажа исклучителнодобар познавач на „новинарските“ имиња што носат владиниреклами, па регрутираше од веќе „освоените“ Сител, Дневник иМРТВ, кои се очекува да ги заменат „неподобните“ од Алфа ТВ (поновогодишните празници и официјално преземена од досегашниотсопственик „Фершпед“, кој ја продаде за 150 илјади евра). Изворот западот во објективноста на информирањето го отслика и Европскатакомисија (ЕК) во Извештајот за напредокот на земјата, но негодинава, туку лани, кога наведе дека „Владата е еден од најголемитеогласувачи во земјата и постои загриженост дека средствата сенаменети кон телевизиски канали што ја поддржуваат Владата“.Натаму, наведено е дека „уредниците и новинарите се соочуваат созголемен и несоодветен политички притисок и заплашување, штодоведува до широко распространета автоцензура“.Дополнително, надвор од информативните програми власта состравична платена пропаганда секојдневно ја оцрнува опозицијатасо емитување спотови (нарачани од ВМРО-ДПМНЕ, а за кои јавностанема увид од кои пари се финансираат) и го бомбардира граѓанинотсо еднострани информации, со што постои реална опасност тој дабиде доведен во заблуда за економските цели што се постигнуваат соактуелната буџетска политика. Очигледен пример беше пропагандатадека ако не се донесе буџетот до крајот на годината, ќе нема пари заплати, пензии и социјални трансфери, иако истите граѓани, консументина овие информации, и без донесен буџет во законскиот рок, на1 јануари 2013 г., ќе пазаруваат во продавниците каде што за секојкупен производ плаќаат ДДВ, како и разни даноци и придонеси надржавата, од каде што, всушност, се финансираат нивните примања.Оттука, игнорирањето на наодите на ДЗР, на компромитиранитемедиуми и на Антикорупциската комисија, сосема го стеснијаДовербата даденана изборите во2011 г. за ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ да гитрошат јавнитепари, тие јаискористијамасовно даплаќаат медиумии со тоа даобезбедатинформациипо „вкус“ навласта.041

каде што не беше предвидено домашно задолжување, со ребалансотсе проектираа 60 милиони евра од издадени државни записи. Но,во цела година Владата повлече околу 600 милиони евра (за три- ишестмесечни записи, од кои дел достасале за наплата и се исплатиле).Заклучокот од сите овие настани е дека сега, во услови на работана Парламентот без опозиција, новите задолжувања поминуваат сомаксимум (платена) пропаганда за користа од таквите „инвестиции“со јавни пари, а минимум отчетност. Ако се знае дека буџетот е самоплан, а завршната сметка на буџетот е тоа што се реализирало, доказза минимум отчетност е тоа што завршната сметка на Буџетот за 2011г. сѐ уште не е објавена на Интернет-страницата на Министерството зафинансии. Така, не знаеме колку од она што се фалела владата декаќе инвестира, навистина е реализирано. Во сегашната ситуација,на граѓаните им е максимално ускратена можноста да дојдат довистинити и објективни информации за трошењето на нивнитепари - дали тие трошења им го подобриле квалитетот на живототили биле трошени за задоволување на лични хирови на оние штого добиле ексклузивното право да го трошат заедничкиот буџет. Наопозицијата ѝ е максимално стеснет просторот нешто да промени низинституциите, макар со изнесување различни аргументи од оние навласта (пренесени низ најголем број од медиумите).Оттука, со оглед на ситуацијата што ја опиша поранешниот гувернерПетар Гошев, дека парите се нивни (на власта), а долговите целоснонаши, ќе мора да се изнајдат нови, алтернативни начини какоинформациите за трошењето на парите да стигнат до што поголем бројграѓани, за да можат да донесат вистинска одлука кога на изборите гоодбираат чуварот на државната каса.043

044

045

Жарко ТрајаноскиХРОНОЛОГИЈА НА НАСТАНИТЕ04621 декември 2012• По вчерашната координацијаопозицијата предупреди дека властасака насила да го донесе буџетот, безда води грижа за Уставот и законите.(„Опозицијата обвинува за газење наУставот и законите: Трајко сака со пуч даго протне буџетот“, Ден, стр. 1)• Игор Ивановски: „Трајко Вељаноскиво име на власта обзнани сценарио запартиски пуч за газење на Уставот ина парламентарната демократија, сокој по насилен пат треба да се донесеБуџетот на Република Македонија. Овае вовед во опасното сценарио и затоасо време реагираме и апелираме наразум”. („Трајко сака со пуч да го протнебуџетот“, Ден, стр. 8)• Илија Димовски: „СДСМ креира хаосво Собранието поради тоа што сакада создаде хаос во државата”. („ИлијаДимовски: СДСМ смислено креира хаос“,Ден, стр. 8)• Опозиционерите вчера не прифатијани „трета мајка“ за буџетот. Од ВМРО-ДПМНЕ сметаат дека крајната цел наопозиционерите им е да нема избори,зошто само така СДСМ би се спасил одизборниот пораз. („Власта понуди новорешение за буџетската криза: Владатаприфати 44 амандмани, опозицијатаповторно опструира“, Дневник, стр. 3).• Протестираат земјоделци што уште загодинава не зеле субвенции при живи здрав буџет, ама се кренале за она„што би било кога би било“ в година.Револтирани се од опозицијата во идновреме, ама мирнички се што не им еисплатено тоа што им следува во сегашновреме. (Јадранка Костова, „Освести се“,Фокус, стр. 2)• И СДСМ да попушти за буџетот, Албанцитеќе блокираат (Фокус, стр. 4)• Опозицијата и власта со различниконцепти: СДСМ со германско, ВМРО-ДПМНЕ со американско сценарио забуџетот (Нова Македонија, стр. 1)• Златко Калеников: „Ние сметаме декабуџетот за следната година треба да седонесе до 31 декември бидејќи тоа имазначителна улога за функционирањето надржавата и за целото стопанство”. („ССК:Блокадата ќе го уништи стопанството“,Нова Македонија, стр. 3)• Дел од дебатата за владиниот предлог забуџетот за 2013 година беа и „солзите наМакрадули“, „плачкото Влатко“, ноктетона Благородна (Дулиќ), убиството наМартин Нешковски и застрелувањетона Диме Ицковски-Поштарот,судскиот епилог за млекарот ДушкоИлиевски, како и кој колку придонелза пензионерите и што (не) изградил.(Мирче Јовановски, „Индијана Џонс имакедонскиот буџет“, Утрински весник,стр. 2).

• Изет Зеќири од НДП: „Да предложевизградба на фонтана можеби ќеприфатеа, но јас предлагам сериозниинфраструктурни проекти, а тоа за нив нее важно”. („СДСМ не отстапува од својотплан за штедење“, Утрински весник, стр.3).• Илија Димовски: „Ја уценуваатекономската и финансиска стабилност насекое македонско семејство”. („ВМРО-ДПМНЕ: Ова е уцена на граѓаните“,Утрински весник, стр. 3).• Со прифаќање на мерките за штедењево буџетот на државата за 2013 годинаможат да се заштедат најмалку 204милиони евра. Од тоа, две третини ќебиде заштеда кај тековните расходи.Наместо в година да има трошења запатувања и дневници за 18% поголеми одгодинава, како што замислила Владата,тие ќе треба да се намалат за 10% вооднос на она што биле оваа година.Владата ќе мора да се стегне и за 10% даги намали другите секојдневни трошоци,како што се тековно одржување, ситенинвентар, телефонски сметки, итн.За 20% ќе мора да се намалат т.н.договорни услуги. Таму владата ги криетрошењата за реклами и кампањи.(Зоран Јовановски, „Лесни задолжувања,тешки последици“, Утрински весник, стр.13)• Експертите контра СДСМ за блокадите одбуџетот: Циркус на очајници без рејтинг.(Вечер, стр. 3)• ССК загрижени од актуелните состојби /Калеников: Блокадата на буџетот ја носиМакедонија кон банкрот (Вечер, стр. 3)• Пратеничката на СДСМ РадмилаШеќеринска, завчера вечер, во бурнатарасправа во собраниската Комисија зафинансирање и буџет за амандманитеподнесени од нејзината партија, гообвини пратеникот и шеф на Центаротза комуникации на ВМРО-ДПМНЕ ИлијаДимовски дека е в.д. уредник на многумедиуми. („Шефот на Центарот закомуникации на ВМРО-ДПМНЕ се заканидека ќе го спружи на насловна страницапратеникот Горан Мисовски: Димовскине одговори на колку медиуми е в.д.главен уредник“, Вест, стр. 7)• Ставревски предлага: Нема чепкањево заемот од Светска банка предизбори. И овој предлог неприфатливза опозицијата. Црвенковски поблизудо бојкот отколку до избори. Груевскиги смирува граѓаните: Нема шанса дани се случи грчко сценарио. Буџетот гискара дури и уметниците. Кумановскитестечајци бараат пари да се стави крај нанивната голгота. (ТВ 24 Вести, Дневникво 20:00 часот)• Зоран Ставревски: „Нудиме наСоцијалдемократскиот сојуз тие 250милиони евра да ги ставиме на посебнасметка, кај Народна банка. Во договоротшто ќе го поминеме на Собрание,доколку се согласува СДСМ, ќе стои дека047

048тие средства не може да се користат дозавршувањето на избори освен кон делотза отплата на обврските кон странство,вклучително и обврзницата”. (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• Игор Ивановски: „Предлогот на ЗоранСтавревски, да се гласа буџетот изадолжувањето, нови 250 милиони евра,и тие пари да се ставеле на тековнатасметка на Народната банка, не е предлог.Тоа повторно е предлог за задолжувањеи луксуз на владата. Нашиот предлог еда се намалат, да се штеди 204 милиониевра, и во таква ситуација нема да имапотреба од нови задолжувања. Ние смепринципиелни, и нови задолжувања нетреба да има ни пред, ни за време, нипо избори”. („Нема компромис околудонесувањето на буџетот“, ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Мерсел Биљали: „Ако заканата има зацел да се среди законската регулативаи избирачкиот список, тоа е сосеманормално, природно право на тој субјекттоа да го бара. Оти конечно ние мора даимаме, да почнеме со нормални избори.Ако е целта, значи да се избегнувапроцесот, изборите од стравот деканекој мора да замине од политиката, тоае тотално неодговорно”. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Бранко Црвенковски: „Јасно, гласно дасоопштам. Ако не се измени изборниотзакон и не се прочисти избирачкиотсписок согласно препораките на ОБСЕи ОДИХР, Социјалдемократскиот сојуз,и не само Социјалдемократскиот сојуз,опозицијата нема да учествува натакви избори”. („Црвенковски: Ако несе промени изборниот законик ќе гибојкотираме изборите“, ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Бранко Ѓорчев: „Ако сите тие пратенициод опозицијата не го одобрат буџетотдо 31 декември, ние уметниците одМакедонија сме спремни пред нивниотштаб, не да застанеме, да клекнемена колена и да заплачеме за овиепрекрасни објекти”. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Мери Георгиевска: „Јас сум член наВМРО-ДПМНЕ. Штрајкот е доброволенчин. Сметам дека не ме испровоцирамоменталната елита на македонскататеатарска сцена да ме понесе во штрајк.Културата или не е идеолошка или нее култура воопшто. Јас сум личност соинтегритет, а тоа е тоа што најмногу гипогоди личностите кои ми се обратијасо уцени на мојот Фејсбук профил. Самоможам да ги сожалам, а огорчена несум, бидејќи горчината создава страв, аво демократско општество чуму страв?“(„Кавга околу буџетот“, ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Прочистен е избирачкиот список.Избришани се 128 илјади гласачикои немаат биометриски документи.Ставревски нуди да ги замрзне 250милиони евра кредит, за да ја увериопозицијата дека не се за изборите.За буџетот нема напредок. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)

• Директорите на установите коиго предводеа маршот по улица„Македонија“, преку плоштадот иКамениот мост до новиот театар, тврдатдека зад маршот не стои ниту синдикатотниту тие самите, иако во многу културниустанови беше истакнато дека Управатаги известува вработените дека им сеоправдува отсуството од вежбите акоизлезат на протестот. И покрај ваквотоизвестување многумина уметнициостанаа на работните места. („Уметничкипротив опозицијата“, ТВ Алфа, Дневникво 19:00 часот)• Зоја Бузалковска: „Јас барем не сумги видела сите тие амандмани коиштодосега ги дала опозицијата, за даможам да судам за секој поединечно.Меѓутоа, мене ми се чини дека овдестанува збор за нешто друго. А она штонајмалку би сакала, а тоа е уметницитево Македонија да станат маша на некоиполитички структури”. („Уметничкипротив опозицијата“, ТВ Алфа, Дневникво 19:00 часот)• Петар Атанасов: „Ако имате општествокое е сиромашно, бесперспективно, безправо на избор, многу е лесно луѓето даги убедите да ’застанат‘ на ваша страна.И мислам дека Владата ќе треба да сепреиспита кaде ја води Македонијаи како ја владеe, кога успеаја и одпрофесорите, од студентите, еве и одуметниците да направат карикатури”.(„Атанасов: Протестот на уметницитебеше куклен перформанс на власта“, ТВАлфа, Дневник во 19:00 часот)• ВМРО-ДПМНЕ се залага само за локалниизбори напролет, не и за предвременипарламентарни. Ова го порачапартискиот лидер и премиер НиколаГруевски по средбата со претседателитена партиите од коалицијата „За подобраМакедонија“ предводена од ВМРО-ДПМНЕ. Никола Груевски: „Нашата целне е да има предвремени парламентарниизбори. Нашата цел е да има локални, апредвремени да има кога ќе дојде времеза тоа. Тоа е мојот одговор”. („Лидерскасредба на коалицијата ’За подобраМакедонија‘“, ТВ Алфа, Дневник во 19:00часот)• Власта предлага кредити да се трошат поизборите. Опозицијата не се откажуваод блокадата. Црвенковски ја жртвувадржавата за да се спаси од поразотна локалните избори. (ТВ Канал 5,централно издание на Вести)• Со марш низ центарот на Скопје,уметниците рекоа „не“ на опозицијатакоја со блокирање на буџетот сака да гиврати назад во лимените бараки, наместосвоите дела да ги изведуваат во новитеобјекти. („Актери, музичари, пејачимаршираа во одбрана на уметноста идостоинството“, ТВ Канал 5, централноиздание на Вести)• Црвенковски сака да ја воведеМакедонија во хаос, за да се спасисебеси, изјави Премиерот Груевскитолкувајќи ја последната закана наопозицискиот лидер за бојкот напретстојните локални избори. („Груевски:049

Ова е последна шанса за Црвенковски“,МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Предлогот на опозицијата за кастрењево буџетот, ќе доведе до отпуштањена работници, како и ненавременаисплата на платите во образованието,здравството, полицијата, армијата -предупредуваат од Конфедерацијатана слободни синдикати на Македонија.Од таму бараат итно да се надминатнесогласувањата во Собранието инавреме да се донесе буџетот за да не сезагрози иднината на државата. МирјанаАндреска: „Предлогот на опозицијатаза кратење на капиталните инвестициие целосно неприфатлив, бидејќи овиесредства кои независно за кои проектисе предвидени, треба да обезбедатегзистенција за повеќе илјади работници,кои без нив би останале без работа”.(„И слободните синдикати со реакции забуџетот“, МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Груевски: „Црвенковски планира бојкотна локалните избори, и од лични, ане од партиски интереси, смислуваблокади, уцени и создавање хаос.Блокадата на собранието е само начинза пролонгирање на неговата политичкапензија”. (ТВ Сител, Централен дневникво 19:00 часот)• Уметници протестираа против барањатана опозицијата за кратење на буџетот.Нивни колеги им порачаа дека и соуметност се изразува незадоволство, а наваков начин се само маша на власта. (ТВТелма, Вести во 18:30 часот)• Пропадна и четвртата координација кајспикерот Вељаноски: Нема буџет, ама нее ни крај на светот (Вест, стр. 1)• Штом глумците, музичарите, балерините,и играорците излегоа да протестираатзатоа што опозицијата го блокирадонесувањето на буџетот, навистинасум убеден дека сето ова што ни сеслучува е театар. Една голема комедијана апсурдот. Власта вади народ на улицаза да се бори против опозицијата воСобрание. Посмешна претстава не сумгледал. (Горан Михајловски, „Уметничкиманифест“, Вест, стр. 3).• Груевски: Црвенковски работи за личенинтерес, а на штета на граѓаните (Вечер,стр. 3)• Блокадата на буџетот ќе спречирелаксирање на монетарната политика /Богов: Без изгласан буџет, нема поевтиникредити (Вечер, стр. 3)• Бранко Црвенковски: „Ако не се дозволидемократија во институциите, тогаш позаконитоста на нештата, демократијатаќе избие на улиците”. („Груевски доСДСМ: Создавате хаос“, Утринскивесник, стр. 2)• Никола Груевски: „Немам ништо противуличната демократија. И сега ималуѓе незадоволни од однесувањето наопозицијата кои се на улица. Не знамсамо зошто Бранко Црвенковски недојде да им објасни зошто го блокираатдонесувањето на буџетот”. („Груевскидо СДСМ: Создавате хаос“, Утринскивесник, стр. 2)050

• Стојан Андов: „Опозицијата има правода води ваква политика, бидејќи овдесе работи за буџетот, што значи завиталните интереси на граѓаните,односно за тоа колку ќе се одземе однив и за што ќе се потрошат тие пари”.(„Оправдан револт или политички трик“,Утрински весник, стр. 3)• Марија Зарезанкова Потевска,универзитетска професорка: „Кратењена 3,5 милиони евра, колку што предложиминистерот, сепак, е мала сума, Владататреба да прифати скусување на малкупоголем износ”. („Оправдан револт илиполитички трик“, Утрински весник, стр.3)• Вчера повторно се појави опасностод нови физички тензии, откакопретседателката на Законодавноправнатакомисија БлагороднаДулиќ одлучи повторно да закажеседница наспроти противењето насоцијалдемократите. Опозицискитепратеници повторно ја „окупираа“салата каде што требаше да се одржиседницата и ги спуштија микрофоните наземја, со цел да оневозможат било какварасправа. („Се продлабочува кризата воСобранието“, Утрински весник, стр. 3)• Бранко Црвенковски: „Оваа власт енаркомански зависна од задолжувањаи ја турка земјата во грчко сценарио, ание сме принудени тоа да го спречиме”.(„Црвенковски: Ќе го спречиме грчкотосценарио“, Утрински весник, стр. 3)• Никола Груевски: „Нелогично е дабарате по пораз на избори да се прифативашата програма за буџетот… Прекубуџетот ја спроведуваме програмата штодоби најголем број гласови на минатитепарламентарни избори”. („Груевски:СДСМ лаже дека на Македонија ѝ следувагрчко сценарио“, Нова Македонија, стр.2.)• СДСМ ќе го достави планот за буџетскоштедење како еден амандман (НоваМакедонија, стр. 2)• На вчерашниот протест се приклучијачленови на Македонската филхармонија,Македонската опера и балет,Македонскиот народен театар,националниот ансамбл „Танец“, Драмскитеатар - комедија, Театар за деца имладинци, Театар-Охрид, Битолскитеатар и Театар-Велес. („И уметницитесе поделија околу буџетот“, НоваМакедонија, стр. 19)• Мери Георгиевска, ќерка на ЉубишаГеоргиевски, контра протестите науметниците против опозицијата: Јас сумвмровка, ама ова е лудо! (Фокус, стр. 1)• Ова беше наша прва помасовна„интернација“ на уметници вополитичкиот архипелаг Гулаг! Жалнаслика. Елитата на духот, цветотна интелигенцијата, привидноразгоропаден, енергичен, а, всушност,понижен, инструментализиран, скршен…(Жарко Јордановски, „Театар наапсурдот“, Фокус, стр. 2)051

052• Театар на апсурдот за буџетот за 2013година: Ќе клечиме и ќе плачеме предштабот на СДСМ (Фокус, стр. 4)• Премиерот го прифаќа предизвикот:Црвенковски и Груевски ќе се сретнат наулица?! (Фокус, стр. 6)• Институтот „времено финансирање“овозможува во вакви случаи дафункционираат виталните функциина државата. Значи, ќе има и плати, истипендии, и стимулации. Само ќе немапари за споменици, за жални врби, скапимебели, возила, рекламни пропаганди.По патот по кој тргнал Груевски мисламдека, кај и да е, ќе стаса до пролет. И тоаонаа „арапската“. Таму падна Моаремел Гадафи, овдека ќе падне Грујомер елГадафи. (Стевчо Јакимовски, „ГрујомерЕл Гадафи“, Фокус, стр. 9)• Актери, социјалци и стечајци бараатнавремен буџет (Дневник, стр. 2)• Досега најдарежлива кон опозицијата еактуелната влада на Никола Груевски,особено со завчерашното прифаќањена 44 амандмани во вредност од околу 3милиони евра. Сите останати македонскивлади прифаќале во просек од двадо пет амандмани од опозицискитередови. („Досега за буџетите само по петамандмани биле опозициски“, Дневник,стр. 3)• Пратениците на СДСМ повторно беанасилни врз пратеничките од ВМРО-ДПМНЕ. Зарем тоа прилега на едензаконодавен дом? (Влатко Ѓорчев,„Блокада на буџетот: Рушење наМакедонија и на економијата однатре“,Дневник, стр. 15)• Бранко Црвенковски: „Не е нормалнопари земени однадвор да се трошатна тениски игралишта, жални врби испоменици, сето ова се непродуктивнитрошења што не ги враќаат задолженитепари”. („Црвенковски ја обвиниопозицијата 18 дека е зависник одтрошење“, Ден, стр. 9)• Ванчо Узунов: „Зошто мораме да сезадолжуваме кога можеме да скратимена трошењето 200 милиони евра… Акого намалиме трошењето, би заштедилемногу, дури и повеќе од тоа колкуизнесува самиот долг”. („Експертите забуџетската криза: Да не се задолжуваме,туку да штедиме“, Ден, стр. 9)22 декември 2012• Тензиите во Собранието се белег ина денешниот ден. Собранието предексплозија. Новото задолжување навласта ја крена на нозе опозицијата.Компромис мора да има. Власта иопозицијата да научат да се слушаат,сугерираат експерти. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Уште една неуспешна координацијаза деблокада на буџетот. (презентер):Труби, свирки, протестни песни икавги татнеа денеска низ Собранието,18 Грешка во насловот

наместо нормална демократска дебата.Несогласувањата околу новиот буџети задолжувања ескалираат наместо дасе смират. Игор Ивановски (свртен конДулиќ): „Вие продолжувате со Вашиотарамилак и со ново задолжување, одтие причини г-ѓо Дулиќ, работата наЗаконодавно-правната комисија ебезпредметна и ирелевантна и од тиепричини нема да дозволиме таа дапродолжи со работа”. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• И состојбите ескалираа, а расправатасе претвори во хаос и надвикување.Но, под закрила на собранискотообезбедување и на нејзините сопартијци,Дулиќ ја продолжи седницата со налогдо собраниските служби да ги водатстенограмите. Одговорноста за хаосотмеѓусебно си ја префрлаа. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Игор Ивановски: „Ова што се случувадефинитивно ги надмина сите границии на Устав и на Закон, и на Деловники на здрав разум. Затоа ќе не гледатедо крај во оваа сала, на начин накојшто започнавме. Нема да работиЗаконодавно-правната комисија и даго крши законот, Уставот, Деловникот ида овозможуваме нови задолжувања”.Тито Петковски:„Ако е одговоренполитичар, сам ќе излезе сега, ќе сеобрати на македонската јавност, и ќепобара сите одговорни политичари да сесоберат на едно место, и заеднички дасе договориме како да излеземе од овојхаос, во кој самиот Груевски ја внесе. Несамо со задолжувања, туку и со начинотна практикување на демократијата”.Состојбата во Собранието ескалирашеоткако доцна синоќа дојдеинформацијата дека Владата се задолжисо нови сто и седум милиони евра. (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• Буџетот ќе се донесе во предвиденитерокови, порача министерот за финансииЗоран Ставревски без да објасни како,кога амандманите прво мора да поминатниз комисиите. Лидерот на СДСМЦрвенковски, уште еднаш повтори: одбарањата не отстапуваат. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Зоран Ставревски: „За да се постигнедоговор треба двајца. Ние понудивмеедна, две, три, четири работи. Немаменамера понатака да нудиме другипредлози, бидејќи немаме што веќе,повеќе од ова, затоа што покажавмевисока конструктивност. Треба и другатастрана да покаже конструктивност053

ако навистина сака договор”. БранкоЦрвенковски: „Сега е последниот моменткога мора да се каже стоп, кога мора дасе стави брана, да се дигне рампа, да секаже доста е! Повеќе не ви дозволуваме.Овојпат цврсто сме решени да одиме докрај. Попуштање нема”. Владата до сегаприфати 44 амандмани на СДСМ, со коибуџетот се крати за околу 2,5 милиониевра. СДСМ пак бара кратење надржавната каса за 204 милиони евра, ида нема нови задолжувања. Пратеницитезбеснаа. Расправа за буџет со уличниманири. (ТВ Алфа, Дневник во 19:00часот)• Координаторот на СДСМ, ИгорИвановски, од говорницата накомисијата за финансирање и буџет, којапаралелно течеше, порача дека оваавласт ќе заработи кривични пријави.Повика на разумност и власта да не сеобидува на сила да го донесе буџетот,бидејќи тогаш последиците ќе бидатнесогледливи. (ТВ Алфа, Дневник во19:00 часот)• Во ек на ваква тензична атмосферакоја не навестува договор, министеротСтавревски уверува дека сепак ќе годонесе буџетот до крајот на годината.Притоа не кажа кој механизам ќе сеискористи да се премости заглавенатапостапка, ако тоа не е регуларнатапроцедура што сега тече во комисиите.Според екс-претседателот на СобраниетоАндов, поинаков деловнички начинза донесување на буџетот и не постои.Останува единствено власта физички дасе пресмета со опозицијата. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Стојан Андов: „Што мислел не знам,меѓутоа тоа е можно на два начина сега.Едниот е тие што поднеле амандмани даги повлечат амандманите и да се седнеда се донесе буџетот. Другиот начине Владата да ги прифати барањата наопозицијата и да се седне и да се донесебуџетот. Сѐ друго упатува на договор. Бездоговор ништо не може да биде различноод овие двете”. (ТВ Алфа, Дневник во19:00 часот)• Игор Ивановски: „Овие од власта јапреминаа, буквално, секоја линија.Вчера, додека ние разговараме, тиетајно, од ден за ден, не само што не гонамалија својот луксуз и потрошувачкатуку се задолжија за нови, верувалеили не, 100 милиони евра. Ова штого прават е дефинитивно без усул,дрско, безобразно, и тие веќе ја праватМакедонија држава идентична на Грција.Веќе влеговме во Грчкото сценарио”. (ТВАлсат М, Вести во 20:00 часот)• Химна, навреди и кражба на собранискиматеријали. Опозицијата агресивна.Буџетот блокиран. (ТВ Канал 5 ,централно издание на Вести во 19:00часот)• Никола Груевски (снимка од 21.12.2012г.): „Станува збор за една свеснаблокада на целото општество и обидза манипулација дека тоа се прави содобра цел, и дека се прави со добра054

намера, демек за заштита на интереситена граѓаните. Всушност, се прави соцел да се создаде хаос во земјата, дасе направат штети и Владата да бидевиновна за тоа”. (МРТ1, Дневник 2 наМТВ)• По транзицијата, откажувањето одуставното име и знамето, атрофија наодбраната во 2001 година, симнувањетона македонското знаме во општинаКарпош, СДСМ и Црвенковски почнааи физички да ги напаѓаат Македонцитеи создаваат отворени конфликти меѓусамите нас. И денес, со физички напади,СДСМ не дозволи нормална работа наСобранието. Пеењето на македонскатахимна, после сѐ ова, од страна напратениците на Црвенковски, изгледашекако цинизам и навреда за Македонците.(ТВ Сител , Централен дневник во 19:00часот)• Она што дава надеж дека хаосот имеѓусебното уништување нема да сеслучат е решителноста на министерот зафинансии Ставревски, кој најави декабуџетот ќе биде донесен со што оваазакана за македонската демократија ќебиде запрена. (ТВ Сител , Централендневник во 19:00 часот)• Пеејќи револуционерни песни,опозицијата ја спречи работата назаконодавно-правната комисија,и ја обвини власта за ново, тајнозадолжување од 100 милиони евра. (ТВТелма, Вести во 18:30 часот)• „Нема да дозволиме демократијата дабиде суспендирана и да се инсталирапартиска држава“ - изјави лидерот наСДСМ Црвенковски. Лидерот на НДП,Османи, побара формирање на влада наширока коалиција по примерот на 2001година. (ТВ Телма, Вести во 18:30 часот)• Игор Ивановски: „Затоа им требаполиција да ја опколат таа Дулиќ, којашто не знае колку тендери во својатафамилија има земено. Затоа им требасо полиција горе, да ги држат и да јаштитат нејзините пратеници. Ние ја пеемемакедонската химна како македонскитехерои и борци во Втората светска војнаи по неа... По налог на Груевски, воизвршување на Трајко Вељановски,тие се однесуваат во овој момент какофашистите, нацистите кога почнаа да гопалат германскиот Бундестаг. Во овојмомент ВМРО-ДПМНЕ прави директенупад во парламентарната демократија...Погледнете го податокот дека најмногуво времето на Никола Груевски, и одфирмите што тој ги приватизираше,а Ставревски му беше десна рака, сеодлеале 4 милијарди долари надвор одоваа држава”. (ТВ Телма, Вести во 18:30часот)23 декември 2012 • Буџетот на гласање без да завршиамандманската расправа. Опозицијатаобвинува за партиско-полициски пуч.Уметници, спортисти земјоделци сеобединуваат во „Фронт за Македонија“,против СДСМ. (ТВ 24 Вести, Дневник во20:00 часот)055

056• На вонредна седница, Владата вечерваготви предлог за гласање на буџетот безпретходно да заврши амандманскатарасправа во која опозицијата со над1.000 амандмани бара кратење надржавните трошоци. Од опозицијатаобвинија за полициски пуч. Од вечерваќе спијат пред собраниската дебатнасала. (ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00часот)• Зоран Ставревски: „Буџетот морада се донесе до 31 декември оваагодина. Преголем е влогот и премногунеизвесност и стрес се предизвикувасо ваквото однесување на опозицијата,и верувам дека со оглед на тоа дека нефункционираат комисиите, постојатдруги процедури кои овозможуваат дапочне пленарната седница. За денесе закажана владина седница. Ниеочекуваме да ги добиеме материјалите иврз база на тоа Владата ќе завземе став”.(ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00 часот)• Игор Ивановски: „Од вчера и денессе спроведува сценариото во коешто,спротивно на Уставот, спротивно наЗаконот за Собрание, спротивно наделовникот на Собрание, власта требада го донесе буџетот на шверцерски,шпиунски и незаконски начин,денеска во недела. И утре, лицетоТрајко Вељановски, извршителот наова сценарио, да го насила вметнебуџетот на утрешната седница. Од денеспопладнево, вечерта, утре, и колку треба,ние од ова Собрание не излегуваме. Ќебидеме пред Сала 1 колку што треба зада ги спречиме овој партиско-политичкипуч”. (ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00часот)• По веста дека Владата подготвуваплан за усвојување на буџетот безамандманска расправа, во тек е итнаседница на Централниот одбор на СДСМ,на кој присуствуваат и претставници наопозицискиот „Сојуз за иднината“. Одсостанокот се очекуваат заклучоци заидните потези на опозицијата. (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• (новинарско прашање): „Што ќепостигнете со ова протестно спиење иликако што го нарекувате ’логорување‘?“Јани Макрадули: „Па повеќе ќе биде’не-спиење‘, бидејќи сакаме навистинада демонстрираме дека доста е насите прекршувања на закони, доста ена сите кршења на Уставот, доста е насите работења од страна на Владатапротив интересите на граѓаните. Денескадојдовме да работиме во интерес награѓаните”. (ТВ 24 Вести, Дневник во20:00 часот)• Во тек е владината седница на која серазгледува предлог буџетот за 2013, којиако не ги помина комисиските филтриво Собранието, спикерот Вељановскиденес го врати во Владата. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Зоран Ставревски: „Ние нема дадозволиме да страдаат граѓаните и затоасме решителни да се донесе буџетот”. (ТВКанал 5 , централно издание на Вести во19:00 часот)

• Опозицијата вечерва ќе преноќи воСобранието. „Фронтот на народот“утре пред Парламентот во поддршка набуџетот. (ТВ Канал 5 , централно изданиена Вести во 19:00 часот)• Премиерот Груевски со порака: „Какочовек и граѓанин апелирам народотда не се држи во заложништво и да седонесе буџетот”. Вели: „Кариерата наЦрвенковски не може да биде побитнаод судбината на два милиони граѓани”.(МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• СДСМ со жив штит пред Собранието ќего спречеле донесувањето на буџетот.Светска банка уште пред шест дена муодговорила на СДСМ дека нема потребаод загриженост за задолжувањето наМакедонија. (МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Незадоволните граѓани од политиката наблокади се обединуваат во голем Фронтза Македонија. Со масовни протести ќему се спротивстават на Црвенковски.(ТВ Сител, Централен дневник во 19:00часот)• Се продлабочува кризата вопарламентот: СДСМ спие во Собрание,Владата на штрек (Вест, стр. 2)• Суетата на Бранко, која е причина заблокада на буџетот го обедини народот:Му го видовме умот / Фронт на народот,фронт за Македонија: Доста ни е од Б.Ц.(Вечер, стр. 1)• Политичарите да ги тргнат рацетеод нашите пари и да дозволатсредствата од буџетот наменети заплати, пензии, субвенции, социјалнапомош, итн. да стигнат кај оние на коинајмногу им се потребни, апелираа одновоформираниот Фронт на народот,фронт за Македонија… Фронтот гиповика сите граѓани на масовен протесткој ќе се одржи денеска пред Собраниетона Република Македонија. („Му говидовме умот на Бранко и како премиери како претседател“, Вечер, стр. 2)• Александар Новаковски, поранешенгенерален секретар во Собранието: „Акобуџетот се врати во Владата без извештајод матичните тела тогаш тоа е кршење наДеловникот. Во тој случај претседателотна парламентот ги суспендира работнитетела и си зема улогата на цело Собраниево свои раце”. („Владата не отстапува,СДСМ подготвува жив штит“, Утринскивесник, стр. 3)• Груевски: Суетата на Црвенковски епричина за блокадите (Утрински весник,стр. 3)• Битка за буџетот: Владата спрема пуч,опозицијата кампува во Собранието /Последен обид на власта буџетот да седонесе шверцерски и шпионски (Фокус,стр. 1)• Граѓаните револтирани: На опозицискатаблокада и се случи Фронт на народот(Дневник, стр. 1)• Груевски одговори: Нема потреба одлидерска само поради суетата на лидеротна СДСМ (Дневник, стр, 1)057

• На прашањето да се биде или не,нашите уметници решија - да несе биде, учествувајќи во фарсатанаречена „Уметнички протест противнеизгласувањето на буџетот“, ворежија на власта… А нашата театарскапримадона, Јелена Жугиќ, налутенони соопшти дека и во Франција когавладеела беда, се граделе палати имузеи, но Јелена заборави дека наМарија Антоанета, која му препорачана сиромашниот народ да јаде колачиако нема леб, тој ист народ ѝ ја скратиглавата. (Александра Бубевска, „МаријаАнтоанета од нашето маало“, Ден, стр. 2)• Груевски бара разумност, опозицијатадежура затворена во Собранието: Буџетсамо насила. (Ден, стр. 4)24 декември 2012• Во овој дел се обработени ТВ веститеод 24.12.2012 и дневните весници од25.12.20121) Селективно запирање напротестанти од страна наполицијата• На излезот од Куманово, вчера речиситри часа беа задржани автобусите наопозицијата кои тргнаа кон Скопје, напротестот пред Собранието. Полицијатаги запрела за да изврши техничкипреглед на автобусите, но од СДСМКуманово велат дека власта сакала даги спречи да не стигнат на протестот.(„Автобусите на опозицијата запрени кајКуманово“, Вест, стр. 6)• „Сообраќајната полиција, на автобуситекои носеа претставници на опозицијатана протест во Скопје, им нареди даодат на вонреден технички преглед.Автобусите со контрапротестантитепродолжуваа за Скопје. Од каде и какознаеше полицијата кого да пушти, акого да сопре. Ова е невиден срам“велеа велешани што ја поддржуваатопозицијата. („Автопатот Велес-Скопјееден и пол час блокиран“, Вест, стр. 6)• Зоран Дамјановски, градоначалник наКуманово: „По еден саат, едно возилого држат, наводно за технички преглед.Сметам дека ова е врв на деспотизмот идиктатурата што ја спроведува Владатана Република Македонија“. („Стопираниавтобуси на опозицијата за да не дојдатна протестот во Скопје“, ТВ 24 Вести)• Аце Коцевски: „Утрото кога тргнавмеза Скопје голема полициска екипаги стопираше сите наши автобуси кајбензиската на „Макпетрол“ и ги пратина вонреден технички преглед. А предтоа беа пропуштени сите автобуси сочленови симпатизери на ВМРО-ДПМНЕ”.(„Стопирани автобуси на опозицијата зада не дојдат на протестот во Скопје“, ТВ24 Вести)• Полицајците коректно ни кажаа декаимаат наредба да не застануваат и даги упатуваат возачите на автобусите058

да извршат технички преглед, потврдиохридскиот градоначалник Петрески.(„Опозициските автобуси на ’вонреден‘технички преглед“,ТВ Алфа)• Како што дознаваме, вчера уштеод утринските часови масовно сеповикувале членовите на ВМРО-ДПМНЕод главниот град и од внатрешностана протести во Скопје. СМС-пораки имстигнале на членовите од Кисела Вода,Аеродром, Илинден, но и од Кавадарци,Велес и од Прилеп. Меѓу повиканитенајмногу имаше „стечајци“, „социјалци“и „земјоделци“. За разлика од нив,приврзаниците на СДСМ што сакаада присуствуваат на протестите беаспречени од полицијата. (Игор Чавески,„Покрај локалното, буџетот ќе скрои ипарламентарно соочување: Политичкатакриза ќе донесе предвремени избори?“,Ден, стр. 9)2) Утрински протести предпарламентот• А пред Парламентот тензично.Десетици илјади граѓани да го попречатЦрвенковски и неговите поддржувачинасилно да влезат во Парламентот и да госпречат донесувањето на буџетот. (најавана МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Од една страна поддржувачите наопозицискиот блок, главно партискиактивисти на СДСМ. Преку полицискататампон зона, десеткратно помногубројниграѓаните обединети во „Фронтот заМакедонија“... Фронтот протестирашепротив политиката на СДСМ со став декасе дојдени да ги бранат своите интереси,достоинството, и да го искажат револтотпротив погубната и штетната политика наБранко Црвенковски. („Протести предСобранието“, МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Претходно огнот го потпали пратеникотАмди Бајрам, кој со овации го дочекаа одОбединетиот фронт, а од симпатизеритена опозицијата доби јајца. Вака имвозврати (снимка каде пратеникотпокажува среден прст). („Опозицијата набарикади, полицијата со пендреци“, ТВАлфа)• Дрва, камења, шишиња, компири ијајца беа главното орудие што постојанопрелетуваше покрај главите наприсутните поддржувачи на двете партии,чија главна пресметка се случуваше кајпоранешната Градска болница. (ЛепаЃоргиевска, „И на улицата напнато“,Дневник, стр. 2)• На сите страни летаа камења, петарди,тврди предмети, јаболка, јајца, зелка иморкови. Двоен кордон на специјалцидвапати успеа да спречи големи инциденткога во еден момент двете страни сеобидоа да се пресметаат физички. Меѓудемонстрантите имаше и повреденикои веднаш беа пренесени во градскатаболница. (Ирена Чачкова, „Народот сепресметуваше со камења јаболка и сојајца пред Собранието; Црвенковски:Груевски сака да го замени СлободанМилошевиќ“, Ден, стр. 4 и 5)059

060• Протестите и контра-протеститерезултираа со скршени глави, меѓусебнипцости и навреди. (ТВ Телма, Вести во18:30 часот)• По големите протести во коидемонстрантите кои беа дојдени даго спречат обидот на опозицијата занатамошна блокада, се судрија соприврзаниците на СДСМ. За среќа, освенмали инциденти, немаше повреденидемонстранти. (ТВ Канал 5 , централноиздание на Вести во 19:00 часот)• Тензично, со препукувања, пцостии навреди, напади врз полицијатаи врз членовите и симпатизеритена ВМРО-ДПМНЕ течеше протестотшто го организираше СДСМ противизгласувањето на Буџетот. Неколкуповредени и приведени е епилогот допопладневните часови кога и завршипротестот. („Тензично пред Собранието:СДСМ ја остави Македонија без парламент,а нивните на улица го нападнаа Народниотфронт“, Вечер, стр. 2)• „Обединетиот фронт“ кој вчера сепрогласи за непартиски го скандирашеимето на владејачката партијаи премиерот Никола Груевски.(„Опозицијата на барикади, полицијатасо пендреци“,ТВ Алфа)• „Навистина, оваа влада треба да падни ида победи ВМРО-ДПМНЕ. Сите министрисе перфектни”. (изјава на контрапротестанкаод „Народниот фронт“) (ТВТелма, Вести во 18:30 часот)3) Конфликти во Собранието• Опозицијата се противеше штовласта го носи буџетот без да завршиамандманската расправа во матичнатаКомисија за финансирање и буџет и воЗаконодавно-правната комисија. (Н.С.,„Спикерот Вељановски со полиција гиизбрка опозицијата и новинарите одсобраниската сала: Буџетот донесен сотепање“, Вест, стр. 1, 2, и 3)• Опозиционерите тврдат дека немааткартички за да влезат, па не дозволуваада влезат ни пратениците од ВМРО-ДПМНЕ. („Судир меѓу пратениците воСобранието“, ТВ Алсат М)• Пратениците од опозицијата коипреноќија пред Салата 1, не беа воможност да влезат бидејќи вратите беапод клуч, и како што тврдеа, картицитеза присуство и гласање не им биледостапни. („Со 64 гласа ’за‘ и 4 ’против‘,донесен буџетот 2013“, ТВ Канал 5,централно издание на Вести)• Во неколку наврати, пратениците наопозицијата се обидоа да го спречатдонесувањето на буџетот. Прво,спречувајќи влез во дебатната сала,а потоа и ја запоседнаа говорницата(најава на ТВ 24 Вести)• Потоа пратениците од опозицијата, коитврдеа дека вчера не добиле картици зада можат да учествуваат на пленарнатаседница, застанаа пред главната врата насобраниската сала, во обид да ги спречатколегите од мнозинството да влезат вопросторијата. Кога тие, сепак, успеаја

да влезат преку споредните влезови,опозицијата се втурна кон говорницата,при што интервенираше обезбедувањетокое го изнесе Вељаноски надвор од салата.(Александра М. Митевска, „Опозицијата гонапушти парламентот и излезе на улица“,Утрински весник, стр. 3)• Удар врз државата. На почетокот наседницата нападнат претседателотна собранието Трајко Велјановски.Обезбедувањето го спаси од напаѓачитепратеници.Во неговата фотеља веднашсе смести пратеникот на СДСМ, ГоранМинчев. (ТВ Сител, Централен дневникво 19:00 часот)• Според неофицијални информации коидоаѓаат од редовите на мнозинството,Велјановски бил наводно удрен воцелата турканица што почна малкупред 11:00 часот кога требаше дастартува седницата. Опозицискитепратеници утрото рекоа дека гинемаат електронските картички зарегистрирање, и на тој начин го обвинијаВелјановски дека се обидува да ја почнеседницата. (ТВ Алфа, Дневник во 19:00часот)• Пратеничките Весна Бендевска и БилјанаКазанџиска се повредени во турканицаташто настана во собраниската салаоткако пратениците од опозицијата недозволија да почне пленарната седница.(„Бендевска и Казанџиска изнесени нараце“, Ден, стр. 4)• Со туркање, кршење и навреди,опозицијата се обиде да го спречипочетокот на седницата, на која требашеда се гласа буџетот. Претседателот наСобранието, Трајко Вељановски бешенападнат од страна на опозицијата.Пратениците на СДСМ дивееја во салата1, газеа по собраниската опрема, дурии се качуваа по масата и столчетокаде што седи претседателот наСобранието поради што беа истерани одсобраниското обезбедување. (Ј.Ц., „Немадилеми, снимките и сликите покажуваат,СДСМ предизвикува општа тепачка“,Вечер, стр. 3)”• Дури во еден момент, еден одпратениците на опозицијата и седнана неговото место. Не можам дакоментирам која му беше идејата соовој потег, меѓутоа оние со кои штоуспеав да разговарам како и новинаритеовде коментираа дека ова е обид задржавен удар, дека никаде во светот несе случува да биде директно нападнатпретседател на Собрание бидејќи послепретседателот на државата тој е вторатацентрална фигура во македонскатаполитика и секој напад врз претседателна Собрание е практично напад и врзцела држава. („Протести за и противсобраниските блокади“, ТВ Сител)• Подоцна во салата влезе министерката завнатрешни работи, Гордана Јанкуловска,која опозиционерите ја обвинија декапредизвикува граѓанска војна. („Судирмеѓу пратениците во Собранието“, ТВАлсат М)061

4) Насилно исфрлање нановинари од галеријата насобраниската сала• Сомневањата на опозицијата се дека сеправи обид да се тргнат новинарите, заспецијалци да влезат во парламентот ида ги уапсат опозициските пратеници илида ги извлечат насилно од Собранието.(„Новинарите го издржаа првиот напад, одпратениците добија Браво!“, Ден, стр. 4)• Новинарите исфрлени, избркани одсобраниската галерија. (ТВ Телма, Вестиво 18:30 часот)• Малку пред тоа и новинарите беаисфрлени од галеријата насила, потрет пат откако двапати одбија даја напуштат за да не гледаат што сеслучува внатре. Според правилата заред во законодавниот дом, наредбата задејствување на обезбедувањето ја даваспикерот Трајко Велјановски. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Некои новинари бараа помош одпратениците од ВМРО-ДПМНЕ. Тиесамо гледаа, некои се смееја, а некоифотографираа со мобилните за спомен.(С.К.Д., „Новинарите насила избуткани одсобраниската галерија“, Вест, стр. 4)• Обезбедувањето буквално го зграпчиза половината новинарот на Ден,Тони Ангеловски, а го истурка надвори новинарот на Вест и претседателна Здружението на новинарите наМакедонија, Насер Селмани. Зановинарките беше донесено специјалнообезбедување од жени, за да можат даги грабнат и да ги исфрлат од салата.(Мери Јордановска, „Насилно избрканиновинари од Собранието; Селмани:Секоја сила завршува неславно!“, Фокус,стр. 8)• За по секоја цена, без почитување наделовникот и Уставот, да биде донесенбуџетот, „горилата“ испратени одВељановски, прво со тегнење и влечењеги избркаа новинарите и снимателитеод новинарската галерија за да не бидатсведоци на ќотекот кој потоа следешеврз опозициските пратеници... (ТониАнгеловски, „Ќотек за парите: Властанатепа пратеници и новинари за да годонесе буџетот за 2013 година“, Ден, стр.6 и 7)• Новинарите кои настаните ги следеа одгалеријата на Сала 1, беа дислоцираниво прес центарот. (Ј.Ц., „Нема дилеми,снимките и сликите покажуваат, СДСМпредизвикува општа тепачка“, Вечер, стр. 3)• Пратениците на опозицијата со аплаузги поздравија новинарите додекаполициското обезбедување ги бркашеод галеријата. (текст под фотографија)(Н.С., „Спикерот Вељановски со полицијаги избрка опозицијата и новинарите одсобраниската сала: Буџетот донесен сотепање“, Вест, стр. 2)• Самостоен синдикат на новинарите имедиумските работници: „Затворањетособраниска седница и насилнотоисфрлање од страна на полицијата иобезбедувањето на новинарските екипи062

значи нивно попречување на работатаи нивниот професионален ангажман, авоедно значи и забрана за вистинито иобјективно информирање за настанитекои ја засегаат јавноста”. (Фокус, стр. 9)• „Ова е дно на однесувањето наполицијата. Тие што дадоа наредбада ги отстранат насилно новинаритеод собраниската сала, ја покажаавистинската слика за Македонија“ –изјави Насер Селмани, претседателна Здружението на новинарите наМакедонија, по спроведувањето наакцијата на собраниското обезбедувањеза отстранување на новинарите одгалеријата во собраниската пленарнасала. („Со сила против седмата сила“,Ден, стр. 4)• Насер Селмани: „На најбруталенначин, обезбедувањето на Собраниетосо употреба на сила не спречи да јаизвршуваме нашата професионалнаобврска да известуваме од Собранието,околу седницата за донесување набуџетот”. („И новинарите избркани одсобраниската сала“,ТВ Алфа)• Насер Селмани: „Ова е неодговорнооднесување на власта во обид дасе пресмета со новинарите. Тиеденес испратија вистинска сликаза Македонија. Но, знам дека тиешто сакаат да се пресметуваат соновинарите завршуваат неславно”.(Сунчица Стојановска-Заксимовска,Гоце Трпковски, „Партиска војна забуџетот: ВМРО-ДПМНЕ: Спречен државенудар / Црвенковски: Дури дишам, не сеповлекувам“, Нова Македонија, стр. 1)• Насер Селмани: „Ова е дно нанеодговорно однесување од властасо обид да се пресмета со медиумите.Денес тие што дадоа наредба на ваковначин да се пресметуваат со новинаритепратија многу грда слика во светотза Македонија. Ова е вистинскатаМакедонија”. („Со 65 гласа ’за‘ донесен ебуџетот за 2013 година“, ТВ 24 Вести)• Власта вчера насилно ги отстраниновинарите од собраниската галерија, зада не можат да известуваат како горилатана власта ги влечат опозицискитепратеници по патос и ги тепаат. Овојфашистички режим физички ги отстранинеутралните сведоци на најголемиотсрам во историјата на независнаМакедонија, убивањето на македонскатадемократија. ( Бранко Героски,„Заслужена шлаканица на новинарите“,Фокус, стр. 2)• Здружението на новинарите наМакедонија соопштува дека ги прекинувасите преговори со владата, се додека воземјава не се врати уставниот поредок.(„ЗНМ соопштува дека ги прекинува ситепреговори со владата“, ТВ 24 Вести)• Телевизија Телма каковисокопрофесионална и независнановинарска куќа остро протестира и сеспротивставува на начинот на којштоновинарите, или барем дел од нив, беаисфрлени од собраниската галерија,а потоа и надвор од Собранието. На063

