создавање иновативни училишта: подготвување на ... - okno.mk

СОЗДАВАЊЕИНОВАТИВНИУЧИЛИШТА:ПОДГОТВУВАЊЕНА УЧЕНИЦИТЕЗА 21-ОТ ВЕКСкопје, 2009Проект за основно образование…ПРИРАЧНИК ЗА УЧИЛИШНИTE ТИМОВИ ЗАПРОФЕСИОНАЛЕН РАЗВОЈСкопје, 2009Проект за основно образование

СОДРЖИНА56812182022272829ВоведКако да создадеме иновативни училишта коиучениците ќе ги подготвуваат за 21-от век?Прилог 1. Карактеристики и принципи нависококвалитетниот професионален развојПрилог 2 - Планирање, спроведување и оценувањена професионалниот развојПрилог 3 - Ефективни училишта и професионално учењеПрилог 4 - Елементи на позитивно влијание врз учењетона ученицитеПрилог 5 - Рамка за учењето во 21-от векПрилог 6 - Прирачник “Настава и учење на 21-от век„Прилог 7 – Збирка материјали за наставата на 21-от векКористена литератураСОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА1

2 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

СОЗДАВАЊЕИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА:ПОДГОТВУВАЊЕНА УЧЕНИЦИТЕ ЗА 21-ОТ ВЕК…ПРИРАЧНИК ЗА УЧИЛИШНИ ТИМОВИ ЗА ПРОФЕСИОНАЛЕН РАЗВОЈНА НАСТАВНИЦИТЕЦелта на овој прирачник е да им помогне на ПЕПучилишните тимови во планирањето на активноститеза професионален развој на наставницитеи подобрувањето на квалитетот на наставата иучењето.Основната дејност на образованието е да делуваво насока на поддршка на развојот на младилуѓе кои лесно ќе се вклопат во модерниот иглобализираниот свет. За остварување на оваа целнеопходен е континуиран професионален развој нанаставниците и училишните директори.Истражувањата покажуваат дека способноста,искуството и образованието на наставницитеимаат големо влијание врз постигањата и успехотна учениците. Науките за образованието, вопоследно време, доаѓаат до нови сознанија заефективни приоди во учењето и наставата. Оттукапрофесионалниот развој на наставниците енајпродуктивното вложување кое може да резултирасо подобрување на постигањатана учениците. 4Прилог 1Овој прирачник може да помог не во процесот напланирањето, имплементацијата и евалва ци јата наактивностите за профе сионален развој како дел одгодишните програми на училиштата.Материјалите, главно, даваат придонес во следнитеаспекти на професионалниот развој:11. Планирање - определување на потре би тена учениците за учење по пат на анализирањена податоците; утврдување на знаењето ивештините на наставниците врз основа напотребите на учениците за учење; дефинирањеконкретни активности за стекнување на новизнаења и вештини што им се потребни нанаставниците.232. Спроведување на активностите од планот– следење на остварувањето на планот инего вото влијание врз наставната практикаи постигањата на учениците; планирањереше нија за да се надминат бариерите приспроведувањето на планираните актив но сти.3. Евалвација - дефинирање на очекуванитере зул тати и показателите/индикаторите зауспехот; самооценување, анализа и размис лувањеза ефектите од активностите за развој нанаставниците кои училиштата во Проек тот гипостигнуваат со примена на дефиниранитепоказатели; користење на резул татите одевалва цијата при пла ни рањето на идн итеактив ности за професионален развој нанаставниците и преземањеактивности во таа насока. 4Прилог 2СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА3