064нашите новинари им беше ограниченодвижењето и околу Собранието одкаде со потешкотии известувавмеза инцидентите. А не ни беше нитудозволено да поставиме линк. (,ТВ Телма,Вести)• Насер Селмани: „Здружението нановинарите на Македонија најострого осудува денешниот инцидентво Собранието каде на насиленначин новинарите беа исфрлени одгалеријата од каде ги следат пленарнитеседници. Со тоа грубо е прекршенУставот кој ја гарантира слободата наизразувањето и слободата на медиумите.Наредбодавачите на овој срамен чин јаофицијализираа цензурата и одлучијада кажат што смеат, а што не смеат даследат новинарите. Новинарите насилноизбркани со ништо не ја предизвикааоваа реакција на обезбедувањето.Ниту постоеше правен основ за нивноотстранување. Бевме отстранети за дане бидеме сведоци на отстранувањетона пратениците од опозицијата од салатаза седници. Ова е преседан кој не смееда помине неказнето”. („ЗНМ соопштувадека ги прекинува сите преговори совладата“, ТВ 24 Вести)5) Насилно исфрлање напратеници од салата заседници• Пратеници влечени и сосила отстранети.Повреди заработија пратеничкитеБендевска и Казанџиска. (ТВ Телма,Вести во 18:30 часот)• Со специјални полициски сили во салатаза пленарни седници и собранискообезбедување пред вратите пратеницитеод опозицијата беа исфрлени од салатаи не им беше овозможено повторновраќање назад. („Пратеници изнесени сосила“, ТВ Телма, Вести во 18:30 часот)• Најмалку пет повредени пратенициод опозицијата. Туркани, влечениновинари. Удирања. Ваква бешепарламентарната слика денеска. Сеносеше буџетот. Опозицијата со ситесили се спротивставуваше на неговотодонесување. Власта со бројно полицискообезбедување кое имаше наредба даго исчисти теренот и галеријата, даго донесе по секоја цена. Ова бешефиналето во Салата 1 каде се одржуваатпленарни седници, пред да почнедебатата за буџетот. Викотници, искинатипалта и џемпери. Пратеници носени нараце во неколкуте минути. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Со државното знаме покриенмикрофонот. Со еден збор, никаквиуслови за старт на седницата. Померките преземени од собранискотообезбедување, стартуваше пленарнатаседница. За поплаките на опозицијатадека насила биле изнесени одпленарната сала, информација од МВРво која се вели дека обезбедувањетореагирало по барање на претседателотна Собранието, а согласно Законотза Собрание. Презеле мерки за даобезбедат услови за одржување навеќе закажаната седница. Притоа биле

вербално и физички нападнати од странана одделни пратеници. „Освен навреди изакани, обезбедувањето беше туркано ивлечено за коса“, стои во информацијатаод МВР... (МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• ...од МВР тврдат дека инцидентот севжештил токму поради однесувањетона опозицијата. Собранискотообезбедување интервенирало во салатаза да им овозможи на мнозинствотопратеници да си ги извршатобврските добиени од граѓаните.При постапувањето припадници наполициското обезбедување билевербално и физички малтретирани одпратеници на СДСМ, примале закани,биле гребани и кубани и со јогуртпотурени, но и покрај тоа успеале давоспостават ред во салата, велат одМВР за тоа што се случувало во салата,а кое јавноста не можеше да го види.(Катерина Нешкова, Мариела Трајковска,„Сериозен инцидент во Собранието:Буџетот се носеше и се спречуваше сотупаници“, Дневник, стр. 3)• Опозициските пратеници беа исфрлениод големата сала на Собранието. Тоасе случуваше во присуство на колегитеод владејачката коалиција, кои сосемапасивно го набљудуваа овој чин ине покажаа никаква колегијалнасолидарност. („Пратениците одопозицијата исфрлени од Собраниетопред очите на Јанкуловска“, Ден, стр. 3)• Тепање, влечење, солзи. Обезбедувањетона ваков начин ги исфрли одсобраниската сала пратениците одопозицијата. („Истепани пратеници одопозицијата“, Ден, стр. 3)• Ситуацијата доживеа кулминација когановинарите беа отстранети од галеријата,по што интервенираа и специјалците коинасилно ги отстранија и пратеницитеод опозицијата од собранискатасала. („Тежок ден за македонскатадемократија“, Утрински весник, стр. 2)• Следниот чекор беше „ослободување“на говорницата од пратениците наопозицијата. Во турканицата штосе создала тогаш се повреденипратеничките Маринела Тушева иРадмила Шеќеринска, која колегите нараце ја изнесоа од салата. ПратеникотМитре Вељановски, пак, колабираше.(Александра М. Митевска, „Опозицијатаго напушти парламентот и излезе наулица“, Утрински весник, стр. 3)• По неколкучасовната блокада наговорницата, пратениците од опозицијатасо обезбедување ја напуштија салата запленарни седници, по што беше изгласанбуџетот. (Ј.Ц., „Нема дилеми, снимките исликите покажуваат, СДСМ предизвикуваопшта тепачка“, Вечер, стр. 3)• Само што излегоа новинарите, вопленарната сала упадна полиција воцивилна облека. Се слушна викање,пискање, лелекање и, еден по еден,пратениците од опозицијата почнаа даизлегуваат. Кој во солзи, кој со скинатосако, а Игор Ивановски, трчајќи, вораце ја однесе Радмила Шеќеринска,065

расплакана, кон собранискатаамбуланта. Ја влечеа Радмила по подкако крпа, викаа нејзините колеги.(С.К.Д., „Пратениците на опозицијаталетаа како партали“, Вест, стр. 2)• Иво Котевски: „МВР постапува спореднадлежностите и според законот. ВчераМВР интервенираше во Собранието написмено барање од претседателот наСобранието, кое гласеше: ’СогласноЗаконот за Собранието, да се создадатуслови за одржување на веќе закажанатаседница на Собранието‘…“ Toj гинегира тврдењата на опозицијата декаинтервенирале полицајци од МВР.(С.К.Д., „Интервенција побарал ТрајкоВељановски“, Вест, стр. 3)• Во меѓувреме, откако беа отстранети одсобраниската сала пред гласањето набуџетот, опозициските пратеници им сеприклучија пред парламентот на своитесимпатизери. (Лепа Ѓоргиевска, „И наулицата напнато“, Дневник, стр. 2)6) Пробивање на кордонот предСобранието • Градоначалникот на Струмица, ЗоранЗаев, од пред Собранието порача декаако собраниското обезбедување сеобиде да ги отстрани пратениците наСДСМ, целата толпа ќе влезе внатре.„Нема да нѐ запре никој и ќе влеземе возградата“, рече Заев. (Ирена Чачкова,„Народот се пресметуваше со камења,јаболка и со јајца пред Собранието/066

067

Црвенковски: Груевски сака да го замениСлободан Милошевиќ“, Ден, стр. 4 и 5)• Најголемиот инцидент се случи когасе дозна веста дека опозицискитепратеници се исфрлени со полиција одсобраниската сала. Тогаш лидерот наСДСМ Бранко Црвенковски ја прескокнаоградата со цел да влезе во собранието.(Д.Д., „Народ против народ предСобранието“, Вест стр. 7)• Откако Црвенковски доби информацијадека пратениците се насила изнесениод собраниската сала, ги прескокнабарикадите и заедно со неколку илјадиприврзаници се упати кон зградатана парламентот. („Тежок ден замакедонската демократија“, Утринскивесник, стр. 2)• Во еден момент, помала групапредводена од Црвенковски се обиденасилно да го пробие полицискиоткордон и да го спречи функционирањетона демократски избраните државниинституции. Повредени се неколку лица.(„Протести пред Собранието“, МРТ1,Дневник 2 на МТВ)• Бранко Црвенковски, лидерот наСДСМ, ја помина барикадата и почнада чекори кон другиот табор. Какошто симпатизерите на опозицијата сеприближуваа до тие од власта, од ситестрани се појавија полициски сили,обидувајќи се да го сопрат спојувањетона двата табори и евентуалниот судир.(„Бранко Црвенковски на барикадите“,Ден, стр. 3)• Народот, предводен од опозицијата, гопроби кордонот, но беше спречен давлезе во Парламентот од специјалции од ротвајлери. („Власта брутално госуспендира парламентот: Убиство надемократијата“, Фокус, стр. 1)• Во жестокиот судир, полицајцитеупотребија сила, ги извадија пендрецитеи удираа по луѓето во првите редови,меѓу кои беше и самиот Црвенковскипридружуван од соработниците. (ВладоАпостолов, „Судир на опозицијатасо полицијата пред собрание: Удрипендрекот и по Бранко!“, Фокус, стр. 6)• Полицијата употреби пендреци, коинајмногу беа насочени во првите редовикаде што се наоѓаа Црвенковски соцелото раководство и лидерите на другиопозициски партии. (Д.Т., „Тежок ден замакедонската демократија“, Утринскивесник, стр. 2)• Полициски кордон ги спречи лидеритена опозицијата да се пробијат доспротивставената група која подоцна наплоштадот „Македонија“ го прославидонесувањето на буџетот. (ТВ Телма,Вести во 18:30 часот)• Ситуацијата остана навидум мирна седо 13.30 часот кога одеднаш неколкутестотина приврзаници на опозицијатаго пробија полицискиот кордон и сеобидоа да стасаат до граѓаните кои јаподдржуваа Владата, а стоеја во близинана Триумфалната капија. Тоа повлечебрза интервенција на бројните полицискисили, а за првпат беше вклучена и068

Единицата за брзо распоредување - ЕБР.Со јајца, јаболка камења и шишињатргаа во освета мавајќи по полицијата играѓаните не бирајќи мета. („Тензичнопред Собранието: СДСМ ја оставиМакедонија без парламент, а нивните наулица го нападнаа Народниот фронт“,Вечер, стр. 2)• Бранко Црвенковски тргна противсопствениот народ преку металнитеогради, како вовед во најдиректниот инајмасовен судир едни против други меѓусамите граѓани, по што би следувалопреземање на власта со државен удар.Откако не му успеа пучот, се закани сограѓанска непослушност, а неговите гонапуштија и се придружија на фронтотпротив Б.Ц. (ТВ Сител, Централендневник во 19:00 часот)• Откако полицијата успеа да ги спречи,тие сакаа да ги нападнат граѓаните, делод „Фронтот за Македонија“. Откакополицијата успеа да го спречи нападот,тие веќе практично беа доведени воситуација во која што не можат дапредизвикаат инцидент и тогаш сесвртеа на новинарите. Среќа што тукабеше полицијата па успеа да го спречиградоначалникот на Карпош СтевчеЈакимовски кој се обиде директно да менападне, најпрво со вулгарни зборови, апотоа се обиде и физички да се пресметасо мене, меѓутоа полицајците беа тука.(Александар Спасовски, „Протести заи против собраниските блокади“, ТВСител, Централен дневник во 19:00часот)7) Гласање на буџетот ипродолжување на собранискатаседница• Зоран Ставревски: „Со предложениотбуџет, почитувани пратеници, РепубликаМакедонија и натаму ќе остане меѓучетирите најмалку задолжени земји воЕвропа, со умерено ниво на јавен долги на државен долг, коешто овозможувамеѓународниот рејтинг на РепубликаМакедонија и, воопшто, привлечноста наРепублика Македонија за инвестирање,да бидат на повисоко ниво”. („Со 65гласа ’за‘ донесен е буџетот за 2013година“, ТВ 24 Вести)• Зоран Ставревски: „Главната цел напредложениот буџет за 2013 година еда се заштити социјалната стабилностна граѓаните во Република Македонијаи да се поддржи економскиот раст сокапитални инвестиции”. („Со 64 гласа ’за‘и 4 ’против‘, донесен буџетот 2013“, ТВКанал 5, централно издание на Вести)• Од салата не беа исфрлени 71 пратеник,од кои 65 гласаа „за“, а четворица сеизјаснија „против“. На аплаузот напратениците од владејачката партија,собранискиот претседавач ТрајкоВелјановски одговори: „Најголем аплауззаслужуваат граѓаните на РепубликаМакедонија“. („Изгласан буџетот за2013“, Ден, стр. 2)• Во законодавниот дом е изгласанбуџетот за идната година со 65 „за“ и 4„против“, Собранието го донесе планот069

070за државната каса за 2013-та. Изгласании законите за зголемување на пензиите исоцијалната помош. (МРТ1, Дневник 2 наМТВ)• По дваесетдневна опструкција донесенбуџетот за 2013-та. Во присуство напратениците од власта и опозицискитеДПА и НДП, со 65 „за“, 4 „против“ иниеден „воздржан“, пратениците гоизгласаа буџетот со кој ќе се заштитисоцијалната стабилност на граѓанитеи ќе се поддржи економскиот раст сокапитални инвестиции. (ТВ Канал 5 ,централно издание на Вести во 19:00часот)• Со 65 гласа „за“ (на собранискиот екранстои 64, н.з), 4 „против“ и ДПА во салата,пратениците попладнево го изгласаабуџетот за 2013 година. Изгласано е ипокачувањето на пензиите и социјалнатапомош за пет проценти од март догодина.(ТВ Сител, Централен дневник во 19:00часот)• Собранието го донесе буџетот наРепублика Македонија за 2013 година.Со 65 пратеници „за“, сублимирано вакаизгледа веста на денот од парламентот.Трајко Велјановски: „Констатирамдека Собранието го донесе буџетотза 2013 година. (аплауз) Благодарам,благодарам, благодарам... Сето овашто треба да го правиме, го правимеза граѓаните на Република Македонија.Ја сум цврсто уверен во тоа. Се друговлегува во аналите на македонскатапарламентарна демократија”. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Буџетот се донесе за само 35 минути и сосамо една дискусија. Од опозиционеритево салата присуствуваа само пратеницитена ДПА кои забележаа дека овој буџет еанти-албански. („Буџетот изгласан: причиназа вознемиреност нема, сѐ останато еодговорност на СДСМ“, Вечер, стр. 3)• „Откако новинарите беа отстранети одсалата, се спроведе и операцијата заприсилно извлекување на опозицискитепратеници од салата за пленарнаседница. За првпат во историјата нанезависна и самостојна Македонија,Собранието без присуство на опозицијатаи новинарите изгласа буџет”. („Со 65гласа ’за‘ донесен е буџетот за 2013година“, ТВ 24 Вести)8) Извештаи за повредените• Повеќе од дваесет граѓани што билеповредени во случувањата предСобранието побарале лекарска помош воГрадската хируршка болница „Св. НаумОхридски“ вчера до пладне... Најголемдел од повредените биле удрени сокамен и други тврди предмети. (МенчеАтанасова – Точи, „Повеќе од дваесетповредени во вчерашната пресметка:Хоспитализирани пратеничкитеБендевска и Казанџиска“, Ден, стр. 8)• Покрај опозициските пратенициповредени беа и дел од протестантитена опозицијата. (Е.А., „3 пратеници воболница, 18 граѓани повредени“, Вест,стр. 5)

• Александар Чапаровски, директор наНеврохирургија: „Кај нас е пратеничкатаБендевска. Таа има потрес на мозокоти ќе биде задржана до денеска, паако ѝ биде подобро ќе ја пуштиме надомашно лекување”. (Ирена Мулачка,„По вчерашните инциденти во и надвород Собранието: Повредени 18 граѓани итројца пратеници“, Фокус, стр. 11)• Бендевска е хоспитализирана наклиниката за неврохирургија порадиповреда на главата и потрес на мозокот,а Казанџиска се наоѓа на клиниката заабдоменална хирургија поради ударво стомакот и можност од внатрешнокрварење. (Менче Атанасова – Точи,„Повеќе од дваесет повредени вовчерашната пресметка: Хоспитализиранипратеничките Бендевска и Казанџиска“,Ден, стр. 8)• Дека Весна Бендевска нема никаквиповреди, туку само е растревожена, паприма инфузија, утврдија и лекарите поцелосниот преглед. Тие констатираледека нема повреди ниту на ногата ниту накој било друг дел од телото. Докторкитевелат дека на пратеничката ѝ препишалеинфузија за да се освежи, бидејќи биларастревожена. („Бендевска симулираладека е повредена? Како пратеничките наСДСМ се повредени додека стојат меѓусвоите!“, Вечер, стр. 3)• Билјана Казанџиска, пратеничкана СДСМ: „И потоа бев газена одприпадниците на МВР, очигледно декабеа тие, бидејќи не забележав дека тоаго работи собраниското обезбедување,туку тоа беа луѓе кои беа доведениоднадвор. И не верувам дека Јанкуловскаќе преземе мерки, бидејќи таа бешесведок на сите случувања во Собранието.Седеше во првиот ред и цинички сесмееше”. („Две пратенички во болница,неколкумина повредени“, ТВ Алфа)• Радмила Шеќеринска: „А кога не сесогласувавме да ја напуштиме седницата,буквално не фаќаа како да сме стока,не влечеа по под, и меѓу нозете наобезбедувањето, ни удираа клоци и негазеа. Она што го видов од некои, па ижени во обезбедувањето, кои буквалноне фаќаа за раце и нозе, ни ги фрлаакондурите и не буткаа кај нив меѓу нозе,за да потоа полесно не газат, тоа не сумможела да очекувам ни во држава отадетоталитарноста”. („Две пратенички воболница, неколкумина повредени“,ТВАлфа)9) Протести пред штабот наСДСМ• Протести и пред седиштето на СДСМ.Незадоволните граѓани застанаа противпартијата од Бихаќка. (МРТ1, Дневник 2на МТВ)• Инаку, во текот на денот блокирано икаменувано беше седиштето на СДСМ.Лицата кои протестираа не пуштааникој ниту да влезе, ниту да излезе одпартијата. (ТВ Телма, Вести)• Политичката нетрпеливост кулминирашеи пред седиштето на СДСМ. Стотина071

072припадници на „Фронтот на народот“ја нападнале партијата и искршилепрозорци, а во околината забележителнисе и јајца, стакла и камења. Полицијатане успеала да спречи контакт меѓуполитички ривали, а опозицијата јаобвини дека не дејствувала. („И предСДСМ физичка пресметка“,ТВ Алфа)• Околу 11:30 часот се случи инцидент предвлезот на седиштето на СДСМ на улица„Бихаќка“ кога засега неидентификуванагрупа насилно, со џип, се обидела дасе пробие во дворот на партијата и замалку ќе прегазела неколку граѓани коипротестирале пред влезот на СДСМ…Педесетина полицајци, засилени соприпадници на единицата „алфа“ успеајада воспостават кордон и да спречатпоголем инцидент, а приврзаниците навласта ги блокираа улицата и влезот наСДСМ. („Инциденти на Бихаќка““, Вечер,стр. 2)• Во текот на денот беше каменувано иглавното седиште на СДСМ во Скопје.(„Нападнато седиштето на СДСМ“, ТВАлсат М, Вести во 20:00 часот)• Инцидент се случи и кај седиштето наСДСМ каде група демонстранти фрлалејајца и камења. Повредени се и неколкужени кои го нападнале седиштето. Поинтервенција на обезбедувањето наСДСМ, напаѓачите се одвратени да влезатво седиштето од партијата. („Инцидент ипред седиштето на СДСМ“, ТВ 24 Вести)• „Ова е, како да се изразам, безобразлукод Црвенковски, што еднаш не нѐостави на власт”. (изјава на граѓанин којпротестира пред СДСМ) (МРТ1, Дневник 2на МТВ)10) Изјави и реакции наполитичари, партии,меѓународна заедница• Андреј Жерновски: „Најавивмепротест, нешто што е демократскоправо, загарантирано со Уставот... иво моментов сме каменувани. Тоа еначинот на којшто тие ја разбираатдемократијата. Жалосно е што воМакедонија се протестира противопозицијата. Она сценарио што гогледавме во Србија, во времето наСлободан Милошевиќ, чие сценарио, чијконцепт беше народ против народ. Акотоа го прави една власт, тогаш можетеда сфатите колку е таа одговорна икакви последици сака да произведе”.(„Тензично во и пред Собранието“, ТВ 24Вести)• Радмила Шеќеринска, пратеничка одСДСМ: „Стана јасно зошто требаше дабидете избркани од галеријата, веднашоткако ги избркаа новинарите, упаднаа50 луѓе, предводени од Јанкуловскаи од Ставрески, нѐ влечеа, удираа игазеа, тепаа жени, нѐ легнуваа на земја,нѐ влечеа на под, удираа клоци, тоа ецената на диктатурата”. („Шеќеринска:Додека нас нѐ удираа, од ВМРО-ДПМНЕаплаудираа“, Ден, стр. 7)• Радмила Шеќеринска: „Не бешетука присутно само собраниското

обезбедување. Очигледно, тоа беалуѓе, што би рекла министерката, соовластувања. Гордана Јанкуловскаизгледа им дала дозвола за тепање. Незнаеме само колкумина од нив имаати дозвола за убивање”. („Повреденипратеници“, ТВ Телма)• Миле Кузмановски, пратеник од СДСМ:„Се обидовме со рацете назад да сеспротивставиме. Полицијата не е толкувиновна колку што е виновен оној што имдал наредба, а наредбата им беше да нѐиспотепаат”. (Тони Ангеловски, „Ќотекза парите: Власта натепа пратеници иновинари за да го донесе буџетот за 2013година“, Ден, стр. 6 и 7)• Горан Мисовски: „Партиите наопозицискиот фронт здружени вокоалицијата ’Сојуз за иднината‘ ќеподнесат кривична пријава противпретседателот на Собранието, ТрајкоВељановски, затоа што го прекршуваДеловникот за работа на Собранието, атоа е противзаконски и противуставно”.(Искра Опетческа, „Итната постапка набуџетот можеше да го спречи хаосот воСобранието“, Нова Македонија, стр. 2)• Стојан Андов: „Вакво нешто не паметам.Досега не сме доживеале нешто слично.Никогаш насила, со специјалци не билеизнесувани пратениците од Собранието,како и претставниците на медиумите.Ова е невидено”. („Стојан Андов: Ваквинешто не паметам“, Фокус, стр. 7).• Стојан Андов: „Целава ситуацијавеќе носи политичка криза. Владее073

074конфузија поради нетранспарентноста одпостапките на власта. Очигледно е деканародот што протестира е изманипулиранбидејќи ја нема вистинскатаинформација”. (Игор Чавески,„Покрај локалното, буџетот ќе скрои ипарламентарно соочување: Политичкатакриза ќе донесе предвремени избори?“,Ден, стр. 9)• Бранко Црвенковски: „Од денесГруевски реши, а Македонија го добисвојот Милошевиќ. Денеска беа тепаниновинари, беа тепани пратеници, бешетепан народ. Денеска, по теркот на тојсатрап од Србија, го нахушка народотеден против друг. Да предизвикакрвопролевање, судир, конфронтација.Е, па Никола, ако сакаш да бидешМилошевиќ, ќе си го добиеш својот 5-тиоктомври”. („Опозицијата го напуштиСобранието на РМ“, ТВ 24 Вести)• Бранко Црвенковски: „Дури дишами дури мрдам ќе продолжам и не сеповлекувам од оваа битка. Ова е нашаземја, ние ја градевме и создававмеи пак ќе ја ослободиме. Од утрепочнуваме, одиме до крај, запирањенема”. („Црвенковски: Ќе ја ослободимеземјава“, Дневник, стр. 3)• Бранко Црвенковски: „Собрани смево одбрана на демократијата, Уставот,во одбрана на државата, на сето онашто оваа влада, со овие сценарија,сака да го изгази, потоа, споредмене, во Македонија веќе нема даима демократија. Груевски се решида стане Слободан Милошевиќ. Сосвоето сценарио се обидува да гонабуцка народот еден против друг ида предизвика инциденти во земјава.Ако Груевски сака да биде македонскиМилошевиќ, ќе го добие петтиоктомври”. (Ирена Чачкова, „Народот сепресметуваше со камења, јаболка и сојајца пред Собранието / Црвенковски:Груевски сака да го замени СлободанМилошевиќ“, Ден, стр. 4 и 5)• Бранко Црвенковски: „Денескаво Македонија нема Устав, немадемократија, владее диктаторскирежим. Од утре почнува општонароднанепослушност и општонародно востание.Нѐ чека голема и тешка работа. Биткатаќе ја одработиме, битката ќе ја добиеме.Ова е наша земја. Бидете на повик, одутре почнуваме и запирање веќе нема”.(Татјана Поповска, „Демонстрантите наСДСМ со пендреци спречени да влезат вопарламентот“, Утрински весник, стр. 2)• Игор Ивановски, пратеник од СДСМ:„Додека ние бараме пари за новиработни места, тие ги бројат тендерите испомениците. Не нѐ пуштија внатре затоашто на овие арамии и апаши им се важнисамо парите. Тие лопови и фашистимораа да ја повикаат полицијата данѐ отстрани од Собранието. Иако гоизгласаа буџетот, денес цел свет гледакоја е оваа Македонија. Од денескане сме држава. Оваа зграда е дом нафашистички платеници”. („СДСМ сеповлекува од Собранието“ (рамка), Ден,стр. 7)

• Игор Ивановски: „Во парламентот веќенема враќање, парламент веќе нема.Овој парламент веќе не го признаваме.Победа ќе извојуваме како партизанитево 1945”. („Тежок ден за македонскатадемократија“, Утрински весник, стр. 2)• Македонија веќе не е држава. Јауништија фашистичките и криминалнипратеници на чело со Милошевиќ наМакедонија, Никола Груевски - изјавиБранко Црвенковски повикувајќи награѓанска непослушност. ВМРО-ДПМНЕи премиерот Никола Груевски со контраодговор. Велат државните институцииго спречија обидот на опозицијата задржавен удар и за соборување на властаизбрана по легитимен пат. (ТВ Алсат М,Вести во 20:00 часот)• ВМРО-ДПМНЕ: „Државниот удар наЦрвенковски не помина и нема дапомине затоа што победи разумот”.(„ВМРО-ДПМНЕ: Државниот удар непомина“, Дневник, стр. 3)• ВМРО-ДПМНЕ: „Ова е последниот обид заспас на личната кариера на Црвенковскии на малата група политичари околу него,кои се борат за моќ и лична корист…Нападот врз Собранието е напад врзграѓаните. Граѓаните не заслужувааттаков третман. Сите заедно ја имамеодговорноста за градењето на нашатаиднина. Ние ќе останеме на страната нанародот, зад правниот поредок, законитеи институциите. Ние ќе останеме навистинската страна”. („ВМРО-ДПМНЕ:Спречен е обид за државен удар“,Утрински весник, стр. 3)• Пред малку во директно обраќањедо нацијата, премиерот НиколаГруевски рече дека нема да потклекнена притисоците, и според него,транзициските трикови на БранкоЦрвенковски. Го обвини претседателотна СДСМ дека со три илјади луѓе сакалда ја преземе власта. (главна најава наМРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Никола Груевски: „Денеска БранкоЦрвенковски сакаше со околу три илјадисвои приврзаници на сила да освоивласт. На Бранко Црвенковски денесму се спротистави народ. Поделени водве групи, имаше најмалку три патиповеќе граѓани кои излегоа да му сеспротистават. На Бранко му се случинарод. Така е тоа кога во демократскадржава некој ќе се обиде да освоивласт со насилство и без поддршка намнозинството граѓани на слободнии демократски избори. Почитуваниграѓани, само во држави каде мафијатае посилна од власта може, и покрајподдршката на народот, да се случиполитички преврат. Македонија не етаква држава. Македонија е слободна идемократска држава. Со власт избранана слободни и демократски избори. Соинституции кои функционираат и соподдршка од мнозинството граѓани”. (делод обраќањето на премиерот до нацијатана МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Никола Груевски: „Со обѕир дека БранкоЦрвенковски најави продолжување нанеговото погубно сценарио, сакам дапотенцирам дека подготвени сме на075

076сите можни сценарија, со цел заштитана интересите на граѓаните и заштитана Уставот и на законите. Политичаритеод ерата на Гадафи, како БранкоЦрвенковски, на пример, ќе го доживеатсвојот политички крај, ќе заминат воисторијата”. (обраќање на премиерот, ТВАлфа)• Соединетите Американски Државиги повикуваат политичките партии дасе откажат од провокациите и да гопочитуваат законот, Уставот и начелатаусвоени во Собранието. (ТВ Алсат М,Вести во 20:00 часот)• Реакција од Европската Унија:Конфронтациите да прекинат (Дневник,стр. 2)• Загриженост од САД: Да запратагресивните и провокативните акции(Дневник, стр. 2)• Европската унија и Соединетитеамерикански држави повикаа наразумност и запирање на тензиите.Мирното изразување на различнитемислења е основа на секоја силна идемократска држава, порачуваат Брисели Вашингтон. (МРТ1,Дневник 2 на МТВ)11) Изјави и реакции наексперти и колумнисти• Експерти за ТВ Сител: „Буџетот едонесен како што треба. Се даде сѐ одсебе и се излезе од овој ќорсокак вокој опозицијата сакаше да ја втурнедржавата”. (ТВ Сител, Централендневник во 19:00 часот)• Стево Пендаровски: „Во ваква зовриенаситуација странците можат да ја одиграатулогата на медијатори. Вториот начине целосно да се активираат домашнитеполитички капацитети и власта даконтактира со опозицијата”. (НаумКотевски, „Власта и опозицијата мора даседнат заедно“, Утрински весник, стр. 1)• Звонимир Јанкуловски: „За суштинскитеразлики се разговара во институциите.Улицата не е место каде што се решаваатпроблемите. Порано сегашнатаопозиција беше против таквиот начинна надминување на разликите”. (НаумКотевски, „Власта и опозицијата мора даседнат заедно“, Утрински весник, стр. 1)• Тања Каракамишева-Јовановска:„Претседателот на Собранието требашемногу порано да реагира и Законот забуџет да биде донесен под итна постапка,особено што можеше да се предвидидека ситуацијата може да кулминира.Претседателот Вељановски го има тоаправо, особено во вакви ситуации, вокои недонесувањето на буџетот можеда доведе до посериозни нарушувањаво стопанските текови, или пак, другипотрајни последици по функционирањетона државата”. (Искра Опетческа, „Итнатапостапка на буџетот можеше да госпречи хаосот во Собранието“, НоваМакедонија, стр. 2)• Мирјана Најчевска: „Денес пропадна ионаа последна ронка демократија штопостоеше во Македонија. Денес морада им објавиме војна на диктаторот и надиктаторската клика на ВМРО-ДПМНЕ.

Денес решавањето на работите излезе одинституциите и им даде право на луѓетода се дигнат на бунт против узурпаторитена власта. Во Македонија, во моментов,има безвластие. И така ќе биде се додекане си ја вратиме државата”. („МирјанаНајчевска: ВМРО-ДПМНЕ извршидржавен удар“, Фокус, стр. 8)• Уранија Пировска, Хелсиншкикомитет: „Морам да кажам декасум сериозно загрижена од тоа штоденеска се случуваше. Не само затоа што се случуваше на протестот иоднесувањето на полицијата, туку и тоашто имав прилика да го видам внатре воСобранието на Република Македонијаоткако бев известена дека наводнопратеници од опозицијата биле насилаизнесувани од салата на Собранието.Значи, успеав да влезам во Собранието,меѓутоа не ме пуштија да влезам восалата, иако инсистирав. Укажував декаХелсиншкиот комитет тука е во својствона набљудувач. Меѓутоа, можев давидам како изнесоа двајца пратеницикои што беа повредени. Владеешетотална хистерија и пратениците одопозицијата тврдеа дека биле нападнатиод специјалци, односно на сила билеизнесувани од салата на Собранието.Исто така, пред Собранието на РепубликаМакедонија со свои очи видов какополицијата употребуваше физичка силана граѓани кои што наводно го пробијакругот на толпата народ”. (ТВ Телма,Вести)• Јове Кекеновски: „Во ова лудило, за коесе виновни и власта и опозицијата, кадее претседателот на државата да ги смиристрастите. Неговата задача е да се обидеда ја намали тензијата меѓу својот народ,за да не се истепаат за партиите. Кој ќеодговара доколку се случат поголемиинциденти? Па, не може претседателотда се крие, додека сме на чекор одграѓанска војна”. („Јове Кекеновски:Каде е претседателот на државата?“,Фокус, стр. 7).• Она што нѐ очекува, драги мои, е судирина улица на организираните маси наопозицијата и власта и целосна блокадана Парламентот во обидите на сила дасе истурка, не само буџетот, туку и којбило друг негов акт. Протестите, ако сејасно одлучни, ќе носат поместување конопозицијата и генерално кон промената,бидејќи друго нема да може да јаизвлече земјата од криза. (ЉубомирД. Фрчковски, „Николај и Николина“(колумна), Фокус, стр. 17)• Биљана Ванковска, универзитетскапрофесорка: „Ова е трагична слика вокоја политичарите и нивните партискивојници се подготвени да дозволатбродот да потоне, ама тие да се напобедничката позиција. Колатералнажртва сме сите ние”. (Бранко Ѓорѓевски,„Кризата околу буџетот не смее даго парализира општеството: Наместовостанија, ни треба стивнување настрастите“, Дневник, стр. 3)077

• Жидас Даскаловски, политичкианалитичар: „Ако во ова зловреме дојдекрајот на недемократското владеењево двете најголеми партии, сепак ќеможеме да извлечеме и корист одцелата ситуација. Жителите на овааземја не сакаат граѓанска војна иконфликт и ќе препознаат каде леживината за моментните состојби”. (БранкоЃорѓевски, „Кризата околу буџетот несмее да го парализира општеството:Наместо востанија, ни треба стивнувањена страстите“, Дневник, стр. 3)• Стојан Кузев, професор по кризенменаџмент: „Причините што доведоа доова се водствата на овие блокови, предсѐ, водството на опозицискиот блок.За жал, опозицијата очигледно имашесвои намери и сценарија да направикриза”. (Бранко Ѓорѓевски, „Кризатаоколу буџетот не смее да го парализираопштеството: Наместо востанија,ни треба стивнување на страстите“,Дневник, стр. 3)• Илија Ацески, социолог: „СДСМ доцнаразбра дека во вакво општестводо изборна победа се доаѓа прекупопулизам и национализам. Откако сепотрошија институциите, сега останада се изведе народот. Буџетот е самоповод, а не вистинска причина”. (БранкоЃорѓевски, „Кризата околу буџетот несмее да го парализира општеството:Наместо востанија, ни треба стивнувањена страстите“, Дневник, стр. 3)• Татјана Стојановска Иванова,универзитетски професор: „...да сесуспендира новинарството, таа седмасила која што секогаш претставува еденвид коректор на одредената гарнитуракоја што е на власт, мислам дека тоае урнисување на демократијата”.(„Експерти: Политичарите гозлоупотребуваат народот“, ТВ 24 Вести)• Татјана Каракамишева Јовановска:„Легитимно е правото на опозицијата даго наметнува својот став и да има став посите прашања за коишто се одлучува воСобранието. И тоа не е спорно. Меѓутоа,од друга страна, легитимно е и правотона Владата, односно на владејачкотомнозинство, да наоѓа механизми соцел да ги спроведе решенијата коиштосе утврдени во нејзината агенда”.(„Каракамишева: Случувањата сесценарио на опозицијата“, ТВ 24 Вести)• Тања Каракамишева, универзитетскипрофесор по уставно право: „Дозволетеми најнапред, да му честитам на народот,на граѓаните на Република Македонија,што буквално успеаја да ги спречатсите оние идеи за насилно уривањена демократскиот поредок, би рекла,не на власта, туку на демократскиотпоредок. И дека, едноставно најдоасенс и разум во себе, сфаќајќи деканасилството на улиците не води никадеи дека едноставно мора да се реши надемократски начин и со демократскимеханизми”. (гостување на МРТ1,Дневник 2 на МТВ)078

• Тања Каракамишева, универзитетскипрофесор по уставно право: „...деловнички имаа право уште пет работнидена да дискутираат по интегрираниоттекст на буџетот. Што значи, едноставноопозицијата можеше и во рамките наовие пет дена да го изнесе својот став ивидување по однос на буџетот. Меѓутоа,тоа не се случи. Како што гледаме, излезеопозицијата од собранието”. (гостувањена МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Мирка Велиновска: „Крајната целмислам дека и врапчињата ја знаат.Дека Македонија треба да добие таковполитички амбиент или таква елита која еподготвена да ги прифати ултиматумите,не само грчки, него и на одреденимоќни кругови во Европска унија, запромена на името, за декодизирање намакедонскиот етнос”. (МРТ1, Дневник 2на МТВ)• Ким Мехмети: „За мене крај евоспоставување на демократијата вооваа земја. Департизација на оваа земја.Оваа држава да не биде сопственост наВМРО-ДПМНЕ и на ДУИ, туку на граѓанитекои гласаат. Ако е тоа крајот, јас сум затој крај. Оти ние, или ќе стасаме до тојкрај, или крајот ќе ни биде ова што е сега– ќе имаме чиста диктатура. Зарем не виличи сето ова по малку на времињата наМилошевиќ? Каде уште во светот, кадеуште во светот, се организираат протестипред седиштата на опозиционите партии?Каде? Само кај нас”. („Мехмети, Акопопушти опозицијата, уште долго ќеживееме во диктатура“, ТВ 24 Вести)• Во услови на повеќедневна тензичнаатмосфера, во Собранието, протестии барања за побрзо усвојувањена проекциите од земјоделците,пензионерите, уметниците, делекономисти вчера коментираа декасепак донесувањето на буџетот возаконскиот рок е исход што ќе ѝ значимногу на домашната економија. Воспротивно, државата немаше да можеда функционира стандардно. Тоа екако да имате пари, а банката да не видозволува да ги користите. Без донесенбуџет државата можеше да се соочи исо намалување на кредитниот рејтинг.Сепак, подобро ќе беше ако буџетотсе донесеше со политички консензус,вели Михаил Петковски, универзитетскипрофесор. (Александра Томиќ, „Вотензична атмосфера: Државната касаизгласана“, Дневник, стр. 2)• Доколку владата остане на својот пристапво донесувањето на буџетот, тогаш сеотвора посуштинско прашање, а тоа езачувување на функционирањето надемократскиот систем во Македонија.(Слободан Најдовски, „Нови македонскиделби“, Утрински весник, стр.13)• Билјана Ванковска: „Ова е грда ипогубна слика на тепачка на ’нашата‘и ’вашата‘ банда, и битка за тоа којќе изнесе повеќе партиски војницина улица… Никогаш во историјатаМакедонците не дигнале рака еднина други (освен кога биле насилномобилизирани од туѓи армии, предстотина години), а сега кога имаат079

држава се случува нешто налик награѓански конфликт. Само можам дакажам дека ниту е ова демократија,ниту од улица се доаѓа до демократија”.(„Билјана Ванковска: Од улица не седоаѓа до демократија!“, Вечер, стр. 4)• Владимир Божиновски: Истото сценариого гледавме пред две години, коганаместо буџетот, фокусот беше А1телевизијата, а очекувам дека истода се случи и кога на дневен ред ќедојде Изборниот законик. Инаку ваквикарневали не се прават за буџет. Ова епознат метод на СДСМ. За да се направивнатрешна кохезија во партијата, се баранадворешен непријател. („ВладимирБожиновски: Ова е последен обид наБранко да ја задржи позицијата!“, Вечер,стр. 4)• СПМ: „Не можејќи да го поднесат нискиотрејтинг и поразот што им претстои налокалните избори, се одлучија да гожртвуваат сопствениот народ и државатада ја турнат во хаос”. („СПМ: Хаосот штого предизвикува опозицијата е надвород демократијата и правната држава“,Вечер, стр. 4)12) Медиумски најави, описи икоментари• Централната вест на вечерта. Македонијасе смири по обидот на опозицијатада ги испровоцира најжестокитемеѓуграѓански судири со десетдневнатаблокада на буџетот заради политичкитепоени. (најава на ТВ Сител)• Состојбата пред Собранието се смирува.Нападнат претседателот на парламентотВелјановски. Владејачката партијаоцени дека е спречен обид за државенудар. Пред парламентот е избегнатдиректен судир меѓу поддржувачитена опозицијата и „Народниот Фронт“кој ја поддржа власта. На момент,демонстрантите на чело со Црвенковскиго пробија и полицискиот кордон.(„Полицијата спречи поголем инцидент“МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Трајко Велјановски: „Собранието годонесе Буџетот на Република Македонијаза 2013 година”. Граѓаните го добијабуџетот. Пензионерите, стечајцитеи земјоделците можат да здивнат.Опозицијата не успеа во намерата даги разнебити институциите. Прекршенипет одредби од Уставот. Нападнат иВелјановски. Пратенички им корнелекоси на вработените во собранискотообезбедување. (ТВ Канал 5 , централноиздание на Вести во 19:00 часот)• Инциденти, тепачки, тензија. Во вакваатмосфера без опозиција која бешеотстранета од собраниската сала, усвоене буџетот за наредната година. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Пратениците на опозицијата иновинарите изнесени од собранискотообезбедување. Власта сама гоизгласа буџетот. Трајко Велјановски:„Собранието го донесе буџетот за 2013година”. Пред собранието судири наопозицијата и провладините групи.080

Најмалку 18 повредени. За експертите,манипулацијата со народот заисполнување на своите цели, вон секојапамет. Македонија осамна на насловнитестраници на балканските и светскитемедиуми. (ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00часот)• Опозицијата објави: ја напушта работатана парламентот и повика на граѓансканепослушност, откако по нивнотопротерување пратениците од власта подитна постапка го донесоа буџетот за 2013година. (ТВ Телма, Вести во 18:30 часот)• Хаос. Протести и инциденти предСобранието. Парламентарнотомнозинство со помош на обезбедувањетоуспеа да го усвои буџетот, откако сосилаод салата ги исфрлија пратениците наопозицијата. (ТВ Алсат М, Вести во 20:00часот)• Опозицијата ќе ја бојкотира работата наСобранието. Црвенковски најави општаграѓанска непослушност, од ВМРО-ДПМНЕ вратија дека спречиле државенудар. (Сунчица Стојановска-Заксимовска,Гоце Трпковски, „Партиска војна забуџетот; ВМРО-ДПМНЕ: Спречен државенудар / Црвенковски: Дури дишам, не сеповлекувам“, Нова Македонија, стр. 1)• Од собраниската сала прво насилно беаисфрлени новинарите и пратениците одопозицијата, а власта експресно го усвоибуџетот. („Власта брутално го суспендирапарламентот: Убиство на демократијата“,Фокус, стр. 1)• Десетина пратеници повредени, тројцахоспитализирани: Со ќотек до буџет(Опозицијата повика на граѓансканепослушност“, Ден, стр. 1)• Буџетот изгласан: причина завознемиреност нема, сѐ останато еодговорност на СДСМ (Вечер, стр. 1.)• Повици за општонародни востанијане можат да предизвикаат поголемграѓански конфликт, туку се наменетиза партиска мобилизација, а нам нитреба обединување и стивнување настрастите, потенцира универзитетскиотпрофесор Ѓорѓи Тоновски. (БранкоЃорѓевски, „Кризата околу буџетот несмее да го парализира општеството:Наместо востанија, ни треба стивнувањена страстите“, Дневник, стр. 1)• Наместо зборови и дијалогот, главнатаработа на пратениците, дел од нив јаискршија собраниската говорница.Претседател на Собранието морашеда биде бранет од обезбедување.Настрадаа и пратенички од опозицијата.Во највисокиот демократски дом наМакедонија мораше да интервенираполицијата. Се отстрануваа пратеницишто самоволно ја зазедоа говорницата,не давајќи им право на останатитеколеги да зборуваат и да раководат соседницата... Нема место за задоволствопри нанесувањето удар на политичкиотпротивник ако истовремено ја болицела Македонија. (Антонио Спасев(едиторијал), „Разумот да победи“,Дневник, стр. 11)081

082• Власта го има пендрекот, и покажа декаќе го користи (Младен Чадиковски, „ЗаМакедонија се работи!“, Фокус, стр. 2)• За ВМРО-ДПМНЕ ова беше обид наопозицијата за државен удар, којинституциите го спречиле, а СДСМ најавиопштонародно востание и повлекувањеод парламентот... Пратениците одопозицијата се обидоа да го тргнатсобранискиот спикер Трајко Вељановскиод неговото место, а собранискотообезбедување потоа ги отстрани одсалата”. (Катерина Нешкова, МариелаТрајковска, „Сериозен инцидент воСобранието: Буџетот се носеше и сеспречуваше со тупаници“, Дневник, стр.3)• Без присуство на медиуми и опозиција,откако собраниското обезбедување,засилено од полициска чета однадвор,насила ги истера новинарите и грубо гиодвлече опозиционерите од главнатасала во собранието, власта го изгласабуџетот за 2013 година. (ВлаткоСтојановски, „Хаос, пискотници и тепачкиво собранието: Парламентот киднапиран,буџетот шверцуван“, Фокус, стр. 4.)• Протестите пред Собранието, проследенисо инциденти, тензии и со напнатаатмосфера, каде што имаше и повредениграѓани, не беа поле на интерес наводечките телевизиски станици воМакедонија. (Мирослава Симоновска,„Ало МТВ, има протести!“, Фокус, стр. 9)• „Египетската пролет“ пред две годинипочна слично: на една страна едните, надругата другите, меѓу нив ограда, а прекунеа летаат камења, шишиња... Продолжисо илјадници жртви и уште трае. Колку ќетрае „буџетската зима“ кај нас? (СтојанСинадинов, „Окупација во 24/7 слики“,Ден, стр. 2)• Премиерот Никола Груевски покажасо прст кон лидерот на опозицијата,посочувајќи дека токму суетата наЦрвенковски е причина за блокадите.Лидерот на СДСМ, Бранко Црвенковски,пак, му порача на Груевски дека го добилсвојот 5-ти октомври. Го спореди соМилошевиќ и му најави дека ќе завршикако него. И двајцата не наликуваатна политичари кои треба да ја поведатземјата во нова политичка, економска,технолошка и општа развојна ера.(Гордана Дувњак, „Проблемите да серешат во институциите“, Утринскивесник, стр. 12)• Диктатурата ги испружи своите големирогови. Стравовладата го покажа грдотолице на тврдиот режим. Со полицискитерор, со претепани граѓани, а велат тепане и лидерот на опозицијата, поранешенпретседател на државата и премиер,Бранко Црвенковски. Вмровскатавласт демонстрираше невидена досегабруталност кон политичките противници.Насила, противуставно и противзаконские донесен буџетот на РепубликаМакедонија. Пратениците на опозицијатасилеџиски се отстранети од собранискатасала. Пратеничката Радмила Шеќеринскапонижувачки е влечена по подот.Новинарите со закани се отстранети од

своите работни места од парламентарнатагалерија да не го видат режимскиотфалсификат и насилие. Премиерот илидер на ВМРО ДПМНЕ Никола Груевскија прифати улогата на диктатор и гисуспендира Парламентот и Уставот.(Ерол Ризаов, „Диктатурата ги покажароговите“, Утрински весник, стр. 6)25 декември 2012 (ден потоа)• Во овој дел се обработени ТВ веститеод 25.12.2012 и дневните весници од26.12.2012• Опозицијата во вон-институционаленпоход. Не излегува и на избориорганизирани од владата на Груевски.Буџетот нелегитимен. Власта совлечењето пратеници ја суспендирашедемократијата, оценуваат експерти.За МВР виновни за инцидентот воСобранието се пратениците од СДСМ. Одскандалот со новинарите сите мијат раце.(ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00 часот)• Пратеничките на СДСМ кои повчерашните настани во Собраниетозавршија во болница се пуштени надомашно лекување. Најавуваат кривичнипријави против Трајко Велјановски.Полицијата вели дека за инцидентитево салата виновна е опозицијата. Делод пратениците од власта го осудуваатнасилието врз нивните колеги истурканиод салата. Опозицијата од вечерва почнасо блокади на центарот на Скопје иклучните крстосници во другите градови.Главниот протест ќе биде во сабота председиштето на ВМРО-ДПМНЕ. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Од кабинетот на спикерот, активирањетона обезбедувањето го објаснуваат сочленот 43 од законот за собрание во којстои дека спикерот има право да одобримерки спрема пратениците од кои делпо акцијата на полицијата завршија воболница. („Опозицијата со кривични заВељановски, пратеничките излегоа одболница“,ТВ Алфа, Вести во 22:00 часот)• Билјана Казанџиска и Весна Бендевскасе пуштени на домашно лекување.„Припадник толку професионалноме легна на земја, јас навистина вопаѓањето удрив со глава во постаментотза знамињата. А најстрашно беше штотој имаше намера да ме згази и мезгазна со чизмата по ногата. Ме спасиколегата Митре Велјановски..”. - изјавиБендеска. Опозицијата идентификувала44 лица кои, како што вели, воопшто несе дел од собраниското обезбедување.(„Опозицијата со кривични заВељановски, пратеничките излегоа одболница“,ТВ Алфа, Вести)• Ермира Мехмети: „Имашенасилен, присилен акт од страна наобезбедувањето во Собранието, итоа заслужува осуда, без разлика коисе причините..”. Весна Бендевска:„Нивното немо следење и невклучувањеги прави директно соучесници и затоаповеќе не ги сметам за колеги. Непокажаа грам човечност“. („Опозицијата083

084

со кривични за Вељановски,пратеничките излегоа од болница“,ТВАлфа, Вести)• Новинарите во Собранието не биленасилно отстранети од галеријата. Билезамолени да го напуштат просторот одкој ги следат собраниските седниците,а тие давале отпор. Ова е ставот наСобранието, кој засега само телефонскиго соопшти Марјан Маџовски, шефна кабинетот на претседателот наСобранието Трајко Вељановски,за бркањето на новинарите одсобраниската галерија. („За исфрлањетона новинарите, Груевски упатува кајВељановски“,ТВ Алфа, Вести)• Насер Селмани: „Според членот 70од Уставот, Собранието заседава најавни седници. Ограничувањето илизатварањето на седниците може да сеслучи само со одлука на Собранието,зад која ќе застанат две третини одпратениците. Таква одлука во овој случајнемаше. Тврдењето дека седницатабила прекината не е точно, затоа штоние не слушнавме од Спикерот декаја затвара седницата или дава пауза... Ако Спикерот на Собранието немададено наредба, тогаш некој од надвордава наредба како да се постапуваво Собранието, што е преседан“. („Заисфрлањето на новинарите, Груевскиупатува кај Вељановски“, ТВ Алфа, Вести)• Никола Груевски: „Кажав дека жаламшто тоа се случило. Веројатно во целиоттој хаос што настана се донела таквапроценка, која според мое мислење нетребало да се донесе. Меѓутоа се донелатаква проценка и се случило тоа што сеслучило. Најдобро е за тоа да се обратитево Парламентот. Се надевам дека нанекој начин ќе се најде разбирање,односно ќе има дијалог помеѓу луѓето воПарламентот и новинарите. Жалам за тојнастан“. („За исфрлањето на новинарите,Груевски упатува кај Вељановски“, ТВАлфа, Вести)• Мирјана Најчевска: ,,Ако станува зборза интернет, блокирање на веб-странина државни институции се применува,хакирање на државни компјутери,спречување на доаѓање или примањеили излегување на информации оддржавните институции. Може да биде соблокирање на цели државни структури.Да речеме, луѓе се наредуваат предсобранието и не дозволуваат нитувлез ниту излез на пратениците“.(„Граѓанската непослушност енесогласување со државата“,ТВ Алфа,Вести)• Никола Груевски: „Тој продолжува востилот на Гадафи. Продолжува да живеево еден свој свет со една сериозна дозана алтруизам, живеење во еден свој свет,каде што верува дека целиот народ е сонего, дека сите го поддржуваат и декатреба на сила да се заземе власта“. („ЗаГруевски, Црвенковски е Гадафи, ДУИапелира на разум“,ТВ Алфа, Вести)• Опозицијата излезе на блокади. Народот,а не полицијата дава и зема мандат,порачаа пратениците. Партиските085

претседатели велат дека не паметатвакво насилие. (ТВ Алсат М, Вести)• Тоталитарниот режим мора да падне,изјави лидерот на СДСМ. Премиеротврати: „Црвенковски има патолошкажелба да биде на власт по секоја цена“.(ТВ Алсат М, Вести)• Тежок срам за демократијата - оценкана Ванковска и Мисини за настаните вособранието. Рамадани и Јашари со став:Албанските партии во сценариото наВМРО-ДПМНЕ. (ТВ Алсат М, Вести)• Тито Петковски: „Не се плашиме.Независно што не исфрлија одПарламентот. Ние можеме и прекудиректни контакти со луѓето, како што еова вечерва, пораките да ги соопштувамеод ова место. Ќе продолжиме да себориме до моментот додека власта непадне“. (ТВ Алсат М, Вести)• Ивон Величковски: „Не дозволувамемандатот што ни го дале граѓаните да ниго одземе полицијата. Не дозволувамеминистри да си играат со Парламентот“.(ТВ Алсат М, Вести)• Љубчо Георгиевски: „Оние што ја водатВМРО-ДПМНЕ денеска, се скарани соосновните принципи на демократијата.Тоа го повторувам повеќе години, имене ми е многу жал што деновиве тоакулминира пред целата македонскајавност на ваков брутален, на ваков грубначин“. (ТВ Алсат М, Вести)• Андреј Жерновски: „Не може режим давладее долго време. Ниту еден режимне владеел целосно и долго. Се разбираимало режими коишто се разликувалепо начинот на владеење. Меѓутоа тоашто им е заедничко е што сите на крајотзавршувале исто, а тоа значи дека билепобедени од народот“. (ТВ Алсат М,Вести)• Билјана Ванковска: „Најстрашнотобеше третманот на пратениците... Когасе инволвираше и обезбедувањето,лица кои се таму да спречат тепачки,да спречат кривични дела, тие станааучесници во таа работа. Не можам дасфатам дека толку недостоинствентретман доживеаја пратеници, особенопратенички. Не можам да сфатам декавицепремиерка беше влечена по земја.И, секако, третманот на новинарите, еоној за кој вие како новинари треба дареагирате и тоа многу жестоко... Факте дека Македонија влегува во длабока,длабока политичка криза“. (ТВ Алсат М,Вести)• Суад Мисини: „Постојано, долго временаназад ние предупредувавме насостојбата на заробена држава. Такашто, тоа што се случуваше вчера есамо кулминација на оваа технологијана владеење што ја спроведувакоалицијата на власт... Прекршувањатана Уставот, прекршувањата на законите,прекршувањата на процедурите се modusvivendi на оваа власт… Од друга страна,гледаме за првпат една опозиција, вослучајот СДСМ, којашто ја наоѓа смислатана постоење во еден настап којшто и не086

требаше да биде поинаков“. (ТВ АлсатМ, Вести)• Бранко насила сака да ја заземевласта. Тој живее во филмот на Гадафи.(„Груевски: Бранко во филмот наГадафи“ (кајрон), ТВ Канал 5 , централноиздание на Вести во 19:00 часот)• Уште една битка на Црвенковски надвород парламентот со протести и блокади.Иванов: Политичарите да не се гледааткако душмани. Ахмети до Црвенковски:Да се спуштат тензиите. (ТВ Канал 5,централно издание на Вести во 19:00часот)• Бранко Црвенковски: „Ќе организирамеи ќе поддржуваме секаков вид протести,митинзи, блокади на сообраќајниции објекти. Во сабота во 12:00 часот ќеорганизираме протест пред главнотоседиште на ВМРО ДПМНЕ во Скопје.Крајната цел на сѐ што ќе правимево наредниот период е враќање науставниот поредок и демократијата воРепублика Македонија. За тоа да сеслучи, овој тоталитарен режим ќе морада си замине“. (ТВ Канал 5, централноиздание на Вести во 18:15 часот)• Трајко Вељановски: „Практично, СДСМго жртвува Парламентот за партискапресметка“. („Вељаноски: Редот ипоредокот мора да се почитуваат, адржавата да функционира“, ТВ Канал 5)• Никола Груевски: „Тој отворено кажувадека е цврсто решен да се врати навласт со насилство. Со примена нанасилство, со тепање, како што вчерасе обиде кога тргна кон пензионерите,земјоделците, студентите и кон ситеоние што беа на другата страна...Беше нападната институцијата, несамо човекот Трајко Велјановски.Беше нападната институцијатаПретседател на Собранието. Бешезапоседната институцијата. Да не бешеобезбедувањето во самото Собрание,собраниското обезбедување, веројатноќе беше доведен во прашање живототна Претседателот на Собранието.Собраниското обезбедување сокрајни напори го извлече од салатаПретседателот на Собранието и бешезапоседнато Собранието. Почнаа дасе качуваат пратениците на СДСМ намаса, да скокаат, да рипаат, да тегнатмикрофони, седнаа на столчето наПретседателот. Симболично кажано,сакаа да покажат дека го заземаатна сила Парламентот на РепубликаМакедонија“. („Груевски: Бранко ево филмот на Гадафи“, ТВ Канал 5,централно издание на Вести во 18:15часот)• Претседателот Иванов со апел засмирување на тензиите. Порача декае недозволиво во третата деценија однезависноста да сведочиме за насилствонасочено кон и во демократскитеинституции и уставниот поредок. Шефотна државата изрази жалење за немилитенастани, надевајќи се дека случувањатаникогаш нема да се повторат. Дури и АлиАхмети побара смирување на тензиите.(МРТ1, Дневник 2 на МТВ)087

088• За премиерот Груевски, претседателот наСДСМ се однесува како Гадафи. Вели вовремето на Црвенковски не се плаќаледаноци, а сега владеат закони. Лидеротна опозицијата одговара со најава заулични протести во целата држава ибојкот на парламентот. (МРТ1, Дневник 2на МТВ)• Местото на парламентарците е воПарламентот, а не на улица - порачуваатполитичките аналитичари. Сите се противбојкотот на Собранието. Граѓаните неги избрале за улични востанија. (МРТ1,Дневник 2 на МТВ)• Обезбедувањето ги отстрани сите ониекои го нарушуваа редот. Тогаш, попретходно договореното сценарио,Црвенковски со приврзаниците кој гипредводеше, го разби кордонот и сеобиде да предизвика хаос. Наместокон собрание, тргна кон народниотфронт, со единствена цел да се судратграѓаните. Благодарејќи на разумнатапостапка на полицијата, инцидентите сеспречија. Буџетот се изгласа, а граѓанитесе повлекоа. („Анализа: Сценариото наопозицијата почна уште во Парламентот“,ТВ Сител, Централен дневник во19:00часот)• Видеата од камерите на собранискотообезбедување покажуваат недоличнооднесување, закани кон колегите,обид за физичка пресметка и, што енајскандалозно, физички напад врзПретседателот на Собранието. РадмилаШеќеринска, една од пратеничкитекои се пожалија на повреди, снимкитепокажуваат дека свесно го провоциралаобезбедувањето. Седната на масатакаде што треба да седи претседателотВељаноски, Шеќеринска се обидувалада ја попречи работата на Собранието.Не помогнале ниту предупредувањата наобезбедувањето. („МВР: Во парламентотимаше напад на институцијата“, ТВСител, Централен дневник во 19:00часот)• Лидерот на СДСМ Црвенковски тргнафизички да се пресметува со сопствениотнарод. Црвенковски реши да се тепа соповеќе од 10.000 Македонци, само затоашто не ги делат неговите ставови. Паѓаатво вода опозициските оправдувањадека сакале да влезат во Собранието,бидејќи влезот во законодавниот дом ена спротивната страна од онаа на којатие тргнаа во намерата да се тепаати со граѓаните, но и со новинарите.(„МВР: Во парламентот имаше напад наинституцијата“, ТВ Сител, Централендневник во 19:00 часот)• Граѓаните очекуваат решенија, а непроблеми, но решенијата мора да сенаоѓаат во институциите на државата.Претседателот Иванов повикува наинституционално остварување наполитичките интереси. (ТВ Сител,Централен дневник во 19:00 часот)• СДСМ се одлучи: ги напуштаинституциите. Граѓанска непослушност,блокади на улици е новото сценариона Црвенковски. (ТВ Сител, Централендневник во 19:00 часот)

• Црвенковски се однесува како Гадафи.Со насилство сака да се врати навласт. За премиерот Никола Груевски,однесувањето на Црвенковски епоразително за државата. (ТВ Сител,Централен дневник во 19:00 часот)• Снимките од безбедносните камериво собранието ги срушија обидите заманипулација. СДСМ изврши нападврз институцијата Претседател наСобранието, потврди МВР. (ТВ Сител,Централен дневник во 19:00 часот)• Опозицијата почна со блокада на улици,сообраќајници, магистрални патишта, акако што најави претседателот на СДСМЦрвенковски, ќе се приклучи на ситедруги протести во државата. ( ТВ Телма,Вести во 18:30 часот)• Нема да бидам изненаден ако миподнесат и кривична пријава за државенудар, вели лидерот на СДСМ: „Некаповелат. Тука сум, јас сум тука. Знаат икаде живеам и каде работам“. Еве како јатолкува пораката на премиерот Груевскидека ќе им дојде крај на политичаритеод времето на Гадафи: „Више седумгодини го слушам за мојот крај. Седумгодини го слушам Никола Груевски какосонува за мојот политички крај. И какоповеќе сонува, така повеќе му се ширикошмарот за неговиот политички крај“.(„Црвенковски најавува голем протестпред ВМРО-ДПМНЕ“, ТВ Телма)• Весна Бендевска: „Добивпрофесионален удар кој мекатапултираше на земја, каде што јаудрив главата. Меѓутоа, уште пострашно,припадникот започна да ме гази. Да небеше мојот колега Митре Велјановски,неговата намера претпоставувам бешеда ме изгази на под. Сеедно, за неколкудена физички ќе се опоравам. Ама,сакам најјасно да соопштам. Овој напад,ни милиметар нема да ме помести вомојата решеност да одам до крај, допоследна капка крв, до последен здив,да го бранам народот и мојата земјаод македонските фашисти на НиколаеГруески“. (ТВ Телма, Вести)• Светлана Мазгаловска-Вучетиќ: „Бевмесведоци, јас лично, додека се вршешетоа гмечење и тргање буквално нанас пратениците, меѓу кои и женитепратенички во Собранието, ЛилјанаПоповска, пратеничката и претседателкана Комисијата за еднакви можности,се обиде да ја спречи колешкатаМаринела Тушева да снима за да имасведоштво за тоа што на нас пратеницитеи пратеничките ни се случуваше вособранискиот дом. Мислам дека оване се случува ниту во Пакистан, ниту воАфрика“. (ТВ Телма, Вести)• Тања Томиќ: „Физичката болка мисламдека никој од нас не ја ни чувствуваше вотие моменти. Она што на сите најтешкони паѓаше беше целосното кршење надемократијата. Почнувајќи од фактотдека не ни дадоа картички за да можемеда се пријавиме и да си седнеме наработното место, до фактот дека колегитенемо набљудуваа и не реагираа ниту кога089

се вадеа медиумите знаејќи што следувапосле тоа, ниту кога оние кои се платенисо наши пари не влечеа, буквално, какода сме стока“. (ТВ Телма, Вести)• Соња Мираковска стравува одвоведување тоталитаризам: „Седржевме во тој момент цврсто едни задруги, на почеток на скалите стоевмежени, и знаевме дека доаѓаат луѓе дане исфрлат надвор од салата. Како бисе чувствувале во тој момент? Како сечувствуваат луѓето што ги стрелаат? Ниене знаевме како ќе постапат со нас. Далиќе не влечат или, не дај боже, ќе пукаатво нас. Но, знаевме дека за неколкусекунди доаѓаат на нас... Луѓето кои јазгазија парламентарната демократијане можат да очекуваат почит од нас. Јасверувам дека нема да имаат почит ни одграѓаните на Република Македонија. Јасверувам дека луѓето, еден по еден, ќесфатат што вчера се случи. Дали можетеда замислите, оти тие луѓе, сега веќе сѐможат да направат. Можат Уставот да госменат на таков начин, можат било којзакон да донесат на таков начин“. (ТВТелма, Вести)• Фросина Ременски: „Она што вчера говидовме во Собранието од медиумитеи веб-порталите укажува на едноинституционализирано политичконасилство во коешто, за жал, учествувааи државните органи коишто имаатзаконска обврска да постапуваатеднакво спрема сите, без разлика далистанува збор за пратеници од позицијаили пратеници од опозиција“. (ТВ Телма,Вeсти)• Владимир Пивоваров: „Главен иодговорен на ваквата групацијаполициска, односно, која извршуваслужбени дејствија во Собранието,нормално, по хиерархиска линијадоаѓа до министерот. Сите наредби сеиздаваат по хиерархиска линија, штозначи дека министерката претпоставувамдека била запознаена со наредбатаиздадена за насилно исфрлање напратениците... меѓутоа, претпоставувам,и Претседателот на Собранието, којнаводно, не видов некоја бруталностдека насилно е нападнат. Тоа е едносценарио како може да се инсцениранапад врз одредено лице за да можеда преземе обезбедувањето одреденимерки, односно да ги легализира возаконска форма“. (ТВ Телма, Вести)• Крвавиот буџет ќе го закопа датумот заЕУ („Македонија во нова фаза: Со Устав,без уставен поредок“, Ден, стр. 1)• Џевдет Хајредини: „Ова е сценарио наВМРО-ДПМНЕ и на ДУИ за по секоја цена,без процедура, со газење на деловникоти на правилникот, по цена на крв,да се донесе буџетот“. („ДПА му даделегитимитет на Буџетот“, Ден, стр. 2)• Од писмото на Албанските интелектуалци:„Неодговорното и арогантно однесувањена владината коалиција може да создаденепоправлива штета за општественототкиво, поттикнувајќи спирала на бес,омраза и насилство“. („Албанските090

интелектуалци со осуда за власта“, Ден,стр. 2)• Насер Селмани: „Снимките што гивидовме на телевизија беа загрижувачки,запрепастувачки, оваа работа не смееда остане неразрешена, а Претседателотна Собранието и собраниските службидолжат одговор и тоа под итно. Зошто сеслучи тоа, кој ја донесе таа наредба, врзоснова на која аргументација?“ („ЗНМ гипрекина преговорите со владата“, Ден,стр. 3)• Извештај на Хелсиншки комитет:„Комитетот укажува дека во согласностсо Деловникот за работа на Собранието,Претседателот на Собранието зарадиодржување на редот може да даденаредба за отстранување на еденпратеник, но не и за цели пратеничкигрупи. Ова дотолку повеќе што вослучај да не може да се одржи редот вособраниската сала, најпрвин тој требада даде две усни опомени, а доколку итоа не придонесе за воспоставувањена редот, да одреди краток прекин наседницата“. („Извештај на Хелсиншкикомитет: невиден застрашувачкипреседан на власта“, Ден, стр. 4)• Мирјана Најчевска: „Превратот езавршен со превземање на целокупнатавласт од Владата на РепубликаМакедонија која, според Уставот, е самоизвршител на одлуките на Собранието.Само влада која ја држи целокупнатавласт во своите раце може да диктирауслови за донесување на буџетот надржавата, да прифаќа или не прифаќаамандмани, да распушта комисии наСобранието и да одлучува за скратенапостапка во донесувањето на некој закон(во случајов, на буџетот)“. (Презементекст од блогот Квадратура на кругот„Во Македонија е срушен уставниотпоредок“, Ден, стр. 4)• Малинка Ристевска, Институт заевропска политика: „Ова дефинитивноќе има влијание врз извештајот што ќе гообјави Европската комисија. Нормалнотофункционирање на Парламентот епрвиот предуслов за владеење направото“. (Игор Чавески, „’Крвавиот‘буџет ќе го закопа датумот за ЕУ“, Ден,стр. 7)• Ако досега спорот за името бешеединствениот услов за Македонија даги почне преговорите, од овој моментЕУ слободно може да се повикуваи на другите услови, а во прв планполитичкиот дијалог и слободата намедиумите. (Игор Чавески,„’Крвавиот‘буџет ќе го закопа датумот за ЕУ“, Ден,стр.7)• Лидерот на опозицијата БранкоЦрвенковски најавува „сценарио наулица и граѓанска непослушност“, апремиерот Никола Груевски смета декасе работи за „патолошка зависностод власт“. (Катерина Нешкова,„Црвенковски се радикализира,останатите опоменуваат: Нема политичкицели што оправдуваат насилство“,Дневник, стр. 1)091

• Сашо Клековски: „Според речникот,се најавува ескалација, што многуналикува на тоа што Еди Рама го направилани во Албанија, доведувајќи јадржавата до работ на граѓанска војна“.(Катерина Нешкова, „Црвенковски серадикализира, останатите опоменуваат:Нема политички цели што оправдуваатнасилство“, Дневник, стр. 1)• ДУИ: „Донесувањето на буџетот ееден од основните предуслови зафункционирање на државата изатоа сметаме дека овој есенцијалендокумент не смее да биде алатка задневнополитичко пазарење и добивањеполитички поени“. („ДУИ: Буџетот не е задневнополитички пазарења“, Дневник,стр. 2)• Во зградата на Собранието единственоналетавме на опозицискиот пратеникИвон Величковски. Од парламентотинформираа дека и претседателотВељановски е на работа, како ипретседателката Салиу. (МариелаТрајковска, „Ден по инцидентот возаконодавниот дом: По вревата, молк вопарламентот“, Дневник, стр. 3)• СДСМ најавува жестокавонинституционална битка / Блокади напатиштата, протести пред ВМРО / ЛилјанаПоповска не видела дека ѝ ги тепаатколешките (Фокус, стр. 1)• Едноставно, тешко е да се замислидека оваа земја, во која диктаторот гиприсилува своите партиски војниции послушни чиновници да станатнасилници, во која е дозволено бруталнода се тепаат пратеници, во која надновинарите се врши директна цензура, алажните интелектуалци не убедуваат декавиновни се и Хитлер и Евреите, е истатаземја за која се боревме пред дваесетгодини. (Бранко Геровски, „Добро утро:Скриена камера“, Фокус, стр. 2)• Бескрупулозниот инцидент со новинаритеќе ми послужи да аргументирамдека не само МИА и Парламентот,ами новоговорот тече од устите ина премиерот Никола Груевски и напретседателот Ѓорѓе Иванов. Замислетеи Груевски и Иванов за мизерниотоднос кон новинарите го употребијаистиот збор, односно и двајцата рекоадека жалат за она што им се случи намоите колеги. Од друга страна, здравиотразум претпоставува дека најмалку штоможеа да кажат е дека го осудуваатовој во својата суштина недемократскичин. (Владо Апостолов, „Грујоговор“,Дневник, стр. 2)• Интелектуалците од албанската заедницасе оградуваат од политичките пратеници,кои ги застапуваат Албанците, а коиза време на вчерашните случувања,молчеле пред нанесените неправди и гоподдржале кршењето на демократскитепринципи. („Осуда од интелектуалците-Албанци“, Фокус, стр. 5)• Никола Гелевски: „Само политички идиотили безочен манипулант може да верувадека ’радикалниот‘ СДСМ се обидел092

093

да изврши државен удар. Груевскиживее надвор од реалноста. Тоа едиктаторска класика“. (Владо Апостолов,„Диктаторски говор“, Фокус, стр. 6)• Жарко Трајановски: „Само во државикаде што мафијата е посилна оддемократијата може да се случи ваквонешто. Исто како и мегафоните наГадафи, и груевистичките мегафонисе обидоа да ја убијат вистината, да гопокријат силеџиството на нивната бандаплатеници и да ги прикажат нивнитесилеџии како ’жртви на тортурата‘.Но, силувањето на македонскатадемократија овојпат беше снимено.Пропагандната лага на груевистичкитемедиуми не помина. Сите видовме декапратениците сами не ја напуштија салата,туку дека беа како партали со силаизвлечкани од неа“. (Владо Апостолов,„Диктаторски говор“, Фокус, стр. 6)• Стојанче Ангелов: „Како што покажа силакон Македонците, така да покаже силаи кон командантите на УЧК и по истиотпат за буџетот да се донесе и законот забранители“. („Ангелов: ВМРО да покажесила и кон УЧК“, Фокус, стр.7)• Савка Тодоровска: „Тоа што се случувашево Собранието, да влечат жени по под, адругите жени седнати од страна да гледаати да чукаат, е тоа никаде го нема. И дасакаме да побараме одговорност, немакаде да се обратиме за да се презематмерки. Насилството се случувашепред очите на првиот човек на МВР,Гордана Јанкуловска, и пред Народниотправобранител“. (Соња Т. Јанковска,„Додека женските здруженија се згрозени,Лиле Попоска не видела како ѝ ги тепаатколешките“, Фокус, стр. 8)• Сузана Салиу, потпретседателка наСобранието: „Не ми беше мило што бевсведок на таков лош амбиент“. (Соња Т.Јанковска, „Додека женските здруженијасе згрозени, Лиле Попоска не видела какоѝ ги тепаат колешките“, Фокус, стр. 8)• Лилјана Поповска од ДОМ: „Немашенасилство, никој никого не тепаше, јасне видов. И да имало нешто можебибило доколку некој се обидел да нападненекого, па во обид да се спречи, билповреден“. (Соња Т. Јанковска, „Додекаженските здруженија се згрозени, ЛилеПопоска не видела како ѝ ги тепаатколешките“, Фокус, стр. 8)• Радмила Шеќеринска: „Со повреденатанога ме влечеа и насила нѐ истераа одсалата. Дојдоа Ставрески и Јанкулоска,тие даваа инструкции како да нѐ исфрлатод таму, за да можат да го донесатбуџетот. Ставрески даваше сигнали какода се одвива целата ситуација. Среќашто снимаа со мобилни телефони и имадокази, бидејќи потоа ќе измислеа декание сами сме се удирале“. („Шеќеринска:Ставрески даваше сигнали за акцијата“,Фокус, стр. 8)• По насилното донесување на буџетот,во Македонија ништо не е и не можеда биде исто. Диктатурата е почетокна крајот на оваа власт... Скопје епреплавено со графити „Преку Грујо ми094

е“, кои вредните приврзаници успеваатда ги замачкаат. Барем засега. (РистоПоповски, „Диктатура“, Фокус, стр. 9)• Државата беше блиску до целосенколапс и до граѓанска војна. Доколкуне се донесеше буџет, ќе престанешеда функционира. Како автомобил безбензин. Како фабрика со сопрена линијаза производство, како мозок без крви кислород. Ако, пак, се судреа двеполитички спротивставени групи на луѓе,ако во еден миг паднеше крв, ќе почнешепрвата граѓанска војна во Македонија.(Мирка Велиновска, „Агендата наБранковата ситна душа: Црвенковскисака на власт без избори, за да гозатвори македонското прашање“, НоваМакедонија, стр. 1)• Амди Бајрам, карикатурата намакедонската политичка сцена кој вонормални општества би се игнорирал иникој не би го зел во коалиција, станапарадигма на политичката реалноство Македонија. Што подолу, штопонетолерантно, што попримитивно, штопопровоцирачко, што покоруптивно, штоповеќе без образ и што повеќе без личенморал и елементарна култура, тоа проаѓаво моментов. (Слободанка Јовановска,„Среден прст за Македонија“, Утринскивесник, стр. 2)• „Кога ги избркаа новинарите одгалеријата, ни стана јасно дека ќе бидегадно. Колегите направија кордон околуговорницата. Поради бременоста,јас се повлеков во заднина, близу доседиштата. Пратениците на ДУИ, вомеѓувреме, влегоа во салата. Потоа,низ двата влеза, почнаа да влегуваатспецијалците. Со едната група влегоа иГордана Јанкулоска и Зоран Ставрескии седнаа на седиштата“, раскажуваТушева. Таа вели дека припадниците наобезбедувањето почнале да ги влечатпратениците од опозицијата кон излезотод салата и дека ги тегнеле за палта и занозе. Кој давал отпор, добивал клоци.Пратениците од мнозинството, спореднеа, мирно го набљудувале сето тоа.Лилјана Поповска ѝ рекла да не снимаи да се повлече за да не ја повредат,а Амди Бајрам довикувал дека ќе имаќотек. „Кога почнаа да ја влечат РадмилаШекеринска по земја кон вратата, седоближив до толпата. Некој одзади мирече да не снимам и почнаа да ми готегнат телефонот и да ме туркаат конизлезот. Го стиснав телефонот до мене иуспеав да го зачувам. Ме туркаа надвори, на крајот, ми пристапија колегитеод СДСМ и ме извлекоа од метежот“.(„Собранискиот хаос низ објективот напратеничката Тушева“, Утрински весник,стр. 3)• Кога опозиција гази полиција (насловнана Вечер)• „Додека се караат, се навредуваат,си разменуваат тешки зборови, сенарекуваат фашисти, апаши, крадци, сѐ ево ред, но оној момент кога ќе се пипнат,е тоа веќе добива друга димензија,почнуваат офкања, се симулираатповреди. Тука овој настан ги премина095

096тие граници“, вели Ацески и додадедека лекот за оваа состојба е познат. Тоасе предвремени демократски избори- локални и парламентарни во пакет“.(„Социолошко-психолошка анализана насилството: Кога ќе се пипнатпратениците, се добива друга димензија,Вечер, стр. 2)• Црвенковски не им го испорача нанеговите приврзаници тоа што им говети, дека по митингот пред Собраниетоќе бидат власт. Со јуришот кон Фронтотна народот не успеа да ги претепа тиешто се против него. Сега најавува декаќе ги нервира граѓаните на Македонијасо постојани блокади на патиштата. Наизбори нема да оди ако не ги организиратој лично со силен меѓународенмониторинг. („Опозиција го напуштасобранието, се сели на улица: Откако неуспеа да ги претепа сега Бранко ќе гинервира Македонците“, Вечер, стр. 3)• Сметаме дека припадниците наобезбедувањето вработени во МВР имаатсторено кривично дело попречувањена службено лице во извршување јавниовластувања („Насер ѝ раскина наТеута“, Вест, стр. 2)• Собраниската служба за односи сојавноста вчера соопшти дека новинаритене биле исфрлени туку „замолени“ даја напуштат галеријата во собранискатасала за пленарни седници. Оттаму дадоакус одговор дека наредбата за тоа не јадал претседателот на Собранието ТрајкоВељаноски, туку службата за безбедносткоја самата така одлучила. „Новинаритене беа избркани туку беа замолени даја напуштат галеријата и да се префрлатво прес-центарот“, велат од Собранието.(„Новинарите биле ’замолени‘ даизлезат, не исфрлени“, Вест, стр. 3)• Ова на што се дрзна СДСМ е надвород сите правила во Уставот и надвород сите правила на демократијата. Неможе да не сакаш да бидеш опозиција, анародот те сместил таму. Не може да несакаш да почитуваш мнозинска волја, ада се претставуваш за демократ. Тоа етоталитарен ум. (Илија Димовски, „Kадесо тој ум?“, Дневник, стр. 13)26 декември 2012• Паднаа првите прекршочни пријави заинцидентите пред Собранието. СДСМсо кривични против Велјановски иЈанкуловска. (ТВ 24 Вести, Дневник во20:00 часот)• ЗНМ не се откажува. Со претставки барада се открие кој нареди да се отстранатновинарите од салата. Спикерот себрани: Јас не дадов таква наредба. (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• Ана Павловска-Данева: „Насилнотоизвлекување на новинарите,камерманите и фоторепортерите,од страна на обезбедувањето, токмупред да започне насилното исфрлањена пратениците од опозицијата одСобранието, без да се изгласа одлукасо двотретинско мнозинство напратениците, е прекршување на член 70

од Уставот на Република Македонија...За нас, Собранието на РепубликаМакедонија веќе не постои”. (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• Дилемата е разрешена. Одговорни занасилното отстранување на новинаритеод собраниската сала се припадницитеи припадничките на собранискотообезбедување, соопшти претседателотна собранието Трајко Велјановски. (ТВАлфа, Дневник во 19:00 часот)• Врз пратеничките пак била употребенасила согласно Деловникот наСобранието, изјави основачотна македонското женско лоби ипретседателка на собраниската комисијаза еднакви можности, Лилјана Поповска.(ТВ Алфа, Дневник во 19:00 часот)• МВР ги стегна првите пријави заучесниците во понеделничките протестиво и пред Собранието, а опозицијатаза Трајко Велјановски и ГорданаЈанкуловска. (ТВ Алфа, Дневник во 19:00часот)• СДСМ со кривична пријава противспикерот Велјановски и други високифункционери за насилството воСобранието. Од законодавниот домизлезе и НДП на Руфи Османи. (ТВ АлсатМ, последно издание на Вести)• ЗНМ бара одговорност за отстранувањетона новинарите од собраниската галерија.Велјановски уверува: Не дадов такванаредба. Ќе има истрага во собранискотообезбедување. (ТВ Алсат М, последноиздание на Вести)• Зоран Заев: „Допрва ќе се пука“ (накајрон и аудио запис). (презентер): ЗоранЗаев ја откри позадината на инцидентитево Собранието. (ТВ Канал 5, централноиздание на Вести во 19:00 часот)• И спикерот бара да се најде виновникоткој ги избрка новинарите од Собранието(ТВ Канал 5, централно издание на Вестиво 19:00 часот)• Потпретседателот на СДСМ, Зоран Заев,во разговор со новинар на НЕТПРЕС којсе претставил како сопартиец од КриваПаланка, најавува дека неговата партијанема да оди на избори и дека допрва ќесе пука. Градоначалникот на Струмицавели: Не сум пренесен во целост. (МРТ1,Дневник 2 на МТВ во 19:30)• На Црвенковски нема да му успее насилада се врати на власт, вели премиеротГруевски. Царот е мртов, само нема којда му каже. Лагите го доведоа до крајотна политичката кариера, констатираГруевски за лидерот на СДСМ. (МРТ1,Дневник 2 на МТВ во 19:30 часот)• Заев се заканува со црни сценарија. Ќесе пука ако напролет се одржат избори.Допрва ќе се пука (на кајрон и аудиозапис). (ТВ Сител, Централен дневник во19:00 часот)• Полицијата идентификуваше дел однасилниците пред собранието. Кривичнапријава и за напаѓачот на пензионероткој заработи ќотек на митингот на СДСМ.(ТВ Сител, Централен дневник во 19:00часот)097

098• (на кајрон, дел од интервјуто наЦрвенковси за ХТВ) Црвенковскија оцрнува Македонија и предмеѓународната јавност за да се добиелош извештај од Европската комисија,сметаат политиколозите. (ТВ Сител,Централен дневник во 19:00 часот)• Се подготвува ли и сценарио заотцепување на општините каде СДСМне е на власт? (а во прилогот стои:Црвенковски прави нов обид за државенудар и насилно превземање на власта.Аналитичарите кој ги консултираше ТВСител препознаваат сценарио кое ќекулминира со отцепување на општинитекаде СДСМ веќе ја има локалната власт.)(ТВ Сител, Централен дневник во 19:00часот)• Мирка Велиновска: „Ние имавме случајна отцепување на една општина (сесмее н.з). Општина Карпош ги затворивратите човече. Прогласи неработенден. Во државата Македонија. Гисуспендира законите на оваа држава.Утре може да ни се деси на локалниизбори да ги отцепи општините. Дазабрани населението да излага наизбори. Ќе проба”. Она на што исто такапредупредува Велиновска е моментотшто според нејзе кај Црвенковскине постојат црвени граници, и одтие причини таа нема дилеми декаактуелното раководство на СДСМ еподготвено да создаде и граѓанска војнасамо да ја оствари целта: враќање навласт. (ТВ Сител, Централен дневник во19:00 часот)• ЗНМ поднесе претставка до Парламентоти МВР за протерувањето на новинаритеод Собранието. Спикерот Велјановски сеогради од одговорност и ја префрли насобраниското обезбедување. (ТВ Телма,Вести во 18:30 часот)• Суспендирана е парламентарнатадемократија и некој за тоа треба дапонесе одговорност, реагираат тројцапоранешни претседатели на парламентотпо инцидентите во Собранието. ( ТВ ТВТелма, Вести во 18:30 часот)• Лилјана Поповска од македонскотоженско лоби, го оправда однесувањетона собраниското обезбедување и неизрази жалење по бруталното исфрлањена пратеничките од собраниската сала.(ТВ Телма, Вести во 18:30 часот)• Вељановски: Не наредив исфрлање нановинарите и пратениците / Оф моримајко, што зборува Трајко (Ден, стр. 1)• Руфи Османи: „Главната одговорност заовој тежок политички и правен скандал,главно, и припаѓа на актуелната Владабидејќи токму таа ѝ даде повод наопозицијата за блокада на парламентотпреку сценарио за донесување назаконот за безбедносните сили”. („Ипартијата на Руфи Османи го напуштаСобранието“, Ден, стр. 2)• ..претседателот на Република Македонијасе претвори во обичен гласноговорникна власта управуван со далечинскиуправувач. („ВМРО-НП: Иванов севклучи во погребот на македонскатадемократија“, Ден, стр. 2)

• Транспарентност Македонија: „...нанелегален начин се изгласа и буџетот,со претходно физичко отстранување напратениците од опозицијата, за што непостои никаква уставна ниту законскаможност“ („Транспарентност Македонија:Вељановски подмолно го протнабуџетот“, Ден, стр. 3)• Собраниското обезбедување самотодонело одлука да ги исфрли новинаритекако партали, а претседателот ТрајкоВељаноски воопшто не знаел дека тоасе случило. („Обезбедувањето го водиСобранието на Трајко“, Ден, стр. 4)• Ким Мехмети: „Во ваква ситуација секојшто ќе реагира ќе се прогласува забранковист. Последен пример е писмотошто го напишаа неколкумина албанскиинтелектуалци. Тоа не беше објавено вониту еден албански медиум, а тоа е такабидејќи сите медиуми се под контролана ДУИ”. („Само ДПА ќе биде опозицијана седницата за пратенички прашања:Албанците го преспаа буџетот“, Ден, стр. 5)• Трајко Вељаноски: „Откако се случипрвиот инцидент, кога и јас, какопретседател на Собрание, бев нападнат,кога беше уништена и техниката, аобезбедувањето мораше да ме извлекуваод пленарната сала, надлежнотособраниско обезбедување, имајќипредвид дека галеријата е во суштина делод пленарната сала, донело оцена декагалеријата мора да биде празна за да несе случи некој поголем инцидент. За овааоцена, кога станува збор за присутностана новинарите, како претседателизразувам жалење. Ќе побарам дасе поведе постапка од надлежнитеинституции да се утврди одговорноста занастанот”. („Вељаноски: Ќе проверувамкој ја дал наредбата за новинарите“,Дневник, стр. 3)• Република Македонија за 2013 неманиту развоен, ниту неразвоен, нитуексапанзивен, ниту рестриктивен, нитудесничарски, ниту, пак, левичарскибуџет. Ние правно формално и немамебуџет. Се разбира, како и секој режим,и нашиот ќе тврди дека тоа не е така.Ако пак веќе мораме да прифатиме декаимаме буџет, тогаш можеме да заклучимедека нашата држава во 2013 влегувасо т.н. пендрек-буџет или попрецизноГоца-буџет. (Кире Наумов, „Опозицијатаго почувствува замрзнатиот асфалт“,Дневник, стр. 15)• Бранко го помина својот Рубикон. Прв сепроби низ кордонот. Прв изеде ќотек. Тоане се заборава. Да знаевме порано декапендрекот му е мајката, ќе ги замолевмеГрујо и Гордана – аман, дајте малкуиспердашете ги алтруистиве, да се кренатна нозе. (Бранко Героски, „Само пендрекза алтруисти!“, Фокус, стр. 2)• Деновиве забрзано се зацврстуваперцепцијата дека на Груевски,потпомогнат со претседателскатамарионета, не му е ниту до демократија,ниту до реформи, туку дека сакаавторитарно и апсолутистички да владее.(Александар Димитров, „Дефинитивно,збогум за ЕУ и за НАТО?“, Фокус, стр. 2)099

• Насер Селмани: „Штетата е направена,сега на потег се институциите за да госпасат, на некој начин, нивниот образ иобразот на земјата пред светот”. („ЗНМпред МВР бараше одговорност“, Фокус,стр. 3)• Бранко Црвенковски: „Техничка,експертска, концентрациска, широка...каква и да е, само да биде влада штонема да има друга работа освен даорганизира фер и демократски избори,бидејќи само така ќе учествуваме наизбори”. (Влатко Стојановски, „Со ваквавлада не одиме на избори!“, Фокус, стр.3)• Од СДСМ истакнаа дека утврдилеоти дури 44 лица што учествувалево насилната „чистка“ не биле одсобраниското обезбедување, бидејќи насебе немале беџови за идентификација,што е спротивно на Законот за Собрание.(Валентина Стојанчевска, „Терористиили народни избраници: Приватниобезбедувачи и ’Алфи‘ ги тепалепратениците?“, Фокус, стр. 6)• Иво Котески: „Шоферот на министеркатае и нејзино обезбедување, па затоанеговото место е покрај министерката.Исто така, сите останати обезбедувачиимаа овластување од Министерствотоза внатрешни работи”. (ВалентинаСтојанчевска, „Терористи или народниизбраници: Приватни обезбедувачи и’Алфи‘ ги тепале пратениците?“, Фокус,стр. 6)• Јани Макрадули: „Додека партискатапаравојска не нарекуваше ’ѓубрињакомуњарски‘, зад нив и Вељановски иСтавревски (со левото раче), со невиденазлоба и омраза, даваа наредби какода не исфрлат. Целиот бес порадиискомплексираноста ја истури врзпратениците, особено врз дамите, башонака како што Груевски го подучуваод спотовите за третманот на жена воМакедонија”. (Валентина Стојанчевска,„Терористи или народни избраници:Приватни обезбедувачи и ’Алфи‘ гитепале пратениците?“, Фокус, стр. 7)• Зоран Заев: „Точно е дека реков дека ќеима пукање. И вас ќе ви повторам. Да,навистина ќе има пукање! По она што сеслучи во понеделникот пред Собранието,но и во Парламентот, јас очекувам сеганавистина да пукаат во нас”. („Заев: Ќеима пукање“, Фокус, стр. 9)• За рушење на власта по српскосценарио, СДСМ нема доволно народ задсебе. („СДСМ залудно протестира ако неучествува на избори: Црвенковски немакритична маса за српско сценарио“,Нова Македонија, стр. 1)• Сашо Клековски: „Ако целта на СДСМ еда ги натера институциите да провератдали се законски одлуките на Собраниетоповрзани со настаните од пред три дена,тогаш би добиле поголема поддршка одграѓаните. Ако се протестира само за дасе протестира, тогаш тоа ќе има кратоквек”. („СДСМ залудно протестира ако неучествува на избори: Црвенковски нема100

критична маса за српско сценарио“,Нова Македонија, стр. 3)• Во функција на создавање предусловиза формирање техничка влада,НДП препорачува да се основапарламентарна комисија предводенаод опозицијата со еквилибрираназастапеност на опозицијата и напозицијата за да се констатираатвистинските виновници за физичкотои правно насилство во парламентоткако единствен механизам за повторновраќање на дијалогот во институциите.(„НДП бара техничка влада ипредвремени избори“, Нова Македонија,стр. 3)• Трајко Вељановски: „Имајќипредвид дека беше најавено декаопозицијата нема да дозволи буџетотда се донесе и беа најавени протестии инциденти, врз основа на Законот заСобрание побарав од собранискотообезбедување да обезбеди редовентек на седницата. Потребните мерки гипланираат и преземаат припадниците насобраниското обезбедување. Откако сеслучи првиот инцидент, кога и јас какопретседател на Собрание бев нападнат,кога беше уништена и техниката, аобезбедувањето мораше да ме извлекуваод пленарната сала, надлежнотособраниско обезбедување, имајќипредвид дека галеријата е во суштинадел од салата, донело оцена дека таамора да биде празна за да не се случинекој поголем инцидент“ („Вељановскиќе бара одговорност“, Нова Македонија,стр. 3)• Насер Селмани: „Основа за кривичнипријави има, но ние прво ќе почекамеодговор од надлежните институции затоашто веруваме дека поголемиот дел однив се професионалци, кои знаат даго препознаат непрофесионализмотпомеѓу своите колеги. Жалењето што гоизразија и премиерот и претседателот едобар потег што ни влева уште поголемадоверба дека институциите ќе си јазавршат својата работа“. („Вељановскиќе бара одговорност“, Нова Македонија,стр. 3)• Пред се, длабоко жалење за тритеповредени пратеници и за 18 повредениграѓани на 24 декември. Насилствоне може да се оправда ниту со еднаполитичка цел. За среќа, Скопје 2012не беше повторување на Тирана 2011,кога погинаа три луѓе. (Сашо Клековски,„Балкан е ова, бе!“, Нова Македонија,стр. 11)• Опозицискиот СДСМ најави дека ќеподнесе кривични пријави за ситедржавни функционери кои „учествувалево партиско-полицискиот пуч што билспроведен во Собранието на РепубликаМакедонија”. („Кривични пријави заслучувањата во Собранието“, Утринскивесник, стр. 4)• Има луѓе што уште не можат да разбератдека кога еден човек ја преземаконтролата врз сите институции насистемот, суспендирајќи го Уставот и101

102

103

104парламентот, се вика диктатура. Не морада има стрелања, војска пред Владата,парламентот и полициски час за да сеслучи тоа. Има и такви државни ударикога сите демократски контроли навласта се отстранети. Македонија сегае во таа фаза. (Ерол Ризаов, „Уа Бранкоалтруист“, Утрински весник, стр. 6)• Блокадите на главните раскрсници ќетраат до петок, а треба да кулминираат сопротест пред седиштето на ВМРО-ДПМНЕво Скопје, в сабота во 12 часот“. („Сојузна иднината го почна отпорот“, Утринскивесник, стр. 6)• Народниот правобранител Иџет Меметиуште вчера почна да ја преиспитувасвојата улога на општествен борец направата на човекот, затоа што такводраматично нарушување на тие правасе одвиваше токму пред неговитеочи... Како ништо да не се случилово салата пред тоа, бранителот начовековите права ѝ се заблагодарувашена Владата што одобрила повеќе париза институцијата што ја води. (ЉупчоПоповски, „Македонска галерија насрамот“, Утрински весник, стр. 12)• Само за месец јануари, од државнатасметка ќе бидат потрошени близу 60.000евра за пратеници кои се откажаа одработата во Собранието. За разликаод пратениците кои доверба добилеод народот и се плаќаат од паритеод народот преку Буџетот, обичниотграѓанин отказ добива ако три денапоследователно не се појави наработното место. („Ќе дејствуваат одулица, а ќе земаат плата од државата:Бојкотираат се, ама 1000 евра месечно,не!“, Вечер, стр. 1 и 3)27 декември 2012• Новинарите го исвиркаа Вељановски забркањето од собраниската галерија. Тојпак, се амнестира. Интервенцијата врзпратениците за Вељановски, оправдана.За опозицијата, тиранија. Пратеничкипрашања, без опозиција. Таа прашувашепред Собранието. (ТВ 24 Вести, Дневникво 20:00 часот)• Имер Алиу:„Сцени на насилствово разните парламенти, дури и воЕвропската унија сме виделе постојано.Меѓутоа, влечење на новинари,извлекување од парламентот, ова е едноново откритие”. (ТВ 24 Вести, Дневникво 20:00 часот)• Никола Груевски: „Изразив жалењеза непријатностите со кои што сесоочија новинарите тој ден. Потоаследуваше и објаснување и од страна напретседателот на Собранието, кое штовчера беше лиферувано до медиумитепо писмен пат, така што можам да кажамдека тој случај си има своја постапка и ќеима веројатно своја завршница”. (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• Имер Алиу: „Ваше е лично прашањедали жалите или не. Граѓаните бараат одВас, како Премиер на оваа земја да јапреземете одговорноста и да ги осудитеи да ги преземете сите законски чекори

во однос на тоа, тие кои се одговорниконкретно за случајот од понеделникот соновинарите, да ја сносат одговорноста”.(ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00 часот)• Додека бега од одговорност заинцидентот со новинарите, Вељановскипотврди за отстранувањето напратениците наредба дал лично тој. Адека непослушните ќе бидат отстранетиги предупредил и координаторите напратеничките групи на СДСМ и на НСДП.Лаже, одговорија од опозицијата. (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• Трајко Вељановски (кајрон): „Накоординативна средба непосредно председницата ги запознав присутните меѓукои и потпретседателот Јани Макрадулии координаторот на НСДП и ЛП ГоранМисоски дека согласно член 43 одЗаконот за Собрание на РМ ќе дадам(на кајронот пишува ќе дадат, м.з.)одобрување на овластените службенилица на органите на државната управаза постапување согласно споменатиотчлен. Одобрувањето беше доставенодо одделението за внатрешен ред наСобранието, веднаш по завршувањетона координацијата”. („Дрска лага иманипулација, одговараат Макрадулии Мисоски, Координација имаше, но занаредба на службите, не стана збор“,извор: МИА)• Јани Макрадули: „Јас ќе поднесам тужбаза клевета и навреда. Навистина, згрозенсум од оваа гнасна манипулација којасе сака да се сервира”. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Горан Мисоски: „Трајко Вељановские човек без образ и без морал. Тојдозволи неговите колеги, пријателии пратеници, со брутални полицискиметоди да бидат исфрлени од пленарнатаседница. Неговото денешно соопштениее крајно дрско и безобразно. Тоа не евистина. Тоа е лага. Затоа јас сакам да гиповикам сите колеги пратеници којштоприсуствуваа на таа координација да јапроговорат вистината”. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Приведен пијан прилепчанец кој со џипвлета на протестите на опозицијата (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• Со свирежи и извици новинарите годочекаа претседателот на парламентотТрајко Вељановски, по понеделничкатаседница на која по целиот хаос штосе случуваше, и тие беа исфрлени одсобраниската галерија. Инцидентот соновинарите беше и едно од прашањатаза премиерот Груевски. Го поставија одДПА, единствените опозиционери коибеа во Собранието, на седницата запратенички прашања. (ТВ Алфа, Дневникво 19:00 часот)• Трајче Грујоски, борец од НОБ: „Насекоја седница на Парламентот правеаџумбуш. Тропаа на тенџериња, викаа,урлаа. Али никој не им рече, замолчете”.(ТВ Алфа, Дневник во 19:00 часот)• Аналитичари Албанци сметаат дека тоашто се случуваше во понеделникот воПарламентот е сценарио на власта. Имзабележуваат на пратениците Албанци,105

106што се нафатиле да бидат дел од него. (ТВАлфа, Дневник во 19:00 часот)• Арифи ги повика новинарите напродолжување на дијалогот со Владата(ТВ Алфа, Дневник во 19:00 часот)• Новинарите го исвиркаа спикеротВељановски и ја напуштија седницата запратенички прашања. Протест порадипонеделничкото насилно отстранувањеод салата. И СДСМ организирашепратенички прашања, ама на отворено,пред Собранието. Добија можностстечајци, притворани, претставници наневладини. (ТВ Алсат М, Вести)• НДП со став: Буџетот за идната годинае кулминација на финансискатадискриминација врз Албанците. Одпартијата велат дека наместо инвестицииќе има емиграција. (ТВ Алсат М, Вести)• Редот и поредокот мора да се почитуваат.И Вељановски и Груевски жалат заинцидентот со новинарите. (ТВ Канал5, централно издание на Вести во 19:00часот)• Откако најави и пукотници, Заев јаподготви и пешадијата (ТВ Канал 5, Вестиво 19:00 часот)• Со пародија на Парламентот од кадеизлегоа и рекоа дека нема да се вратат,пратениците од СДСМ и денеска гиспроведуваа методите на непочитувањена институциите на РепубликаМакедонија и на системот на државата.Пред помал број љубопитни граѓаниглумеа седница за пратенички прашања.(„СДСМ со пародија на Собраниетово паркот ’Жена Борец‘“, ТВ Канал 5,централно издание на Вести во 19:00часот)• Спикерот на Парламентот во интервјуза МИА тврди дека сторил сѐ што е вонегова надлежност буџетот да бидедонесен во редовна процедура и даспречи инцидент од секаков вид. (МРТ1,Дневник 2 на МТВ во 19:30 часот)• Насер Селмани: „Изразување нанезадоволство со викање, свиркањеи скандирање, не е наш стил, или не еначин на кој ние сакаме да изразименезадоволство. Ако сакаше некој дасе солидаризира со нас требаше дане праша нас, како сакаме ние даго изразиме тој протест, а не да јазлоупотребуваат позицијата за незнам кои цели”. („Злоупотреба насобраниските известувачи“, МРТ1,Дневник 2 на МТВ во 19.30 часот)• Вељановски порачува: Политичкитеамбиции се минливи, само променитесе вечни. Жали за случувањата, нонаправил сѐ што може. (ТВ Сител, Вести)• Потребна е храброст и надминување натеснопартиските интереси за успех наМакедонија. За амбасадорот Волерс воедна демократија нема место за насилниинциденти. (ТВ Сител, Вести)• Заев открива: Тој ќе ги организирадемонстрантите за саботниот протест, итој ќе им плати автобус. (ТВ Сител, Вести)• Власта и опозицијата во меѓусебниобвинувања за насилна смена на власта:

Државен удар без удар (Ден, стр. 1)• Јани Макрадули, потпретседател наСобранието: „Вистинските пратеничкипрашања се овде. Нѐ исфрлија на улица,но нема да нѐ замолчат”. („Опозицијатасо свој уличен парламент“, Ден, стр. 4)• Процедурата, односно членот 128 одДеловникот, налага извештајот, откакоќе заврши претресот на амандманитево Комисијата за финансирање и буџет(КФБ), да биде потпишан единственоод претседателот на Комисијата. Вослучајов, потписот на претседателот(Марјанчо Николов) го нема, туку стојатпотписи на група пратеници. Потписнема ни на извештајот од Законодавноправнатакомисија, чиј претседателе Благородна Дулиќ. („Документи закршење на процедурата: Легитимностана буџетот“, Ден, стр. 7)• Гордана Силјановска: „Дијалогот севоди во парламентот, а не на улица и сорушење полициски блокади”. („Наместоод говорница, ќе разговараат прекуадвокати: Парламентот да не се сели восудница“, Дневник, стр. 1)• Одамна помина времето на уличнатадемократија и пуч-демократијата.(Димитар Мирчев, „Апел за држава“,Дневник, стр. 13)• Собранискиот канал воопшто не јасврти камерата кон новинарите, такашто граѓаните кои од дома ја следеаседницата за пратенички прашања,воопшто не можеа да видат што сеслучува во салата и дека новинаритего исвиркуваат претседателот. („Засрамното и насилно уривање надемократијата: Новинарско Уа запучистите!“, Фокус, стр. 1 и 3)• Македонија денес има само еднолегитимно барање – да ѝ се вратидемократијата. Со оваа влада, тоа еневозможно. Само фер и демократскиизбори, со нови правила на игра,избори што ќе ги организира неутраленфактор, а не Груевски, се решениетона оваа криза што ја предизвика еденинфантилен популист и насилник.(Бранко Героски, „Џабе везат“, Фокус,стр. 2)• Да им се спротивставиме на насилницитекои ја силуваа демократијата иго узурпираа нашиот граѓанскисуверенитет, со полициско дислоцирањена јавноста и опозицијата од Собранието!Ако не се спротивставиме на неправдата,и ние стануваме соучесници во чинењенеправда, се наведува во соопштениетопотпишано од Роберто Беличанец,Мерсељ Биљали, Никола Гелевски,Бранко Героски, Владимир Милчин,Жарко Трајаноски. („ГЕМ бара оставка одВељаноски, Груевски и од Јанкуловска“,Фокус, стр. 4)• Лилјана Георгиевска, предводничка накумановските стечајци: „Само со гаќитена Прометеј можат да обештетат неколкустечајци”. („Со гаќите на Прометеј даобесштетат стечајци“, Фокус, стр. 5)107

• МВР го призна првиот инцидент иги уапси пијаните возач и совозачотна џипот, кој завчера во Прилеп севтурна во масата и повреди тројца.(„Бесни насилници со автомобили газатдемонстранти!“, Фокус, стр. 5)• Бранко Црвенковски: „Можеби некојќе праша зошто пред седиштето навладејачката партија? Па, зашто токмутаа партија ја узурпираше државата и јапретвори во партиска држава”. („СДСМ:Ништо нема да нѐ спречи!“, Фокус, стр. 5)• Насер Селмани: „Тој ден во Собраниетосе прекрши домашното и меѓународнотозаконодавство прифатено од РепубликаМакедонија, кои ја гарантираатслободата на изразувањето и правотона јавноста да биде информирана. Сепрекрши член 16 од Уставот и член 10од Европската конвенција за заштита начовековите парава и слободи. Практичносе случи цензура, бидејќи некој решида им каже на новинарите што смеат даследат, а што не смеат”. ( интервју, „Немада дозволиме насилство врз медиумите“,Утрински весник, стр. 4.)• Кирил Божиновски: „Целта наЦрвенковски и на неговите најблискисоработници е да придобијат штоповеќе луѓе и да нѐ втурнат во состојбана инциденти и нереди. Секој од настреба да се запраша дали вреди да седава легитимитет и макар минималнаподдршка на човек како Црвенковски.Изборот е едноставен - или Македонијаќе оди назад или ќе продолжи да чекорипо патот на реформите, променитеи напорите за создавање и градењеподобра иднина”. („Полемика наКирил Божиновски и Андреј Петров заинцидентите“, Утрински весник, стр. 5)• Андреј Петров: „Сигурен сум дека сичул за Слободан Милошевиќ, но далисе сеќаваш на Николае Чаушеску, којима исто име, но и слични методи нафункционирање со твојот шеф, кој сеобидуваш да го браниш со потписот наедно срамно писмо”. („Полемика наКирил Божиновски и Андреј Петров заинцидентите“, Утрински весник, стр. 5)• Македонија оди кон катарза иослободување од стравот што го сеережимот. Запирањето на овој процессо сила и закани можат да ги донесепрвите жртви од што стравува Гошев исите слободоумни луѓе на оваа држава.Политичката борба треба да се одвиваниз институциите на системот и вопарламентот. Ама кога таму ги тепаатнародните избраници и се исклучувајавноста и кога низ собранискитеходници маршираат полицајци испратениод власта, тогаш барикадите на улицитестануваат парламент. Докажано низисторијата многу пати. (Ерол Ризаов,„Исвиркани Вељановци..”., Утринскивесник, стр. 10.)• Сите клучни снимки од настанот коидокажуваат што се случуваше во салатајавноста ѝ ги должи на Маринела. Кога сеслучи блицкригот, во моментите кога ситебевме исфрлени од салата, мене ми се108

помрачи умот. Стојам пред салата, предмене три реда битанги во вратоврски,и сфаќам дека Маринела е уште восалата. Радмила последна брутално јаисфрлија тројца, Маринела остана. Иодеднаш, меѓу нозете, под нозете набитангите, ја гледам Маринела каколежи. Едвај ја извлековме. Се молимедека сѐ ќе биде во ред со неа. Случајотсо Маринела е многу специфичен, несамо затоа што е трудна, не само затоашто нејзините снимки се бесценети,туку и заради простиот факт дека таане беше во нашата група што стоешепред говорницата. Таа не попречувашебуквално ништо. (Гордан Георгиев,„Проклет понеделник“, Утрински весник,стр. 11)• Новинарите на Велија Рамковски вчераво Собранието направија скандалдофрлувајќи му погрдни зборови напретседателот на Собранието ТрајкоВељаноски. Уште еднаш, нивнитесопствени интереси ги спроведувааво форма на божемно новинарство.Новинарите се срамат од нив.(„Новинарите на Велија го посрамотијановинарството - уште еднаш“, Вечер, стр.1, 3)• Никола Груевски: „Има постапка и ќеима завршница. Треба да се осудаттаквите чинови од сите страни”.(„Груевски вети завршница заинцидентот со новинарите“, Вест, стр. 2)• Советот за радиодифузија вчера гиповика сите институции и политичкисубјекти да им овозможат на новинаритенепречено извршување на нивнитепрофесионални задачи. („Советотза радиодифузија со поддршка замедиумите: Оставете ги новинарите даработат“, Вест, стр. 3)28 декември 2012• Собранието продолжува да работи безопозиција. Мнозинството ја прифаќаодговорноста за сите одлуки. (ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)• Опозицијата со претставки до Хелсиншки.Се жалат дека Вељановски ги снимал итајно. (ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00часот)• Тачи знаел за инцидентите и пред да сеслучат. Му најавиле странски дипломати.(ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00 часот)• Владејачката ДУИ оценува дека бојкототшто го избра СДСМ, не е најдобриот пат.Али Ахмети ќе се залага партијата наЦрвенковски да се врати во Собранието.(ТВ Алсат М, Вести)• Претседателот на ДПА Мендух Тачи, тврдидека политиките на СДСМ се лажни ивештачки. ДПА останува во Собраниетои бара ДУИ да ја напушти Владата. (ТВАлсат М, Вести)• Пратениците во Собранието одобријаМакедонија да ги земе новите кредити одСветската банка и Дојче банк во вкупнавредност од 300 милиони евра. (ТВАлсат М, Вести)109

• Ахмети со план да ја врати опозицијатаво Собранието. И Фуле со порака запомирување и политички дијалог. (ТВКанал 5, централно издание на Вести во19:00 часот)• Народните избраници дадоа зеленосветло за заемот од Дојче банк од 250милиони евра, и за 50 милиони долариод Светска банка. Опозицијата не бешена седницата. (МРТ1, Дневник 2 на МТВ)• Сценарио коешто опозицијата госпроведува деновиве е идентично каково 2010-та и 2011-та година, кога прекусоздавање политичка криза, СДСМ гиблокираше институциите на системот. Сѐе исто само овојпат мотивот е друг. (ТВСител, Вести)• Со поддршка на СДСМ и противење наВМРО-ДПМНЕ советниците во општинаОхрид го изгласа пет милиони потешкиотбуџет од лани, за 2013-та година. (ТВСител, Вести)• Вчера два часа стечајните работници гоблокираа влезот и излезот на Кумановокон Скопје, гневни што уште немарешение за нив бидејќи не се влезени забуџетот за идната година. („Продолжуваотпорот на опозицијата“, Ден, стр. 3)• Уранија Пировска: „Владата иминистерката за внатрешни работиќе треба да одговорат зошто на таасобраниска седница присуствуваапретставници на специјалните единици.Ќе треба да се одговори на многупрашања, а исказите што ги добивмеод пратениците ќе ни овозможат даводиме соодветна постапка. Направен епреседан со тоа што е згазен уставниотпоредок на Република Македонија. Од тојден демократијата во државава е мртва”.(Тони Ангеловски, „Мирен протест илинов судир на пладне“, Ден, стр. 5).• Едмонд Адеми, политички аналитичар:„ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ останаабез маските, и само истрајностана опозицијата и граѓаните ќедоведат до пад на овој режим”.(„Вонинституционалната борба иуличната демократија: Да се биде КралеМарко или граѓанин“, Ден, стр. 7)• Димитар Башески: „Јас со овој чекор,вака сам, му ја изразувам мојатаподдршка на Здружението на новинаритена Македонија и на македонскитеновинари воопшто, на оној бројпрофесионалци и слободољубиви луѓекои бараат и имаат право да добијатодговор за насилството извршено врзнив и врз слободата на информирањето”.(Александра Бубевска, „ДимитарБашески го напушти Друштвото написателите: Нема иднина во којаписателите се слуги“, Ден, стр. 4)• Демократски сојуз: Да се формиракомисија за инцидентите во Собранието(Дневник, стр. 3)• Али Ахмети: „Го осудуваме настанот соновинарите во Собранието. Медиумитетреба да се остават да си ја вршатпрофесионално својата работа безразлика дали нам ни се допаѓа нивното110

известување. ДУИ ќе придонесеопозицијата да се врати во Собранието”.(„Ахмети ќе ги смирува Груевски иЦрвенковски“, Дневник, стр. 2)• Kолку повеќе некои политичари гибараат странците, толку повеќе тиеупатуваат на решавање на проблемите ворамките на институциите на државата. Одидејата за меѓународно посредство штого побара Црвенковски се откажаа и САДи ЕУ и ОБСЕ („Опозицијата бара спас кајстранците, тие ја упатуваат на дијалог“,Дневник, стр. 3)• Жидас Даскаловски: „Барањата на СДСМи на ДПА, а во други констелации и наДУИ, за редуцирање на сувереноста наМакедонија до ниво на протекторат серадикални обиди за делегитимирањена власта во полза на партискиинтереси. Непочитувањето на државнитеинституции е меч со две острици бидејќииако партијата во опозиција може да имамоментна корист од наметнувањето намеѓународната заедница во политичкиотсистем, на долги патеки тоа ги поткопуватемелите на државата”. („Опозицијатабара спас кај странците, тие ја упатуваатна дијалог“, Дневник, стр. 3)• Сите политички лидери во Македонијатреба заедно да најдат решение заотворените прашања, напиша вчераеврокомесарот за проширувањеШтефан Филе на својот твитер-профил.(„Опозицијата бара спас кај странците,тие ја упатуваат на дијалог“, Дневник,стр. 3)• И уште нешто да потсетам, има многумлади пратеници во салата и многудруги повозрасни, кои веројатно не нисонувале дека ќе се најдат таму, дека иво минатото, како на пример во 2004година кога претседаваше покојниотЉупчо Јордановски имало обиди дасе попречи работата на Собранието,се тропаше со ѕвонци и разно разнитракатанци, се шетаа пратеници сотранспаренти во салата, беше и тојкако спикер опколен со пратеници одтогашната опозиција, од ВМРО-ДПМНЕ,му беше дури одземена и картичкатаза да не може да ја води седницата,но тоа не резултираше со исфрлањена опозиционите пратеници одсобраниската сала! (Владо Бучковски,„Ќе има ли крај на политичкото лудило?“,Дневник, стр. 14)• Понеделникот беше лош ден заМакедонија, но сигурно ќе беше 100пати полошо ако успееше походотна Црвенковски за меѓумакедонскисудир, ако не се донесеше буџетот и акоуспееше рушењето на уставниот поредокод страна на СДСМ... Диктаторот сенаоѓа на улица екс „Бихаќка“, денешна„Павел Шатев“. Таму има неограниченавласт веќе 21 година, уште од 1991година. (Влатко Ѓорчев, „Диктаторотод ’Бихаќска‘ ја нападна Македонија“,Дневник, стр. 15)• „...протестното исвиркување бешеидеја на новинарите од Фокус на којасе придружија и други колеги, а само111

Селмани си знае зошто има потреба даго приватизира потегот и да зборува занекакви обиди за злоупотреба. (ВладоАпостолов, „За нештата да станатпојасни“, Фокус, стр. 2)• Пол Волерс: „Оспорувањето на правото насите пратеници да учествуваат на пленарниседници е недемократско”. („СпоредВолерс исфрлањето на опозицијата енедемократско“, Фокус, стр. 3)• Тој 24.12 е прекрасен ден затоа штоконечно и народот и светот виде каквабрутална власт имаме. Недемократска,неконструктивна, безидејна, насилна, безполитичка култура и толеранција и безчувство за дијалог. Дефинитивно се потврдидека Никола Груевски не е премиер, тукувластодржец. (Стевчо Јакимовски, „Хорот нагуските“, Фокус, стр. 9)• Лидерот на СДСМ никако да сфати отиако веќе решил да оди на улица, тогашмора да има предвид дека силата наулицата ја дава токму народот. Улицатане е дворот на Бихаќска, каде што„папата“ си ги реди фигурите на своитекардинали. Улицата не е дури ниту„елитистичкото“ собрание, каде штоприврзаниците на Црвенковски можатда кинат жици, да сечат микрофони, дакинат лампиони и да маваат по своитеколеги, да дивеат врз говорницатаво анархистичка екстаза. (ЗоранДимитровски, „Црвенковски на улица сонародот што го остави на улица“, НоваМакедонија, стр. 12)• Ахмети ќе ја враќа СДСМ во парламентот(Утрински весник, стр. 1)• Зоран Јовановски: „Сето ова што сеслучуваше во парламентот, кршењето наДеловникот, Законот и Уставот, тепањетои исфрлањето на пратениците одопозицијата надвор од Собранието, какои насилната цензура на новинарскитеслободи, власта го направи само запари, и тоа за многу пари, за преку400 милиони евра само во овој кратокпериод. Со тоа власта покажа деказа да ги грабне парите е спремна сѐда направи. Тие пари на власта ѝ сепотребни за да си обезбеди поддршказа своето опстојување. Власта одбра насила да го задолжи секое четворочленосемејство во Македонија за нови 800евра”. („Опозицијата жестоко реагира“,Утрински весник, стр. 8)• Мислам дека понеделничките настаниќе ја парализираат Македонија вонејзиниот политички и демократски, паи економски развој во наредните десетгодини. Македонија, по понеделникот,веќе не е земја на која ѝ треба помошда се развива, туку е земја на која ѝтреба помош да се стабилизира. (СоњаКрамарска, „Повеќекратно политичкоубиство“, Утрински весник, стр. 12)• Замислете она што им се случувашена пратениците од опозицијата воСобранието да им се случеше напратениците од ДУИ. Замислете дагледавме како специјалните сили наполицијата наречени „собраниско112

обезбедување“ го влечат и клоцаатпо подот додека го исфрлаат надворкомандантот на ОНА, Али Ахмети.Замислете како на Теута Арифи, дакажеме со скршена нога, ѝ пристапуваатчетворица силни момци и како со крпаго бришат собранискиот под со неа.Замислете, бремената Ермира Мехметиод седиштето во парламентарните клупида биде влечена врескајќи за помош соцел да биде исфрлена од собранискатасала. И замислете, Талат Џафери, кој бисакал да им помогне на Теута и Ермира,да беше кренат на клоци и да му бешеискината облеката додека го изнесуваатод Собранието. Што ќе се случеше?(Ѓорѓи Спасов, „Што ќе беше ако му сеслучеше ова на ДУИ?“, Утрински весник,стр. 13)• Тешко се издржува без вистината, безтаа да се дознае, видете го мракот соинцидентот во Собранието, во кој секриеја снимки, изјави, сведоштва,вистини. Како да дознаат луѓето штонавистина се случува, како да дознаатдека тоа не смее да се случува - сонаредба на власта со тупаници, насилнода се изнесуваат новинари и пратеници,за да се создаде политички среќен човеккој ништо не знае, затоа што повторно,по наредба на власта, се создаваат живимртовци. (Билјана Секуловска, „Од увона уво“, Вест, стр. 19)• Во онаа ТВ-бурекчилница што ја користаткако владина исповедница за гревовите,ударното трио Силвана Бонева, ВладанкаАвировиќ и Благородна Дулиќ, зајакнатосо наводно засрамениот Влатко Ѓорчев,раскажуваше дека морале да гиотстранат новинарските екипи оти тиеимале стативи, камери и фотоапаратикои од галеријата можеле да паднат врзпратениците. Што се замислуваат? Деканекоја будала ќе зијани камера, и тоабаш на нив? Знаат ли тие колку чини еднакамера? По оваа исповед на измаченитепратенички, Силвана Бонева блесна согенијална идеја да ги стават новинаритезад непробојно стакло. Тоа е еден одначините пратениците од власта да сечувствуваат побезбедни. Веројатно,власта би била најбезбедна кога биги ставиле новинарите и зад решетки.(Горан Михајловски, „24 декември“,Вест, стр. 3)29 декември 2012• Власта во полициско-опозициски обрач.Мирни протести на отпорот. Црвенковскидаде пауза за празниците. (ТВ Алфа,Дневник)• Треба малку да се опаметат – сега јасмалку и политика во ова ќе внесам,меѓутоа еве навистина да покажеме евеколку е поубаво кога сме сите сложни,кога заедно пееме, се радуваме. А тиенека си мислат зошто во најголемитепости го вознемируваат народот, речемеѓу другото директорката на домотза деца без родители „11 Октомври“,Ристенка Атанасова. („Директорката на113

’11 Октомври‘ ја искара опозицијата“, ТВАлфа, Дневник)• Околу три илјади приврзаници наСДСМ денеска одржаа протестен собирпред седиштето на ВМРО-ДПМНЕ, воцентарот на Скопје. На присутните им сеобрати првиот човек на СДСМ БранкоЦрвенковски, кој рече дека Владата јаубива демократијата, а државната помоши вработувањата се вршат исклучивосо партиска книшка. На протестот сеобратија и други членови на опозицијата,а за време на новогодишните празниципротестите ќе бидат запрени. (ТВ АлсатМ, Вести)• Бранко Црвенковски: „Денес смесобрани токму пред оваа зграда, затоашто со години во оваа земја човек неможе да се вработи во администрацијатаако нема партиска книшка. Затоа штоне може да се избере ниту судија, нитуобвинител дури тука не дојде и не сезаколне на верност на нивната партија.Затоа што ако си земјоделец, и акосакаш да си ги земеш субвенциите илида добиеш државно земјиште да гообработуваш, прво ќе те проверат далиси на нивните партиски списоци. Затоашто ни социјалната помош повеќе неја делат по социјални установи туку понивните партиски седишта”. (ТВ Алсат М,Вести)• Андреј Жерновски: „Но, џабе Груевски,народот е тука и не можеш да го спречиш.Џабе МВР ги стопира автобусите. Горданадај, Гордана знај, Гордана нема крај!114

115

До крај ќе одиме. Нема враќање назад.Дозволете пред сѐ да ги поздравименовинарите и снимателите. Вие сте тукадобредојдени. Еден голем аплауз за нив.Тука никој нема да ве тепа. Тука сте насигурно. Слушам вчера објаснувањезошто ги отстранија новинарите: за дане паднела камера на некоја скапоценаглава, дпмне-овски пратеник. До тамуодат небулозите”. (ТВ Алсат М, Вести)• Опозицијата пред седиштето на ВМРО-ДПМНЕ. Протестите ќе мируваат запразници. Потпретседателот на СДСМЗаев, не беше меѓу лидерите наденешните протести. (ТВ Канал 5, Вести)• Опозицијата одржа протестен собир председиштето на ВМРО-ДПМНЕ во Скопјепоради случувањата во Собранието.Најавија продолжение на протестите, нодури по Нова Година. (МРТ1, Дневник 2на МТВ во 19:30 часот)• Во период кога државата е предЕвропската унија, неодговорнитеполитичари кои се плашат дека нема дадојдат на власт, спроведуваа сценариона улична демократија. Социјалиститена конгрес побараа: Стоп за рушење надржавата. (ТВ Сител, Централен дневникво 19:00 часот)• СДСМ се преброи пред штабот наВМРО-ДПМНЕ. Масовноста изостанана денешниот митинг. Црвенковски ќемирува до среда. (ТВ Сител, Централендневник во 19:00 часот)30 декември 2012• Политиката и во новогодишните честитки.Црвенковски порачува: Среќна Нова,ама за нас враќање нема. (ТВ 24 Вести,Дневник)• Лилјана Поповска по втор пат заинцидентите во Парламентот. Билаизвадена од контекст. (ТВ Алфа, Дневникво 19:00 часот)• Народниот правобранител загриженза насилствата врз пратениците иновинарите. Интервју. (ТВ Алфа, Дневникво 19:00 часот)• Бранко Црвенковски вели дека 2013-та година ќе биде уште потешка заграѓаните. Во новогодишна видео поракаобјавена денес, тој им вели на граѓанитеда не очекуваат ништо добро, а државатаја нарекува партиско-полициска.Опозицијата вчера ги прекина протеститезапочнати веднаш по тензиите во инадвор од Собранието, и најави дека одсреда ќе продолжи со т.н. „Граѓанскипарламенти“. (ТВ Алсат М, Вести)• Бранко Црвенковски: „Или ќепродолжиме да живееме понижени,замолчани, стуткани, згазени во страв иво срам, или ќе го кренеме својот глас.Ќе се бориме и ќе се избориме за своетодостоинство. Ќе ја добиеме оваа битказа својата иднина и иднината на нашитедеца. Трето нема”. (ТВ Алсат М, Вести)• Политички бурна година која завршисо насилство во законодавниот дом (ТВ116

Сител, Централен дневник во 19:00часот)• Година на опасно живеење (Ден, стр. 1)• Во саботата, конечно, бевме сведоци намирни и достоинствени протести противвласта. Немаше насилство, изостананедоличното однесување, а за физичкипресметки и да не зборуваме. Значи, семожело! Ама кога нечестивиот ќе ја однесешегата. (Сотир Костов, „Во име на народот,не е сѐ дозволено“, Дневник, стр. 16)• Којзнае уште колку наместениизбори ќе моравме да изгубиме,да не беше онаа негова грандиознаглупост од 24 декември, кога нашиотдиктатор и официјално ја суспендирапарламентарната демократија и сотоа не ослободи од мачната обврскада легитимираме уште еден неговбожемен триумф. Сега, Никола, веќенема образ да го бара тоа од никогониту, пак, начин на тоа да не принуди.Може само да одлучи да продолжисам да си се реизбира. Како монарх.И онака од Македонија направимонархофашистичка диктатура. (БранкоГероски, „Новогодишен подарок“, Фокус,стр. 2)• Денеска треба да одржиме парастосза најголемата жртва од полицискатаакција во законодавниот дом што јапроследивме на 24 декември. Да,денеска вадиме 7 дена од убиството надушата на демократијата во Македонија.(Јадранка Костова, „Парастос задемократијата“, Фокус, стр. 2)• Опозицијата ја обвини полицијата декаповторно ги блокирала патните правци, гиконтролирала возилата и не дозволувалаавтобусите да дојдат во Скопје. („Напротестот пред штабот на ДПМНЕопозицијата најави: Нема назад, од средасекој ден на улица!“, Фокус, стр. 4)• Ова што се случи во парламентот на24.12.2012 е, и колку што времетоодминува, ќе се кристализира каковододелница на македонската транзицијакон диктатура. Запрен е демократскиотод, и мислам дека е потполно уништенанашата европска перспектива. Тоа е ТОАшто е сторено, Вие трагични кловнови надиктатурата! Само преку овој настан ќеВе паметат Вас и нашиот општ идиотизам,кој доследно го изразувате. (ЉубомирД. Фрчкоски, „Насилството и крвавитекловнови“, Фокус, стр. 10)• Јани Макрадули: „...згрозен сум одгнасната манипулација на Вељановскидека ни најавил примена на сила, тоане можам да го разберам. Останува навремето кога Трајко ќе признае декабил во 9:58 со Димовски кај Мијалковда ја добие задачата и да му наредаткако треба да каже... Премиерот енарачател, но кривична одговорностима најмногу кај Гордана и Трајко, падали тие во судската постапка ќе гокажат нарачателот – ќе видиме”. („ЈаниМакрадули, пратеник и кандидат заградоначалник на Скопје од СДСМ: Предда го спроведе сценариото на Груевски,Велјановски беше на консултации кајМијалков“, Фокус, стр. 13)117

• Политичката криза е главнатанедовршена задача од 2012 („2013 -Година на тешки политички одлуки“,Нова Македонија, стр. 1)• За да се оствари правото на пратеницитеда учествуваат на седницата, тие што гопопречуваа тоа беа отстранети. Тука,друга филозофија нема. (Дарко Јаневски,„Киселото млеко на Пол Волерс“, НоваМакедонија, стр. 12)• Една седмица по трагичниот денкога македонската, и онака слабадемократија, доживеа самрак ичасови до почетокот на Новатагодина впечатоците се средуваат, новознемиреноста останува. Властапрактично го дерогираше поредокот,користејќи ги сите механизми занаметнување на својата волја какоединствено релевантна, а опозицијаташто го напушти парламентот ја освојуване само улицата туку влегува и вофилм наречен „Отпор“, веќе виден вососедството. (Билјана Ванковска, „Ниеза-едно“, Нова Македонија, стр. 13)• Преку ноќ беше формиран т.н. Фронтза Македонија, контрапротест напротестот на СДСМ, како врв на протестпротив протестите во земјава, на кој мунедостигаше искра да ја турне земјата вонасилна граѓанска војна. (СлободанкаЈовановска, „Година на секој противсекого“, Утрински весник, стр. 2)• Димитар Димитров: „Уверен сум деканема човек во Македонија кој не јадоживеа болно драмата со буџетот икој не посакува таа да остане зад нас.Тоа беше општ национален пораз,во кој нема победени и победници.Непосредно, најголеми губитницисе претставниците на народот –пратениците”. („Песимистички прогнозиза 2013 година: Кризата е длабока,перспективите мрачни“, Утринскивесник, стр. 4)• Мирјана Малеска: „Да се исфрлат насилапратеници и новинари од законодавниотдом, да не се почитуваат законскитеи деловнички правила, колку и да сенесовршени, е апсолутно неприфатливо.Ако поминеме преку ова како да несе случило, легитимираме насилство,легитимираме владеење на луѓе, а невладеење на правила”.(„Песимистичкипрогнози за 2013 година: Кризатае длабока, перспективите мрачни“,Утрински весник, стр. 4)• Сите политички лидери во Македонијатреба заедно да најдат решение заотворените прашања. Политичкитенесогласувања не треба да се решаваатсо насилство, и не треба да влијаат наработата на новинарите, наведува Филена својот профил на Твитер. („Статус наФејсбук: Еврокомесарот со новогодишнапорака до македонските политичари/Филе: Претстојната пролет одлучувачказа Македонија!“, Вечер, стр. 2)• Бранко го повика народот на буна противГруевски (Вест, стр. 5)118

31 декември 2012• МВР ја отфрли претставката на ЗНМза исфрлањето на новинарите одсобраниската галерија. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)1 јануари 2013• Не е употребена прекумерна сила врзновинарите во собраниската галеријаод каде беа исфрлени, децидна еминистерката Јанкуловска. Не сакаше даго коментира заклучокот на внатрешнатаконтрола, но на новинарите им порачада се вразумат и да се вратат напреговорите со Владата. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• МВР наведува дека претседателот наСобранието побарал да се воспоставиред во собраниската сала и да сесоздадат услови за отпочнувањепленарна седница. За новинаритешто се наоѓале во галеријата билоoценето дека треба да им се укаже даја напуштат салата и случувањата даги следат од прес-центарот. Повеќетоновинари така постапиле, а помал делсе конфронтирале со собранискотообезбедување. („Јанкуловска ќе бараначин да ги надмине недоразбирањатасо ЗНМ“, Дневник, стр. 4)• За новинарите кои известуваат одмакедонскиот парламент, споредСВКПС, постоела процена „декатреба да им се укаже да ја напуштатсалата сѐ до создавањето услови занормално работење на Собранието ипочнувањето на седницата“. („МВР ненашло прекумерна употреба на сила врзновинарите“, Утрински весник, стр. 3.)• Пред неколку дена беше спречен обидза насилно заземање на парламентоти погазување на волјата на гласачитеод последните парламентарни избори,од пред година и пол. За среќа, иакосо последици за угледот на државата,Македонија не дозволи уривање на долгоградената демократија и легитимноизбраната власт на слободни и феризбори, ниту пак блокирање на земјатаи штети врз граѓаните со неизгласувањена буџетот, рече Груевски во своетоновогодишно обраќање и додаде деканосителите на овој недемократскичин имаат шанса да повратат дел одзагубениот углед на земјата доколкунабрзо се вратат во парламентот иучествуваат на следните локални избори,кои мора и ќе бидат како и претходнитефер, слободни и демократски.(„Опозицијата ја одби поканата напремиерот за враќање во парламентот“,Утрински весник, стр. 3.)• Премиерот Груевски може да има каквисака новогодишни желби. Ние, во повеќенаврати, кажавме дека на избори можеда се оди само со променет изборензакон и со пречистен избирачки список,според препораките на ОБСЕ и ОДИХР,119

ни изјави потпретседателот на СДСМ,Гордан Георгиев. („Опозицијата ја одбипоканата на премиерот за враќање вопарламентот“, Утрински весник, стр. 3.)• Мислев дека по ваков обид за пуч што сесмета за најголем удар по стабилностана државата ќе уследи бран на апсењана сите пучисти. Разузнавачките иизвестителни специјални служби коибудно ги следеле непријателите надржавата сигурно ги знаат сите плановиза соборување на целиот државен врв, напретседателите на државата и собраниетона премиерот, на генералштабот иза освојување на слободарската инезависна МРТВ. Од сето тоа ништо. Ниспектакуларни апсења, ни камери, нилисици, ни специјалци со капуљачи.Наместо пуч, работата излезе пуф.(Ерол Ризаов, „Како од пуч стана пуф“,Утрински весник, стр. 6)• Меѓутоа во Македонија се случи нештошто не се случило по 1989 ниту во Русија,Узбекистан или Белорусија. Пратеницитеи медиумите беа исфрлени насилаод страна на специјални сили за брзаинтервенција! Затоа сосема е оправданапелот на опозицијата за демонстрирањена граѓанската непослушност инакуконцепт промовиран од страна на ЕнриДејвид Торо уште во 1849. Во есејот„Отпор кон власта“, Торо се повикал награѓанска непослушност протестирајќипоради ропството во САД и војнатаво Мексико. Својата непослушност јаизразил со неплаќање данок прифатенаод страна на бројни истомисленици.(Нано Ружин, „Граѓанската непослушностe потреба на демократијата“, Утринскивесник, стр. 13)• Да потсетиме, и по ќотекот напратениците од опозицијата, и насилнотоизвлекување со 40-тина полицајци одМВР, галеријата остана затворена зановинарите. („Секторот за внатрешнаконтрола ја одби претставката од ЗНМ:Нема бруталност врз новинарите воСобранието“, Вест, стр. 2)2 јануари 2013• ЗНМ контра МВР:Не може никој да нее одговорен, а цел државен врв дажали за насилното бркање новинари.Опозицијата ја продолжува биткатаод улица. На избори само ако не гиорганизира Груевски. Поделеноста,особено етничка и политичка, најголемпредизвик за 2013-та. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Гордан Георгиев: „Али Ахмети повторнопосле понеделникот нема кредибилитет,интегритет да посредува во било што.Тој и неговите пратеници беа неми,но за жал соучесници во настанот воСобранието”. (ТВ 24 Вести, Дневник во20:00 часот)• Опозицијата ќе ги бојкотира изборите.За нив повеќе не се важни нитуимплементацијата на препораките наОБСЕ, ниту прочистениот избирачкисписок. Кабинетот на Груевски е120

недемократски, и тој не може даорганизира фер и демократски избори,е ставот на здружената опозиција. (ТВАлфа, Дневник во 19:00 часот)• Гордан Георгиев: „Ставот на партијата едека нема да одиме на избори. Условитекојшто се спомнуваат, гледам декаЈас сум цитиран и Заев, беа важечкидо пред ’Црниот понеделник‘ когасе случи насилството во Собраниетои со пратениците и со новинарите.Претходните услови, се сеќавате бешеизбирачки список, и препоракитена ОБСЕ и ОДИХР, коишто властане ги прифаќаше. Од тој ден, од тојпонеделник, тие услови веќе стануваатирелевантни во ситуација во која имамедиктаторски режим, којшто не можеда организира нормални, слободнифер избори. Затоа повторувам, ние наследните избори нема да учествуваме”.(ТВ Алфа, Дневник во 19:00 часот)• ЗНМ не се разбра со МВР. Нема одговорзошто новинарите беа избркани одсобраниската галерија и кој ја донелодлуката. (ТВ Алфа, Дневник во 19:00часот)• СДСМ објави дека ќе ги бојкотирапретходните локални избори.Исфрлањето на пратениците од салатаво Собранието покажувало дека не можеда се гарантира демократски изборенпроцес. (ТВ Алсат М, Вести)• СДСМ безусловно се откажа одизборите. Немало да ги исполнуваатновогодишните желби на Груевски иАхмети. (ТВ Канал 5, централно изданиена Вести)• СДСМ ја отфрли иницијативата наПремиерот Груевски за враќање наопозицијата во Парламентот и за настапна локалните избори. И Заев и Георгиев,во интервју велат во март ќе оделе наизбори само со измени на изборниотзаконик и прочистен избирачки список.Од владејачката ВМРО-ДПМНЕ велатбарањата им се веќе исполнети. (МРТ1,Дневник 2 на МТВ во 19:30 часот)• Бранко Црвенковски и СДСМ играатмајтап со јавноста и гласачите. На изборине одат а можеби и ќе одат зависноод тоа колку нереди и инциденти ќепредизвикаат по улици и колку странскаинтервенција и посредување ќе успеатда навлечат за потреби на свои интереси.Како и да е, Македонија станувазаложник на кариерата на БранкоЦрвенковски. (ТВ Сител, Централендневник во 19:00 часот)• За ЗНМ е несфатливо Секторот завнатрешна контрола и професионалнистандарди при МВР да не утврди никакваодговорност за исфрлувањето нановинарите од собраниската галерија,иако за таа постапка претходноизразија жалење претседателот наРепублика Македонија, претседателот наСобранието и претседателот на Владата,се вели во соопштението на ЗНМ. („ЗНМ:Одговорите на МВР не се однесуваатна поднесената претставка“,ТВ Сител,Вести)121

• СДСМ блиску до бојкот на претходнителокални избори. Конечната одлуказависи од подготвеноста на Владатада одржи фер и демократски избори.Здружението на новинарите и натамубара да се утврди одговорноста занасилното исфрлање на новинарите одсобраниската галерија на 24 декември.(ТВ Телма, Вести во 18:30 часот)• Препораките на ОБСЕ/ОДИХР севметнати. ДИK потврди дека Избирачкиотсписок е прочистен. Генерално, сѐ есредено. Kои барања сега ги има СДСМ?Секогаш ќе има ситни препораки,кои можеби ќе треба да се вметнат,но тоа не значи дека сите треба дабидат исполнети, вели политикологотВладимир Божиновски. („Иако ситебарања на опозицијата беа прифатени,СДСМ со бегање од избори ја заплеткуваситуацијата“, Дневник, стр. 3)• Има ли во државата некој што ќепреземе одговорност за партискополицискиот пуч, праша Георгиев,според кого, актуелната власт немакапацитет да организира фер, слободнии демократски избори. („Георгиев: Кој ќеодговара за партиско-полицискиот пуч?“,Фокус, стр. 5)• Џим Бумелха, претседател наМеѓународната федерација на новинари:„Ја осудуваме одлуката да се отстранатновинарите од јавна дебата за крупнатема од јавен интерес... Со давањетонаредба да се отстранат новинарите,властите посакаа да бидат тие штоќе решат за што ќе се известува”.(„Исфрлањето на новинарите одсобраниската галерија: За претставкатана новинарите одлучувала сестра напратеничка од ВМРО-ДПМНЕ!“, Фокус,стр. 7)• Арне Кониг, претседател на Европскатафедерација на новинари: „Одлукатае повеќе обид за контрола наинформациите отколку загриженост забезбедноста. Нашите колеги заслужуваатизвинување и ветување дека такви меркинема да се повторат”. („Исфрлањето нановинарите од собраниската галерија: Запретставката на новинарите одлучуваласестра на пратеничка од ВМРО-ДПМНЕ!“,Фокус, стр. 7)• Алејата на великаните и бесмртнитево МАНУ и натаму е во вселенски мири спокојство. Научниците академициработат на стратегијата за иднината наМакедонија. За дешифрирање на тојлавиринт им треба апсолутна тишина. Ќеја добијат уште малку, сега водата ни едо гуша. Штом нарасне поплавата уштедва прста, ќе викнат хорски - еурека.(Ерол Ризаов, „Оставката на писателот“,Утрински весник, стр. 6)• Со денови јавноста ги слуша изјавитена државниот врв кој се оградува одсобраниските случувања. Што е уштепочудно, од една страна изразија жалењеза инцидентите, а од друга страна, пак,внатрешната контрола пресуди декаполицијата не пречекорила никаквиовластувања. Ако инцидентот не се122

случил, а новинарите не биле допрениниту со прст, ниту пак некој присилноги изнел од нивната „втора работнаканцеларија“, тогаш за што изразижалење државниот врв и на што сеоднесуваа дадените верувања, декаситуацијата ќе има разврска? (ДаниелаТрпчевска „А, политичка одговорност?“,Утрински весник, стр. 12)• Македонија станува заложник накариерата на Бранко (Вечер, стр. 1)• ЗНМ се чуди и како Секторот завнатрешна контрола воопшто не утврдиодговорност за исфрлувањето нановинарите, на толкаво жалење штопретходно го изразија како претседателотна Македонија Ѓорге Иванов и наСобранието Трајко Вељановски,така и премиерот Никола Груевски инеговата заменичка Теута Арифи. Акоодлуката била уставна и законска,зошто државниот врв изрази жалење?,прашува ЗНМ. Патем, потсетува декасѐ додека институциите не го расветлатслучајот, ЗНМ останува на одлуката запрекин на разговорите со Владата. („ЗНМпрашува: Ако исфрлањето на новинаритее уставно, зошто жали државниот врв?“,Вест, стр. 4)3 јануари 2013• Собранието ги казни опозиционерите.Пратеничката плата скастрена на еднатретина. Реакција на опозицијата:Кратењето на платите е мала цена задемократијата. Вељановски прво некакаже кој ги влечеше пратениците иновинарите. (ТВ 24 Вести, Дневник во20:00 часот)• Соопштение за јавноста на СДСМ: „Гоповикуваме режимот да продолжи ипонатаму со партиско полицискиот пуч,слободно нека спроведува фингираниистраги, нека бегаат од сопственатаодговорност, нека продолжат да глуматдека се е нормално во државата, некапревземаат мерки против опозицискитепратеници”. Соопштение за јавноста наВМРО-ДПМНЕ: „СДСМ не реагираше коганивните пратеници кршеа државен имот,кој директно е платен од граѓаните, коганападнаа Претседател на Собрание, сезакануваа на пратеници и ги покриваасобраниските камери, за да граѓаните него видат нивното сценарио. Очигледно напратениците на СДСМ им се битни самофинансиските примања и воопшто не сесекираат за тоа на кој начин го уриваатугледот на Македонија”. (ТВ 24 Вести,Дневник во 20:00 часот)• Изет Зекири, пратеник на НДП: „НајпрвинСобранието, односно тимот што одлучилнамалување на плата да формиратим за анализирање на состојбитешто ги имавме во Парламентот, засуспендирање на демократијата и тој тиммора да одговори кои се причините заскандалозното исфрлување новинари одпарламентот и употреба на сила противпратениците. Потоа кој дал наредба затаа интервенција во парламентот и коисе предлог мерките за разрешување наовие проблеми”. (ТВ 24 Вести, Дневникво 20:00 часот)123

• Еден ден по најавата дека СДСМ немада учествува на локалните избори,своето учество на нив го потврди ДПА.Претседателот на партијата, Мендух Тачи,најави дека се заинтересирани само заопштините каде што живеат Албанци, ноовојпат нема да настапат во Кичево. Изабележува на Владата за многу работи,но не спори дека таа може да организирафер избори. (ТВ Алфа, Дневник во 19:00часот)• Зоран Заев: „СДСМ на моментот наподнесување на листи, има одлука дане се учествува на избори. Јас каконејзин потпретседател прв тоа ќе госторам. Нема да поднесам кандидатураза градоначалник на Струмица, иапсолутно сум целосно со ставовитена мојата политичка партија на чиечело и раководство сум. Не можеме даживееме бесконечно во оваа диктатура,и се надевам дека односите ќе сенормализираат во државата. Оваа власте најодговорна и треба да ги преземенеопходните чекори”. („Заев: АкоЦрвенковски се премисли, победувам наизбори“, ТВ Алсат М, Вести)• Борис Кондарко: „...интенцијатаи смислата на законот е радитранспарентност и доверба во работатаи одлучувањето на изборните органида биде застапена опозицијата. Соова се остава еден простор, еднаголема празнина која реков понатамуможе да отвори и други технички иадминистративни, но не толку технички иадминистративни колку правни, можебиполитички прашања кои би ги довеле вопрашање или би ги проблематизиралеизборите воопшто”. („Претседателот наДИК се сомнева дека без опозиција можеда се спроведат избори“, ТВ Канал 5 ,централно издание на Вести)• Александар Петрески: „Јас мислам декаизбори нема да има, бидејќи изборибез опозиција не се тоа избори. Тоа евеќе едноумие. И дека такви изборине му користат на никого. Тогаш значипобедниците ќе се знаат однапред, какошто впрочем беше во комунизмот. Имислам дека нема да дојде до сето тоа.Мислам дека или ќе имаме демократскиизбори, или воопшто нема да имаизбори”. („Петрески ќе почитува одлуказа бојкот на изборите“, ТВ Телма, Вестиво 18:30 часот)• Бранко Црвенковски треба добро даразмисли што ќе понуди за пресврт.Едно е сигурно. Бојкотот не е дел одрешението. Тоа е дел од проблемот.124

Бојкотот на изборите повеќе личи нанапуштање на надежите отколку наплатформа за победа. (Ерол Ризаов,„Кого ќе бојкотира СДСМ“, Утринскивесник, стр. 10)• Јове Кекеновски: „Бидејќи немаше волјаполитичката криза да се надмине сомедијаторство на домашни посредници,очекувам непосредно пред изборитедо израз да дојде посредничкатаулога на меѓународната заедница.Тогаш на иста маса ќе седнат дветеспротивставени страни и избори ќеима, дури и можно е опозицијата којаго бојкотира Собранието, да се вратии во законодавниот дом”. („Експертитене веруваат во најавите за бојкот наизборите: Бранко ќе бојкотира, аградоначалниците на СДСМ најавуваатпобеда“, Вечер, стр. 3)• Муса Џафери: „Ова е нивна опција којаможе да биде фатална за нив. Ние не битребало да дозволиме да ја молиме добескрај опозицијата за да учествува налокалните избори. Се работи за биткана локално, а не на централно ниво”.(„Џафери: Нема до бескрај да ја молимеопозицијата“, Вечер, стр. 3)4 јануари 2013• СДСМ во вторник ќе каже под кои условиќе учествува на локалните избори.Власта бара опозицијата да се врати воСобранието. (ТВ 24 Вести, Дневник во20:00 часот)• Апел од Брисел за политичкитеслучувања во земјава. СебастијанБрабант: „Ги повикуваме да сеоднесуваат на начин кој е во согласностсо уставот и законите и да делуваат низпарламентарната процедура што е вонајдобар интерес на граѓаните кои гиизбрале да ги претставуваат”. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Опозицијата продолжува со протеститево Скопје и во другите градови низземјава. Како што изјавија социјалдемократитеизлезот од оваа ситуацијаго гледаат во техничка влада. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Заев очекува СДСМ да донесе мудраи разумна одлука. Зоран Заев: „Ќе125

испорачаме најверојатно барање ицели, којшто според нас треба да бидатприфатливи и за власта”. (ТВ Канал 5 ,централно издание на Вести во 19:00часот)• Европската унија со загриженост гинабљудува политичките судири во иоколу собраниската зграда и ги повикувасите страни веднаш да запрат соагресивни и провокативни акции. Бриселбара дијалог во Парламентот. (МРТ1,Дневник 2 на МТВ во 19:30 часот)• Без одлагање да се стави крај наконфронтациите. ЕУ не го поддржуваповикувањето на граѓансканепослушност и продолжување напротести и блокади на раскрсници низМакедонија од активисти и поддржувачина СДСМ. (ТВ Сител , Централен дневникво 19:00 часот)• Што ќе работат и од што ќе живеатако продолжат со бојкот и нереди поулици? Нема да има членови на СДСМни во Парламентот, ни градоначалници,ни идни директори или членови наопштински совети. За ова раководство наСДСМ, најважно е Бранко Црвенковскида остане лидер а членството да завршина питачки стап. (ТВ Сител, Централендневник во 19:00 часот)• Протести низ бројки: За Црвенковски нестојат повеќе од 290.000 пензионери коиимаат за 40 отсто повисоки пензии, ниту300.000 студенти кои добија бесплатностудирање. На улиците не излегуваат ниту350.000 граѓани кои добија легализацијана дивоградбите за само едно евро поквадрат. СДСМ и Бранко Црвенковскидоживеаја фијаско и на уличнатаполитика. (ТВ Сител , Централен дневникво 19:00 часот)• Република Македонија ќе ја изгубипозитивната препорака и шансите задатум за преговори со Европската унијапоради бојкотот на изборите од БранкоЦрвенковски. Странски дипломати заСител велат дека земјата во која лидерина опозицијата предводат тепачки соспецијалци, и со сопствениот народ немаголеми шанси да стане дел од Европскатаунија. Домашните експерти пак, го делатистиот став, и дополнуваат дека бојкототна изборите дефинитивно значи губењена кандидатскиот статус. (ТВ Сител,Централен дневник во 19:00 часот)• ЕУ ги повикува лидерите на ситеполитички партии и нивните поддржувачибез одложување да им стават крај наконфронтациите и да делуваат прекурасправа во Собранието. (ТВ Телма,Вести во 18:30 часот)• И вечерва во Скопје и во неколку другиградови ширум земјава здруженатаопозиција организира протестнисобирања и граѓански парламент подотворено небо... Потсетуваат дека на 24декември, или како што го нарекуваат„црниот понеделник“, во земјата беасуспендирани Уставот, собранискиотделовник, законите, пратеничкиотинтегритет и конечно суспендирана бешедемократијата. Порачаа дека власт која126

спроведува насилно владеење треба даси замине. („Протест пред ’Рекорд‘“, ТВТелма, Вести во 18:30 часот)• Опозицијата цврсто решена да гибојкотира изборите (Ден, стр. 1)• Продлабочувањето на политичката кризаби можело да се избегне со формирањедруг вид влада. („Емилијан Станковиќ:На избори само со техничка влада“, Ден,стр. 4)• Алберт Муслиу: „Ако пред две години сеодеше на избори баш поради блокадана парламентот, сега ситуацијата епоекстремна и најлесно се решава сонови избори”. (Ден, стр. 5)• ВМРО-ДПМНЕ веќе изјави дека барањетое неприфатливо и го сметаат за уценазашто власта е добиена на фер идемократски избори. И ДУИ и ДПАсе категорично против таква влада.(„Барањето на СДСМ без поддршка:Техничка грешка е да се бара техничкавлада“, Дневник, стр. 1)• Во овој момент, одлука за бојкот намартовските избори се уште нема, велиИвон Величковски, претседател наЛибералната партија. („Кај сојузницитена СДСМ бојкотот не е на дневен ред“,Дневник, стр. 3)• ВМРО и СДСМ не сакаат да слушнатза средба. („Странците ќе ги соочатГруевски и Црвенковски“, Фокус, стр. 5)• ЕУ ги повикува лидерите на ситеполитички партии и нивните поддржувачида стават крај на овие конфронтации,без одложување. Ги повикуваме да сеоднесуваат на начин кој е во согласностсо Уставот и законите, но и да дејствуваатниз расправа во Собранието што е вонајдобар интерес на граѓаните кои гиизбрале за да ги претставуваат нивнитеинтереси во парламентот, додава(Себастијан) Брабант, со што испратипорака дека Брисел сака опозицијатада се врати во законодавниот дом и дане помислува на бојкот на претстојнителокални избори. („ЕУ повика да сесмират страстите во Македонија“, НоваМакедонија, стр. 4)• Освен базичните предуслови запрочистен избирачки список и изборнарегулатива со вклучени препораки наОБСЕ/ОДИХР, сега логично се поставувапрашањето кој ќе ги организираизборите. Ако овој режим покажадека можат да тепаат за буџет, да тепабуквално за пари, тогаш зошто би севоздржала да користи сила и на избори,рече портпаролот на СДСМ, ЕмилијанСтанковиќ. („СДСМ однадвор јасен, авнатре маглив“, Утрински весник, стр. 3)• Завчера во изјава за Утрински весникуниверзитетскиот професор ДенкоМалески во таа насока рече дека„доколку опозицијата сака да предизвикастранска интервенција“ може да јаочекува изненадување наречено молк.(„СДСМ однадвор јасен, а внатремаглив“, Утрински весник, стр. 3)• Тогаш сметавме дека немаме друг избор.Ако нема регуларни избори, тогашнатпреварот нема никаква смисла. Не ни127