Kако да создадеме иновативни училишта коиучениците ќе ги подготвуваат за 21-от век?Проектот за основно образование ги повикува училиштатада се вклучат во активноста за давањеподдршка во професионалниот развој, под мотото:Создавање иновативни училишта: Подготвувањена учениците за 21-от век.Целта на поддршката е училиштата да се поттикнатда создадат стимулативна средина за професионаленразвој на наставниците со ставање акцент наинди видуалните постигања на учениците и ефективнотоработење на училиштата. 4 Прилог 3Кои се основните критериуми и услови за учествово активноста под мотото Создавање иновативниучилишта: Подготвување на учениците за 21-отвек?Основните критериуми за учество на училиштатаво оваа активност се наставниците да:ги применуваат новите знаења и вештиниво својата наставна пракса стекнати наобуките организирани од страна наПроектот за основно образование;учествуваат во ПЕП процедурата засертификација;се редовни посетители и корисници наново создадената веб-страницата Збиркаматеријали за наставата на 21-от век;доставуваат материјали од активноститеспроведени во училиштата поврзани сопрофесионалниот развој нанаставниците (план за професионалниотразвој, подготовки на часови, видеоснимки од часови, студии на случај,акциски истражувања).Главен услов за учеството на училиштата за добивањеподдршка од ПЕП е да го достават планот запрофесионален развој, којшто е дел од годишнатапрограма на училиштето, тој да се спроведе/реализираи да се направи евалвација на резултатите одспроведувањето на планот на крајот на учебната година.Што треба да содржи планот за професионаленразвој и тек на активноста?страна на сите наставници со крајна целподобрување на постигањата на учениците и нивнаподготовка за 21-от Прилог 4 Прилог 5век. 4Училиштата што се заинтересирани за учество требада бидат подготвени за активности кои се во согласностсо главното мото, а тоа е да создаваат позитивнасредина за примена на методи за наставатаи учењето на 21-от век.Исто така процесот на селекција ќе биде структуриранврз основа на главното мото. 4Прилог 6Во текот на оваа активност Проектот за основнообразование, заедно со советниците од Бирото заразвој на образованието , постојано ќе обезбедуваатподдршка и помош на училиштата преку организирањеразлични активности за професионаленразвој според нивните потреби. Исто така училиштатаќе имаат пристап на веб-страницата Збиркатана материјали за наставата на 21-от век зада можат успешно да го спроведат Планот за професионаленразвој и промените во практика со штоќе дојде до подобрување на наставата. Прилог 7Имајќи ги предвид принципите за постојано подобрувањена наставата, поддршката ќе биде во насокана создавање постојана соработка меѓу наставницитеи заедничко планирање; создавање систем наконтинуиран професионален развој и ментороствона наставниците; насоки како да се следат активноститеи резултатите од професионалниот развој.Исто така, училиштата ќе имаат можности од помошво решавање на проблеми и прашања на коинаставниците ќе наидуваат во текот на процеситена промени.На крајот на спроведувањето на активноста под мотото:Создавање иновативни училишта: Подготвувањена учениците за 21-от век ќе се приберат податоцитеи резултатите за да се документира и реферираза процесите на спроведувањето. Овие податоции информации од сите училишта кои се вклучениво активноста ќе се објават во публикација иќе бидат достапни на веб-страницата Збирката наматеријали за наставата на 21-от век со цел да можатда ги користат и другите училишта, како и креаторитена образовните политики.Планот за професионален развој треба да биде фокусиранна подобрување на наставната практика од4 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

Временска рамка на активностаСпроведувањето на активноста ќе се врши во шест фази:IФазаПроцес напланирање воучилиштето ипријавувањепочеток на учебна годинаIIФазапочеток на учебна годинаIVФазаДоставување на планотза професионаленразвој на училиштетокако дел од годишниотплан на училиштето восогласност со условите ипредложените насоки одПЕПкрај на учебна годинаОценување/Евалвација наактивноста воучилиштатаСелекција научилиштатаIIIФазаСпроведувањена активноста воучилиштатаДоставување на материјалидо ПЕПпрво и второ полугодиеVФазаИзвештај занаученителекциикрај на учебна годинаВеб-страницатаЗбирката материјали за наставатана 21-от век претставува он-лајнбанка на ресурси за наставата и енаменета за наставниците да импомогне во наставната практика.Адресата е: http://toolbox.pep.org.mkVIФазаПромовирање научилиштатакрај на учебна годинаПроектот за основно образование гиповикува училиштата за учество воактивноста Создавање иновативниучилишта: Подготвувањена учениците за 21-от век иматеријалите да ги доставуваат наinfo@pep.org.mkСОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА5

Прилог 1Карактеристики и принципи нависококвалитетниот професионален развојКарактеристики на висококвалитетниотпрофесионален развој12345671.2.3.4.5.6.7.Претставува процес на континуирано учење, за разлика од учество на еднократнисеминари.Главната цел е подобрување на наставната практика и подобрување на учењето научениците.Професионалниот развој е составен дел на секојдневната работа на наставниците коисе вклучени во активностите и настаните (формални и неформални состаноци)прилагодени на потребите на учениците за учење.Акцентот е ставен на суштинските активности на наставата и учењето – планирање начасовите, оценување на работата на учениците и ефективна наставна практика којаовозможува подобрување на постигањата на учениците.Поттикнува соработка и тимска работа која најчесто опфаќа размена на знаења иискуства и го продлабочува учењето за прашања поврзани со унапредувањето нанаставата и учењето на учениците.Вклучува учење и давање поддршка од искусни наставници/ментори кои помагаат ворешавањето на проблемите поврзани со изведувањето на квалитетна настава иподобрувањето на постигањата на учениците.Резултатите од истражувањата на практиката, преку анализи и акциски истражувања,се појдовна основа во планирањето на активностите за професионалниот развој.6 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