беше важно колку пратеници ќе имаме воСобранието. Дали еден, двајца или нитуеден, што можеше реално да се случи ида не ги бојкотиравме изборите. На тојначин ние го искажавме нашиот револти незадоволство, се потсетува Гошев.(„Гошев: Не е лесно да се донесе одлука забојкот“,Утрински весник, стр. 3)• Едвај стотина граѓани, главно активистиплатени од Сорос, секоја вечер главно гиблокираат скопските улици: Фијаско науличната политика на Бранко (Вечер, стр. 1)• Ако не одат на избори, на СДСМ ѝ сезаканува исчезнување или внатрешенраскол (Вечер, стр. 3)• Според СДСМ, овој режим повеќе неманикаков кредибилитет да гарантирадека ќе организира фер, слободни идемократски избори, па бара да сеформира техничка, експертска иликаква и да е друга влада, со мандат даорганизира фер избори и да го обавитоа. Во СДСМ велат дека партијатанема да учествува во таа привременавлада. („Вонреден конгрес на ’ПавелШатев‘ - СДСМ ќе го договара бојкотот наизборите“, Вест, стр. 2)5 јануари 2013• Експертите предупредуваат: политичкитепревирања ќе удрат врз економијата (ТВ24 Вести, Дневник во 20:00 часот)• Теута Арифи: „Имајќи го предвид фактотдека последните настани апсолутноги размрднуваа внатрешните односи,внатрешните политички односи,мислам дека ќе треба да почнеме даразмислуваме за излез од ситуацијата, зада можеме да добиеме еден што подобари покоректен извештај во април. Какошто се знае тој извештај се работи, требада се работи од Комисијата, значи нетреба ние да го доставуваме, но секакодека ќе известува за нашите состојбии како таков мислам дека треба да сеработи да отприлика да се враќаатработите на позитивна насока”. („Арифи:Можно е странско посредништво за излезод кризата“, ТВ 24 Вести, Дневник во20:00 часот)• Министерот за правда, Блерим Беџети,смета дека се исполнети условите задемократски и фер локални изборисо измените во изборниот законикпредложени од власта. Останатитепрепораки на ОБСЕ и ОДИХР ќе сеимплементираат за други видови избори.Затоа тој смета дека опозицијата нетреба да ги бојкотира изборите во март.Во интервју за Алфа, министерот Беџетитврди дека судството е под контрола насудските органи, а не под политичка илилично негова. (ТВ Алфа, Дневник во 19:00часот)• Аналитичарите Владимир Мисев иАлберт Муслиу со став дека бојкототна локалните избори што го најавиопозицијата нема да предизвиканикаков ефект. Муслиу вели декапроблемите треба да се решат на маса.128

Според Мисев, СДСМ треба да излезе налокалните, ако сака да подготви терен заподобар резултат на парламентарните.(ТВ Алсат М, Вести)• Владимир Мисев: „Мислам дека неи одговара на опозицијата, т.е. наСДСМ одржување на предвременипарламентарни избори. Мислам декаима добри шанси во определен дел одградовите да извојува победа, или да гизадржи градоначалничките места тамукаде што има добри кандидати, штосекако е добра подготовка за одржувањена регуларни, редовни парламентарниизбори. Оваа ситуација која што требада се создаде, гледаме дека не палии не подготвува терен за промена нарејтинзите на политичките партии”.Алберт Муслиу (превод од албанскијазик): „Треба да се постигне каков билокомпромис за што опозицијата покажалаодлучност да опстои на своите позиции ине прифаќа надминување на проблемотбез решение. Во наредните недели требада се иницира некој разговор меѓу дветестрани за кој сигурно ќе се вмешаат инашите меѓународни пријатели. Требада се сменат позициите не само наопозицијата, туку и на владејачкатапартија. Најголема одговорност е кајвладата, бидејќи таа е одговорна заразвојот на општеството”. ( ТВ Алсат М,Вести)• Внесоа ли раздор во СДСМ најавитеза бојкот на изборите. Кнедлата тешкоја проголтуваат градоначалниците ипратениците („Врие во СДСМ!?“, ТВ Канал5, централно издание на Вести во 19:00часот)• Отпор против отпорот на Црвенковски.Нема единство во СДСМ за бојкот налокалните избори. Личната одлука налидерот ја носи партијата во бездна.Кулминацијата на максимата: Или сиСДСМ или не си. (ТВ Сител , Централендневник во 19:00 часот)• Роберто Беличанец: „Ако вие речетедека сум неутрален на така поставенотопрашање, вие не сте неутрален. Вие стеидиот во смисла на она што Аристотелго зборувал за идиотите: идиоти се тиекојшто не учествуваат во политиката”.Црвенковски слободно може дазаборави на гласовите од на 30 процентинеопределени според сите анкети. (ТВСител, Централен дневник во 19:00часот)8 јануари 2013• Прва фаза пред бојкот. Кој се условитена социјалдемократите за да излезат наизбори? (ТВ 24 Вести, Дневник во 20:00часот)• Социјалдемократите вечерва навонредна седница на проширениотЦентрален одбор ги дефинираатусловите под кои ќе се откажат одбојкотот на изборите. Од партијата неисклучуваат вечерашниот мини конгрессепак да донесе заклучок оти партијатавоопшто нема да учествува на изборите.129

(„Вонредна седница на централниотодбор на СДСМ“, ТВ 24 Вести, Дневникво 20:00 часот)• СДСМ на состанок за локалните избори.Протестите продолжуваат. (ТВ Алфа,Дневник во 19:00 часот)• Една од најверојатните опции еЦрвенковски да испорача за властанеприфатливи услови, по што идефинитивно СДСМ нема да учествува налокалните избори, што е неприфатливои за меѓународната заедница која прекуБрисел порача дека е против бојкот наСобранието и изборите. Од ВМРО-ДПМНЕвелат дека со или без СДСМ, локалниизбори ќе има во законскиот термин.(„СДСМ на седница на Централниотодбор од 19 часот ќе одлучува дали ќеучествува на локалните избори“, ТВКанал 5, централно издание на Вести во19:00 часот)• Која струја ќе победи? На Заев да сеоди на избори, или онаа тврдокорнатада се бојкотираат? Се најавува дебатадо доцните часови. Извори од партијатабрифираат дека сѐ се одвива во крајноконспиративна атмосфера и дека самоЦрвенковски и неколкумина околунего знаат што ќе биде конечноторешение. Според дипломатски кругови,меѓународната заедница е зачуденаод барањето за техничка влада. (МРТ1,Дневник 2 на МТВ во 19:30 часот)• Вечерашната седница на централниотодбор е најавено дека ќе почне веднашпо протесниот собир што пред половиначас почна на “Рекорд“, во центарот наСкопје. На овој собир што се организирауште во неколку градови, опозицијатаорганизира „граѓански парламент“ одкаде што јавно и се поставуваат прашањана Владата за проблемите во државата.( ТВ Телма, Вести во 18:30 часот)• Откако најави бојкот на локалнитеизбори, сѐ поверојатно е декаЦрвенковски ќе се пишмани и ќеиспорача нови услови за учество наизборите во март. („Црвенковски сепишмани за бојкотот?! Бранко со новсписок на желби за да оди на избори“.Вечер)• Денес со ВМРО-ДПМНЕ може да сепостигне „единство“ само ако СДСМодлучи да се самораспушти, Бранко дасе самозапали и потоа целата критичкајавност да сфати и да прифати деканема поубав, попаметен и поспособенод Груевски... Груевски не е лидер, тукудиктатор, кој нема капацитет да направикомпромиси и да ја обедини нацијата.(Бранко Героски, „Да се договоримеГрујо да биде најубав“, Фокус, стр. 2)• Смената на Трајко Вељаноски би можелада биде најприфатливиот начин завраќање на опозицијата во Собранието иза нејзино учество на локалните избори.(„СДСМ со компромис за излезот одполитичката криза: Спикерот надвор,опозицијата назад во парламентот“, Ден)130

9 јануари 2013 • Влада на доверба. Со нови министри заполиција, правда и финансии - услов одЦрвенковски за нови избори. Власта безодговор. Експертите поделени: за еднинепристојна уцена, за други можностза реанимација на демократијата.(„Црвенковски бара преговори“, ТВ 24Вести, Дневник во 20:00 часот)131

0132

Како „Вестите“ гидоживеаја вестите -Вонредната состојба низочите на информативнатателевизија 24 Вести0133

Сеад Ризвановиќ, уредник вотелевизијата 24 ВестиКако „Вестите“ ги доживеајавестите - Вонредната состојбаниз очите на информативнатателевизија 24 Вести23 декември, недела 2012 годинаПроблемите околудонесувањето набуџетот почнаакога опозицијатабараше скратувањена трошоците за2013 година заоколу 200 милиониевра.Недела е секогаш најздодевниот ден за медиумите. Ден во којминистрите секогаш се „присетуваат“ на најбаналните проекти, коисе дел од нивните секојдневни обврски, но кои ги промовираат баштогаш. И тие, како и општините, или некои здруженија, добро знаатдека во „празните“ денови можат да протнат секакви небулози.Тогаш и новинарите ги спуштаат критериумите, додуша веќе се реткитаквите што ги имаат, ама ајде, тоа е друга приказна. И неделата на23 декември не беше многу различна. МВР беше поднело кривичнипријави за некои двајца што наводно криумчареле оружје. Фондотза здравство спектакуларно ја изненади јавноста со најавата декашалтерите ќе работат и во втора смена, полицијата повторно незнаеше кој ги каменува возовите, а имаше и по некоја весела вест штоги навестуваше празниците, се сечеа гранчиња на Водно во најава наБадниковите свечености.Ама оваа недела, сепак, имаше и нешто различно од другитенедели - под полна пареа работеше Собранието. Колегата ФилипЃурчиновски, кој овој период ја имаше среќата да биде собранискиизвестувач, беше почестен со работа и за викенд. Активностите околудонесувањето на Буџетот, противењето на опозицијата да се донесеваков Буџет, превирањата во Законодавно-правната комисија искршениот нокот на претседателката на комисијата, пратеничка навладејачката ВМРО-ДПМНЕ, ја зовреа атмосферата. Проблемитеоколу донесувањето на буџетот почнаа кога опозицијата барашескратување на трошоците за 2013 година за околу 200 милиони евра.Опозицијата од Владата побара намалување на непродуктивните134

трошоци, како парите наменети за проектот Скопје 2014 или паритеза владините реклами. Се разбира, овие барања беа неприфатливиза Владата, која ја обвини опозицијата за блокирање на донесувањена Буџетот и, воедно, за обид за блокирање на функционирањето нацелата држава. Иако обвинета дека буџетските пари, всушност паритена граѓаните, Владата константно ги троши за саморекламирање,Владата во овој момент, сега преку владејачката ВМРО-ДПМНЕ, прекупровладините медиуми во оптек пушти серија рекламни спотови вокои ја обвини опозицијата за намерно блокирање на Буџетот. Но,она од што ние новинарите сега бевме шокирани беше намернотопротнување на флагрантна и отворена лага, која без грам грижа насовест беше пласирана во јавноста. Лагата дека доколку не се донесеБуџетот нема да има пари за пензии, социјална помош или плати сепласираше отворено преку устите на министрите и преку рекламнитеспотови. Пропагандната машинерија на власта веќе не се ни трудешеда направи суптилна манипулација, туку отворено, преку директнилаги, ја манипулираше нацијата. Тврдењата на експертите дека тоане е точно, дека и самиот Никола Груевски како опозиционер во2004 г. го блокираше буџетот на ист начин во Собранието, дека тогашбуџетот се усвои во март, беа залудни. „Вистината“ на Партијата станаединствена официјална вистина.И, така, неделата пред 24 декември тежината на расправата требашеда се префрли во Комисијата за финансирање и буџет. Но, тогашпочнаа првите изненадувања за опозицијата. Нејзиниот претседател,пратеникот на опозициската СДСМ Марјанчо Николов, наиде назатворени врати на салата. Иако, според опозицијата, напладне билозакажано продолжение на седницата на Комисијата за финансирањеЛагата декадоколку не седонесе Буџетотнема да имапари за пензии,социјалнапомош или платисе пласирашеотворено прекуустите наминистрите ипреку рекламнитеспотови.Пропаганднатамашинерија навласта веќе несе ни трудеше данаправи суптилнаманипулација,туку отворено,преку директнилаги, јаманипулирашенацијата.135

и буџет на која требаше да продолжи расправата за амандманите наопозицијата за Буџетот. На нашето прашање зошто сега седницатане се одржува, бидејќи во претходните денови пратениците одвладејачката коалиција држеа маратонски говори и не даваа да сепрекине нејзината работа, од СДСМ за 24 Вести немаа одговор. Онашто беше симптоматично дента за новинарите е што најава декаседница ќе има немаше ниту на официјалниот собраниски сајт, кадешто пишуваше дека нема седници на работните тела, ниту пленарнаседница. И во целата таа неизвесност и мачна атмосфера добивповик од еден колега од редакцијата. Вели дознал неофицијалнаинформација дека Владата подготвува план за носење на Буџетот посекоја цена.- Добро - му велам - не дека не очекувам сѐ од оваа власт, но како ќего направат тоа?- Е, вака: спикерот Вељановски ќе ја извести Владата дека нема условипарламентарните комисии да ја завршат работата во законскиот рок,кој истекува на 24-ти, а потоа Владата ќе продолжи нова скратенаверзија на Буџетот, која уште во понеделник по скратена постапка бисе изгласала на пленарна седница.- Доообро - му викам - штом теоретски е можно, претпоставувам декапостои опција (нели, воден од мудроста на претседателот Иванов) декасме „шашави, ама функционираме”. Сепак, малку се подзамислив,бидејќи ја видов изјавата на вицепремиерот Ставревски дека Владатаима резервна варијанта за донесување на Буџетот и дека тој ќе бидедонесен пред Нова година. Подоцна ова ми стана појасно, ама нејсе.Втора работа, која најави дека работите може да станат драматични,е соопштението од новоформираниот „Фронт на народот”, најавенкако „здружување на граѓани што се загрижени за недонесувањетона Буџетот“. Тој Фронт најави и дека утре ќе оди пред Собранието иод опозицијата ќе бара да не го блокира донесувањето на Буџетот.Е, сега, ние новинарите некако се навикнавме на овие инстантздруженија,кои по обичај никнуваат во одбрана на некаква владинаполитика, па така, искрено, и овој Фронт ни се виде како продолжениена образецот. Во основачите на тоа здружение пишуваше декастојат земјоделци, артисти и спортисти, па претпоставив дека сеработи за истите актери, активисти на владејачката ВМРО-ДПМНЕ,136

кои изминативе денови глумеа стечајци, социјалци, земјоделци,а, шокантно, и самите актери од театрите глумеа жртви, ама -изненадувањата никогаш не престануваа. Се јавија и од опозицијата.Пратеникот на СДСМ Игор Ивановски соопшти дека се сомневаатдека власта се готви на незаконски начин да го донесе Буџетот прекупартиско-полициски пуч, но дека опозицијата нема да дозволи Буџетотда се донесе незаконски. Опозициските пратеници најавија дека ќепродолжат да преспиваат во Собранието и нема да дозволат властапреку каков било маневар да го донесе Буџетот. Премиерот Груевскипобара од опозицијата да престане со блокадите, бидејќи граѓанитеживееле во грч дали ќе има пари за плати, пензии, социјална помош.Тврдењата на експертите дека се работи за лага не беа споменати воговорот на Груевски. Доцна во саботата СДСМ одржа итен состанокна централното претседателство. Во очекување на заклучоците,ми се јави колега од телевизијата и ми вели: СДСМ реши деканема да дозволат носење на Буџетот по секоја цена и маса народ,предводена од лидерот на СДСМ Бранко Црвенковски, се упати предСобранието. Е, тука веќе се запали црвената светилка во редакцијатана 24 Вести. Досегашните расправии во комисиите, неофицијалнитеинформации за тоа што ќе прават власта и опозицијата, станаавторостепена информација. Маса луѓе пред Собранието, особеноопозициска маса, е настан што не смее да помине непренесено навистински начин. Особено што собирањето на народот почна водоцните вечерни часови, што беше дополнителна околност. Одлукатабеше донесена веднаш: пред Собранието, во најбрз можен рок, дасе постави линк за директно вклучување во вестите и, се разбира,за моментално следење на состојбата. Од вестите во 22 часот на 23декември телевизијата 24 Вести веќе почнува директно да ја следисостојбата пред Собранието. Но, она што секогаш станува предмет нарасправа во вакви моменти е кој да застане да известува во таквивонредни моменти. Јас, како дежурен уредник на вестите утредента,не бев опција. Собранискиот известувач, исто така, се чува за утре,дежурната екипа од дента е веќе преморена. Сите во телевизијатабеа изненадени што пред екраните во 22 часот во неделата и после,во 24 часот, го видоа главниот и одговорен уредник на телевизијата,Боби Христов. Со микрофон во рацете, во нему познат репортерскистил, Боби ја извести јавноста дека пред Собранието се собираОпозицискитепратеницинајавија декаќе продолжатда преспиваатво Собраниетои нема дадозволатвласта прекукаков биломаневар даго донесеБуџетот.137

народ, а во вестите го вклучи и претседателот на СДСМ, БранкоЦрвенковски. Запрашан зошто опозицијата се реши на ваков чекор,Црвенковски вели: „Дојдовме тука пред Собранието бидејќи властанезаконски, неуставно и спротивно на Деловникот донесе одлукада не дозволи тоа да се случи. Ние нема да дозволиме да се газатзаконите и Уставот, пратениците внатре во собранието и ние надворнема да дозволиме носење на Буџетот вака. Ние од сега остануваметука пред Собранието, а утре наутро ги повикувам сите граѓани да нисе придружат тука и да не дозволиме тоа да се случи“.Е, сега се мислам: тој „Фронтот на народот“ реши да дојде противопозицијата, опозицијата се собира против Владата, утре ќе бидеинтересно пред Собрание. И навистина беше така.24 декември, понеделник 2012 годинаВо новинарството постои една состојба што во исто време е убаважелба и клетва. Секој новинар сака да има за што да пишува, а вооднос на бурноста на настанот, се добива и читаност и гледаност,нели. Од друга страна, најдраматичните настани се, по правило, црниза некоја страна и се знае дека некој ќе настрада, што и да се случи.„Црниот понеделник“ навистина ветуваше дека ќе има „материјал“за работа, но денот ги надмина сите очекувања. Среќата да бидамуредник на вестите на 24 декември ми се падна мене. Порадитензичната состојба пред Собранието, во редакцијата се појавивпред 8 часот. По краткиот брифинг со главниот уредник, БобиХристов, решивме да имаме вонредни вести во 9 часот и да правименови вести на секој час, со директно вклучување пред Собранието. Серазбира, тука веднаш ми се создадоа дилеми: Дали ќе успееме да јареализираме таа задача, бидејќи добро ми е јасно што значат вестина секој час, особено кога се работи за настани што се менуваат одсекунда до секунда. Но, нејсе, дилемите не траеја многу во условикога ми беше многу јасно дека состојбата не допушта никакво другопренесување, бидејќи буквално не се знае што може да се случипред Собранието. За да се покријат сите аспекти од случувањата серешивме како редакција да пратиме двајца новинари надвор, кадешто се собираа приврзаниците на власта и на опозицијата, и репортер138

внатре во Собранието, кој ќе ги следи внатрешните случувања.Пратениците на опозицијата ноќта ја поминаа внатре во зградата ибрифираа дека не отстапуваат од планот за недопуштање на власта даго донесе Буџетот на таков начин. Во првите вести се јавија и првитетехнички проблеми, предизвикани, сепак, од „виша сила“. Линкотшто требаше да почне да зрачи пред Собранието имаше проблем совклучувањето, бидејќи полицијата не дозволуваше автомобилот на24 Вести да се паркира во Жена паркот. Во такви услови веднаш сеорганизиравме и веќе снимените материјали од утрото ги пративмево телевизијата, а се договорив со колегата Филип Ѓурчиновски да говклучиме телефонски во вестите. Она што Филип го опиша беше декапред Собранието веќе се собрани приврзаниците на опозицијата, но идека од две страни се наоѓа и новоформираниот „Фронт на народот“.Уште рано наутро дојде до физички контакт: дел од навивачките групишто дојдоа да ја поддржат владината позиција за донесувањето наБуџетот по секоја цена ги нападнаа приврзаниците на опозицијата.По интервенцијата на полицијата двете групи се раздвоиле, но сепакеден 77-годишен старец беше повреден од камен. Колегата МишкоИванов од Собранието јави дека пратениците на опозицијата стојатпред вратите на големата пленарна сала и најавуваат дека нема дапуштат никој да влезе и да почне седницата. Првите вести го најавијаденот, а ние во редакцијата бевме искрено изненадени од бројот наприврзаниците на власта пред Собранието. Сепак, мене низ главами помина една мисла: доколку власта без грам грижа на совестадонесе олку народ, кој треба да ги тепа своите сограѓани, ме фатистрав. Тоа значеше дека владеењето ќе се брани со сите средства,со специјалците пред Собранието, но и со наводните поддржувачина Буџетот. Во тој контекст дојде и веста дека Владата седницатаодржана доцна вечерта го донела дополнетиот предлог на буџетотза 2013 година и го доставила до Собранието на усвојување. Овазначеше дека се потврдуваат предвидувањата од претходниот дендека власта ќе го донесе Буџетот по секоја цена. Она што останакако куриозитет е дека подоцна ниту пратениците на опозицијата,ниту новинарите, го видоа дописот за праќањето на Буџетот доВладата, ниту го видоа вратениот Предлог-буџет од Владата до ТрајкоВељановски. Едноставно, овие документи не ги виде никој и остануванадежта дека еден ден независна комисија ќе може да направи увид139

до собраниската архива и да види како еизведена таа операција и до каде е отиденосо прекршувањето на Деловникот и назаконите. Второто изненадување за насво 24 беше тоа што во следните вести, водиректното вклучување меѓу насобранатамаса, го видовме уредникот Боби Христов.Втурнат меѓу опозицијата и провладинитедемонстранти, Христов ги прашувашелуѓето зошто се дојдени. Така ни остана инајсмешната реплика од тој ден. Откакопретходно се закани дека ќе ни ја искршикамерата, провладин демонстрант бешезапрашан зошто штрајкува. Тој вели: „Па, дасе донесе буџетот“. Боби го прашува: „Ако несе донесе што ќе се случи, ќе нема ли пари?“„Па, не“, вели тој, „пари ќе има, Македонијасекогаш ќе има пари“. Тогаш со полукиселанасмевка видовме дека тие луѓе се дојденипо партиска наредба, дека не знаат за штопротестираат, но беа подготвени да тепаатсѐ по ред, и опозиција и новинари, впрочемисто како и нивните идеолошки менториод позицијата на власт, што подоцна и годокажаа во практика.Во првите обиди за спинувања дентабеше соопштението на Претседателот наСобранието, Трајко Вељановски, во коесоопшти дека пратениците на опозицијатане учествувале на координацијата свиканакај него. Опозицијата ова го отфрли какосмешно, со барање до Вељановски да гипочитува законите и Уставот, а не да пишувапартиски соопштенија. Како продолжувашеденот, така дојдоа и вообичаените поплакиод опозицијата дека нивните автобуси се140

141

142сопираат низ цела Македонија и не им се дозволува поминување.На ова реагирав веднаш: првиот слободен новинар итно го пративкон излезот на Куманово, од каде што во вестите го вклучивмеи градоначалникот на Куманово, Зоран Дамјановски-Циц. Водраматичниот апел Дамјановски предупреди дека се ограничуванеговото движење и дека полицијата не смее да го задржува него иилјадниците кумановци што се упатија на протестот во Скопје. Од Велесво вестите го вклучивме Аце Коцевски, кој кажа дека автобусите имбиле пуштени откако се заканиле дека ќе го блокираат меѓународниотавтопат. Од Охрид пуштивме аматерска видеоснимка од мобилентелефон од која се гледа како полицијата ги задржува автобуситена опозицијата. Она што го забележавме е дека по емитувањето насите снимки во вестите, полицијата почна да ги пропушта автобусите.Случајно или не, до денес не дознавме. Веќе околу пладне од колегатаМишко Иванов дознавме дека внатре во собраниската зграда почналхаосот. Дека собраниското обезбедување го изнело претседателотВељановски надвор од салата и дека во целата мешаница сеповредени пратеничките на СДСМ Весна Бендевска и БилјанаКазанџиска. Веста веројатно се прошири и пред Собранието, кадешто двете насобрани групи почнаа да се маваат со разни предмети,а секој момент се очекуваше да почне и отворен судир. Во целатамешаница на информации дојде и таа дека полицијата го привелаи скопјанецот Н.Ѓ., алијас Комадант Коки, водач на навивачкагрупа блиска до опозицијата, а колегите од теренот јавуваа декамеѓу насобраниот провладин „Фронт на народот“ гледаат некоиприпадници на агенциите за обезбедување, дојдени без униформи. Вомеѓувреме ние решивме да направиме рокада - Филип Ѓурчиновски,кој си е природен собраниски известувач, да влезе внатре, МишкоИванов да дојде во редакцијата, а Марина Узунов да продолжи да гиследи протестите. Тогаш ја дознавме првата шокантна вест. ФилипЃурчиновски видно возбуден ми јави дека новинарите се избрканиод собраниската сала. Првично не ми беше јасно што сака да каже,мислев дека се работи за затворање на седницата, но знаев дека тоамора да се направи со двотретинско мнозинство, а без опозицијата,додека таа не е во Собранието, не може да се изгласа такво нешто. АмаФилип беше јасен, ми вели: „А, бе, дојде обезбедување и насила нѐ

извади. Насер Селмани не сакаше да излезе, се држеше за шипките,ама го фатија за мишки и го изнесоа“.Во редакцијата завладеа немир. За првпат, некои од нас помлади,некои поискусни новинари, се сретнавме со ваков момент. Веднашпочнавме да вртиме по експерти, да видиме во кој случај новинаритеможе да бидат избркани од Собранието. Од сите го добивме истиотодговор: Не може никој да ги избрка така, освен доколку не сеизгласа затворена седница. Тогаш Филип излезе надвор кај масатанарод и драматично побара да се вклучи во вестите. Бидејќи сеработеше за термин меѓу две изданија на вестите, среде емитувањена друга програма, реагиравме веднаш. Ја прекинавме програматаи се вклучивме пред Собранието за да видиме дека дел одопозиционерите ја пробиле полициската блокада и се упатиле конСобранието. Видовме дека интервенираа специјалците и ги вратијаназад. Веднаш, во следните вести, работите ни станаа појасни.Пратениците на опозицијата ги пратија првите аматерски снимки одмобилните телефони на кои се виде како собраниското обезбедувањеги тегне и ги влече опозициските пратеници надвор од салата. Серазбира, сите бевме шокирани, но нѐ полазија и морници. Веднаш,ама веднаш, во себе инстиктивно си го поставив прашањето: Аковака со полиција насила влечат пратеници избрани од народот,кои уживаат и пратенички имунитет, што ли ќе прават со обичнитеграѓани, со новинарите, со невладините активисти, сите оние што неим се по волја. Видовме како се влечат бремени жени, видовме какоШеќеринска со повредена нога ја влечат по подот како крпа, но гивидовме и министерката за внатрешни работи, Гордана Јанкуловска,како немо го гледа сето тоа, и министерот за финансии, ЗоранСтавревски, како со раката им вели на полицајците да продолжат даги изнесуваат неговите колеги како вреќи за ѓубре.Следното изненадување на нас од 24 Вести се случи на краткитепаузи за јадење дента, кога се вклучувавме и на социјалните мрежи,на Фејсбук, на Твитер, да видиме што се случува. На сите странилуѓето го постираа името на 24 Вести, пишуваа дека единствено нанашиот медиум гледале што се случува пред Собранието. Ми се јавии колешка од ЗНМ и ми вели на телефон: „Супер сте, човече, ситеседиме пред телевизор и гледаме 24 Вести, профи сте, топ“. Во тие143

моменти искрено сѐ уште не ми беше јасно што предизвикуваме војавноста. Ние работевме и пренесуваме што се случува, но подоцнадознав дека 24 Вести била единствена телевизија со линк предСобранието. Навистина шокантно.Некаде попладнето лидерот на опозицијата Црвенковски, водраматичен говор пред Собранието, најави дека опозицијата сеповлекува од неговата работа. Кажа дека се погазени Уставот,законите и дека од денес Владата нема никаков легитимитет и декаопозицијата започнува со протести. Тогаш решивме да прекинемесо линкот, бидејќи насобраната маса се разотиде. Набргу и ЗНМизлезе со соопштение дека ги прекинува сите преговори со Владатаи дека бара да се казнат одговорните за бркањето на новинарите.Такво нешто не се случи со пишувањето на овој текст и единственообразложение што го доби јавноста беше тврдењето на ТрајкоВељановски дека обезбедувањето само проценило дека требада ги избрка новинарите. Се разбира, се слушна и коментарот напратеничката Благородна Дулиќ од ВМРО-ДПМНЕ дека постоелаопасност некој новинар со камера да мавне по пратениците.Вечерта, во директното телевизиско обраќање на премиеротГруевски, се тврдеше дека опозицијата се обидела да извршидржавен удар, иако не кажа дека МВР поднело кривични пријави затоа. Кажа дека му е жал што новинарите се избркани од Собранието,без да каже кој ќе понесе одговорност. Како врв на лицемериетобеше благодарницата до „спонтано“ насобраниот народ, кој дошолда го одбрани Буџетот.144

25 декември – ЕпилогСледниот ден 24 Вести продолжи даработи во нормални услови. Веќесо извежбан стомак ги пренесовмесоопштенијата на МВР дека пратеницитеод опозицијата се виновни за тоа штоим се случило, на владејачката ДУИдека Буџетот не смеел да биде причиназа политички битки, мислењата напровладините експерти дека сѐ билозаконски и дека опозицијата е виновнашто била тепана. Се разбира, многуподоцна дознавме дека и во Собраниетона пратениците на опозицијата имбиле одземени пратеничките картички,случка што ќе остане да биде расчистенаод некоја идна власт. Она за што сите сесогласивме во редакцијата беше истотошто го слушнавме и од нашите колеги:Телевизијата 24 Вести, која претендирада биде информативен канал,македонски Си-ен-ен, го положи тестот.Реагираше онака како што треба вокризни услови. Исто така, знаевме и дека24 декември преставува пресвртницаво македонските политички случувања.Знаевме дека по „црниот понеделник“ништо веќе нема да биде исто.145

Катерина Цаневска-АрсовскаСобраниската галерија –ЈАВНОСТ или ЧИСТИЛИШТЕ146И тој 24 декември на галеријата, каде што се секојдневно новинарите,снимателите и фоторепортерите бевме сите новинарски известувачи.Во салата беа влезени пратениците од владејачкото мнозинство, а оддругата страна влезе и опозицијата. Почна инцидентот, спикеротВељаноски од обезбедувањето беше извлечен, две опозицискипратенички беа повредени и сите медиуми го регистрираа тоа.Наеднаш, влезе претставник од обезбедувањето и ни рече да јанапуштиме галеријата. Новинари и сниматели никогаш досега небиле отстранети од галеријата. Не сме присуствувале само кога тукаседеле претставници од дипломатскиот кор. Некои од колегите почнаада стануваат, но веднаш изреагиравме дека не смеат да нѐ исфрлаати да не ни дозволуваат да си ја вршиме работата.За да се отстранат медиумите мора да се гласа и предлогот требада добие двотретинско мнозинство или 82 пратеника да гласаатпозитивно. Тоа не се случи и затоа никој нема право да ги бркамедиумите.По десетина минути влегоа неколкумина од обезбедувањето иповторно, овојпат со повисок тон, се обидоа да ни наредат веднашда заминеме. И овојпат останавме. Реагираше претседателот наЗНМ, Насер Селмани, кој беше со нас на галеријата. Го барашешефот на Кабинетот на Вељаноски да го праша зошто ова се случуваи да укаже дека не смее никој да ги спречува новинарите. Селманисе обидуваше и да интервенира кај директорот на Центарот закомуникации на ВМРО-ДПМНЕ, Илија Димовски, кој беше во салата,но немаше никаков одговор. Неколкумина му пративме пораки наДимовски, кој беше под нас во салата, но немавме одговор. Дури неја сврте ни главата кон нас, иако се обидовме и со викање да му гопривлечеме вниманието.По ова ни беа блокирани мобилните телефони и не можевме да сејавуваме никаде, а и Интернетот беше исклучен.Во третиот обид, засиленото обезбедување буквално почна да гивлече новинарите и да ги исфрла од галеријата. Непримерно, грубо,

невидено беше истуркан и влечен и Селмани, и неколкумина другиколеги. Останав последна. Ме фатија за раце две припаднички одобезбедувањето, почнаа грубо да ме влечат кон излезот, а некој, рекоадека им бил шеф, да ми вика: „За кого работиш?“. Почна и тој да мевлече грубо. Му реков да не ме фаќа и турка. Она од што се шокиравбеше кога ми се сврте и ми се закани : „Не сега, ќе дојде време јас когаќе те пипкам и туркам“. Сосила ме извлекоа надвор од галеријата.Истиот господин ми рече: „Докажи дека сум ти го кажал тоа“. Сигурнасум дека тој господин не е дел од собраниското обезбедување.Дваесет години сум собраниски известувач, сум известувала и оддруги парламенти, а сум набљудувала и избори. Никаде никој не менападнал така. Сум известувала од воениот конфликт, куршум мипомина покрај глава во Тетово, ама ова не сум го доживеала. Со делод обезбедувањето разговарав, им кажав дека си ја вршеле самозадачата, но не смееше некој сосила да влече новинари, а најмалкузаканите од нивниот шеф или надреден. Модринките и набиеницитенеколку дена ми создаваа болка.Инаку, ситуацијата беше тензична од пред две недели во Собранието,но дека до ова може да дојде, никој не очекуваше. Новинарите несмее никој да ги напаѓа. Во саботата, поради тоа што сум се „дрзнала“да поставам прашање, пратеник од власта се обиде со прашање да миодговара и ме етикетираше дека сум новинар близок до опозицијата.Потоа, во неформален разговор, дури и ми беше соопштено дека ќеме ставел во колумна.Она што ме разочара е што не слушнав ниту збор за насилствотоврз новинарите на јавниот сервис МТВ и на некои од приватнитетелевизии со национална концесија. Тоа го премолчеа како да не сеслучило, а утредента го пренесоа „жалењето“ на државниот врв занастанот. Непрофесионално и неколегијално.„Не сега, ќедојде времејас кога ќете пипкам итуркам“147

Убавка ЈаневскаБлокадиЧленовите и симпатизерите на СДСМ утрото на 24 декември тргнаа одградовите од внатрешноста на државата кон Скопје на протест предСобранието на Република Македонија. Протестот беше закажан какоподдршка за пратениците од опозицијата во нивното настојување да сеспречи донесувањето на Буџетот за 2013 година и заложбите за штедењеи блокирање на новото задолжување на државата пред странскитекредитори.Полицијата им ги заплени автобусите, а велешките социјалдемократи гоблокираа автопатот. Драмата се случи рано утрото, околу 8 часот, на 24декември 2013 година на автопатот Велес - Скопје.Атмосферата на автопатот, веднаш на излезот од Велес, беше тензичнакога таму стигнаа новинарските екипи. Активисти на опозициската СДСМ,заедно со кандидатот за градоначалник Аце Коцевски, со кордон од луѓестоеја на блокада пеејќи ја македонската химна. Пред нив беа запренивозила во долга колона. Ги немаше автобусите во кои пред неполн час секачија од центарот на Велес за да патуваат на протестот пред Собраниетово Скопје. Дел од активистите на опозицијата им се доближија нановинарите и им соопштија дека полицијата, со образложение декаавтобусите треба да одат на вонреден технички преглед, им рекла да сесимнат од нив. Потоа автобусите биле испратени на технички преглед.„Имате двоен аршин, ги пуштивте автобусите и автомобилите совмровски обележја, а нас нѐ стопиравте без образложение“, им порачаана полицајците активистите на СДСМ.Дел од нив се расправаа со полицијата велејќи ѝ дека главната вина захаосот во земјава ја носат премиерот Никола Груевски и министерката завнатрешни работи, Гордана Јанкуловска, кои наредиле да бидат запрениза да не стигнат во Скопје. Други се пожалија дека биле нападнати одразгневени возачи. Возачите, пак, се жалеа на блокадата.„Ми го скина копчето, јас сум Ванчо Трифунов, државен секретар воминистерството за економија и денес тргнав на работа, но господатапредводени од Аце Коцевски трескаа по колата, а еден господин овде ми148

го грабна телефонот и на инсистирање на неговите другари ми го врати“,рече Трифунов.„Како не му е срам да лаже, каков телефон, па овде има толку многу луѓе,тие нека кажат дали нешто сум му зел“, одговори прозваниот активист наСДСМ.Бројот на возила во колоната се зголемуваше зашто постојано доаѓаанови. Дел од возачите реагираа на тоа што мораат да стојат, но дел гооправдуваа протестот велејќи: „Катастрофа жива и за нас и за нив, каквае оваа демократија“.Новинарите го прашаа кандидатот за градоначалник на здруженатаопозиција Аце Коцевски што се случува на автопатот и зошто активиститена СДСМ не се во Скопје. Тој одговори:„Сѐ започна откако со автобусите стигнавме кај бензинската пумпана Макпетрол на Штипско џаде. Нѐ запре сообраќајна полиција,а беа присутни необично голем број полицајци. Јас бев водач наколоната. Проверуваа документи и на мое инсистирање нѐ известијадека автобусите ќе ги пратат на вонреден технички преглед. На моетопрашање зошто имаат двојни аршини, затоа што пред нас ги пропуштијаавтобусите со контрапротестанти, одговорија дека не е до нив и дека тиеспроведуваат наредби од одозгора. Јас ги предупредив дека со тоа што гоправат вршат дискриминација и дека поради тоа, доколку за 5 минути нени ги вратат автобусите, ние ќе го блокираме патот. Затоа го блокиравмепатот. Им поставив втор услов: доколку не ги вратат автобусите за уште 5мин. ние ќе го блокираме автопатот. Бидејќи не го исполнија барањетопо 5 минути, јас ја предводев групата и пеш се искачиме и го блокиравмеавтопатот. Прва кола што ја стопиравме беше колата во која билдржавниот секретар од Министерството за економија. Ние не знаевмекој е. Јас застанав пред колата. Тој беше упорен, не сакаше да застане.Ме удри малку со браникот, но возеше бавно. Јас удрив со двете раце похаубата и тогаш застана, го отвори прозорот и направи мал инцидент сонашите активисти. На автопатот ги сопревме сите возила, а ги пропуштаме„Имате двоенаршин, гипуштивтеавтобусите иавтомобилитесо вмровскиобележја,а нас нѐстопиравте безобразложение“,149

возилата на Итната медицинска помош и колите со болни лица. Мипријдоа некои полициски униформирани лица што не ги познавам. Мепрашаа дали знам дека автопатот е меѓународен пат и дека не смееме даго блокираме. Јас одговорив дека знам и дека ќе го деблокираме веднашштом ќе ни ги вратат автобусите. Се собраа многу возила и граѓани. ОдСтрумица, Битола, а ги има и од другите градови. Малку недостасувашеда дојде и до поголеми инциденти. Со командирот на сообраќајнатаполиција преговаравме и јас прифатив да ги блокираме само автобусите,а другите возила почнавме да ги пропуштаме. Командирот неколку патими рече во доверба дека на своја рака ги враќа автобусите без да добиенаредба од одозгора“, рече Коцевски.Атмосферата полека, но сигурно стануваше тензична. Повеќеминаактивисти на СДСМ од Велес бараа да дадат изјави. Димче Климкароврече:„Нас нѐ извадија од автобусите и чекаме додека пред очи ни минуваатавтобуси полни со поддржувачи на власта, кои се полни со вработениод јавната администрација, вработени од Дервен, Колска, Шумскотостопанство Бабуна, од училиштата, од болницата и од другите државниинституции, кои денеска требаше да бидат на работа.Гневни сме и блокадата ја поставивме со цел да ни се вратат автобуситеи да заминеме таму каде што тргнавме, на мирен протест, предСобранието. Не можеме да се помириме со селективноста на полицијатадека ги пропушта автобусите полни со административци, а нашите гииспрати на технички преглед.Морам да признам дека полицијата не беше насилна со нас. Изјавијадека извршувале наредба. Од наша страна немаше никакви физичкиинциденти, но имаше вербални со приврзаниците на власта. Возачитена нивните автобуси и покрај запирањето од страна на полицијатапродолжуваа да возат со намалена брзина, па затоа моравме да имзастанеме на патот“, рече Климкаров.Први на блокадата, пред автобусите, на политичките противницизастанале неколку жени од СДСМ во Велес.„И пред стоковната куќа ни правеа проблеми, ама тргнавме некако.По два километри возење, значи кај бензинската пумпа на Макпетрол,нѐ симнаа, ни ги зедоа автобусите и ги испратија на технички преглед.150

Одоздола до горе, до автопатов, одевме пеш. А, долу уште под параклисот’Света Петка‘ видовме како автобусите со нивни приврзаници, на ВМРОДПМНЕ, доаѓаат од кај Башино село и си продолжуваат кон автопатот. Јастаму долу на таа блокада излегов прва и застанав пред првиот автобус.Другите ми викаа тргни се, ама јас одлучив да стојам и кога автобусотсо мала брзина доаѓаше кон мене. Им викнав: ’Ајде газете ме, и таткоми го даде животот за Македонија, па што ако ме згазите, ни јас, нониту вие, ќе отидете за Скопје‘. И другите жени застанаа до мене. Јасим реков: ’Легнувајте на асфалтот‘, а тие ме послушаа. Тогаш дотрчаКоцевски и почна да нѐ разубедува да се тргнеме. На крајот не можевда не го послушам и се тргнав, а се тргнаа и другите. Ама ако не бешетој, ви кажувам дека ќе лежев, па ќе видевме што ќе правеа“, рече ЦветаТодоровска.Колоната со запрени возила се зголемуваше, затоа што на автопатот конСкопје доаѓаа автомобили и автобуси од Штип, од Струмица, од Битолаи од други делови на државата. Дојде уште еден автобус со партискиактивисти на СДСМ од Струмица во кој беше и Марјан Даскаловски. Тојбеше водач на пат на една група симпатизери на опозицијата.„Полицијата нам ни го запре автобусот кај местото викано Три Чешми кајШтип. На возачот му рекоа дека автобусот ќе треба да го носи на техничкипреглед на што ние реагиравме. Изби расправија оти ние не попуштавме,не дававме да тргне автобусот назад кон Штип. Во сета таа нервоза имашеи кошкање, а мене полицијата ми го скина ракавот од палтото. Никаконе попуштивме, па зарем дванаесет автобуси што тргнаа од Струмица заСкопје да завршат во Штип. Ние сме во вториот автобус, а по нашиот идатуште десет. Еве сега се обидувам да го најдам првиот автобус, и тој билзапрен овде кај Велес. Така ми рекоа сопартијците на мобилен телефон.И сакам да кажам дека ние не сме насилници, ништо лошо не правимесо тоа што одиме во Скопје на мирен народен протест. И можно ли е водемократска држава само симпатизерите на опозицијата да се запираат,а да се пропуштаат автобусите со поддржувачите на власта. И тие, истокако нас, одат на протест во Скопје“, рече Даскаловски.По речиси час и половина, автобусите на велешките членови на СДСМсе вратија од техничкиот преглед на автопатот. Блокадата беше веднашпрекината. Тие заминаа кон Скопје, исто како и автобусите на СДСМод другите градови од источна Македонија, по што сообраќајот сенормализираше.151

152

153

РЕАКЦИИ ОДЦИВИЛНИОТ СЕКТОРГ Е М 19ГЕМ бара оставка од претседателот на Собранието ТрајкоВељаноски заради овозможување на полицијата да извршиупад во собраниската власт, што претставува насилноуривање на уставниот поредок на Република Македонија.Одговорноста на Трајко Вељаноски се состои во следново:1) Прекршување на чл. 70 од Уставот на Република Македонија:„Седниците на Собранието се јавни. Собранието може да одлучида работи без присуство на јавноста со двотретинско мнозинствогласови од вкупниот број пратеници”. Без двотретинска одлука (заработа без присуство на јавноста), Трајко Вељаноски овозможилнасилно исфрлање на новинарите од Собранието, кога бил гласанЗаконот за буџет.2) Прекршување на други десетина членови од Уставот кои ги уредуваатправата на пратениците и нивниот мандат. Со овозможувањетонасилно да се истераат група пратеници од Собранието за време насобраниска расправа, Трајко Вељаноски е одговорен за ускратувањетона нивните уставни права и за повреда на нивниот мандат.3) Кршење на Законот за Собранието на Република Македонија,особено член 43 став 4: „За одговорноста за нарушување на редотво Собранието од страна на пратениците и надворешни лицакои учествуваат во работата на Собранието одлучува и донесувамерки претседателот на Собранието по претходна консултација сопотпретседателите и координаторите на пратеничките групи”. ТрајкоВељаноски самоволно донел одлука за спроведување мерки безпретходна консултација со потпретседателите и координаторите15419 http://www.gem.org.mk/vesti/1297-gem-bara-ostavki-od-veljanoski-jankulovska-i-gruevski

на пратеничките групи, а дел од нив биле и насилно истерани одсобраниската сала, заедно со другите пратеници од опозицијата.4) Кршење на бројни одредби од Деловникот на Собранието наРепублика Македонија. Трајко Вељаноски ги пречекорил своитеовластувања со наредбата за насилно отстранување на опозицискитепратеници од седницата. Имено, „Претседателот на Собраниетоќе му го одземе зборот на пратеникот, кога тој со својот говорна седницата го повредува редот, а на истата седница два пати еповикан да се придржува за редот на седницата”. (чл. 92 ст. 2). Истотака, „Претседателот на Собранието го отстранува пратеникот одседницата, кога и покрај опомената, односно одземањето на зборго нарушува редот на седницата или употребува изрази со кои сенарушува достоинството на Собранието. Пратеникот кој е отстранетод седницата, должен е веднаш да ја напушти салата во која сеодржува седницата. Ако претседателот на Собранието не може да гоодржи редот на седницата, ќе одреди краток прекин на седницата”.(чл. 93). Трајко Вељаноски издал наредба за насилно отстранувањена најголемиот број од опозициските пратеници без да даде опомении без да се обиде да го одржи редот на седницата со краток прекинна седницата.ГЕМ бара оставка од министерката за внатрешни работи ГорданаЈанкулоска заради:1. Попречување на јавен собир од страна на полицијата, која прекунееднаков третман (запирање и пренасочување на одредениавтобуси, а пропуштање на автобусите на провладинитепротестанти) оневозможила поголема група граѓани да го остваратправото на мирен протест пред Собранието.2. Прекумерна употреба на сила од страна на МВР за време напротестите пред Собранието.155

3. Кршење на Уставот преку насилно протерување на јавноста одсобраниска седница, без соодветна двотретинска одлука одСобранието.4. Кршење на Уставот преку насилно протерување на избранипратеници од собраниска седница, без соодветна одлука заодземање на мандат на пратеник, или пак за отстранување напратеник (согласно Деловникот на Собранието).\5. Манипулирање на јавноста дека МВР успеала „да спречи насилноблокирање и уривање на државниот поредок“ и активно учествово насилно уривање на државниот поредок, преку неуставенупад во Собранието - преку протерување на јавноста и легитимноизбраните народни претставници од собраниска седница.ГЕМ бара оставка од премиерот Никола Груевски заради:1. Повреда на темелните вредности на Уставниот поредок (повредана начелото на „поделбата на државната власт на законодавна,извршна и судска, а со насилното отстранување на пратеницитеод страна на владини службеници повредени се политичкиотплурализам и погазена е волјата од изборите.)2. Повреда на правото на мирен протест и правото на слободниотпристап кон информациите, слободата на примање и пренесувањеинформации, како и воведување цензура во јавниот сервис, којасо Устав е забранета.3. Воведување полициска диктатура во Република Македонијапреку преземање апсолутна контрола врз законодавната власт,која согласно Уставот, има надлежност да ја контролира Владата.Насилното суспендирање на законодавната власт од страна наизвршната власт е одлика на диктаторски режими. Полицискотопротерување на новинари и опозициски пратеници од Собраниетое јасен показател за полициска држава. Затоа, ГЕМ ги повикува ситеграѓани на Република Македонија активно да му се спротиставатна груевистичкиот режим и полициската држава преку граѓансканепослушност и други форми на демократски отпор. Да им сеспротиставиме на насилниците кои ја силуваа демократијатаи го узурпираа нашиот граѓански суверенитет, со полицискодислоцирање на јавноста и опозицијата од Собранието! Ако не156

се спротиставиме на неправдата, и ние стануваме соучесници вочинење неправда.Роберто Беличанец, Мерсељ Биљали, Никола Гелевски, БранкоГероски, Владимир Милчин, Жарко ТрајаноскиХЕЛСИНШКИ КОМИТЕТ ЗА ЧОВЕКОВИ ПРАВА 20Удар врз уставниот поредок на Република МакедонијаХелсиншкиот комитет со загриженост ги следи последните случувањана македонската политичка сцена. Претставници на Комитет на24.12.2012 година, за време на протестот на „Фронтот на народот“од една страна и симпатизерите и членовите на опозицијата оддруга страна, од самиот почеток ги следеа случувањата во својствона набљудувачи од аспект на почитување на правата и слободите награѓаните за време на јавен собир.Комитетот најостро ги осудува насилството и говорот на омраза којбеше присутен на собирот, а кој резултираше со телесни повредина граѓани. Притоа, иако полициските службеници во најголем делпрофесионално ја извршуваа својата должност сепак во неколкуслучаи беше нотирана примена на несразмерна физичка силанад граѓани кои го пробија полицискиот кордон, но и селективноприведување и непотребни присилни мерки врз двајца граѓани.Понатаму, по информација од медиумите дека во собраниската саласе случува насилство врз пратеници од опозицијата, претставницитена Комитетот влегоа во Собранието и беа сведоци на видновознемирени, расплакани и со искината облека пратеници, од коиеден беше во бесознание, а неколку пратенички беа изнесувани соцел да им се укаже медицинска помош.Веднаш по овие немили настани започна собраниската расправапо предлог буџетот за 2013 година, поради што претставницина Комитетот се упатија во собраниската галерија со цел да ја20 http://www.mhc.org.mk/announcements/95#.UNwzn6x9pSM157

набљудуваат пленарната седница, што не ни беше дозволено. Истотосе случи и со насобраните новинари кои уредно го пријавиле своетоприсуство.Комитетот со загриженост констатира дека со ваквите дејствија се вршиудар на уставниот поредок на Република Македонија а случувањатапреставуваат досега невиден застрашувачки преседан спротивен наосновните принципи на правната држава и владеењето на правото.Особено загрижува фактот што пратениците од опозицијата изјавијадека биле насилно отстранети од собраниската сала од страна наприпадници на специјални полициски единици.Комитетот укажува дека согласно Деловникот за работа на Собранието,претседателот на Собранието заради одржување на редот може дададе наредба за отстранување на еден пратеник, но не и на целипратенички групи. Ова дотолку повеќе што во случај да не може дасе одржи редот во собраниската сала најпрвин тој треба да даде двеусни опомени, а доколку и тоа не придонесе до воспоставување наредот, да одреди краток прекин на седницата.Хелсиншкиот комитет поседува фото и видео материјали од опишанитенастани кои на јавноста ќе и бидат презентирани во вид на посебенизвештај.158

ТРАНСПАРЕНТНОСТ МК 21Реакција по повод политичкото насилство и притисоци во Собраниетона РМ на 24.12.2012 г.Транспарентност Македонија најостро ги осудува насилството иговорот на омраза како и насилното протерување на пратеницитеод опозицијата од Собранието на РМ. Исто така, го осудуваме инасилното протерување на новинарите од Собранието на РМ.Претседателот на Собранието на РМ на нелегален начин, сопрекршување на Деловникот и Законот за Собранието, ги испратил доВладата извештаите од надлежните комисии на кои се расправаше поамандманите, за што нема мандат пред да се исцрпи амандманскатарасправа, пред да се донесат заклучоци и пред извештаите да бидатпотпишани од пратениците од комисиите и претседателите на тиекомисии, со што флагрантно ја суспендира демократијата, законитеи процедурите.На исто нелегален начин се изгласа и буџетот, со претходнофизичко отстранување на пратениците од опозицијата, за што непостои никаква уставна ниту законска можност. Според Законот заСобрание, претседателот на Собранието може како крајна мерка даја прекине седницата, доколку нема услови за нејзино одржување иништо повеќе од тоа.Конечно, со флагрантно прекршување на членот 70 од Уставот на РМ,кој предвидува дека седниците на Собранието се јавни, ги отстраниновинарите од Собранието, без да донесе одлука со 2/3 – тинскомнозинство од вкупниот број пратеници, што како можност ја даваУставот на РМ, доколку Собранието сака да работи без присуство најавноста. Со ова, претседателот на Собранието ја укина јавноста воРМ и веќе нелегалната процедура ја пресели во политичкото подземје.Транспарентност Македонија укажува дека со ова директно сеуназадува демократијата во РМ, со последици за сите граѓани на оваадржава.21 http://www.transparentnost-mk.org.mk/novsajt/?p=1792159

ИНСТИТУТ ЗА ЧОВЕКОВИ ПРАВА 22Реакција на Институтот за човекови права по основ на вчерашнитеслучувања во и пред СобраниетоИнститутот за човекови права (ИЧП) најостро ги осудува вчерашнитеинциденти во и пред Собранието на Република Македонија иискажува жалење за атакот врз уставниот поредок на нашата земја сослучувањата кои преставуваат застрашувачки преседан спротивен наосновните принципи на правната држава и владеењето на правото.Уставот на РМ, како највисок правен акт, во членот 16 го гарантираслободниот пристап кон информациите, слободата на примање ипренесување на информации, а воедно во член 70 пропишува декаседниците на Собранието се јавни. Правото на слободен пристап доинформации е загарантирано и во многу меѓународните документи.Деловникот на Собранието пак, поставува обврска за информирањена јавноста за работата на Собранието и на работните тела и пропишуваможност граѓаните на Република Македонија да ги следат седницитена Собранието и на работните тела од галериите. Претставницитена средствата за јавно информирање, во согласност со прописитеза внатрешниот ред на Собранието, можат да присуствуваат наседниците на Собранието и на седниците на работните тела зарадиизвестување на јавноста за нивната работа.Бруталното и неосновано отстранување на новинарите и снимателитеод галеријата на собраниската сала од страна на службите заобезбедување вчера, е спротивно на демократските начела, се косисо домашниот правен поредок и меѓународните стандарди и всушностофицијализира и одобрува цензура. Нивното отстранување следешенепосредно пред започнувањето на седницата на Собранието на РМсо што јавноста беше спречена да биде континуирано информирана заработата на Собранието, а со спречувањето на вистинито и објективноинформирање од јавноста беа сокриени настаните кои следеа и коиособено ги засегаат сите граѓани. Недостојната слика на насилното22 http://www.ihr.org.mk/mk/pocetna/206-reakcija-na-ihr-slucuvanjata-vo-sobranie.html160

отстранување на опозициските пратеници од собраниската салакоја во крајна мера покажува непочит кон граѓаните на РМ кои гиизгласале тие пратеници е спротивно на начелата на демократијата.ИЧП исто така искажува огорченост од начинот на кој бешеприменета сила од страна на припадници на обезбедувањето и наМинистерството за внатрешни работи врз демократски избранитепретставници на граѓаните.Плурализмот во едно општество дозволува да се применат разниформи изразување на сопствената мисла, особено кога станува зборза дебати и расправи за политиките на Владата и за прашања од јавенинтерес, како што е носењето на буџет.За ИЧП е неприфатливо и спротивно на демократските принципипостапувањето на службите за обезбедување со кое се прекршениправaта на слобода на мисла и изразување, нарушен е личниотинтегритет и ограничена е слободата на движење на пратениците, авоедно истите беа спречени да ги обавуваат своите работни обврскисогласно Уставот, законите и Деловникот на Собранието.ИЧП го осудува навредливото и непримерно однесување наодредени претставници на законодавниот дом кое не доликува наулогата и функцијата која што еден пратеник треба да ја извршуваво законодавниот дом и да претставува пример за граѓаните кои гизастапува.ИЧП изразува сериозна загриженост и го осудува насилството иговорот на омраза присутни на вчерашните протести пред Собранието,како и воочената примена на несразмерна физичка сила над граѓани,селективно приведување и употреба на присилба или физичка силаврз двајца граѓани.Извинувањето кон новинарите за нивното отстранување одСобранието во моменти кога се расправа за исклучително важнипрашања, како што е Буџетот за 2013 година не е доволно и ИЧП бараод власта да ги утрвди виновниците за таквите случувања и истите даја преземат одговорноста за тоа.ИЧП ги повикува институциите на системот најитно да покренат постапказаради целосно, ефикасно и детално утврдување на одговорностаи употребата на сила врз претставниците на законодавниот дом на161

РМ и бара да се утврди кој го издал овластувањето за употреба нафизичка сила и која постапка е следена при примена на истата, какои да се утврди легитимноста, оправданоста и пропорционалноста приупотребата на физичка сила против претставниците на законодавниотдом. Во спротивно, ќе се смета дека институциите на системот секористат исклучиво во насока на остварување на политички интересина Власта, спротивно на интересите на граѓаните на РМ, правниотпоредок и сите меѓународни инструменти кои кои Македонија ги имаратифукувано.ЦИВИЛ 23Хаос и насилство во МакедонијаВо Македонија денеска се случува хаос и насилство. Незамисливо еслужбеници на обезбедувањето во македонскиот парламент физичкида ги нападнат народните избраници од редовите на опозицијата, даги тепаат и влечат по ходниците.Пред очите на македонската јавност и светот, денеска во Македонијасе суспендираа сите правила и принципи на демократијата, Уставот изаконите.Цивил – Центар за слобода најостро го осудува насилството врзграѓаните, нивните претставници во парламентот и новинарите.Повикуваме на разум и враќање на законитоста и почитувањето начовековите права и слободи во Парламентот, на улиците на главниотград и во целата држава.Владините претставници и парламентарното мнозинство, раководнитеструктури на обезбедувањето и полицијата, како и насилниците одредовите на овие структури веднаш да му се извинат на македонскиотнарод и да поднесат одговорност за своите постапки.23 http://civil.org.mk/haos-i-nasilstvo-vo-makedonija/?lang=mk162

РЕАКЦИЈА НА АЛБАНСКИТЕ ИНТЕЛЕКТУАЛЦИ 24Не во наше име!Последните случувања поврзани со подмолното и скандалознотоусвојување на Буџетот за 2013-та година создадоа необични тензииво нашата држава, сериозно повредувајќи го интегритетот надемократските институции, слободното изразување и претставувањена граѓаните. Неодговорното и арогантно однесување на владинатакоалиција може да создаде непоправлива штета за општественототкиво, поттикнувајќи спирала на бес, омраза и насилство. Сведоцисме на веќе видени сценарија, што ни дава за право да се плашимеод можните исходи. Да не заборавиме – сите големи општественипрекршувања во овој регион започнаа со повреда на добротофинансиско владеење. Навлегувањето на режимот на Милошевиќ восојузните резерви на Поранешна Југославија, како и пирамидалнитештедилници во Албанија и безбројните финансиски манипулации, сепримери кои нѐ потсетуваат дека секој пат кога управата ја заменуваекономијата со манипулација, епилогот е неизбежен – кршење насите општествени принципи и чекорење кон бездна!Не постојат ветувања или фрази за европска ориентација, со кои можеда се скрие денешниот пораз за демократијата. Бруталната повредана буџетската постапка, насилното отстранување на новинарите ипоттикнувањето на уличен конфликт се чекор назад во развојот надржавата, притоа создавајќи состојби кои се невидени во независнаМакедонија. Аплаузот на присутните пратениците во Собранието поусвојувањето на Буџетот претставува оправдување на насилствотоврз граѓаните, колегите-пратеници и новинарите, кои за прв патискажаа храброст за сериозно противење на владиното едноумие.Нелегитимната и насилната постапка на контроверзниот проект„Скопје 2014“ сега е воздигнат на институционално ниво. Денешнитенастани беа страотна комбинација на инцидентите од Собранието во2007 година и на диригираната тепачка на Плоштадот Македонијаво март 2009. Никој нема да остане безбеден по грдата повреда24 http://plusinfo.mk/vest/73248/Ne-vo-nashe-ime------------------------------163

на демократските процедури и никој нема да остане негибнат оденормните трошоци на нетранспарентниот и лудиот проект „Скопје2014“.Однесувањето на владината коалиција нѐ обврзува нас како Албанци,граѓани - но во прв ред како даночни обврзници на оваа држава - даистакнеме дека досегашното молчење не е оправдување, како и дапотсетиме дека албанското општество во оваа држава е пошироко ипоразновидно од политичките партии. Со поддржувањето на буџетоткој дискриминира, се чини дека претставниците на ДУИ заборавијадека оваа одлуката го повредува не само нивното малцинско гласачкотело, туку и сите Албанци-даночни обврзници во оваа држава, безразлика на партиската определеност или социјална положба. Дотолкуповеќе, со своите насилни гласови и преку активното, доброволнотои неделивото учество во политиката која ги понижува, дискриминираи изолира албанците во Македонија, ДУИ го легитимираше проектот„Скопје 2014“ кој е дискриминаторски и создава поделби.Во исто време, апсурдното молчење на Демократската партијана Албанците не мотивира да се сомневаме во согласувањето нанивните оштри зборови со воздржувањето од фактичко опозиционооднесување, со што би се оправдало само-фалењето на водачот наоваа партија како лидер на албанската опоцизија. Оттука, се поставувапрашањето – чија опозиција се, на народот или владетелот?Со активното поддржување на ДУИ и масовната согласност на ДПАкон нивниот сегашен и поранешен партнер, г. Никола Груевски, сепоставува прашањето, дали албанците во Македонија се претставеникако етничка група – воопшто, како граѓани? Да не се залажуваме,соочени со изборот меѓу интересот на албанскиот народ и теснопартискитеинтереси, албанските лидери го избраа г. Груевски.Оттука, преку ова писмо, ние долу-потпишаните изјавуваме декасогледувајќи ја денешната неправда, свесни за недостигот назадоволителен албански медиумски простор во Македонија, како иза ниското ниво на легитимно политичко претставување на албанцитево Македонија, се дистанцираме од:- албанските пратеници кои беа присутни на седницата на која беаизгласани буџетот и останатите правни акти на наведениот начин;164

- албанските претставници во Владата, кои гласаа за суспендирањена правната држава;- сите албански политички претставници, на власт или опозиција, коипреку пасивното однесување и молчење помогнаа во инсталирањетона насилство и ограничување на слободата на изразување иинформирање.Со оглед на истакнатото, имаме одговорност, национална и човечкаобврска да истакнеме: НЕ ВО НАШЕ ИМЕ!На крај, ја повикуваме меѓународната заедница, особено нејзиниотдел во Скопје, да ги оправдаат нивните прокламирани ставови завредностите на парламентарна демократија, слобода на изразување,одговорно владеење и борба против корупцијата, со конкретни дела.Колку и да изгледа минорно – секое избегнување од овие принципија поддржува поразителната политиката за „смирување“, на грб наиднината на државата.Декларацијата е потпишана од: Арсим Зеколи, Фејзи Хајдари, БекимИмери, Едмонд Адеми, Елида Зулбеари, Ениса Мурсели –Ѓокај,Ѓакуш Кабаши, Муја Златку, Орхан Цека, Рамадан Рамадани и СемиМехмети.165

166

167

КОЛУМНИКој направи државен удар 25Кој направидржавен удар.Опозицијата иливласта. БранкоЦрвенковски илиНикола Груевски.Како се вика човекот под чија контрола е Владата, парламентот,претседателот на државата, гувернерот, судството, новинарството,Црквата, полицијата, Армијата...Кој направи државен удар. Опозицијата или власта. БранкоЦрвенковски или Никола Груевски. Како се вика човекот под чијаконтрола е Владата, парламентот, претседателот, гувернерот,судството, новинарството, Црквата, полицијата, Армијата... Кога сосите овие институции на државата раководи еден човек кој единственого има и клучот од државната каса, тој се вика диктатор, а системот- диктатура. На католички Бадник, 24 декември, 2012 година, когапоголемиот дел од Европа и светот празнуваа, премиерот НиколаГруевски со специјални полициски единици го зададе завршниот ударврз кревката демократија, која веќе шест години е во кома. Од вчера25 декември во Македонија се суспендирани Уставот и парламентотсо полициски терор и со нелегална процедура е усвоен буџетот. Тоанема друго име освен диктатура.Државните удари, пучови и преврати обично прават полициски,воени, паравоени и параполициски и други вооружени и насилничкиформации. Се апсат политичките лидери легално избрани надемократски избори, се суспендира парламентот и сите институции.Пред тоа, прва гине вистината. Се воведува строга медиумска цензура.Никој не најавува однапред дека ќе направи државен удар. Тоа сеактивности кои се одвиваат во најголема тајност. Дали опозицијатаво Македонија со оружје и насилни формации на 24 декемвриапсеше легално избрани преставници на власта, дали ја блокирашекоја било институција на системот со оружје и со употреба на сила, собруталност и насилство. Такво нешто не видовме. А што видовме и ниеи светот во божикната честитка на власта. Прво видовме специјалниединици на полицијата во парламентот како ја убиваат вистината.25 http://www.utrinski.mk/?ItemID=99F1AB0D9AFE83488DF05BD9A99DEA1A168

Со закани и грубости беа исфрлени новинарите од своите работниместа во парламентот. Такво нешто не се случило никогаш во целата68-годишна историја откако Македонија има парламент. Имало разниинциденти, новинари да бидат влечени или удрени, навредувани ислично, но да се избркаат од работните места со тепање и пцости одспецијалци такво нешто не паметам. На некого многу му требаше да невидат новинарите што ќе се случува во пленарната собраниска сала.Кога во парламент специјалци во цивил тепаат пратеници и гиисфрлаат од салата кај што треба да одлучуваат, кога ечат вресоци нанародните избраници по собраниските простории, како се нарекуватоа. Потресните сцени што го обиколија светот на понижувањена демократијата со исфрлање на пратениците од салата и нивноподмолно удирање долу по нозете од обучени полицајци противтерористи и криминалци, на очиглед на повеќе нивни колеги ипратеници, министри претставници на власта нема друго име освентерор и голем срам. Беше тоа доживотна црна дамка на сите штоорганизирале вакво силеџиство. Сликите од овие потресни сцени и одовој злосторнички акт врз демократијата и човековите права и слободисе вртат на социјалните мрежи колку и да ги блокира власта, колку ида спинуваат владините апологети и подбуцнувачи. Замолчувањето нановинарите во парламентот нивното оневозможување да си ја работатсвојата работа, нивното отстранување да не го видат големиот резил ечин кој јасно го разоткрива сценариото да се суспендира парламентоти Уставот. Грубо е прекршен член 16 од Уставот со замолчувањена новинарите и спречување на слободата на говорот и јавнотоинформирање. Отстранувањето на пратениците со интервенција наспецијални полициски единици е уште едно од низата флагрантникршења на Уставот.Премиерот во своето обраќање до јавноста по насилството врзпратениците и новинарите ја одбегна квалификацијата државенудар. Тоа го препушти на неговата партија. Тој лично се задоволисо констатацијата дека станува збор за „неуспешен насилен обид169

за уривање на демократските институции и легитимно избранатавласт на слободни и фер избори“. Или веднаш ќе уследат големиапсења за „организаторите“ на насилното уривање на институциитена системот, или за Груевски уривање на демократските институциие ако опозицијата бара во легална демократска процедура контролана буџетските пари и предизборно задолжување на државата. Таарасправа највообичаена во цел свет Груевски уште во првите деновија оквалификува како блокирање на државата и сеење хаос. Спореднего и неговите истомисленици, сите немаат право да знаат како сетрошат нивните пари. Тоа било работа само на демократски избранатавласт и на клучарот на државната каса.Жалењето на премиерот што се случила една мала непријатности што биле исфрлени со грубости новинарите од своите работниместа да не видат кој и зошто ги тепа пратениците не било во негованадлежност. Вакво лицемерство е типично за Никола Груевски. Да неостане покусо, многу жалење изрази и претседателот на државата. Ијас него го жалам.Да, тоа не е во надлежност на премиерот кога јадат ќотек новинари ипратеници, но тоа еден ден ќе биде во надлежност на правната државаако Македонија некогаш стаса дотаму.Ерол Ризаов170

Ѓубриња комуњарски... 26Со овие зборови лицата кои ги испратија Груевски, Ставрески,Јанкулоска и Вељаноски се обраќаа кон нас пратениците кога нетепаа и исфрлуваа од пленарната сала во Собранието. Да бидамискрен, беа помалку такви на број, но и покрај пената од устата штоим излегуваше, јасно се слушаше: „Вие не сте пратеници, вие стеѓубриња комуњарски!“. Не знам со кои зборови се обраќаа кон делод професионалните новинари, но методите на тегнење и виткањераце беа исти.На тоа следи аплауз и овации од едни членови на ВМРО-ДПМНЕ.Мислам зборот пратеник не го заслужуваат и затоа нема да гоупотребувам повеќе, а за колеги и да не зборуваме, а ако бидамискрен, ќе се запрашам и - колку луѓе имаше меѓу нив!Затоа, јас немам дилема дека во ваков парламент, недемократскикако најблаг збор, не ми е местото. Како потпретседател наСобранието, јас имам положено заклетва дека ќе го штитам Уставот иоткако со партиска паравојска ме ифрлија од моето работно место,дадено од граѓаните, немам намера да им давам никакво алиби накриминалците од власта и да бидам декор во нивното газење науставот и законите.И додека партиската паравојска нѐ нарекуваше “ѓубрињакомуњарски”, зад нив и Вељаноски и Ставрески (со левото раче), соневидена злоба и омраза, даваа наредби како побрзо да нѐ исфрлат.Целиот бес поради искомплексираноста ја истурија врз пратениците,особено врз дамите, баш онака како што Груевски ги подучува одспотовите за третманот на жената во Македонија.Дополнително побеснаа зашто бевме сплотени како еден,функциониравме како саат, не дозволивме да наседнеме на нивнитепровокации. Поцрвенеа од бес зошто на нивната разјареностодговоривме со Химната на Македонија. Беше како на филм.Слика која никогаш нема да ја заборавам, врисоци кои постојаноќе ги слушам, солзи кои постојано ќе течат. Ударите по мојата ракаод лицето Трајко се како помал убод од комарец, море мува какоЗатоа, јаснемам дилемадека во ваковпарламент,недемократскикако најблагзбор, не ми еместото.26 http://goo.gl/gURsx171

да застанала, но крвта во нивните очи ја врежав во специјалнатамозочна кора задолжена за паметење и непростување.На параполицајците за урлањето „ќе видете Вие, ѓубрињакомуњарски“ не им замерувам - во недостиг на стручност, тоа имбило условот кога ги вработувала Гордана. Ама нарачателите мора дабидат казнети согласно Устав и закон, за ниту еден друг политичар воиднина не го повтори ова, односно ниту да помисли. Ако ова поминебез казна, тогаш нема ништо и од Македонија.Иако, да бидам искрен, ваквата пракса може на некоја следна,понеодговорна влада, да ѝ даде шанса по ист терк да менува Устав,закони, и други практични потреби. Затоа, тука не цитирам членови,параграфи, одлуки, не елаборираме за глупоста да не ни дадаткартици, тука велам, очигледно е дека Груевски тргнал со партискаполиција да ја силува демократијата, а на нас останува да видимедали тоа ќе му го дозволиме.Кога зборувам за настаните, сакам да го искоментирам однесувањетои на преостанатите присутни во салата. Деновиве многу повеќе од25 отсто од пораките што ги добивам за поддршка се од сограѓаниАлбанци, згрозени од односот на дел од членовите на ДУИ, особеноод аплаузот за буџетот на Сарачини и од коментарот на Талат Џафери,кој триумфално влезе во салата и пред да нѐ нападнат, цинично нидовикна дека сега ќе ни требало спас.Моите сограѓани Албанци се згрозени, зашто знаат што направивјас за Теута Арифи, кога дел од ДПА ја нападна во Собранието преднекоја година и како успеав да спречам во мојата канцеларијапоголем инцидент, особено на еден сегашен актуелен министер. Теутаденовиве повторно ја избра Груевата Македонија. И благодарам наЕрмира, која застанувајќи во одбрана на колешките од опозицијата,што ја избра европска Македонија. За разлика од некои, членовитетоа не го заборават и затоа им благодарам на поддршката и верувамво многу заеднички проекти во спојувањето на двете страни наВардар.И кој е одговорот на власта? Сами сме се тепале, ние сме напаѓалеи што уште нема гнасно да излажат. Затоа мораа да ги тргнатмедиумите, но поради нашата организираност, не само Македонија,172

туку и целиот свет виде кој е на власт во Македонија и чии деца ќе сесрамат дека нивните родители се единствените политичари во светот,кои испратиле полиција по пратеници, единствени политичари кои соеден удар удрија по 370.000 граѓани кои ги избрале тие пратеницида зборуваат во нивно име. Како во вицовите со Мујо и Хасо, когасудијата го прашува „од каде убодот со нож”, а одговорот е „па, сеспрепнал на скали“. И тоа седумнаесеттина пати.Затоа, овој фашистички чин, овој партиско-параполициски упад,не смее да помине тука така, тој не смее да биде слика за нашатаМакедонија, ова нема врска со борба за доаѓање на власт. Борбатаза Македонија е највозвишена цел, паѓањето на оваа диктатура есамо првиот чекор.П.С. Бидејќи гарант, кај да е, Грујо ќе оди кај Миленко, се надевамдека Протуѓер ќе му објасни да не ги меша Хипократ и Хипокрит,алтруист и аутист, Миленко и Мирка.Јани Макрадули173

Јалови приказни 27Два дена поминаа откако новинарите на брутален начин беаисфрлени од галеријата на пленарната сала во македонскотособрание, а во јавноста го слушнавме само „жалењето“ на премиеротНикола Груевски и „растревоженоста“ на претседателот на ЃоргеИванов. Претседателот на Собранието, Трајко Вељаноски, пак, сескри зад штурото соопштение на службите во законодавниот дом („новинарите не биле избркани од Собранието, туку биле замоленида ја напуштат галеријата и да се префрлат во прес-центарот“, „овааодлука не ја донел претседателот на собранието Трајко Вељаноски,туку службата за безбедност“). А за Министерството за внатрешниработи, очигледно, ништо не се случило во собраниската галерија.Ова може да се заклучи од извештаите на полицијата, каде до деталги имаат објаснето случувањата во салата,поткрепено со снимкии фотографии, но ниту збор не напишале за оние што гледаа -одозгора.Ниту камера не фатила, ниту фотоапарат, ниту телефон напратениците, оние што сликаа кога на Благородна Дулиќ опозицијатаи го повреди ноктето. Кој и зошто интервенираше, во собранискатагалерија? Кого началникот на Шестата управа испрати горе на терасада тегне и исфрла насилно новинари, додека тој доле во салатаисфрлаше пратеници? Ако не дал никој наредба, а момците одШестата управа сами влегле во собраниската зграда и проценувалекого да „кренат на клоци“, тогаш имаме сериозен проблем.Тогаш целата Шеста управа, на чело со началникот, не знаат декаво Законот за Собрание на РМ, во члено 43, се вели: „Овластенитеслужбени лица на органите на државната управа не можат безодобрение од претседателот на Собранието да имаат пристап вопросториите од ставот (1) на овој член (простории на Собранието),ниту да преземаат мерки спрема пратениците, работниците воСлужбата и спрема други граѓани“. Ако Службата сама одлучила даисфрла новинари, што би ја спречило истата таа служба некогаш даѝ текне да го исфрли и претседателот на Собранието, ако веќе безнегово знење влегува и дејствува во парламентот!?27 http://goo.gl/W2fmd174

Ама, јалова е приказната, колку и да се убедуваме, дека Шестатауправа се екипирала во полн состав, се собрала во закондавниотдом, па сама носела одлуки за дејствување, кога и врапчињатанаучија, согласно Уставот и законите, дека полицијата дејствувапо наредба! И додека законодавниот дом и МВР молчат, абер пакстигна од владата. Преку гласноговорникот на извршната власт, нановинарите им порачаа – „доволно ви е извинувањето, сега барајтезаеднички јазик“.Во правна, држава, секој одговара пред законот и законот за сите е ист.Не е важно дали завчера полицијата влечеше пратеници од власта илиопозицијата, завчера чуварите на редот, мирот и државниот поредокго влечеа системот по земја. Како што напиша МВР, опозицијата билаисфрлена оти „извршила напад врз институцијата Претседателот наСобранието и спречувала функционирање на институциите“, сегаМВР и Вељаноски треба да одговорат што спречија медиумите и којабила проценката за нивно „исфрлување“ од собраниската галерија?Зашто, медиумските екипи ниту ја блокираа работата на Собранието,ниту беа хулигани, ниту дивееја, ниту беа државни агресори, ниту пакспречија функционирање на институцијата, а не го нападнаа нитупретсдеателот Вељаноски. Тие само - работеа!Катерина Гетева„Овластенитеслужбени лицана органитена државнатауправа неможат безодобрение одпретседателотна Собраниетода имаатпристап вопросториитеод ставот (1)на овој член(простории наСобранието),ниту дапреземаатмерки спремапратениците,работницитево Службата испрема другиграѓани“175

ИНТЕРВЈУАЈасна Котеска - Треба да и се даде отпор налагатаКои би можеле да бидат причините место во демократија да сестремиме кон тоталитаристичко општество во кое мнозинствотогрубо владее со малцинството? (Такви примери имавме последниведенови, но и претходно се случувале ситуации на надгласување)176Деновиве читав интересна анализа за германското списание „Сигнал“од 1944 година. Ова списание излегува во времето кога Германија ена завршната точка на својот политички тоталитаризам. Во него неманишто „тоталитарно“. Само пропагирање на вредности. Реклами запарфеми, чорапи, мачки на насловните страници. Во еден број одсписанието има дури и пофален текст за Ганди. Поентата е дека во овасемејно, нацистичко списание нема ништо што би го одвратило дури иденешниот читател - пацифист. Има само одвраќање од идеологијата,а пумпање на вредностите: негување на традицијата и домот,повеќе деца, нега, убавина, итн. Накратко: пропаганда и упатствакако да се биде човек. Станува збор, значи, едвај за пропагирањена малограѓанските вредности. Малограѓанските вредности самитепо себе не се тоталитарни. Сепак, тие се јаслите (или можеби веќеколеџот) за одгледувањето на апстрактната машинерија што потоа гоправи возможен тоталитаризмот.Обратно од уверувањата, тоталитаризмот не е тотална мобилизацијаи политизација, туку сосема обратно, тотална деполитизација изастрашувачка пропаганда на нормалноста!Обратно од уверувањата,тоталитаризмот не е тотална мобилизација и политизација, тукусосема обратно, тотална деполитизација и застрашувачка пропагандана нормалноста! Тоа што се случува во Македонија во моментот есамо довршување на еден проект започнат постепено, пред шестгодини, како битка за вредностите: за трето дете и против абортус,

завладејување со медиумите, силење на семејните патријархалнивредности, приближување до црквата, инсталирање на поданичкиотменталитет, итн. Кога по некое време Владата со тупаници ја бркаопозицијата од Парламентот, луѓето инстинктивно тоа го доживувааткако нормално. Дури и кога чувствуваат дека не е сосема законско.Било постапно, значи нормално е, зар не? Тоталитаризмот, со другизборови, е возможен само таму кадешто се прекинати сите разговориза политичкото. Овој прекин е во срцето на владеењето на последновоВМРО ДПНМЕ од првите нивни денови пред шест години. Истотосуспендирање на политичкото деновиве се одвиваше пред нашитеочи во македонскиот Парламент.Дали патриотизмот може да се поистовети со национализам, којевидентно е во пораст речиси низ цела Европа?Колку е еден човек пожесток во јавната манифестација на љубовта консвојата нација, толку во таа љубов треба само повеќе да го прочитамеочајното посакување за бегството токму од неа! Затоа го имамепарадоксот на најголемите патриоти кои редовно се пензионираатво семејни куќи на Мајами.За мене вербата во нацијата не само штоне е пацифистичка утеха, туку многу пострашно. Национализмот еверојатно најтрауматската работа на која еден човек е осуден. Оваго знаеме од Кјеркегор: најтешко е да го сакаш својот сосед. Пауште и ако треба да се идентификуваш со него... Па уште и ако требада го воздигнуваш... Во национализмот има вградена перверзија– инхерентна, впрочем, за секое припаѓање. Колку е еден човекпожесток во јавната манифестација на љубовта кон својата нација,толку во таа љубов треба само повеќе да го прочитаме очајнотопосакување за бегството токму од неа! Затоа го имаме парадоксотна најголемите патриоти кои редовно се пензионираат во семејникуќи на Мајами. Психоаналитичкото име за овој тип националистичкижестења е секако траумата. Но, за нас без тие куќи по светот и за177

нас што остануваме дома, политичкото име за овој „патриотизам“ е –корупцијата. За мене: подобро е да ја сакаш својата нација така штосамо минимално ја поднесуваш, одошто да ја лажеш и да ја крадеш.Колку ни тежи идентитетскиот пакет на патот кон европскотодруштво, не приближува или не оддалечува?Нашиот државен пакет во моментов вклучува толку многу различниработи, од раната антика до доцниот футуризам, што сѐ повеќеналикуваме на еден доцен опис на Фројд за хистеријата.Прашање ешто всушност го претставува нашиот идентитетски пакет во моментов.Нашиот државен пакет во моментов вклучува толку многу различниработи, од раната антика до доцниот футуризам, што сѐ повеќеналикуваме на еден доцен опис на Фројд за хистеријата. Кога Фројдпатува за Америка во 1909 година тој го опишува психоаналитичкотораспаѓање на идентитетот преку метафората на шопингот. И велидека дисоцијацијата на личноста личи на човек што тргнал во шопингпа се враќа дома со бројни кутии и кеси. Не може да го држи целотокупче со двете раце и со десетте прсти, па најнапред паѓа еденпредмет од неговата прегратка, тој застанува да го собере, но другпредмет веќе истовремено паѓа од неговите раце и така натаму.Нашиот идентитетен пакет во моментов нѐ оддалечува од европскотосемејство, ако заради ништо друго, тогаш заради хистеријата. Човек немора да биде психијатар за да ја види нашата автентична националнахистерија. Нам сега најдобро би ни дошол еден долг, долг одмор, акозаради ништо друго, тогаш заради национално и идентификацискосмирување.Трагањето низ корените, првично насловено антиквизација, сеганѐ одведе во неокласицизам, барок и рококо финализирани вопроектот „Скопје 2014“. Колку таквите промени ќе придонесатвистински да се осознаеме?178Нема да придонесат и тие веќе подолго време не придонесуваат.Вистинското осознавање е лажен филозофски проблем. Никој

никогаш нема да успее себеси вистински да се осознае. Тоа епрастара филозофска дилема исто толку и филозофска вистина.За жал, во нашето историско време ја видовме таа филозофскапукнатина успешно преработена и употребена од тековната Влада,со конкретна прагматична цел: завладејување со сите ресурси водржавава (од материјални и финансиски, до човечки и стилски), какои целосно покорување на што годе подразбираме под инстанцата :здрав разум. Скопје 2014 се инсталираше како корупциски проектна една шизофрена влада и тој не е ништо друго освен споменик наеден себичен владетел. На тој проект веќе му го дадовме епитетотхистерија, како што проектот заслужува, но нам допрва ни претстоиреинсталација на некаква нормалност, истата таа нормалност штопретходно беше целосно капитулирана и укината од Владата.Една од најупотребуваните синтагми во годината што измина еслобода на говорот, на медиумите, како коректив во демократскотоопштество. Каде завршува слободата на медиумите а кадезапочнува пропагандата?Сѐ повеќе мислам дека идните граѓански отпори не треба веќе дабидат насочени само кон уривањето на корумпираната власт, тукумногу поважно – кон уривањето на медиумските инфраструктуришто го потпомагаат и го овозможуваат непреченото владеење навласта.Во понеделникот, по настаните во македонскиот Парламент,кога опозицијата беше отстранета од Парламентот, а владејачкатапартија го изгласа буџетот за 2013 година, во четири часот попладнепуштив телевизија за да сфатам што се случувало. Вестите на Сителтелевизијата тој ден беа застрашувачка, монструозна манифестацијаза силата на Бернајс пропагандата во медиумите во денешнаРепублика Македонија. Сѐ повеќе мислам дека идните граѓанскиотпори не треба веќе да бидат насочени само кон уривањето накорумпираната власт, туку многу поважно – кон уривањето намедиумските инфраструктури што го потпомагаат и го овозможуваатнепреченото владеење на власта. Нашата битка, битката за враќањетона нормалноста во Република Македонија ќе мора да започне предсѐ како битка против медиумската манипулација во Република179

Македонија, како прашање за ревоспоставувањето на правото надостоинствен живот на она што граѓаните го чувствуваат како нивнатанормалност, наспрема пропагандите.До каде може да нѐ одведе екстремната поделба на општеството посите основи – политички, етнички, верски?Вашите читатели треба да знаат дека нашава кореспонденција јаводиме само еден ден по настаните во македонскиот Парламент од 24декември 2012. И сѐ во оваа размена е обоено од тие настани, баремза мене. На Вашето конкретно прашање: може и треба да нѐ доведеединствено до – отпор! Луѓето од мојата фела веќе немаат избор даглумат интелектуалци. Ниту кој било друг да се држи до своето јато.Неутралноста никогаш не била добар избор. Никогаш, а особеносега. Мислам дека најстрашната работа што сега би можела да ни сеслучи е превидување на тој колапс помеѓу тоа што го гледам со своиочи во реалноста и тоа што диктираните медиуми ми велат дека требада го видам преку медиумите. Во тој застрашувачки јаз на реалностаби рекла дека е еден битен чинител на постоењето – да дадеш отпорпротив лагата.Додека не ја знаеме вишата промисла, „човековите права“ овде исега се вредноста за која човек вреди да се бори. Еден единственчовечки живот во таа номенклатура е вреден за борба.Колку синтагмата човекови права има реална компонентаво денешното глобално општество, или само станува збор заидеалистичка визија?За мене тоа не е идеализам. Толеранцијата кон секундантот, кондетето, кон цветот, кон плочникот, кон каменот – тоа не се само поетскиметафори. Човековите права во таа хиерархија на вредностите сеинхерентно антропоморфни. Не ја исклучувам можноста дека целоточовештво, во својата најавтентична и најхумана верзија, е само тоа- неважен хуманизам. И тоа е во ред. Додека не ја знаеме вишата180

промисла, „човековите права“ овде и сега се вредноста за која човеквреди да се бори. Еден единствен човечки живот во таа номенклатурае вреден за борба. Денес постојат валидни филозофски системи штого бранат правото на животните над правото на луѓето. Или правотона растенијата над правото на луѓето. Или правото на минералитенад правото на луѓето. За мене тоа има смисла. Ние луѓето не смеединствените што полагаме право на постоењето на оваа планета.Ова за што досега зборувавме во интервјуво се само правата на луѓетомеѓусебно да се борат за секој еден член еднакво како и за секој едендруг. Но, тоа не значи дека човечките права се и единствените правана оваа планета. Ние сме толку доцна дојдени на оваа планета, штоможеби нашите права во таа хиерархија лесно би требало да бидатвторични или само последователни.Сегашниот статус на лустрацијата е како кога човек би си гризнал месоод сопствената подлактица, додека истовремено пее македонсканародна песна, но низ заби. Во тој чин признајте има извеснамеланхолија, секако и натрупана тага, не е смешно, но веќе не е нитуособено тажно, дури ни за тој што самиот се гризе. Затоа што сетоналикува на симулакрум.Имајќи ги предвид личните искуства, дали можеби лустрацискиотпроцес се претвори во механизам за политичка одмазда?Од првиот момент кога во декември 2005 година јавно зборував законфронтацијата со комунистичкото минато до ден денес, непрекинатозборувам за нужноста oд транспарентност на сите комунистичкидосиеја на принципот на Викиликс и на агендата на Асанж. За мене тиепринципи се водечки. Достапност на сите досиеја од комунистичкотоминато до сите други луѓе на принципот „сите за сите“, ставање на ситедосиеја на интернет, без рестрикција, без медијација на политичкитеструктури и на лустрациските тела, и најважно - без исклучок. Тиекомисии за лустрација, впрочем, претпоставувам, се крајно здодевни.Самите изгорени од достоинството на својата задача. Веќе напола однивната задача беше јасно дека никој нема сериозно да им ја сфатизадачата на „чистачи“. За мене прочистувањето со минатото бешелична нужност. Сегашниот статус на лустрацијата е како кога човек181

би си гризнал месо од сопствената подлактица, додека истовременопее македонска народна песна, но низ заби. Во тој чин признајте имаизвесна меланхолија, секако и натрупана тага, не е смешно, но веќене е ниту особено тажно, дури ни за тој што самиот се гризе. Затоашто сето наликува на симулакрум. Денешната лустрација се сведе нареално шоу во кое сите перформираат напад или одбрана, крваратпомалку, но потоа ги облекуваат пиџамите и легнуваат во 11 часотнавечер пред камерите да се угасат. Не е дека не ги боли, но никој неумира, и никој не оди во затвор, значи, сѐ е во ред. Што па јас тогашсѐ уште имам да ја влечкам мојата семејна траума по весниците?Дали во современото општество постои механизам кој може да ја„измери“ вистината? Поточно, чија вистина повеќе „тежи“?Постои една вистина и таа се случила. Но, за да стане видливапотребни ѝ се медиумите за сингуларноста на вистината да излезена виделина. Медиумите се баш токму толку застрашувачки важни.Како никогаш порано во човечката историја.Нема. Нема вистинашто тежи повеќе од другата, ако нема бекап во медиумите. Тоа незначи дека вистината самата по себеси не постои. Таа постои, јас сумуниверзалист во таа смисла: постои една вистина и таа се случила.Но, за да стане видлива потребни ѝ се медиумите за сингуларностана вистината да излезе на виделина. Медиумите се баш токму толкузастрашувачки важни. Како никогаш порано во човечката историја.Според Вашите согледувања, во кој правец се движи човештвотоако се земат предвид глобализациските процеси, рецесијата вопазарните односи и дехуманизацијата на човековиот дух?А која сум пак јас да зборувам во името на целата глобализација?Ако глобализацијата е унификација на целото човештво зарадихуманизација на универзумот, создавање ред во хаосот, тогаш никојод нас не е повикан да зборува во особена смисла.182

Сакам да ви пренесам едно сведоштво од почетокот на векот: „Мепрашувате како тоа Франц се плаши од љубовта, а не се плаши одживотот? Мислам дека не е така. Тој го гледа животот сосема различноод другите луѓе - парите, берзата, девизната централа, машинатаза пишување – за него тоа се сосема мистични работи, загатки конкои има поинаков однос од сите нас. За него канцеларијата е нештокрајно тајно, восхитувачко, како што е локомотивата за малото дете.Наједноставните работи на светот не ги разбира. Дали некогаш со негосте биле во пошта? Дали сте виделе како смислува телеграма и какобара шалтер кој најмногу му одговара, и како потоа патува од едендо друг шалтер, а кога ќе го најде „вистинскиот“ шалтер, како тогашплаќа и ги зема ситните пари назад, па пресметува што му вратиле,сфаќа дека добил една круна повеќе, па ја враќа кај госпоѓицата нашалтерот? Потоа тивко заминува, ги пресметува парите повторнодолу, на последното скалило, и одеднаш сфаќа дека круната што јавратил всушност била неговата. Стоите наспроти него не знаејќи штода направите, а тој се преместува од нога на нога и размислува штода направи следно. Да се врати е тешко – горе има маса луѓе. ’Оставиго тоа’ му велам, а тој ме гледа преплашено. Како може тоа да гопушти? Не му е нему до таа круна, сепак не е во ред. Има една крунапомалку. Како да ја остави?“ Ова е исповед на Милена Јесенска заФранц Кафка. Мислам дека ова ја објаснува глобализацијата многуподобро одошто кој било од нас денес веќе би можел да ја објасни.„Граѓански“, 29 декември 2012 година183

184

Арсим Зеколи - ДУИ НЕМА ’РБЕТ ДА ЈА БРАНИШЕЌЕРИНСКА КАКО ШТО ТАА ЈА БРАНЕШЕ ТЕУТА ОД ДПА 28„Се сеќавате на случувањата од пред неколку години кога луѓе одДПА ги бркаа колегите од ДУИ низ Собранието. Се сеќавате и натогашната реакција на Шеќеринска против нападот врз Теута Арифи.Денеска се случува обратното, но за жал ДУИ ја нема таа доблести ’рбет да направи разлика помеѓу чест и кукавичлук. Затоа и сепочувствувавме обрзани да како луѓе реагираме против насилството,во овој случај кон сегашната опозиција. Но, ве уверувам дека наист начин би реагирале и доколку некој на таков насилнички начинпостапи и кон Силвана Бонева или Мерале Узеири, Зијадин Селаили Александар Спасеновски“, вели Арсим Зеколи, еден од групатаалбански интелектуалци кои денеска излегоа со соопштение во коеостро го осудуваат насилството што се случи вчера во македонскиотПарламент и начинот на кој е донесен новиот буџет...Господине Зеколи, какви се реакциите од вашето денешносоопштение? Го постигна ли тоа ефектот кој го очекувавте?Реакциите се различни , а за ефектите треба другите да кажат. Сепак,пресудното при составувањето на соопштението беше обврската дакако луѓе, како граѓани и Албанци го изразиме принципиелниот ставза несогласување со политики засновани врз аргументи на сила илимајоризација. Ставот на оваа група луѓе, која е во пораст судејќиспоред социалните мрежи, за случките во Собранието и буџетоте заснован врз искуствата на Албанците од ситуацииите кога тиекако заедница беа директни цели на наведените аргументи. Целтасекако не беше да предизвика рекации на оние кои ионака имаатстав против или во полза на одредена политика, туку обраќање дообичните луѓе кои чувствуваат дека нешто навистина не е во ред, ноне умеат или немаат можност тоа да го артикулираат. Целта беше дасе охрабрат луѓето дека нивните инстинктивни чувства за коректности некоректност, нивниот суд заснован на здрава логика и разум е28 http://goo.gl/dO6ip185

побитен и поискрен отколку владини или партиски оправдувања. Сесеќавате на случувањата од пред неколку години кога луѓе од ДПА гибркаа колегите од ДУИ низ Собранието. Се сеќавате и на тогашнатареакција на Шеќеринска против нападот врз Теута Арифи. Денескасе случува обратното, но за жал ДУИ ја нема таа доблест и ’рбет данаправи разлика помеѓу чест и кукавичлук. Затоа и се почувствувавмеобрзани да како луѓе реагираме против насилството, во овој случајкон сегашната опозиција. Но, ве уверувам дека на ист начин биреагирале и доколку некој на таков насилнички начин постапи и конСилвана Бонева или Мерале Узеири, Зијадин Села или АлександарСпасеновски. Секако, има оптужби и подметнувања упатени кон нас,прикриени со партиски флоскули или лажен етно-патриотизам, нонашиот став е принципиелен и не им обрнуваме премногу внимание,бидејќи им ги знаеме мотивите.Ги критикувате и ДУИ и ДПА за однесувањето во Парламентот,односно за изгласувањето на буџетот. Кое е Вашето објаснувањеза нивната таква постапка, со оглед на тоа што се спротивставенипартии?Објаснувањето за таквиот однос е во наследената, длабоко етаблиранаполитика на кроење буџет според интересите на крајно тесен кругличности од врвот на ДУИ, кои директно профитираат од заткулиснитедилови со нивните патрони од ВМРО-ДПМНЕ, без никаков или миноренефект врз граѓаните, кои тие наводно ги претставуваат. Погледнетего водството на ДУИ и најдете некој од нив кој се има истакнато наполето на Економијата, вклучително нивниот министер за економијаили господинот Фатмир Бесими. Во исто време, кога прифаќате таквидилови, вие станувате и предмет на условувања, било како партија,лидер или министер. Така да, се поставува прашање и колкаваавтономија има воопшто ДУИ во водењето на своите политики,посебно оние поврзани со распределба на буџетските средства.Воедно, по студентиот туш од Ангела Меркел, која го обзнани крајотна надежите за евро-интеграции, ДУИ и нема веќе премногу изборили простор за негодување, туку е принудена да прифаќа и извршувабез премногу право на приговори и забелешки. Господинот Ахмети186

и министерката Арифи можат да се сликааат и тешат заедно со Филеи Санино, но реално, таа слатка мамка за Албанците веќе немаефект. Што се однесува до ДПА, по толку „дриблинзи“ изведени однивна страна во последната година, не сум сигурен дали и тие самитевоопшто веќе знаат која е нивната политика. Настрана мачистичките,вревливи, медиумски заводливи изјави за „запалки“ и бранење направата на Албанците, не гледам некој нивен конкретен ангажманво сферата на економските права на Албанците. За разлика одгосподинот Изет Зеќири, кој со своите прецизни критики и сугестииги фрла во сенка комплетно двете пратенички групи. Гласањетона ДПА против буџетот, сепак, не ги амнестира од одговорностакако опозиција да реагираат против гушењето на демократијата игазењето на пратениците, а посебно на пратеничките. Местото на ДПАбеше надвор од таа просторија. Не мораа да бидат заедно со СДСМили другите, но секако не смееја да бидат во друштво со оние коија суспендираат демократијата на така брутален начин. ДПА можебине е виновна за буџетот, но е секако со-одговорна за срамот сомалтретирањето на пратениците и новинарите.Што е поголем проблем за Вас во врска со буџетот: тоа што госметате дискриминирачки за Албанците или што со висина од 2.7милијарди евра ќе значи нови задолжувања на државата?Проблемот е во недостатокот од транспарентност и отстуство направична застапеност на граѓаните. Тоа е фундаментот, сето друго енадградба. Секој од нас живее и ја развива оваа држава со својотденар, мал или голем, и има право да види полза од буџетот. Сепак,било која реална анализа на економијата во земјата ќе покаже нафрапантна дискриминација на регионите во кои живеат Албанците,и тоа е факт кој не може да се прикрие со фриволни подметнувања,спинови или коалиции со ДУИ. Затоа нагласивме во соопштенитедека како даночни обрзници ова прашање не’ тангира и нас, дури иповеќе од даночните обрзници од македонска националност. Што сеоднесува до тие милијарди кои ги споменувате, знаете, позајмувачитенема да ги интересира националноста или религијата на оние коиќе морат да го исплатат долгот. Албанци или Македонци, долгот ќе187

го исплаќа средната класа, младината сведна на минимум плата инашата сиромаштија.Многу ретко се случувало Албанци во Македонија да јанагласат својата улога како граѓани и даночни обврзници, тукунајчесто артикулирањето на политичките интереси го правелепреку партиите или преку невладини организации со јаснаполитичка профилираност. Дали се менува нешто на тој план? Восоопштението велите: албанското општество во оваа држава епошироко и поразновидно од политичките партии.Тоа е погрешен впечаток во македонската јавност, поради јазичнитебариери. Меѓу Албанците има жестока дебата за економската исоцијална состојба, што се пресликува, главно, преку опаѓањето набројот на гласачи на овдешните избори, како израз на незадоволствоод економската состојба. Таквите обвинувања и подметнувањаупатени кон Албанците само служат да се прикрие често игнорантскиотоднос на дел од Македонците кон Албанците. Има два моменти кои семногу важни и често не се доволно објаснети во јавноста. Албанците,како и сите други, еволуираат во своите барања според потребитена времето. И воедно им станува јасно дека албанските политичкипартии се, пред и над се’, партии (со тесно-профитерски клановскиинтерес), политички (според начинот за опстојување или доаѓање навласт) и дури на крај албански (зависно од профитот или загубаташто можат да ја имаат со нагласено или потиснато користење наетничкиот префикс). Тежнеења кон промени секако дека има, и тиестанувааат се’ погласни. На сцена се’ повеќе стапува нова генерацијапрофесионални, вистински високо образовани млади луѓе, коине прифаќаат да бидат партиски приврзоци на полу-писмени икорумпирани политичари. Благодарение на образование стекнатонадвор или следејќи примери од други земји, покрај своето знаење,овие млади луѓе покажуваат дека ја ценат и вредноста на личнотодостоинство и елементарна етика во општеството. Притоа, тие несе воопшто помали патриоти од сегашните манипулатори, ниту пакимаат потреба или прифаќаат да некој им држи лекции или одредувашто е патриотизам, а што не. Напротив, нивната национална свест е188

многу поразвиена, поискрена и во склад со современите реалности,но наместо пароли се искажува преку дела и лична одговорност.Гледајќи ги сцените што се случија вчера во Собранието и преднего, што сметате за поголема опасност: меѓуетничката илимеѓупартиската нетрпеливост?И двете нетрпеливости - етнички или меѓупартијски - се надворешниизблици на вистинскиот недостаток и вистинскиот проблем кај нас -отстаство на владеењето на правото. Кога нема владеење на правото,правна држава, тогаш неправдата се јавува во многу форми иоблици, некогаш етнички, другпат партиски, социјални, регионални,религиозни итн. Тоа во склоп со катастрофално рапидното тонењена економијата ќе содазва уште повеќе тензии и судири. Додадетеја и сегашната изолација и интегративна стагнација, и веќе иматекрајно опасен коктел на мотиви за незадоволство и нетрпеливост.Стравувам дека во македонскиот политички кампус овие тензии ќерезултираат со уште посилен пробив на политичата сцена на луѓето сомускули, пиштоли и манипулативна омраза. Како што тоа се случи соалбанските политички партии во последните неколку години. Заремочекувате било која нормална, чесна, совесна личност да прифати дабиде изложена на такво насилство и нечесност? Е, тоа е наследствотодобиено од господата Груевски и Ахмети, неамнестирајќи ги ниостанатите политички првенци во земјата. Нивната политика намобилизација на членство, базирана врз лажен патрииотизам иполтронство, сервилност кон лидерот можеби привремено ќе имобезбеди рејтинг-победи, но порано или подоцна и нив и сите нас ќене’ осуди на историјски порази.Верувате дека може во Македонија да се случи обединување награѓанска основа (заедно Македонци и Албанци) или е тој ден сѐуште далеку?Етничките разлики се евидентни, постојат и ќе постојат и не треба дасе гледаат како проблем или пречка кон обединување. Прашањето еоколу што треба да се обединат? Граѓански опции, мулти-културализам,189

заедништво - сето тоа се формули лансирани од политички побуди,додуша често со чесни намери, но сепак политички. Вистинскитемотиви за обединување на луѓето се секогаш од приватен или групенкарактер, но со вакво разногласие и неслога во самите етничкизаедници е илизуорно да се расправа за некакво транс-етничкоунијатство. Растот на свеста на граѓаните за лажниот патриотизам,братството по криминал и профит, согледувањето на патриотскитесили во нивната вистинска светлост секако ќе придонесат конразместување на силите во општеството. Тоа е процес кој е започнаи ќе трае, но битното не е во брзината, туку во квалитетот врз кој тојпроцес ќе се гради.Миодраг Мишолиќ190

Петар Гошев - Ако Груевски продолжи соконфронтации можни се и жртви 29Господине Гошев, во Собранието и надвор од него, се случитежок инцидент по повод донесувањето на буџетот на РепубликаМакедонија за следната година. Беа активирани групи за притисок,при што оние на власта бараа итно донесување, а опозицијатасакаше тоа да го спречи. Конфликтот во Парламентот се пренесе ина улица. Колку оваа ситуација беше и е опасна, и тоа не само заспротивставените партии, туку за цела Македонија?Пред приближно три години, на една средба со премиерот Груевскипопатно му реков: „Ако на овој начин ја продолжите конфронтацијатаво државата, не ја исклучувајте можноста од меѓусебни жртви. Потоа,се разбира, не ќе ви остане ништо друго, освен како Понтиј Пилат даси ги миете рацете од одговорноста за жртвите, префрлувајки си јамеѓусебно вината“. Не ја коментираше забелешката.На 24 декември 2012 настаните во Парламентот и пред него беана работ да проголтаат нечии животи. За среќа, имаше „само“повредени. Битката за „освојување“ на јавноста преку монтираниулични протести е опасна игра. Креирањето на таква „култура“ вониско развиена, и згора на тоа мултиетничка и мултиконфесионалнадржава, е игра со оган во „оксигенски шатор“. Од тоа што се случи,но и од други настани, се чини дека власта мисли дека може да гидозира реакциите, односно конфликтите. Не е свесна кога, каде иколку дозираната социјална навигација може да се покаже какопредозирана и сѐ да експлодира. Вистина, не знам до каде сето оваможе да оди, но знам дека сме вратени на почетокот на настанитево некои бивши ЈУ-републики непосредно пред распадот на бившатаСФРЈ. А, ние тогаш со не мала доза на задоволство велевме дека недозволивме такви настани да ни се случат.Со нив, прикаските за инвестициски рај се смешни, исто како итврдењата дека сме функционална демократија.29 26.12.2012, http://goo.gl/fqtjb191

Што мислите, дали групите кои бараа побрзо усвојување наБуџетот, знаат за што, всушност, се работи. Тие, пред сѐ, бараабуџетот да се донесе за да имало пари за пензии, субвенции исоцијална помош. Но, од друга страна, барањата на опозицијатавоопшто не се однесуваат на овие буџетски ставки. Може лиулицата да биде арбитар за донесување и изгледот на буџетот воедна држава?Македонија е потоната во лаги: лаги за историјата, лаги занационалното битие, лаги за економскиот развиток, лаги за јавниотдолг, лаги за вредноста на проектите, лаги за тоа каде всушност сакаатда ја одведат Македонија.Групите што ѕемнеа и ѕемнат надвор се, всушност, сликата на очајотво кој лагата се голта како вистина за она што постојано им се губи одхоризонтот: лебот, топлиот дом, недофатливата извесност, работнитеместа за себе и за своите деца. Повеќето од нив не знаат што е буџети буџетски процес на подготовка и усвојување. Не знаат колку можеда изнесува јавниот долг. Не знаат на кој начин најбрзо се губатпензиите, платите, социјалните трансфери и пред се работните места.Во општата безнадежност создадена од македонските елити, тие самого гледаат својот лидер во неговата уста од која чекаат директивада тргнат по искоренување на злото. А, злото е тоа што ќе им бидепосочено од нивниот вожд. На крајот на прикаската, сепак, ќе сфатат,но толку доцна колку што е доволно нивниот вожд да замине сонеговите кочии полни со нивната надеж.За разлика од нив, вождот знае дека во сиромашна земја во изборотпомеѓу „нужностите“ (основните средства за преживување), од еднастрана и слободата (човековите права) од друга страна, тие, смрзнатите,очајните, во суштина уплашени и истовремено разгневени, ќе сеопределат против својата и сободата на другите. Со тоа уште еднашќе се потврди дека тие не знаат дека слободата, односно политичкитеправа и вистинската демократија се нераскинливо поврзани сонужностите (средствата за преживување), односно дека тие двете се,всушност, едно исто, нераскинливо поврзани и меѓусебно условени.Затоа, толку лесно „пали“ клетвата: „овие се против вашите пензии,192

против вашите субвенции, ние ќе ви ги дадеме“, без разлика од коиизвори и со какво задолжување. Тој страв за губење на основнитенамирници или ветувањето дека ќе ги добијат, деспотите го користатбезмилосно за евтина и лесна манипулација.И Милошевиќ знаеше дека устав не се носи и прави прекуреферендумско изјаснување. Но, така го донесе. И муслиманскиотпретседател на Египет знае дека уставот не треба до го носи прекуреферендум, па, сепак, го стори тоа. И Груевски знае дека буџет несе прави на улица, но, сепак, ја користи. Сите спомнати и неспомнатиго знаат тоа добро, но, сепак, се надеваат дека со тоа ќе возатдоволно долго додека нивните кочии не заминат безбедно, оставајќине сите други во ѕифт прашина за да не видиме каде ќе отпатуваат.Значи, одговорот за тоа дали улицата може да биде арбитар придонесувањето на буџетот во една држава е позитивен. Но, колкудолго ќе може така, ќе зависи од тоа колку брзо и колку повеке луѓеќе ја сфатат причинско-последичната врска меѓу нужните стедстваза живот, од една и слободата и демократијата од друга страна.Дотогаш, тие, изведените на улиците, само ќе се залажуваат дека сотоа одлучиле во своја полза.Како го оценивте предлогот на опозицијата за штедење? Сметатели дека станува збор за добар предлог во време на рецесија? Иможе ли таков предлог да помогне во намалувањето на јавниотдолг и буџетскиот дефицит, за кој Светската банка предвидува декагодинава ке биде дури 3,7 отсто, како и за начинот на враќање навеќе постоечките долгови?Првпат една опозиција кај нас бараше помал буџет. И побараконкретно поинаква структура и намена на средствата. Поради тојфакт, ако не поради друго, предлогот заслужуваше барем пристојнадебата, а не евтина манипулација за тоа кој, наводно, е за исплаќањена пензии и субвенции и кој, наводно, не е за тоа.За прикаските дека во услови на рецесија државата треба повеќеда троши, веќе зборував во друга прилика. Да повторам нештонакусо: мала и целосно отворена економија, каква што е нашата,193

нема многу да си помогне со зголемување на дефицитите врз основана странско задолжување. Тоа повеќе им помага на земјите од коипозајмува и од кои претежно се увезува. Згора на тоа, пак, акодобар дел од позајмените пари ги троши на увозни екстраваганции,бескорисноста, па дури и штетноста од зголемувањето на долготстанува уште поголема. Растот на економијата не се поттикнува на тојначин, но растот на контата, на тие што однапред се знае дека ќе гидобијат тендерите, сигурно се случува.Во овие околности барањата на опозицијата не беше најнужнода се стремат кон намалување на долгот. Доволно беше ако сонив се спречеше неговото натамошно неразумно зголемување и,особено, ако се подобреше структурата на расходите со што би сеподобрила нивната ефективност врз економијата и ублажувањетона сиромаштијата. И токму за тоа власта и опозицијата требашеодговорно да разговараат. Но, таа, власта, има свој проект и велидека за тоа гласале граѓаните на парламентарните избори. Тоанаводно било доволно таа натаму да не прашува никого и да неприфаќа ништо. Сите други треба само отстрана да гледаме ида се восхитуваме на нејзините изуми. За жал, власта има криворазбирање на демократијата. Всушност, нема никакво разбирање.Таа смета дека добиената подршка на изборите од една четвртинаили од една петина од вкупниот број избирачи и дава право бруталнода го игнорира мислењето на останатите, да ги задолжува колку сакаи како сака и да врши дистрибуција на материјалните средства самониз нејзината призма. Ако е така, Тито имаше речиси плебисцитарнаподршка од граѓаните на бившата СФРЈ, Милошевиќ во одреденипериоди имаше не помалку од три четвртини поддршка од неговитеСрби, Хуго Чавез сигурно има повеќе од Никола Груевски, Хитлерпред војната, исто така, имаше поголем процент на поддршка одпроцентот на кој се повикуваат лидерите на нашата сегашна власт.Значи ли тоа дека тие беа демократски лидери и дека управуваа воинтерес на своите нации?Што се однесува до буџетскиот дефицит, да се потсетиме дека тој бешепрвично проектиран на 2,5 отсто од БДП. Откако Владата увиде декаприходите не се остваруваат во согласност со проектираното, односносогласно нејзините желби и откако подразбра дека натрупувањето194

на долгот кон приватниот сектор веќе не може да го крие, одеднашго најде решението во дополнително зголемување на буџетскиотдефицит на 3,5 отсто, без расправа во Парламентот. Но и тоа не ие доволно. Светската банка вели дека тој, сепак, ќе биде поголем иод тоа, односно 3,7 отсто од БДП. Меѓутоа, јас велам дека ни тоа не еточно, бидејќи во дефицитот не се вклучени достасаните неизмирениобврски на Владата кон приватните компании врз основа на данокотна додадена вредност и обврските по основ на договорите за дело.За колку de facto е поголем, ние не знаеме, сѐ додека не се извршинепристрасен увид од надворешна контрола. Тој проблем бездруго гознаат и претставниците на Светската Банка во Македонија, но тие одкариреристички мотиви, или можеби од некои други, не ја известуваатза тоа централата во Вашингтон кога и се обраќаат со барање наМакедонија да и се додели некоја нова кредитна линија или гаранцијаза некое позајмување од други кредитори. Ќе се согласите, тоа не еодговорно однесување. Тоа не е здраво, прудентно макроекономскоуправување со ризиците во доменот на јавните финансии.Што мислите за прифатените 44 амандмани од страна на власта ворамките на 1.225 поднесени од опозицијата, кои се однесуваат наизнос од само 3,1 милион евра, односно само 0.13 отсто од вкупниотбуџет и во ситуација кога опозицијата бараше кратење или баремдискусија за износ од 204 милиони евра?Во дадената ситуација тоа не беше одговор и излегување во пресретна барањата на опозицијата, туку прашина во очите на јавноста којатребаше да поверува, односно да биде излажана по кој знае кој пат,дека власта е кооперативна и дека на другите не им е целта подобарбуџет, туку блокирање на работата на државата. Таа претстава и бешепотребна на власта како подготовка за тоа што потоа имала на ум данаправи - брутална интервенција кон пратениците на опозицијата.Дека ни на крај памет не им паѓало да се нагодуваат со опозицијата,говореа многу пред тоа оркестрираните и режирани собирања нанарод за „вразумување“ на опозицијата. Така што, сѐ се случуваше восогласност со односот на силите во Парламентот и другите државни195

институции, но не и во согласност со вкупната слоевитост и потребина општеството.Инаку, не е проблемот во тоа што власта би изгласала буџет безтрошка влијание на опозицијата. Таква е нашата вкупна досегашнапрактика. Но, во последниов случај имаме неколку клучни новимоменти. Првиот е што оваа власт, како ниедна досега, крои буџетитемпирани за краткорочно купување гласови, претворајќи гоизборниот систем, како што веќе реков, од систем „еден човек-еденглас“ во систем „едно евро-еден глас“, со таква функционализацијане само на редовните приходи на буџетот, туку и на креираниот јавендолг.Вториот нов момент е забзаното темпо на раст на јавниот долг(надворешен и домашен), кој, доколку не забави, се заканува да јапоткопа финансиската стабилност на земјата. Овие две карактеристикисе веројатно една од причините што ја натерало опозицијатада предложи позначајна корекција на предлогот на буџетот одбило кога, користејќи веќе проверена процедурална постапка воПарламентот - да го блокира процесот на донесување на еден акт зада изнуди дијалог и компромис. Опозиција која во таква ситуација -големи нерационални трошоци и отворен пат кон презадолжувањена земјата - не би реагирала со сѐ што и стои на располагање,дефинитивно би била неодговорна и не би имало потреба да седиво Парламентот. И така стигнавме до главното прашање што целосноја демаскира нашата нефункционална демократија: процедурата штоважи за едниот партнер во власта, не важи за опозицијата. Следуватепачка, насилно исфрлање на опозицијата од Парламентот, грдислики за нас низ светските медиуми и изјви дека тоа било обид занеуставно соборување на легитимно избраната власт. Всушност,го имаме спротивното: неограничена со ништо власт. А, власт безограничувања неможе по дефиниција да биде демократска власт.Како гледате на постапката за задолжување пред избори,која веќе вторпат ја практикува актуелната власт? Лани предпарламентарните избори се задолжи кај ММФ со 220 млиони евра,а годинава за подршка на буџетот од Светската банка се земаат 50милиони долари, додека вкупниот износ кој власта сака да го земе196

од Светската банка изнесува 220-250 милиони евра. Мислите лидека ваквото задолжување пред избори може да се оправда, или е,сепак, непримерен преседан?Не е преседан. И други го правеле тоа и го прават. Централнотопрашање е дали тие средства се наменети за водење здрави политики,дали одговорно се насочени за поттикнување на економскиот раст наземјата од кој ке имаат полза сите граѓани или, пак, средствата сенаменети за дерогирање на изборниот систем, претворајќи го, какошто реков, во систем „едно евро- еден глас“, за задоволување наматеријалните апетити на врхушките, за „купување“ на медиумите,кои наместо објективно информирање нудат „детергенти“ за перењена секоја аномалија на власта. За жал, во услови на изобилство однаведеното однесување, и кредитите што се земаат далеку предизборните циклуси не се со самото тоа попречени да стигнат тамукаде што не треба, односно да значат нефер предност за партиите навласт.Владата во петокот продаде државни записи во износ од 100милини евра, а за неделава е се најавени нови задолжувања зауште 135 милиони евра. Дали Владата со ова сака да се обезбеди сопари пред избори и евентуално си правеше резервна варијанта вослучај да не го донесеше Буџетот? Дали ваквото задолжување не гиправи дискусиите околу буџетот беспредметни со оглед на фактотшто Владата и на ваков начин може да најде пари за трошење?Треба да се знае дека усвојувањето на буџетот во Парламентотзначи дека се усвоил закон. Буџетот е закон. Владата е должнада го спроведува буџетот исто како што е должна да постапува восогласност со другите закони. Со усвојувањето на буџетот се усвојуваи колку може да изнесува новото задолжување, односно тнр. буџетскидефицит. Во Буџетот е запишано, исто така, колкав дел од новиот долгќе се оствари со домашно задолжување, колкав дел од надворешнозадолжување. Владата мора да се движи во рамки на усвоениотдефицит од страна на Парламентот. Владата не смее без Парламентот197

198да се задолжува повеќе од дозволеното. Затоа дискусиите воПарламентот не смеат да бидат беспредметни. Ако е така, тогашнастапува опасно безвластие, суспендирање на парламентарнатаконтрола над извршната власт и суспензија на демократскиот систем.За жал, „креативноста“ на оваа влада нема крај. Пред извесно време,таа, без Парламентот, објави дека буџетскиот дефицит го зголемуваод 2,5 на 3,5 отсто. Со дремливата опозиција, и нејзините „кукли“ вофункција на пратеници, си протнала матни измени во буџетот со коиможе да си толкува дека таа има право тоа да го прави. Се сомневамдека тоа може да издржи проверка на уставноста, бидејќи извршнатавласт узурпира една од најважните надлежности на Парламентот. Тоае опасен преседан со кој извршната власт бега од парламентарнатаконтрола и еден ден може да осамнеме со долгови за кои никој ништоне слушнал.Друго е прашањето што во Парламентот лидерите, значи ипремиерот, си имааат свои „кукли“, а не пратеници, претставници нанародот. Тие „кукли“ се подготвени, за милоста на својот лидер, даму изгласаат сѐ, буквално сѐ, независно колку и да е тоа штетно заинтересите на земјата, бидејќи нивниот лидер знае сѐ и најмногу јасака земјата. Сите сме сведоци со каков жар куклите- пратеници гиимаат брането своите партиски лидери и истовремено премиери итогаш кога врапчињата знаеле колку се тие корумпирани и за колкукратко време, од голтари, што би рекол нашиот народ, станале, например, богати „колку еден среден бизнисмен“. Тоа продолжуваво континуитет. Ние, de facto, немаме систем на поделба на власта.Извршната има јавнато речиси секого. А, тоа не е состојба во која еможна функционална демократија.Затоа, поголемите позајмувања на Министерството за финансииденовиве и поголемото трошење кон крајот на годината е редовнанеубава практика . Тоа не е добро за монетарната политика на којаи годи рамномерна дистрибуција на трошењето на Владата во текотна годината. Другото е клучно: строгото придржување до усвоениотбуџетски дефицит, определен од страна на Парламентот и релизацијана вкупниот буџет таков каков што е усвоен од Парламентот. Но,видовме дека владата манипулира, мами, во врска со буџетскиотдефицит. Тоа е недозволиво, бидејќи тоа, всушност, е мамење сојавното задолжување.

Што покажува ова за односите меѓу власта и банките, кога тиесе подготвени за една недела да и помогнат на државата со 235милиони евра? Дали банкарите се во џеб на власта и таа може дапобара пари од нив кога сака или тие од сопствен интерес го праваттоа за набрзина да свртат поголеми суми на пари? Кои банки ,според вас, би можеле да изнајдат волку средства, вака брзо, заова значително количество државни записи?Банките не кредитираат од љубов, туку од интерес. Можно е некојменаџер или акционер да кокетира со власта заради „одржувањедобри односи“, па, така, нешто повеќе од оптимално да вложува водржавни хартии од вредност. Но, тоа може да бидат исклучоци и нетоа не е перманентно. Ако банките имаат подобри алтернативи закредитирање, тоа тие и ќе го прават. Освен тоа, ретко која другаинституција во пазарна економија води и е обврзана да води сметказа ризиците, како што е тоа случај со банките. Надвор од таквиотвид на однесување во некои пошироки рамки, би се говорело запостоење на посебна состојба во општествениот систем - подлабокопотиснување на пазарната економија и на сопственичките права.Што треба да се направи за да не се случува ваква буџетска драма,или криза?Ние немаме буџетска криза. Да е само тоа во прашање, не би бил толкузагрижен. Ние имаме политичка криза како перманентен дефицит надемократија и култура на дијалог и како перманентна узурпација најавните ресурси од мали групи, кои постојано испишуваат неславнистрници од нашата ќопава парламентаарна демократија.Ако неодамна Латинка Перовиќ имаше причина да изјави дека„народот не е вечна категорија“ и дека „историјата е полна со гробницина пропаднати народи“, додавајќи дека „Србија исчезнува, не горазбираме времето“, што да кажеме ние, со нашите неспоредливопотешки проблеми со петкратно помалубројна нација? Го разбирамели ние времето? Ја знаат ли нашите челници нашата вистинска199

ранливост? Го гледаат ли тие секојдневното топење на нашатанационална супстанца? Го гледаат ли нашето заостанување, нашиотнепрекинат егзодус и мислат ли дека пендраците ке ја зацврстатдржавата? Значи, не мислам дека буџетот е нашиот проблем. Болестае подлабока: економска, политичка и длабоко културолошка и етичкакриза, со непрекинат тек. Тоа не се лекува со фаланги по улиците коикако загари се нас`скуваат против инакумислечките.Какви се вашите прогнози за стапката на раст на македонскатаекономија за оваа година? За да има раст на годишно ниво, третиотквартал треба да прикаже раст на БДП од 1,5 отсто. Дали е оваможно со оглед на фактот што паѓа и индустријата и трговијата намало, а раст има само кај градежништвото, кое на сила го пумпаавласта со државни градежни проекти само за економијата да непокаже пад? Исто така кои се вашите прогнози за 2013 година-Светската банка предвидува 1 отсто раст, а ММФ 2 отсто раст. Која евашата прогноза?Уште во средината на годината сметав дека не ќе можеме многу дасе оддалечиме од нулата. Сега се говори дека е можно да завршимеи со мал минус. Но, слушнав дека некој се погрижил во последнивемесеци да се активира ОКТА, па можеби тоа ќе не задржи околупозитивната нула. И претстојната нова година ќе биде исклучителнотешка. Кредитната инфузија краткорочно ќе помогне за да не се видицелокупното фијаско на економската политика на Владата, која гоисуши целиот резервоар на гориво со неразумно, непродуктивнотрошење, започнато уште со доаѓањето на власт. Нема добри вестиод европската економија. Сликите што ги емитиравме од и околуПарламентот дополнително ги отежнувваат работите во врска соможниот прилив на странски инвестиции. Во секој случај, ќе бидеуште една година за преживување, а не за раст и развој.Како Македонија ќе се справи со доспеаните обврски од јавниотдолг во 2013 година, а и во 2015, кока треба да вратиме уштеедна еврообврзница и во 2016, кога имаме, исто така, големи200

износи за отплата? Има ли Македонија и оваа власт капацитет даги рефинансира овие долгови во ситуација кога светските пазарина капитал бараат високи камати ако сакаме да издадеме новаеврообврзница и во ситуација на европска должничка криза когакапиталот не е лесно достапен и во самата Европа, а камоли занас? И што мислите за необјавувањето на точните износи на ратитешто земјата треба да ги враќа од година во година во следните 5години? Дали ова може да се оправда?Македонија веќе во овој момент тешко се справува со јавниот долг.Да не беше така, владата немаше така агресивно да бара ново,високо задолжување, прибегнувајќи дури и кон употреба на силакон тие што се обидоа тоа да го попречат. Освен тоа, немаше да јакрие висината на вкупниот јавен долг и немаше да дозволи да не гиизмирува редовно обврските од домашниот јавен долг. Владата евлезена во циклус на кредитна зависност од кој неможе да излезе безнекои последици - и економски и политички. Неа и требаат кредитиза враќање на доспеани кредитни обврски, кредити за измирувањена долговите кон приватниот сектор, кредити за дупките што зјаат зазавршување на проектите од „Скопје 2014“, кредити за создаденитеобврски за делење субвенции, итн. Во овој момент зависноста навладата од кредити, за да ја одржи сликата за себе, а што постојанони ја турка пред нос како за „дарежлива“ и „градителска“ власт, ееднаква на потребата на ноторен алкохоличар од чашка ракија безкоја рацете нема да престанат да му се тресат. Без нови кредитицелата концепција им се руши како кула од карти. Лично мисламдека натамошното одржување на тој концепт на водење економскаполитика се приближува кон својот крај. Ако однатре немамекапацитет да прекинеме со тоа, ќе стигнат скапи предупредувањаоднадвор.Владимир Петрески201

КУЛТУРАРеакција на ЈАДРО по повод насилството навласта 30ЈАДРО – асоцијација на независниот културен сектор, застанува набраникот на демократските принципи и слободата на реагирање,критичко мислење и дејствување во Република Македонија.Изминативе години сведочиме на сѐ постеснет простор за слободнодејствување во секој сегмент во општеството. Насилието вополитичкиот и социо-културниот простор кулминираше со насилиетово собранискиот дом.Членовите на ЈАДРО, со сите свои заложби, со својата мисија и целитеќе застанат во одбрана на секој обид на уривање на демократскиотсоцио-културен простор. Некој мора да покаже дека во оваа земјапостојат граѓани кои доброволно, без ниту една партиска боја,решиле да создаваат слободно и да придонесуваат за својата земјабез диригентскиот пендрек на власта.Изминативе денови се соочивме со врвот на насилничкото одземањена граѓанското право за реакција, различно мислење и учествувањево одлуките кои не ја засегаат само власта туку сите граѓани наРепублика Македонија. Би сакале да ја потсетиме власта декаова е демократска земја и дека каков било знак на тоталитарно идиктаторско однесување нема да се толерира.30 http://jadroasocijacija.org.mk/?p=348202

Она што се случуваше деновиве е во целосна спротивност сопринципите на граѓаните здружени во ЈАДРО, кои како своја мисијаја имаат заложбата преку преку критички и конструктивен дијалогда се укаже на ретроградните културни политики, со воведувањепрогресивни, инклузивни и демократски јавни политики и практикиво сферата на културата и во општеството, пошироко.Доаѓа време да се запрашаме дали во теоријата и во практикатапостои позиција која дава шанса да не се западне во канџите натемниот посед на малкумина кои владеат. Сакаме ново засновањена слободата во Република Македонија. Нема да дозволимеманипулација со културните и политичките парадигми која се прависите овие години и која стана инструмент на насилие. Во општетсвотона спектаклот во кое се практикува најлесно моќта, а чии заложницисме, инсистираме искуствата на слободата да бидат забележани,запаметени и земени сериозно предвид.Во вистински превртениот свет, лагата станува миг на вистина.Не сакаме да живееме веќе во таквата замена на тези. И остро ќесе бориме со помош на оние стратегии на отпорот кои најобро гипознаваме (нови културни практики, политики и самоорганизираниакции) против сите облици на лажна демократија, празни флоскули иветувања зад кои се затскрива диктатура.203

Слободата, нужност а не избор (до мојата25-годишна ќерка и нејзината генерација)Драги мои,Сакам со вас да поразговарам за нешто многу важно, какошто повеќе пати сме разговарале на ваше барање, затеми за кои вие сте ме сметале за свој добар соговорник.Пред петнаесетина години, во октомври 1998, повеќе од сто илјадимлади Срби станаа активисти на младинското движење, кое служејќисе со револуционерни методи, се организираа во сила која гопредизвика колапсот на Слободан Милошевиќ во соседна Србија.Со многу силна волја, ментална и психичка посветеност, интелектуалнанепомирливост, со креативен дух, иманентен само на енергијата на204

млад и прогресивен ум, се сплотија во проектот под наслов „ОТПОР“.Тој проект имаше за цел да стави темели на една нова Србија која ќеја градат по урнекот на напредните демократски земји.Принципите врз кои се здружија беа извлечени од неуспехот на ситедотогашни понуди. Така се случи студентите и младите да станатносечката енергија на промените, да ги разбудат и информираатсвоите родители дека вистината не е таа што е на поробените ТВекрани, туку онаа од реалниот живот на улиците, да ги мотивираатостанатите низ пример на лична храброст, да бидат духовити таму кадешто се може со цел да се креира современа порака. Проектот се родикако резултат на будење на една изгубена и фрустрирана интернетгенерација. Тоа беа млади луѓе, личности, кои не се согласија дека ќесркаат нешто што некој друг им дроби.Долг би бил списокот на совпаѓања кога би сакале да ги набројувамефактите кои ќе ја потврдат паралелата помеѓу режимот од Србија одвремето на Слободан Милошевиќ или која било друга диктатура иМакедонија во последниве шест години.Деновиве сме сведоци на последната автентична потврда запостоењето на брутален режим во нашата земја. Актуелната власт,составена од заколнати демократи и интегративци, ни покажа декапо само десетина дена притисок, со легитимни демократски средства,без да изброи до десет, посегна по единствено решение што можешеда и падне на памет, употреба на сила. Туркани, омаловажувани,тепани се народни избраници, употребена е сила да се отстранатновинарите од работното место. Вакви стандарди во овие времињанемаат повеќето африкански држави.Драги мои, јас сега сум на возраст од 46 години. За себе сметамдека сум била секогаш немирен дух, пркосна, бунтовен човек којсакал да го менува светот. Можеби не успеав да го сменам светот,но се обидував секогаш да фаќам чекор со времето, да зрачам соенергичност, непомирливост, ентузијазам, верба дека секој може дапридонесе по нешто и за сопствениот напредок и благосостојба, но иза заедничкиот. И тоа чесно, и не на сметка на неуспехот на другиот.Ова е време кога нашата заедничка татковина покажува потребакако никогаш досега од вашата духовна агилност, од вашатаосуда, од вашиот прекор, од вашата младост, од вашата енергија,од вашиот пркос, од вашите идеи за подобра иднина, од вашиот205

креативен потенцијал, од вашиот ум и знаење, од всадување навашата прилагодливост на новите текови и технологии, од вашиотинтелект и поглед на светот, од вашиот инает да направите од овапарче земја постојан фестивал на напредокот, на убавината, набогатството на духот, на културните богатства, на неизмерните таленти,место каде ќе се слави умот, разумот, радоста и пријателството.Помогнете да ги вратиме заедно категориите чест, чесност, пријателсво,пожртвуваност, посветеност, солидарност.Победете ги оние кои покажаа дека се успешни единствено во тоа данаправат криминални богатства за себе и темен вилат за сите нас.Работите нема да се случат сами од себе. Јас ќе бидам на барикадитеама револуцијата никаде не ја донеле генерации кои го миналезенитот или пензионери. Од вас зависи. Од дилемата да заминете и дасонувате цел живот гравче и ајвар или да останете да чмаете понизномолејќи некој партиски моќник да заработите корка леб. Одберете даго преосмислите и пресоздадете тоа што го имате. Своето. Останетенепоткупливи на тој пат.Овие денови се пишува историјата на младата македонскадемократија. Не останувајте дома завиткани во ќебе. Шансата дасе запишете во неа ја имате. Некои 25-годишници пред вас ковалепланови за востанија во некои други времиња.Македонија е прва земја на списокот на мизерија во светот. Тоасоздава повеќе од обврска.Не дозволувајте Влатко Ѓорчев да ја дизајнира вашата иднина ииднината на оваа земја. Вие заслужувате многу повеќе од евтинитеприказни на некои медиумски гладијатори и арамии. Имате целиживоти пред вас. Заради самите себе, заради вашите животи, но изаради обврската да оставите нешто зад себе. Заради слободата којаза вас е нужност, а не избор.Софија Куновска206

Отворено писмо до Бранко ЃорчевДраг Бранко,Во приказната на Јордан Плевнеш извајана во сонот на ВладоЦветановски, „Среќата – нова идеја во Европа“, ти беше мојот сопруг.Скриени под чаршафот, во една од сцените на секоја претстава,заедно, со шепот, ги делевме тајните на нашите актерски срца. Тии јас бевме таткото и мајката на Европа во таа претстава. Имавмеголема одговорност пред публиката за претстава која во себе носешеогромна цивилизациска тежина видена преку нашиот македонскитворечки дух. Ја одигравме заедно и на сцената во Париз во „РоменРолан“. Тоа беше времето кога твоите безмилосни непријатели беана власт и кои немаа пари да го исплатат ниту мојот крваво заработенхонорар на време. Тешко се справувавме со монолозите од коибликаа симболи што ние како актери моравме реално и вистинитода им ги кажеме на публиката. Целиот процес на работа, таа 1997,сѐ уште го паметам, како вчера да беше. Бев гневна на себе оти неможев сѐ да проголтам од таа богата театарска трпеза, но на крајотбидна фантастична премиера.Тогаш конечно го разбрав и на својакожа тоа што мојот професор Љубиша Георгиевски ни го кажуваше –дека нашата одговорност е иста како онаа на пилотот и лекарот! Декатеатарот бара жртви, многу поголеми од кој било партиски систем,но и дека театaрот може да го менува системот (човекот). Тогаш беви негов асистент на Факултетот за драмски уметности. Негови цитатии методи користам и денес, понекогаш и заборавам да кажам декасе негови – зашто се како мои, како дел од мене. Тој ми го оставиаманетот за актерската одговорност. Неговите часови беа часови наТеатарот-сон и мојата кариера ја почнав токму во неговата претстава„Ју-антитеза“.Твојот татко, ненадминат актер, Ацо Ѓорчев, и Љубиша Георгиевскибеа пријатели на мојата мајка, Цветанка Трпкова. Ги почитуваше иобожуваше само на нејзе својствен начин. Сите тројца како уметнициод иста бранша со различни специјалности сигурно биле честонеразбрани, неприфатени и понижувани. Не само поради нивнатапартиска (не)определеност, туку пред сѐ поради нивната оригиналност,интелект, талент и лудост. Тие беа силни индивидуалци кои оставија207

печат врз сите нас. Тоа е цената што секој вистински уметник ја плаќал,ја плаќа и ќе ја плаќа. Не за своето семејство, туку за својот народ. Заразлика од тебе, никогаш не сум била член на која било партија иод ниедна партија не сум барала да ме заштити. Ниедна партија нитузнаела, ниту можела да ги исполни моите уметнички соништа. Ниеднапартија не можела да ги артикулира моите уметнички ставови. Но,исто така, до сега ниедна партија не можела да ја купи мојата мисла,да го освои моето срце или да го штити моето семјество. Никогаш небило до нив, туку до мене! До нас! Сите мои внатрешни превирања инемилости во кои сум била фрлана од сите досегашни партии – сумги артикулирала самата - на сцена, или во „Студентски збор“, тогаш,или на ТВ или во други печатен медиуми. Отворено, јасно и гласно!Не знам колку твојот татко би се гордеел со тебе, кога би бил жив?Не знам ни дали таткото на Мери се гордее со неа? Уметникот требада има став. Уметникот-интелектуалец е должен да го каже тој став.Твојата уметничка сила и моќ и твојот талент се многу повисоки иподуховни од кои било партиски интереси. Би било многу чесно имашки од твоја страна кога јасно и гласно ќе го артикулираш тој став.Онака како што му доликува на еден актер како тебе, достоинственои без навреда и омраза, па дури и да се работи за твојата длабокаверба во партијата и нејзините идеали. А ти, како актер, доколкуимаш таков идеал - треба да го придобиеш народот кон себе. Твојотглас не само што во моментов фрли сенка врз твоето семејство, тукуфрли сенка на срам и сомнеж врз целиот народ. Не знам колку твојоттатко би се гордеел со тебе, кога би бил жив? Не знам ни дали таткотона Мери се гордее со неа? Но знам сигурно дека постапката на Мерини во сон нема да ја помати големината и светлината на делото нанејзиниот татко, кој во секој политички систем имаше можност даго артикулира својот став, пред сѐ како режисер и интелектуалец, апотем и како политичар! Дали тоа некого загрозувало или не, далитоа некому се допаѓало или не – тоа е друго. Љубиша Георгиевски гокажа својот став. Мери Георгиевска застана цврсто зад својот став –пример кајшто крвта не бива вода! Дали ТИ можеш да го кажеш својотстав? Храброста да се говори од свое име е ненадмината, па макари се косела со сите останати ставови! Сакам да знам, јас како твојколега од комшиските клупи на ФДУ, каков е тој став, што ти го имаш?!Кои се твоите критериуми, како директор на Драмскиот театар, за тоа208

како се станува актер во таа куќа?! Како се добива режија и како себира драмски текст?! Сакам да знам врз каква основа се поставенитие критериуми? Семејни? Партиски? Или високо уметнички? Сакамда го знам сето тоа за да можеме заедно да седнеме и да изградимеЗАЕДНИЧКА УМЕТНИЧКА СТРАТЕГИЈА за иднината на младите уметниции за иднинината на Македонија, оти нели, уметниците се авангардатаво општеството! За утре никој од нас повеќе да не ја изрече таа срамнареченица што си ја постирал кај Мери на ФБ, која те извалка тебеи твојата партија – а ја воздигна таа на која и’ беше упатена: „...незаборавај зошто те вработија...сигурно не е затоа што си најпаметна ,најубава и најталентирана“.Јас не познавам јазик на цинизам, јазик на уцена, јазик надискриминирање, јазик на лага и јазик на омраза! Ако ми одговоришна овие „непознати јазици“ јас нема да те разберам. Но познавајќи тебарем малку, не си ни ти толку добар актер, за да можеш овие јазицида ги престориш во свои – преку ноќ.Сегашнава политика го купи животот на уметникот, ја испоганинеговата душа, ја наполни неговата уста со кал, ја лоботомизиранеговата волја, му даде отровен материјал за да сее отров меѓународот.Уметникот не би смеел да се интересира за политика, сѐдодека политиката не почне да се „интересира“ за него! Сегашнаваполитика го купи животот на уметникот, ја испогани неговата душа,ја наполни неговата уста со кал, ја лоботомизира неговата волја, мудаде отровен материјал за да сее отров меѓу народот. Сега е времеза „Мизантроп“, сега е време за „Ричард трети“! Играв и во дветепретстави кои во времето на „комуњарите“, твоите крвни непријатели,беа поставени (првата од Владе Милчин, втората од Рахим Бурхан).Темата и тогаш беше популарна и длабоко го засегаше тогашниотсистем - но не и забранета!Ова време е време на темнина на уметноста! И театарот и филмотлежат закопани под бетонската градина на плоштадот на Скопје.Ова време е време на темнина на уметноста! И театарот ифилмот лежат закопани под бетонската градина на плоштадот наСкопје. Индивидулаците крвнички и безмилосно јавно се черечат напарчиња, додека најстрашните од сите аргументи – аргументите намислењето на мнозинството се нивните гробари.209

Уметникот не треба да користи партиски пароли, уметникот неповикува на омраза! Должноста на уметникот е да ја повлече врз своиплеќи сета историја на еден народ – кон иднината, онака како што вонајубавата сцена во нашата заедничка претстава ти симболично говлечеше товарот на страшната европска историја, говорејќи монологод кој коските се смрзнуваа. Јас го познавам, сакам и почитувам тојБранко!Смрт за политиката – слобода за уметноста!Сѐ додека се тие слепи пред кичот, сиромаштијата, примитивизмот,варварството и духовната беда во сопствената земја – Македонијанема да види бел ден.П.С. Земја во која актерите се слуги на владејачките структури – немаиднина. Сѐ додека нивниот актерски глас се одбива од ѕидините наоваа земја и не излегува надвор од неа – Македонија нема да постои.Сѐ додека тие си постилаат црвени черги по маалските кина и театрипо кои победоносно чекорат, Македонија ја чека маалска судбина! Сѐдодека се тие слепи пред кичот, сиромаштијата, примитивизмот,варварството и духовната беда во сопствената земја – Македонијанема да види бел ден. Сите вие, „колеги“, ја знаете приказната заКралот лав. Во моментов се наоѓаме на средина од дејствието когавие, во улога на хиените, го растргнувате полуживиот преостанатплен. Крајот и малите деца го знаат!Синоличка Трпкова210

До Друштвото на писателите на Македонија,СкопјеДраги колеги,Би сакал, вака јавно, да ви ја соопштам мојата одлука дека гонапуштам Друштвото на писателите на Македонија во кое бев членповеќе од четириесет години. Се решив на овој чекор во знак напротест што ДПМ не се огласува со ниту еден збор како поддршкана своите колеги новинари (најголемиот број од нас писателитеспоред работната кариера сме всушност новинари) кои, спротивноне само на Уставот и законите во земјата, туку и на сите меѓународноприфатени норми кога е во прашање слободата и независностана новинарството, со употреба на физичка сила беа исфрлени одПарламентот на Република Македонија, додека си ја извршуваасвојата професионална работа.Јас со овој чекор, вака сам, му ја изразувам мојата поддршка наЗдружението на новинарите на Македонија и на македонскитеновинари воопшто, на оној број професионалци и слободољубивилуѓе кои бараат и имаат право да добијат одговор за насилствотоизвршено врз нив и врз слободата на информирањето. Овој мојчекор не е повеќе отколку еден обид да дадам знак дека сум меѓуоние кои одбиваат да се согласат со задушувањето на слободатавоопшто и посебно на слободата на говорот. Тоа е главната биткашто ја води и Меѓународниот ПЕН, во која во една мера, какодолгогишен претседател на Македонскиот ПЕН и како сегашенпочесен претседател, сум учествувал и учествувам. Далеку од тоада се послужам со онаа подзастарена и патетична крилатица декаписателите се совест на народот. Никој нема право да биде совестна народот ниту совест на било кој друг, секој си ја имаа својатасопствена совест.Што ќе беше деновиве ако не беше новинарството, ако не беаизвестувачите, камерманите? Како ќе знаевме дека пред Парламентотедни наспроти други се Македонците? Самите Македонци едниспроти други, доведени тука како божем некакви паравоени одредикои треба да се пресметаат меѓу себе „во името на народот“.211

Како ќе знаевме дека еден број уметници, артисти, со партиска клетва,но не со клетва и во наше име и за наше добро кои не сме партијци,тргнаа по улиците на Скопје, носејќи го пред себе транспарентот накој со големи букви пишуваше „Уметност“, збор кој додека тие говлечкаа, ронеше солзи од тага. А тие неколкумина се добри артистии дотолку изневерата е поголема и моралниот момент пожесток.Затоа, во еден умен и нежен текст, артистката Синоличка Трпкова, наБранко Ѓорчев, му пишува: „Сакам да знам, јас како твој колега одкомшиските клупи на ФДУ, каков е тој став, што ти го имаш?... Земјаво кој актерите се слуги на владеачките структури – нема иднина“.Димитар Башески212

Заложници 31Историјата, пак, веќе уште од пред неколку дена, им го сврти грбот наовие луѓе, инаку актери.И, сега, еве и јас, како Синоличка, ќе речам: Земја во која писателитеби биле слуги на владејачките структури – нема иднина. Адорно гоима речено она: После Аушвиц, не треба да се пишува поезија! Серазбира, тој не беше во право. Треба да се пишува и уште повеќеотколку досега. Сакам да верувам дека кога го кажал она дека поАушвиц не треба веќе да се пишува поезија, сакал всушност силнода посочи до каде може да стигне човековата бестијалност, особенопоттикнувана од крволочни идеологии.Дали ДПМ е должно да им изрази своја поддршка на новинарите? Серазбира дека не е. Секој постапува онака како што мисли дека требада постапи. Но, пак, постапките се оние кои во најголема мера нипомагаат да се запознаеме и да се познаваме едни со други.Морам да признаам дека за прв пат во животов пишувам текст понаговор, иако сметам дека сите ние треба да дадеме придонес насето она што се случуваше на 24.12. пред Собранието.Арно ама во мене се појави една грда институција која долго време (неколку саати) ме држеше во заложништво. АВТОЦЕНЗУРАТА!Една од најгрдите човекови особини поврзани со стравот засопствениот конформизам. Па бидејки не сум конформист по“професија” решив да превземам некои чекори. Имено пред извесновреме соопштив дека се откажувам од моите деца, внуци и останататародбина во нивни интерес, за да немаат последици од моите “неконтролирани” постапки.Е па штом е така и штом тоа го направив можам слободно да сипишувам, да си јадам г…а без некој да страда заради мене. Мепрашувате од кај ми е идејата за ваков потег?! Многу едноставно ,бев предупреден посредно и непосредно и по телефон и директно давнимавам на моето однесување и на моето пишување. Им порачавич да не ги боли за мене што и како бидејки мојот живот полека носигурно згаснува и немам што да изгубам, дури ни српот и чеканот31 http://a1on.mk/wordpress/archives/77686213

бидејки тоа ми го зедоа “ визионерите” наши, кои ме убедуваа декадопрва ке видам што е живот.Добро, си реков, ај да видам. Очи ми истекоа, нерви ми се истенчија,станав Годо ама од поубавиот живот ни трага ни глас. Напротив секојден тонев од грдотија во грдотија. Има тука и моја вина, ама не дотолку.И наеднаш станав заложник на една иста политика ама имињата напропагаторите на “ круцијалните” идеи се менуваа. Сите властодршцими беа блиски по некој начин. И бев збунет. Им ги гледав програмитеси личат ко јајце на јајце и си поставував прашања: А чуму ни емногупартиски систем кога сите до еден се грижат за мене како да сумим најблизок род. Сите подеднакво се грижеа и за Државата ни. Дализабележувате дека пишувам во минато свршено време. Да тоа времепомина , ама настапи едно друго време, време кога полутаните, немногу докваканите, до вчера беа апсолутни анонимуси, а денескатокму тие владеат. И многу пати сум си поставил прашање кај епроблемот што сето ова се дозволува.Најверојатно ќе да е во генетскиот код. Кога Севишниот го создавалчовекот, имам чувство дека меѓу последните го создал Македонецот.Дали ќе да е од замор, дали ќе да е од заситеност, во секој случајнаправил едно чудо утки во нашиот код. Па како може луѓе да живеемекако заложници на некои персони кој ако не влезеа во политиката ќебеа тоа што беа. никој и ништо.И наеднаш заложници нивни стануваат уметници, интелектуалци,занаетчии. Аллллооо до кога? Ова ало си го упатувам и себе си.До кога ќе дозволуваме разни полумедиокритети да си играат со нас?До кога ним ке им се улизуваме? До кога ке бидеме нечии полтронии дупелижачи? И после сакаме да си одат! Е како да си одат кога им еубаво. Ем не под……т, ем им го лижеме задникот. А бе убајна.Да се вратам на 24.12. Што сакавме, сто очекувавме. Кога сето тоа сеслучуваше во соседните земји им се восхитувавме. Се соживувавмесо Србите, со Бугарите, навивавме за нив ко да сме на фудбалскинатпревар и им се восхитувавме кога ја освоија до вчера нашатаСкупштина, ги бодревме и им честитавме на Бугарите кога го освоијаСобранието. Супер, од сосед по сосед. Арно ама, секогаш има едно214

АРНО АМА. Мечката заигра и во нашиот двор и што направивме ниеБиблиските и Античките? Си ја пикнавме главата под перница сомислата НЕМАМ ЈАС НИШТО СО ТОА, НЕКА СИ ВАДАТ ОЧИ.Е море драги мои комшии, пријатели ако може во иднина да не јанавредуваме Библијата и Антиката пикајќи се ние во таа историја.Ало Антички , па Цане Македонски би се срамел дека го својататеи се поистоветувате со него. Срамота. Што направивме сите ниекога нашите очи (новинарите) на сила ги вадеа од галеријата наСобранието? Што направивме сите ние кога како најдолна стокаги влечеа пратениците и пратеничките од салата? Да ви кажам ли?Нејќете? Да знам, вистината боли, ама седнати ко стрини пред ТВгледавме кој турски серии, кој патриотски емисии, кој турбофолкмузика слушаа. Неможеа друго и да видат и да чујат. Ги превртев ситеканали и информациите кој што ги добивав од терен и мислев дека селага. Па според Националните телевизии во нашава напатена земјатечеше само мед и млеко. И тогаш на Фејсбук видов пост „Браво БобиХристов“ и нормално веднаш свртев на 24 часа и конечно ја видоввистинската слика.Тажно! Лидерот на опозицијата стои достоинствено, меѓутоа тагата воочите му се гледаше. Беше изневерен од своите скопски сопартијци.Да не беа довитливите струмичани, итрите прилепчани немаше нитолку да има. За прв пат го видов БЦ толку лут и бесен, толку што нему преостана да ја руши бариерата и да тргне по цена да “ попие”некој пендрек. Па добро бе господо чувари на народот знаете ли когоудиравте? Ај што е лидер на опозицијата, ај што бил Премиер,амачовеков беше Претседател на Македонија и не ја посрамоти ниеднашникаде како што многу често го прави тоа позицијата. Срамота. Да сенемало намус, да се немало почит. Ја влечкаа Радмила Шеќеринскако да е крпа за бришење душеме и во исто време забораваат дека тааДама ја донесе до подотворена врата Македонија во ЕУ.Ама нема везе, таа е СДСМ, а штом е од таму треба да се ништи.Мотото на позицијата е- кој не е со нас е наш непријател! Глупости,ама глупости. Од кај таа идеја. Едноставно не се согласувам со нива тоа не значи дека ми се непријатели. Напротив сите ги доживувам,барем така сакам, како конструктивни противници.ЦанеМакедонскиби се срамелдека госвојатате и сепоистоветуватесо него.215

И за крај уште нешто. Јас бев, сум и ќе бидам тоа што сум. Луѓетоме препознаваат иако не сум политичар. Седат, пијат ракија , кафе(лажам за кафето), мезат со мене иако не сум, ама ич не сум моќен.А вие кутрите кога ке си отидете од власт, а? Што очекувате? Свеснили сте дека сите ваши заложници ке ви свртат грб. Знаете ли какосе вртат сончогледите? Од кај да знаете, кога не сте земјоделци, аштрајкувате и добивате субвенции како земјоделци. Уским уметници,кога сме веке кај титулата Уметник да им се обратам на моите бившиколеги. Драги мои, си ве сакам, ама постои разлика меѓу Уметник ичовек кој се занимава со Уметност. Ја воочувате разликата , нели?А, доста веќе. А, да, само уште една молба: Ослободете ме од вашетозаложништво, пуштете ги моите деца , внуци и сите млади луѓе даживеат.Во некоја друга прилика за типовите кои се фалат со гениталии.Бидете ми живи и здрави и Господ нека ни е на помош.Марин Гермов-уметник без книшкаМарин Бабиќ216

Десет дена потоаПоминаа десет дена од датумот кога, според календарот на древнитеМаи, се очекуваше пропаста на светот. Тоа беше и ден кога некоиод македонските „уметници“, главно директори, избраници имиленици на власта, се решија да паѓаат на колена не само пред неа(зашто мораат), туку и пред опозицијата, ако затреба (?!). Тоа што сеслучи пред десет дена за македонските уметници, во 21-иот век, ерамносилно на крај на светот, оној уметничкиот, кој претпоставувадигнитет, достоинство, право на мислење, на личен став, на отпор,на соочување со вистината и грдата реалност што ја живееме, сега иовде; сцената на уметниците им служи, да потсетам, за со сета снагада се борат за другата, уметничката вистина што треба да допре вогледалиштето и да наведе на размислување, на преиспитување,често да поучи, да пробуди емоции, да продухови. Се прашувам, којапублика ќе им поверува на горе споменатите “уметници” кога насцената ќе ја продаваат својата уметност, додека (во догледно време)заборавот не го избрише срамот, не само нивниот, туку за жал и нацелата уметничка бранша, во чие име, како директори и уметничкидиректори на национални установи, членови на разни совети,комисии итн., назначени само со цел да бидат слепи послушници напартиските наредбодаватели, се дрзнаа да изигруваат маченици и даколеничат во име на посветлата иднина за културата во Р.Македонија.Можеби мојата реакција е задоцнета, со оглед на уште пострашнитезбиднувања во македонскиот парламент, во деновите што следеа,кога претставниците на народот од владеачките партии беа неминабљудувачи, со измиени мозоци, како да се роботи (а можеби и се?!),на невиденото насилие врз нивните колеги, исто така претставници нанародот, во име на “државните интереси “, што секој нормален човекго оставаат не само без текст, туку и без здив; но, ми беше потребнавременска дистанца за да го смирам во себе насобраниот гнев, којја блокира чистата мисла и може да повреди и по некој недолжен, например, оние присутни во толпата, кои не беа уметници, туку мораледа се покорат на наредбите, за да не бидат избркани од работнитеместа; во таа фарса малкумина имаше актери (жални фигури), коипритоа не знаеја како подобро да се затскријат и кои веројатно сеголеми должници на актуелната власт.Некои одмакедонските„уметници“,главнодиректори,избраници имиленици навласта, серешија дапаѓаат наколена несамо пред неа(зашто мораат),туку и предопозицијата,ако затреба(?!).217

Длабоко во себе знаат дека Мери Георгиевска е во право кога велидека театарот не го чини градбата, туку луѓето кои работат во неаМногусум љубопитна како се чувствуваат сега, десет дена потоа, по се’ штосе случи, директорите “уметници”, што стоеја гордо исправени наимпровизираната сцена и со толку силен емотивен набој се “бореа”за изгласување на државниот буџет од кој добиваат само трошки?Или можеби знаеја што следува? Ми беше чудно што не ги видов и вопрвите редови на таканаречениот Народен фронт? Тоа се маркантниликови, последниве години често присутни и на телевизискитеекрани, кои е тешко да не се препознаат. Или можеби беа и таму,но сега добро скриени? Каде беа да се соочат со “страшниот”непријател отспротива... победоносно да ја водат толпата... да фрлати по некој камен, ако затреба... да загинат за „народните права“...за „народниот“ буџет... да ја завршат срамната претстава во која,како на врвни уметници, за какви ги сметаат, или се сметаат, им беадоделени главните, животни улоги? Сигурна сум дека како награда запокажаната храброст и пожртвуваност ќе бидaт членови на ансамблотшто ќе создава во старо-новиот театар, но длабоко во себе знаат декаМери Георгиевска е во право кога вели дека театарот не го чиниградбата, туку луѓето кои работат во неа. Стара и позната вистина.Во Новата 2013 година им посакувам уште поголеми успеси воодбрана, прво на власта (за нив не е битно која власт), а потоа од се’срце и на уметнички план.Лилјана Велјанова218

Тажната земја во која уметниците ја поддржуваатдиктатуратаУметниците често предничеле во промовирањето, заштитата иборбата за демократија.Уметниците, заедно со работниците, студентите и академскатафела вообичаено биле први во промовирањето, заштитата и борбатаза демократијата. Тие оделе чекор понапред, се спротиставувале навласта и барале поголеми слободи, повеќе простор за различност,повеќе демократија и помало влијание на властодршците.Во изминатите 20 години нашите уметници ниту еднаш единственпат не излегоа организирано во одбрана на човековите права,против било која акција на власта, полицијата, не се спротиставијана затворањето на медиумите, не им пречеше инволвирањето наМакедонија во воени акции, не поддржаа права на маргинализиранигрупи.За разлика од уметниците кои материјално и нематеријално гоподдржуваат движењето Окупирај го Волстрит, или сите оние кои гоподдржуваат мирот и правата на обесправените,Нашите глумци и уметници станаа во одбрана на власта, во заштитана диктатурата, во поддршка на неконтролираната моќ.Не, тие не излегоа да ги поддржат стечајците, ниту работниците одОхис, на крај памет не им беше да застанат покрај лекарите, не гивозбудија ни внатрешно раселените. Никако. Тие станаа противопозицијата, против поставувањето на прашања, против барањето заодговорно трошење на парите на граѓаните.Имам полно разбирање за истакнатите партиски војници и луѓе коинемаат врска со уметноста меѓутоа добиле вработување кое сегатреба да го бранат. Имам разбирање за болниот човек кој изгубилврска со реалноста и за тоа е награден со награда за животно дело.Но немам разбирање за Дејан Лилиќ и таквите како него.Која мака го натера така торжествено да застане во одбрана нафашизмот. Во која драма влезе и кој ли текст го читаше? Дали тоаНашите глумци иуметници станааво одбранана власта, возаштита надиктатурата,во поддршка нанеконтролиранатамоќ.219

беше Хамлет, или Ромео и Јулија, или можеби Мртвиот актер, или сему се смешало па се замисли за Александар големиот таткоубиец?Или можеби влезе во кожата на Бај Гањо оди за Романија и се изгубиво лавиринтот на сопственото незнаење?Она што знам со дигурност е дека ми се одмиле уметноста воМакедонија, и македонскиот театар и оваа држава во која се енаопаку.Мирјана Најчевска220

Искра Гешоска - граѓанка на РепубликаМакедонијаНе сум човек кој знае да држи говори, Господ не ми дал дар дапокренувам маси. Но затоа, имам дар да ја сакам и препознавамслободата и, уште повеќе - сите алармни лампи да ми се запалат когаја нема, кога полека се измолкнува!Моите родители ме учеа дека љубовта се покажува и докажува сои преку слободата. Кога љубиш некој, треба не само да му дадешслобода туку и да го учиш незимерно и непокорно да ја бара и даја брани. А слободата го елминира стравот од соопштување, одслободно изразување. Слободата подразбира постојано критичкопреиспитување на оној кој го љубииме и на она што го љубиме. Ако етака како што ме учеа моите родители, тогаш дали ние имаме слободаво оваа земја!Е, па, ако дамите и господата кои се во мигов челници и владејачи содржавата велат дека се патриоти, што подразбира дека имаат љубовза татковината и за граѓаните во неа, тогаш зошто ни ги одземааслободата и правото да мислиме и да говориме. Петре М. Андреевски,велеше „Правото на мислење си го одредувам според тоа колкуслобода си имам дадено на располагање. Но бидете убедени дека,кога не се согласувам со себеси, не се согласувам со никого”. ОвааВласта, не сака и не дозволува друг да мисли. Таа, и кога ти допуштада мислиш, го скицира твоето мислење, го рецензира, го цензурира,го лекторира и ти го меморира. Таа сака да мислиши според образецшто ти е даден како урнек за непогрешно мислење. Слободата намислење ти е под постојана контрола. Власта мисли дека сите умнизборови само на нејзе и` прилегаат. Ако слушне дека и ти ги користиш,може легално да ги конфискува. Тебе не ти прилега ни срамот од коготаа не се срами. Што ни останува тогаш? Или да молчиме пред тоа штого слушаш или да замижуваме. Зашто човекот и онака замижува предвперен пиштол, пред крената палка, пред отворен нож.Замижува при ненадејно кивање каде се треба да се одработи воидеална тишина. Се разбира, за да не го откријат. Замижувавме припромоција на сопствената глупост, со која единствено може да сепофали. Замижува пред некои непрофилирани човечиња кои скокаат221

Овие луѓе секрадци. Гоукрадоа правотона политичко,ја украдоакултурата,го украдоасоживотот,ги украдоапријателствата...од радост дека станале министри, иако не знаат кој ресор го водат.Но, може и друго да одбереме - ширум да ги отвориме очите и гласнода проговориме, без страв да се спротиставиме и храбро да мукажеме НЕ на слепилото кое таа го произведува и проповеда“Кажи, не се снебивај, велеа моите родители!И што да му кажам на мојот покен татко, кој се борел во вторатасветска војна за слобода и кој цел живот се обидуваше вака илионака да биде слободномислечко битие. Што да му кажам денескога оние кои сакаат да се претстават лажно како татковци на овааземја, насилно и брутално ми покажуваат дека љубовта е покроност имолк и дека слободното, критичко мислење и реагирање треба да седисциплинира и санкционира со корупција, со блокирани сметки собркање од работа.Што да и› кажам на мојата мајка, актерка, која изговорила илјаднициреплики на сцената посветени на слободата и против угнетувањето.Како да и› објаснам дека во нивното време им било дозволено повеќеманеврирање во просторот на слободата отколку сега. Како да не сезасрамам пред неа кога и› говорам за нејзините колеги уметниции културни работници кои станаа поданици за некој денар повеќеи за лажна и правлива моќ, кога нејзината генрација авангарднитеатарски уметници, во времето на комунизмот биле храбри и одсцената смело упатувале критики непокорувајќи се на барањата одтогашниот државен врвОвие луѓе не ни дозволуваат да ја сакаме својата земја. Овие луѓе ниги крадат животите.Овие луѓе се крадци. Го украдоа правото на политичко, ја украдоакултурата, го украдоа соживотот, ги украдоа пријателствата, ја крадати лажираат историјата, ни го избербатија и пљачкосаа домот.Нѐ заглавија во полулажна историја за да нѐ зашемаетат со цел дане ја забележиме нивната одговорност и нивното уништување насегашноста и на иднината, за да ги прикријат валканиците кои гиспремаа сега и тука. Историјата може да биде адут, но не и лажна утеха.Затоа јас повеќе сакам да мислам на иднината, без да се забораваатпритоа поуките од минатото. И затоа треба да се спротиставиме насите оние кои нѐ втурнаа во едно време и место за чие грдо наличје222

не ни можевме да си замислиме. Иднината не смее да продолжи безнас, без граѓаните. Таа од минатиот понеделник се одвива на улиците.И ќе се одвива тука се› додека заробените и потчинетите институциине ја вратат слободата и не ги исполнат барањата на граѓаните.Споменичната разбигрижа веќе нема да им помогне.Време е за витештво, кое верувам дека истрајно ќе застан наспремасекој облик на насилие!Сега не ни преостанува ништо друго туку да се запрашаме дали воовој свет кој се лизга кон својата пропаст, кој се убива без тоа да гозабележи, постои јадро на способни луѓе кои можат да се справатсо лагата и да го наметнат хоризонтот на вистината, да создадатприказна која ќе пружи отпор на догмата во која веќе не веруваме.Дами и господа, почитувани граѓани ние се наоѓаме во позиција налуѓе кои навидум предоцна дошле на претставата, откако вратите натеатарот веќе се затворени. Меѓу чиновите има шанса вратите уштееднаш да се подотворат. Ајде тогаш да јурнеме внатре, во врелотона оваа општествена претстава и во темнината да го побарамесопственото место! Го испуштивме почетокот на дејствието и ништо неможеме да сториме околу тоа. Туку ајде да пробаме понатаму да бидемеинтегрален дел од текот на претставата и што е можно поенергично иповнимателно да учествуваме во нејзината драматургија и режија.Искра Гешоска223

ИНТЕРВЈУАЗоја Бузалковска - Уметникот треба да е дежурнооко за општествените аномалии 32Само оној кој си го извалкал достоинството може да се плаши јавнода ги искаже своите ставови, зашто знае дека оние од другата странаго чекаат на пусија, за да го потсетат на времето кога „неговите“биле на власт и кога тој се однесувал исто или полошо, вели нашатарежисерка и професорка на Факултетот за драмски уметности, ЗојаБузалковска.Нејзината јасна и недвосмилена порака, испратена до уметницитенепосредно пред нивниот протест, (сега веќе на крајот на изминататагодина), и тоа во име на „загриженост за донесување на буџетот за2013 година“, имаше една и единствена цел – заштита на нивниотинтегритет, но и на лицето на уметноста, а тоа, пак, е само еден одповодите за интервју со познатата македонска режисерка.Тука се, секако, и состојбата на театарската сцена, политиката вотеатарот, последните податоци од Заводот за статистика за опаднатиотинтерес за театарските претстави, ставањето на живата уметност восенка, арт-активизмот...Генерално, веќе го видовме Вашиот став по повод протестотна „уметниците“ зад параванот „буџет за 2013“. Како би годефинирале овој потег што го направи дел од македонскатакултурна сцена? Дали е ова екстремна злоупотреба на културнитеработници, и станаа ли со ова актерите „слуги“ на власта?- Со излегувањето на улица, дел од културните работници практичносе обидоа да ѝ помогнат на власта да си ги истурка своите цели и32 http://www.plusinfo.mk/mislenje/694/Umetnikot-treba-da-e-dezhurno-oko-za-opshtestvenite-anomalii224

интереси. Повикот кој беше испратен, удираше токму таму кадештосекој од нас е најосетлив - доизградбата на Старо-новиот театарили на Македонската филхармонија. Со тоа на најперфиден моженначин беа залажани и оние, кои, кога малку повеќе би го разбиралепоширокиот општествено-политички контекст во кој настана блокадатана изгласувањето на буџетот, никогаш не би излегле на улица. Но,да се дозволи да се биде алатка во рацете на власта, за нејзинителични интереси, може само ако се подели профитот. И тоа е за менепоразително сознание, а го имам од поодамна. Тогаш реков декаовој потег е уште еден бескрупулозен обид на власта да продолжи сосвоето расипништво на парите од граѓаните, во кој уметниците ќе ипослужат како маша за политиката на континуирано осиромашувањена народот заради личното богатење на неколкумина. Но, не можевни да претпоставам колку побезочна ќе стане пресметката со ситеоние кои ќе ѝ застанат на патот на таа намера и во што ќе се претвори.Со огромно жалење и револт гледав како новинарите и пратеницитекако партали беа исфрлани и истуркувани од собраниската сала.Многу ме интересира дали по само еден или два дена, голем дел одлуѓето кои излегоа на протестот не се почувствуваа токму така, какошто предупредив - изманипулирани?За волја на вистината, не беа многумина од уметниците кои јавнонегодуваа дека не сакаат да влезат под оваа категорија „уметницибунтовнициза буџет“? Мислите дека дел од уметниците сепринудени и злоупотребени, (оние кои протестираа), а дека другитесе исплашени? Станува ли културата заложник на политиката исредство за самопромоција?- Политиката е длабоко навлезена во сите пори на општеството. Јаима таму каде што не смее да ја има. На територијата на културататаа просто ги урива уметничките вредности и, преку тоа, промоцијата225

226на општо-човечките вредности, а во други области - дури загрозувачовечки животи, зашто компетенцијата е заменета со подобноста.Уметноста нема и не може да има ништо заедничко со политиката.Директорите на театрите не смеат да бидат поставени на раководнитефункции само затоа што се членови на одредена политичка партија,ниту пак актерите треба да бидат примени во одреден колектив одистите причини. Несфатливо е што со години никој во театрите неразговара за концепти, автори, квалитетот на актерскиот и останатиоткреативен состав, драматургијата или одредената режисерскаестетика. Како ова да стана неважно. Тогаш, што јас им предавам насвоите студенти? За што ги подготвувам? Каде ги испраќам? И како нимда им зборувам за тоа дека сцената е естетски простор кој не смее дасе извалка, а тие да ми поверуваат? Уметниците се поделени - одамнаи со остра црта. И со тоа, креацијата е убиена. А за стравот, зборувавповеќепати досега. Но, од пред неколку дена, не знам дали има човекво државава кој не чувствува страв. Ако има таков, греши што не сеплаши, зашто значи дека е во заблуда или дека не ги разбира работитедокрај. Во моментот кога извршната власт, преку прескокнувањетона инстанца во законодавниот дом, го прегази Уставот и донесеодлуки кои се противзаконски и противуставни, граѓанинот бездругоќе се почувствува незаштитен. Може ли тој да верува во било каквизаконски, судски инстанци, оттогаш наваму? И во кои? Кому да сепожали? Кого и кај кого да тужи? Ако највисоките претставници навласта се однесуваат противзаконски - кој ќе ги штити интересите нанародот? Од пред неколку дена наваму ништо во оваа држава веќе нее исто како досега. Дефиницијата за ова што ни се случува е своеволиеод времето на Калигула. Безвластие. Башибозук. И ние можеме дасе правиме дека не го разбираме тоа и да продолжиме понатамуобидувајќи се да заборавиме, но последиците допрва секојдневноќе нѐ потсетуваат дека тоа навистина се случи и дека го видовме сосопствените очи!

Уметниците имаа доволно причини во изминатите години да секренат на протести, што во нивната сфера, што во знак на поддршкаи солидарност на загрозени човечки права и на други категории.Зошто македонските уметници се толку долго во хибернација?Обично, во светот, во знак на поддршка, актерите се собираат дурида реагираат и за луѓето кои живеат во област каде ќе се градифабрика што би им го загрозила животот. Себични ли се нашитеуметници или ни недостига повеќе свест и совест?- Мислам дека тоа е делумно така, поради тоа што еден голем делод уметниците се преселија од уметноста во политиката. И тука незборувам за оние кои како експерти за одредена област партиципирааво власта во рамките на своите компетенции. Тука пред сѐ мислам наоние кои просто имаа потреба да станат членови на партии и да зематпартиска книшка. Е тоа е веќе голем проблем! И посебно ако се знаедека тоа го направија со многу конкретен интерес и калкулација заона што би го добиле со ваквата постапка. Со тоа, нивната уметничкаслобода умре. Со продавањето на душата, пак, на „ѓаволот“, почнаада умираат и институциите со кои некои од нив раководат. Ги продадоасветите места на нашата култура, и тоа за мали пари. Уметникотсекогаш мора да биде дежурно око за аномалиите на општеството,прогресивна сила, некој кој не може да биде ниту обвинет ниту уценет,кој има чист образ, кој не дозволил да биде купен од само еден начинна мислење. Само оној кој си го извалкал достоинството може да сеплаши јавно да ги искаже своите ставови, зашто знае дека оние оддругата страна го чекаат на пусија, за да го потсетат на времето кога„неговите“ биле на власт и кога тој се однесувал исто или полошо.Има области кои мора да бидат имуни на политиката. Уметноста сополитиката може и треба да се занимава само од сцената и самопреку делата на драмските автори. Бесполезно е да излезете на улицаи да кажете дека сте излегле како уметник, ако сте активен член напартија. Кој ќе ви верува и зошто би ви верувале? Уметниците восветот, кога излегуваат на улица, излегуваат како ѕвезди со личен,најчесто бескомпромисен став, а не како претставници на одредениполитички опции и тоа е она што ги прави моќни. И ако погледнете низ227

историјата, тие секогаш досега биле на страната на обесправениот,повредениот, послабиот, оштетениот, поробениот, хендикепираниот.Скандалозно е да излезете да ја браните власта. Од кого?Дали сликата што ја видовме на протестот може да ја пресликаме идиректно во театрите? Се случува ли и таму ист „театар“ како овојшто го видовме? Улоги да добиваат само подобните, а театарот дани е далеку од искрен и квалитетен, особено штом не е слободен?- Да. Ова пред неколку дена беше кулминацијата на таквиот „театар“.Кордоните кои ги видовме пред некој ден, со панцири и кучиња, седатво канцелариите на државните институции од културата, маскираниво директори и совети за аудиции за вработување и не пропуштаатништо што не е „нивно“ или лесно поткупливо да стаса до сцената. Соваквата ситуација, театарот стана играчка на малкумина и битно гоизмести поимот за квалитет, па така денес се глорифицираат дела коиво поширок контекст се безначајни. Со тоа, секојдневно се симнувааткритериумите и очекувањата на публиката, која го диригиракомерцијалниот ефект, за некои директори денес најзначаен, атеатарот станува млитав и тотално дистанциран од општественополитичкиотконтекст во кој се создава.Како би ја оцениле состојбата во која се наоѓа сега македонскиоттеатар, во корелација со последните податоци од Заводот застатистика дека посетеноста на театарските претстави е намалена идека ја губат публиката за 34, 2 отсто споредено со сезоната 2010/11година?- Состојбата на македонскиот театар е сѐ полоша и полоша. Сосемае изместен од контекстот на времето во кое се создава. Немаострица. Сиот е потонат во компромиси. Доминантен интерес вомногу куќи станува заработката. Нема ништо што би испровоцирало,замислило, воодушевило. Сцените се полни со материјална и духовнасиромаштија. Но се разбира, секогаш има исклучоци.228

Како гледате на поетиката и репертоарот на македонскиот театарво целина. Дали состојбата во која се наоѓа, ветува подобар пат воиднина? Или...? Значи ли нова театарска зграда по автоматизам итеатарска квалитетна понуда?- Тука не може да се стави знак на равенство во сите театри. Оваагодина изгледав неколку претстави од Битолскиот театар и морам дакажам дека тие презентираа едно завидно ниво, независно од тоакоја од нив ми се допадна повеќе, а која помалку. Прилепскиот театарвеќе неколку години има одличен репертоар. Видливо е и тоа декаМНТ има доста јасна и чиста репертоарска политика во последнивегодина-две. На репертоарот се повторно големите драмски класици,а наскоро чекаме премиера на најновиот текст на Дејан Дуковски. Вопост-продукцијата гледам дека куќата еднакво се грижи за сите своипретстави и за тоа да имаат континуитет на репертоарот. Тоа е одлично.А што се однесува до новата театарска зграда, се разбира дека не значипо автоматизам квалитетна понуда. Но, од зградите во кои се создаватеатар, честопати се чита свесноста на една држава за огромнотозначење на живата уметност за нејзиниот сопствен духовен развој и занегување на најголемите човекови духовни вредности. Нивниот падво нашето општество е толку драматично силен, што одамна треснаана дното. Кога ќе го видите „Иван Вазов“ во Софија, ЈДП или Народнопозориште во Белград, МХАТ во Москва или Националниот театар воЛондон вие го читате кодот на таа земја во областа на театарот. Во таасмисла, навистина и се радувам на новата зграда и верувам дека ќебиде едно посебно доживување да се твори во неа.Колкава е грешката што ја прави Министерството за културасо овие т.н. капитални инвестиции, но, и со инвазијата одспомениците, на сметка на живата уметност?- Тоа е веќе друга приказна. Меѓу реалната цена на чинење на ситетие силни објекти и онаа која ја слушаме секојдневно по медиумитеима огромна разлика. Освен тоа, не гледам низ историјата декабило која, многу поразвиена од нашата, економија, си дозволила229

да гради толку многу објекти истовремено. Една моја колешка мипредлагаше наместо хонорарите што ни ги должи Министерството закултура по година и по две за добро и навреме завршената работа,да одиме да си земеме по некоја вреќа песок и по некое столбче,лавче и Александарче од градилиштата кои ги има на секој чекор, паможеби ќе ги продадеме на некој самопрегорен Антички Македонецшто гордо шета по македонските улици и со восхит ги фотографирановите градби, за добри пари. Што не излегоа моите колеги еднашда кажат со какви буџети работиме претстави со години наназад?И, посебно некои од нас. Списоците кои ги гледаме не се доволниза да знаеме кој и зошто ги добива вистинските прилики во оваадржава. Другите само го пополнуваат просторот. Иронијата е што,секогаш кога буџетите се срамно мали, а средствата за изработка насценографијата или костимите стасуваат два дена пред премиера иливоопшто и не стасуваат, одговорот е - нема пари. Таквиот одговор,во моментот кога владата гради еден куп непотребни кич објекти сочудовишни размери, ми звучи бесрамно и сосема ги поразува моитенадежи.Каде е тука меценството? Имаме ли сенс за таква поддршка накултурата?- Не, за жал немаме. Изгледа нашите богати луѓе немаат сенс затеатарот и за културата воопшто. Со восхит гледав како некоимецени во Москва одделуваат огромни средства за театрите во коитворат нивните идоли. Престиж е во такви развиени општества да сифинансиер на театар, кој ќе прерасне во водечки театар во земјата. Ипритоа не зборувам за донации од пет или десет илјади евра кои овдене можеме да ги добиеме во никој случај. Финансиската поддршка натеатрите кои се квалитетни и во кои вреди да се инвестира, од банкии фирми во Москва, изнесува и по повеќе милиони долари годишно.Колку силно верувате во моќта на театарот? Ја има ли се уштепотребната сила да „поместува планини“ или ова е време нагенерации кога предност им се дава на некои други „дискурси“?230

- Да не верувам, одамна веќе немаше да се занимавам со театар.Но вака, фрлен на буниште, малку може да промени. Треба да му говратиме остенот. Опасно е што новите генерации стануваат апатични,однапред изморени од сето што ги опкружува, заштитени од механизмикои ги држат во незаинтересирана состојба за реалноста, наспротивиртуелната стварност која ја прифаќаат како излез или како бегство.Во таа смисла, голем дел од нив се и лесно поткупливи што имадиректна врска со социјалниот амбиент кој се менува само на полошово повеќе од дваесет години транзиција. Уценети се со комотни платии по некоја улога еднаш во две-три години. Ако се добри, ќе им дадат ида надсинхонизираат во некоја серија. Оти, и тоа кај нас стана работана престиж и подобност. Не може секој да го прави.Како гледате на арт-активизмот како механизам за позитивнипромени во општеството? Се плаши ли дел од нашите уметницида го артикулира општествено-политичкиот и социјаленконтекст во своите дела (од најразлични причини)? Каде и зоштоисчезнаа сопствениот став и јасното уверување кога треба да семанифестира критичката позиција кон стварноста?- Не се согласувам дека сосема исчезнаа. Но, повеќе напаѓаат одзаседа. Од илегала. Илегалата се некои театри по помалите градовикои на политиката не ѝ се во крупен фокус или некои независнипроекти. Како и на други места, така и во театарот, власта се покри.Не може некој да прави претстава во која, условно, ќе „плука“ самиотна себеси. Глупаво е. Иако, видовме дури и такви обиди. Наградени.Кога оние кои ја прават претставата се предмет на критика во саматапретстава, а демек не се. Одлично прикривање. И истовремено,исклучително неморален чин.Што работи во моментов режисерот Зоја Бузалковска, и што воблиска иднина може да очекува публиката од неа на театарскатасцена?231

- Мојот интерес оваа година се движи помеѓу Чехов и Пинтер. Еднидва сосема различни и, истовремено, многу блиски света. И, тесноповрзани со општествено-политичкиот и социјален контекст во којживееме. Важно е еднаш да се проговори од меинстрим сцената. Етогаш имаме напредок. Тоа веќе по малку почна да се случува, а сенадевам дека оваа година ќе ми се случи и мене.Анета Ристеска232

Мери Георгиевска - Се плашам кога Македонецкрева рака на Македонец 33„Дали е време вистинските уметници да се ослободат одтешките стеги на среброљубието“, вели Мери Георгиевска,костимографкатаМери Георгиевска, која работи како костимографка во МНТ,предизвика многубројни реакции на социјалните мрежи порадисвојата „смелост“ да објави јавно дека не се согласува и нема даучествува на протестите на уметниците за донесување на буџетот. Понејзината изјава се појавија неколку многу остри реакции, навреди иетикетирања од страна на нејзини колеги, но и реакции кои застанааво нејзина одбрана.Мери, Вашата реакција и осуда по повод протестите на уметницитеочигледно ја погоди суштината. Беа ли изненадување за Васреакциите на Вашите колеги од театарот или можеби очекувавтежестоки напади, со оглед на одбраната на сопствената позиција?Не очекував ништо повеќе и ништо помалку откако го искористив моетонајлегитимно право да го објавам преку социјалната мрежа Фејсбукона што веќе на сите им стана познато. Со брзина на светлината бевнападната само од тројца мои колеги, од кои двајцата се огласијапреку сопствените Фејсбук-профили, а едниот користејќи го профилотод сопругата. Изненадувањето беше големо. Тие го изманипулираамојот став мислејќи дека обезбедуваат сопствен политички „триумф“во општеството. Мојот став ниту по содржина ниту по порака небеше упатен кон нив. Јас застанав во заштита на уметноста, која неби смеела да стане залог на фолклорна уцена и употреба на истатакако залог за манипулација и пропаганда од страна на малкумината.33 http://www.utrinski.com.mk/default.asp?ItemID=A48220A8B00F814DB293F009AC172389233

Изјавивте дека верувате во уметноста, но изгледа дека не јаразбираат уметноста сите еднакво. Дали Ве погодува тоа, дали Веразочарува ваквата поделба на уметници и уметници?Поделбата на уметниците не е ништо ново ниту во Македонија нитуна Балканот, а и светот ако сакате. Во историјата има изобилство одпримери за тоа како општествените односи влијаеле и влијаат врзуметноста. Со традиција во историјата, и црквата и државата како ибогатите патрони ја финансирале уметноста се› со цел да се зголеминивната моќ и престиж. За жал, денес на глобално ниво се› повеќе иповеќе ескалира фактот дека пазарните сили се тие кои го одредуваатуспехот или неуспехот на истата.Се прашувам дали Микеланџело кога ја сликал Сикстинската капелабил ослободен во процесот кон сопственото творештво од странана политиката? Се прашувам дали Нелсон Рокефелер кога во односна модерниот абстрактен експресионизам се изрази со зборовите„free enterprice painting“ дали не ни понуди политичка дефиниција науметноста? Секое големо уметничко дело, ќе се сложите, претставувасубјективен коментар и набљудување на состојбата на светот.Во овој случај, во кој бев директно нападната со тешка артилеријаод страна на артисти чиешто егзистирање одамна не памети уметноство вистинската смисла на зборот, останувам згрозена и вџашена однивните непријателски резерви испукани кон мене, мојот ценет татко- Љубиша Георгиевски и кон целото мое семејство.Можеби најразочарувачко во сето ова е што фелата се подели,што наеднаш се вадат толку валкани работи, што едни за другиуметниците упатуваат лични навреди и зборуваат кој колку еспособен. Ве поколеба ли малку целата оваа ситуација?Ниту еднаш не се поколебав за она што јавно го кажав, сѐ уште стојамзад истите зборови. Не мислам дека фелата се подели. Таа бешеподелена, само што не се зборуваше јавно за тоа. Сега се поставијајасно и гласно прашањата од типот: Дали е време вистинските234

уметници да се ослободат од тешките стеги на среброљубието? Далимистичноста и духовноста на уметниците треба да се постави надземните и светски грижи, после се›? Дали вистината кај уметницитеќе стане универзална, дали ќе се обедини и дали ќе стане посилна одкорумпираноста на истата ?Кое е според Вас местото на уметноста денес во нашата земја,колку сето ова плаши, ако зборуваме за вистинските вредности?Македонија изобилува како ретко која земја со неизмерно големброј талентирани уметници, на кои треба да им се даде подеднаквоправо да творат. Нема да дозволам да си поверувам ниту на секундадека моите јавно декларирани непријатели чија бројка е само тројца,и уште неколкумина зад нив, ќе ме поколебаат мене и мнозинствотокое отворено го изрази своето гадење од нивната безпричинскапоследичност во вид на коментари од најнизок, најподол инајнеинтелигентен вид.Која е задачата на уметникот, токму во вакви времиња?Уметникот има и нема задача.Тој не смее да си дозволи да станезаробен од психата на потрошувачката култура. Уметникот отсекогашја содржи во себе политиката, но не треба да ја исцрпува!! Тојтреба да твори секогаш и во секакви услови. Како што ќе речеголемиот француски постмодернист и постструктуралист, ЖанБодријар:„уметникот, односно уметноста треба да доживее целосноослободување“.Штрајкот на уметниците ескалира и со здружување во Фронтот заМакедонија. Какво е Вашето мислење за тоа и дали по реакциитеи заканите за Вас како „предавник“ и за Вашето работно место, сеплашите дека тие навистина може и да се остварат?235

Со мојот јавно искажан став сакав да порачам, да предложам еднадруга тактика со која само мислев да ја обесхрабрам уличнатадемократија, за која веќе се виде што може да донесе. Мојот ставсе состоеше во тоа што уметникот треба достоинствено да истрае восвоето творештво со малите, а ако треба и со никакви материјалнисредства. Тоа е достоинството на еден уметник. Денес кога гопишувам ова ме плаши уличниот немир, мракот на периферијата,насилието, толпата во која по правило страдаат невините, се плашамкога Македонец крева рака на Македонец, ме плаши лагата наглобализацијата, ме плашат националистички и верски насилници,ме плаши зачестениот звук на брзата помош по скопските улици, .....заради нашата Македонија и нејзиното постоење !!Не ми паѓа на памет да помислам дека мојата иднина е загрозена одмојот став јавно произнесен на Фејсбук, зад кој како што реков се›уште стојам !! Штрајкот е доброволен чин. Мислам дека господинотБранко Ѓорчев сакајќи да ми ги извади очите ми наслика веѓи. Мублагодарам!!Рековте дека сте член на ВМРО, но и дека сте личност која има својинтегритет. По сите овие реакции мислите ли дека денеска е можнода се има интегритет и дали според Вас е можно да се вратиме навистинската уметност, на онаа за која велите дека може да мирисаубаво и кога произлегува од најголема „дупка“?Да, јас сум член на ВМРО-ДПМНЕ од нејзиното формирање.Вработена сум во МНТ само од пред две години. Моето долгогодишнопрофесионално искуство го добив како фри ленсер. Во мојатакариера имам потпишано над сто професионални театарски проекти,изработено над 60 интервјуа за моето списание кое е сега во мирување.По професија сум академски графичар, а во моментов сум на докторскистудии на ФДУ. Имам и две магистратури, една по дизајнерски науки,една по уметност на менаџмент и продукција. Повторно му благодарамна господинот Бранко Ѓорчев што ме потсети како сум вработена иколку долго. Замислете, еве веќе цели 2 години !236

На крајот, верувате во демократско општество, но по сето овашто се случува, сметате ли дека постои тоа кај нас или, сепак, тоазависи од нашиот однос кон него?Денес, кога зачекоривме на прагот каде што поимот „дуалитет“ себрише како таков од страна на Универзумот, на прагот кон самосвестаи колективната свест, на прагот на ерата на Водолијата чие што мото е„Водете љубов, не војна“ верувам во Господ и во демократско општество.Верувам во семејството и во мојата татковина Македонија !!Најпосле сите ние сме „политички суштества“, како што реколАристотел.А што се однесува до нашата одговорност, мислам дека уметностасекојдневно не› потсетува сите нас уметниците дека ние сме тие коитреба да ја разбудиме истата во нас!! Па, да ја разбудиме, зошто дане?Ние сме тие кои сме одговорни дали ќе и направиме на истатаеутаназија под рефлексот на индиферентноста, па ќе треба послесупер херојот- Феликс Бомгартнер да го молиме да скокне во безднатаза да не› спаси.Сунчица Уневска237

Слободан Унковски - НА 24 ДЕКЕМВРИ СЕ СЛУЧИГЕНЕРАЛНАТА ПРОБА НА ЕДНА МОЖНА ГРАЃАНСКА ВОЈНАВО ЗЕМЈАТА 34Имам почит за она што го стори Мери Георгиевска и тоа таа гоартикулира преку своето уметничко кредо. Немаме реакција на другагрупа, не се изземам тука и себе си, за да ги објасниме ставовите.Независните гласови, гласовите на храброст и слободно мислењетреба да се појаватМакедонија во 21 век ја гледам онака како што не сум сакалда ја видам - растурена, поделена, со неизвесни последици понеа. Процесите кои ја зафаќат не гледам дека скоро би ималепозитивен развој и се плашам од она што може да се случи. Имамеминатата недела една кулминација, која можеби не е и конечна идефинитивна и сите треба да сме замислени. Треба да направимечекори за собирање на нашето национално ткиво заедно - речеденовиве во гостувањето на телевизијата „24 часа“ (домаќин бешеМишко Иванов) македонскиот режисер Слободан Унковски, одчиј настап преземаме некои од позначајните, по нас, сентенци.ПОДЕЛЕНО ТКИВО За Унковски последните 7-8 години е направенодоста за да се подели ова ткиво, тоа постојано е делено и хранета е тааподелба, па сега имаме посебни кафулиња, па не можете да мрднете аконе сте во одредена партија, па дури одиме и кон истопартиски бракови!За Унковски она што се случи во понеделникот (24 декември) е самогенерална проба на можна граѓанска војна во земјата. “Така беадефинирани страните, тука беше полицијата со попис на целиотинвентар кој го има (кучиња, специјалци), сите страни како дачекаа некаков повик ... ама главната битка беше во Собранието. Говежбавме тука апсурдот (прашањето беше дали во земјава се случуватеатар на апсурдот) подолго време, гледаме работи кои се случилеи кои се дефинираат различно и гледаме еден виртуелен свет - се34 http://www.globusmagazin.com.mk/default-mk.asp?ItemID=723438BCC16FB747B6F895DF51E5FB15238

прикажуван некаков живот кој нема врска со реалноста! Тоа е театарна апсурдот. Агендите, темите на пиесата која се игра, не се објавува -гледаме само што се случува нешто длабоко во утробата на земјава идека една болест таму се развива.Запрашан дали може да режира нешто такво кое сега го правивласта, Унковски рече дека тој е човек со богата фантазија и можеда режира многу работи, но дека ова е прашање на срам. „Ако наедна точка го изгубите страмот, тогаш можете се да правите - властаси ја турка својата агенда и кога нема процедурални основи и затоатаа се определи за грубост, бидејќи, финансиерите се нестрпливи,постои глад за пари и тука имаме нервозно однесување на партијата.Гледајќи како фунционираат одредени служби и министерства,мислам дека државата има добиено удар кој го прави некој кого него знаеме, не го гледаме и затоа таа се однесува претерано нервозно.„СПОНТАНО“ Анализирајќи ги постапките на власта тој вели дека сешто се случувало во Македонија и што сега се случува е под диктат напартијата која владее. Сите „спонтани“ работи се јасни, тој народенфронт (односно Фронт на народот) се појави и сега на Фејсбук за еденден собира голема маса народ. Еден актер, член на Младите сили наВМРО ДПМНЕ го гледате на сите партиски манифестации а сега е еденвид на портпарол на Фронтот (Роберт Велјановски) па јасно е од кадесе влечат конците.На прашањето зошто ја нема авангардата и зошто уметниците говоратсамо за буџетот, режисерот вели дека кога е државата единственфинасисер и кога тие пари се делат на таков начин што вие моратеда бидете со партиски врски и влијанија, секако за нив е важно далиима буџет. Но, тука имаме манифестација пред настан - не дојде донеусвојување на буџетот а имаше протест! Досега немало ниту еденштрајк за плати на актерите, за зградите, ама претходно, значи тој протестне им послужи нив, на протестантите, туку му служеше на некој друг.- Јас бев во зградата на старата МНТ и имав проба, кога тргнапроцесијата (протестот на уметниците). Работам со врвни актери, еденили двајца од актерите по мобилен беа потсетени дека се членови напартијата, а имаше повик и до млади актери кои се тазе примени. А одписмото кое директорот на Драмски Бранко Ѓорчев и го пиша на МериГеоргиевска е јасно дека вработувањата се некаков услов понатаму тие239

кандидати да ги вратат услугите - кажува Унковски. - Мери Георгиевскае единствена која јавно реагираше на овој притисок и иако нејзинатапозиција е посложена отколку кај другите, заради нејзиниот татко.Тој (Љубиша Георгиевски) беше на многу функции во партијата навласт. Имам почит за она што го стори и го објасни во едно интервју заУтрински како мотив и тоа го артикулираше преку своето уметничкокредо. Немаме реакција на друга група, не се изземам тука и себеси за да ги објасниме ставовите. Независните гласови, гласовите нахраброст и слободно мислење треба да се појават.ПАРТИСКИ КОМИСИИ Унковски укажува во настапот дека денесвработувањата не само во театарот одат преку партиски комисии.„Имаме илјадници примери - луѓе победуваат на конкурси закомпјутерски места, за лекари и тоа се кандидати со најдобар просек.Па, преку ноќ им се менуваат бодовите, бидејќи, тие не припаѓаатонаму каде што треба да припаѓаат. Квалитетот воопшто не е важен -институциите се гојат со кадри кои немаат никакви квалификации, неприпаѓаат на милјето каде се вработени.“Мое мислење е дека работите во македонскиот театар драматичносе менуваат на полошо. Некогаш најдобрите претстави се правеа воДрамски (директор беше Ристо Стефановски а режираше тогаш тамуи Љубиша Георгиевски) а нам ни доаѓаа разни комисии, ДБК и ни гибранеа претставите, но поголем дел од нив ние сепак ги поставивме! Атоа демек беше страшниот, опресивниот систем а ова сега би требалода е демократијата! Драмски беше изложен на финансиски и другисанкции, но театрот не беше забранет и борбата не беше на улица,туку таа борба беше уметничка во театарот, преку претставите”.Министерството и државата полека ги дефокусираа работите вотеатарот, да се оди кон кабариња и слично. Практично, системот немаинтерес за живата културата, да речеме во однос на некој споменик,кој ќе трае додека трае. Кај живата културата една претстава ќетрае од седум до десет вечерва а политиката е заинтересирана замонументалност, за глобално менување, за на нови критериуми.ПОВОРКА Новите генерации кои ќе го премавнат стравот одпритисоци, од она што им го наметнува системот а големите фирми240

кои ќе донираат во културата во името на еден поинаков културенсистем на вредности, можат да променат нешто во оваа област, инакунема да има промени во културата и театарот.Запрашан за впечаток од „настапите“ на директорите на митинготна културњаците, Унковски вели дека „оние што читаа говори намитингот дадоа повеќе ‹докази› отколку што им беше барано, беапрепатетични, неуверливи, настапот беше со недозволива доза наомраза. Не можеме да живееме во општество во кое треба да бидемезаедно а да истурите толкаво количество на омраза, замена на тези ислично. Забележливо беше во преносот дека изостана широк план, зада се види толпата, за да се видат сите кои се тука.Кога тргна поворката со пет тапани напред, тоа беше слика насмртта на уметноста, напред неколку директори, сето тоа е далеку одголемиот стандард која треба да го имаат националните установи. Несе сеќавам во светски рамки да се случило така. Теататрите немаатпари за најситни потреби (за бензин и слично), но за тие пари ипотреби не се протестирало никогаш да енергијата се троши за нештошто можеби е по задача.Следно прашање беше- што мисли за омразата која беше истуренапо Фејсбук кон Мери Георгиевска?- Мери го кажала своето мислење и тоа било недозволиво кога сиима налог на денот а ти им правиш проблеми во таа рализација. Сејавува еден нежен и мал глас, но тој го арикулира својот став и тоае драмтично и храбро. Таа не го ставила тоа мислење во весници,на насловна страница, туку на Фејсбук, но сепак тоа е различно и естрашно .. . вие видовте дека се фрлаат камења пред собрание и сеудира главата на некој друг! Кога гледате как премиерот како говориза Бранко Црвенковски се генерира една омраза и се генерира еднапотреба за крв. Можеби звучи страшно, но јас така го викам тоа.Значи нема да има мир додека не се сотрат сите противници.Еден проглас на една група албански интелектуалци, кои кажаа едномислење, од македонските интелектуалци не ги чувме никаде, освенод некои колумнисти кои тоа го прават секоја недела. Тоа е страшо,а не се ова едноставни работи и тие работи се силни - нацистите јавиделе улогата на германската жена во тоа дека таа само треба дараѓа деца, потоа дека пропагандата треба слепо да се следи, декаНе можеме даживееме воопштество вокое треба дабидеме заедноа да истуритетолкавоколичество наомраза.241

242

243

може ноќе да ве посетат и убијат и заколат, потоа дека ќе се палиРајхстагот, за да се оправдаат некои други лоши работи кои ќе следат.Македонија е кревка творба која сите мораме да ја пазиме.Помирувањето може да дојде сако има разбирање на другиот аспикерот во Собранието не најде начин да ја испегла ситуацијата!Ништо од барањето на моето мислење за градот или на другите објектикои се изградија , за функционирањето на градот..Ѕвездан Георгиевски244

Како колегите ја навредуваа Мери Георгиевска наФејсбук 35Ова е постот на костимографката Мери Георгиевска, членка наВМРО-ДПМНЕ, ќерка на славниот режисер Љубиша Георгиевски, штопредизвика бура реакции на нејзините колеги, кои го организирааштрајкот на уметниците против опзоцијата. Георгиевска, пред повеќеод 20 часа, напиша:„Уметноста ја создаваат уметниците, а не зградите!! Од каде и од коганеопходноста на уметникот да влезе во нова зграда за да твори??Уметноста што мириса на убаво може да произлезе и од најголемата’дупка’, но уметноста која смрди може да стане опасност од загада иво најмодерното архитектонско здание!!Драги колеги уметници, ова е уцена. Уметноста не трпи уцени“.Еве дел од реакциите на нејзините колеги:Јелена Жугиќ: „Мери воопшто не те разбирам...театарот е 90посто завршен, за прв пат имаме можност да играме во зграда, ане монтажни бараки, публиката има можност да се почувствувадостоинствено, пари за сѐ владата обезбедила, некој го користиблокирањето на буџетот за тесно партиски поен, баш кога требада БЛЕСНАТ инвестициите во културата, а ти пишуваш за своитедокторати, за кризи и за скромност..”.Зоран Љутков: „Па што сте се напикале по државни институции, аконе ви значи обновувањето на истите и што се тепате да конкуриратеза работа во истите. Ај на маало и прајте си театро. Прв ќе ви дадамподдршка!“Мери Георгиевска: Зоки, пет функции извршуваш, а маваш по еднасамохрана мајка!! Не очекував од тебе.Гордана Ѓорчева: „Мери, го користам фб на сопругата, бидејќинемам свој. Не си ни свесна со кого си влегла на оро, но јас ќе ти35 http://www.plusinfo.mk/print/Kako-kolegite-ja-navreduvaa-Meri-Georgievska-na-Fejsbuk245

ги демаскирам играчите кои ти се на левата и на деснатастрана од орото. Тоа се истите тие што цел живот таткоти го тепаа по глава и со кои тој до ден денес бие битка.Тоа се истите луѓе кои Перо Темелковски и мене нѐпонизуваа до крај, додека беа на власт. Не заборавајкако, зошто и од кого си вработена. Сигурно тоа не е затоашто си најпаметна, најубава и најталентирана. Не мивраќај ништо назад, не сакам да контактирам, само да тепотсетам: Луѓето што се предавници на своето семејство,се предавници и сами на себе...Бранко Ѓорчев!!!Дејан Лошков: „Жално е што не сме свесни што ни сеслучува во државата! Во прљава игра не може никојда бара фер плеј. Да ти одобрам буџет со кој ќе плаќашпартиски реклами за да ме девалвираш и да купувашгласови, малку е многу... Инаку се согласувам дека нивотоне наликува за колеги, интелектуалци...Гордана Ѓорчева: „Не станува збор само за платите науметниците, туку на сите буџетари во државава...зарем несме сите сведоци што се случува во собранието последниведенови...па срамота е да гледаме ваков циркус...повеќеод очигледно е дека нешто сериозно се случува, заштоне се незадоволни само уметниците, туку и многу други...во споменици, реклами, улици, патишта воопшто ненавлегувам...на крајот на краиштата, секој има легитимноправо да се однесува како што сака, но не мора тоа да гонагласува по социјални мрежи и да кажува дека е уцена...те молам да не се лажеме, па никој никого за ништо неуценува, ниту некој употреби погрден збор...Бесна сумзатоа што одредени личности се служат со навреди, коишто некој не ги заслужува...па вакви одвратни зборовивеќе не се бира каде се употребуваат, дали на фб, даливо парламент, значи кога ќе слушнам како се изразуваатинтелектуалците во државава се срамам да кажам кадеживеам:((( ТАЖНО :(((Дебата на профилот на Мери Георгиевска продолжува.246

Џевдед ЈашариУметникот треба биде храбар и да се бори за своите идеали, и да трудисо убави творби да го промени општеството кон подобро. Уметницитетреба да се вечна опозиција, и да им пркосат ма сите тие што ке сеобидат да го покорат народот, а не да бидат маша на токму тие. Јаске продолжам да работам, гордо и мачно како што му прилега насекој уметник, надевајки се дека поубави денови ке дојдат. Одбивамда бидам инструмент на нашите бедни и злобни политичари како тиеод власт така и тие од опозицијата. Затоа драги кочеги и тие што сија чувате гордостта така и вие полтрони ве канам сите утре вечер воАлбанскиот Театар во 19 часот да го видите мојот вид на протест консето што се случува. Утрешниот протест се насловува „Питачка Опера“(добиено со порака, објавено на 20 декември 2012 на ФБ профил)247

Тони Михајловски - Денес се засрамив одуметноста и професијата! 36Денес штрајкуваа уметниците?!? Повеќето беа техничари, хигиеничарии гардеробери и неколку неуспешни обиди за уметници.Вака пишува на својот Фејсбук профил, актерот Тони Михајловски,по денешните протести на дел од македонските уметници противопозицијата, а поврзани со носењето на буџетот за следната година.- Јас мојот штрајк против СДСМ го почнав 1997 година (кога беа навласт) така што им дадов отказ. Имав дупло помала плата од чуваротво театарот. Доволно голема причина за мене. Штрајкувам сам 16години. Како вмровец ми ја е..а мамата и Бранко а богами и Љубчо. Меампутираа од сите театри. Мене денес ми се случува тоа што некогашим се случувало на вмровците во Југославија. Тоа што никогаш не мусе случувало на месијата на Драмски театар. Денес се засрамив одуметноста, од професијата, од себе. Се чувствувам предаден, изигран,продаден. И емотивно ограбен – вели Михајловски.На муабетот преку коментар се надоврзува актерката и директор наТеатар комедија, Јелена Жугиќ.- Ти благодарам колега, ако смеам така да те наречам, бидејќиодамна не сме биле партнери на сцена, а јас секоја вечер играм и јаобезбедувам платата за поголем дел од ансамблот. Некоја улога ми едобра, некоја подобра, ама не сум хигиеничар, како актер бев денесна протестот! Некогаш е полесно да се даде отказ, отколку да се останена сцена и со сите сили да се трудиш да опстои македонскиот театар– вели Жугиќ.Возвраќа и Тони Михајловски.- Полесно е Јелена.. Мирно спијам без плата и без работа. Пари немам,за пари не се секирам. Не знам кога следен пат ќе играм . Сигурен сумдека на вас ви е потешко. Слободата е скапа работа, Јелена – пишуваМихајловски.36 http://goo.gl/pzdxl248

ФОТО: И балетаните се повикуваат на протести противСДСМ 37Како што веќе пишувавме, по серијата протести против опозицијата на луѓе кои сепретставуваат како социјалци, земјоделци, пензионери, за утре (21.12.2012 петок) енајавен протест на уметниците. На фотографијата која ја добивме се гледа соопштениеистакнато од дирекцијата на балетот при Македонска опера и балет, а во кое пишувадека утре нема да се работи, а вработените и хонорарците се повикуваат на протестпред МНТ-Центар.Инаку на протестите против опозицијата, а поврзани со носењето на буџетот, се најавуваприсуство на уметници од Македонската филхармонија, Македонската опера ибалет, Македонски народен театар, Национален ансамбл Танец, Драмски театар, Театаркомедија, Театар за деца и младинци, Театар-Охрид, Битолски театар и Театар-Велес.Протестот ќе започне од Македонскиот народен театар - Театар центар и ќе продолжидо објектот на „Стариот театар“ каде што во 12 часот ќе биде прочитан „УметничкиМанифест“. Протестот ќе заврши пред новиот објект на Македонската Филхармонија.37 http://goo.gl/E8VxZ249

250

251

252