Принципи нависококвалитетниотпрофесионален развојПринципите се наменети за обезбедување висококвали тетен професионален развој со цел да сеподобрат постигањата на учениците и ги покриваатсите три нивоа од образовниот систем – училишно,локално и државно ниво.1Принцип бр. 1Професионалниот развој ефокусиран на постигањатана учениците (не само наиндивидуалните потреби нанаставниците).Професионалниот развој има за цел да го подобриучењето и постигањата на учениците за да можатсите ученици да достигнат максимум во своитепотенцијали за учење.Користејќи ги изворите на податоци за резултатитеод постигањата на учениците, професионалнотоучење на наставниците треба да се насочува спореданализите на разликите помеѓу целите и стандардитеза учењето и успехот на учениците. Таквитеанализи помагаат да се определи што требанаставниците да учат, да ги стават учениците воцентарот на нивниот професионален развој, како ида се зголеми довербата во користењето наресурсите за професионален развој.Резултатите на учениците ќе се подобрат доколкупрофесионалниот развој го продлабочи знаењетона наставниците за тоа како подобро да им гипренесуваат наставните содржини на учениците.Принцип бр. 2:Професионалниот развој енасочен кон наставнатапрактика и е дел одсекојдневната работа нанаставниците (не едистанциран одучилиштата).2Професионалниот развој на наставниците треба дасе одвива во училиштата и да биде дел одсекојдневната наставна работа. Најмоќните инајзначајните искуства на учењето се јавуваат воучилиштето каде наставниците директно можат дасе соочат со непосредните проблеми и предизвициповрзани со учењето и наставата. Од големо значењее секојдневната соработка со колегите при штонаставниците можат да дискутираат за прашања однаставата, да ги идентификуваат проблемите, даизнајдат решенија и истите да ги применат вонивната практика.резултатите научениците ќе сеподобрат доколкупрофесионалниотразвој го продлабочизнаењето нанаставницитеТоа не подразбира дека другите искуства на учењенадвор од училиштето треба да се потценат, како например постдипломските студии или учеството наобуки и семинари. Ваквите искуства на учење гонадополнуваат професионалното учење кое сеодвива во училиштето. Професионалниот развојтреба да биде дел од наставната работа воучилиштето, но, исто така, и да се збогати со идеи иизвори на знаење надвор од училиштето. Принцип бр. 3:Професионалниот развој гиследи резултатите одистражувањата поврзанисо ефективното учење инастава (не е ограниченосамо на тоа што се знае вомоментот).3Професионалниот развој насочен кон подобрувањена учењето на сите ученици ги подготвуванаставниците да ги користат резултатите исознанијата од истражувањата во донесувањето наодлуки поврзани со наставата. Успешните програмиза професионален развој ги внесуваат наставницитево содржината која ја предаваат и им нудатзнаења кои произлегуваат од истражувањата воврска со тоа како учениците ја учат таа содржина.Резултатите од истражувањата треба да им седостапни на наставниците со цел да им се овозможиСОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА7

проширување и продлабочување на стручнотознаење. Овие истражувања треба да вклучатинформации за ефективната настава и учење, затоа како учениците ја учат конкретната содржина,за водењето на паралелката, за оценувањето. Принцип бр. 4:Професионалниот развој е4процес на соработка,вклучува размислување/рефлексија и повратниинформации (не самоиндивидуалноистражување).Можностите за професионален развој треба да сеповрзани со индивидуалните потреби нанаставниците, но и да бидат организирани зарешавање проблеми преку тимска работа.Организирани во тимови, наставниците преземаатколективна одговорност за решавањето насложените проблеми од наставата и учењето, какои за подобрувањето на резултатите на учениците.Тимовите го споделуваат знаењето, стручноста иискуството со цел да го продлабочат учењето и данегуваат заемно разбирање за ефективнатапрактика во паралелката. Тие ги создаваат условитеза колегијално размислување и поддршка ипомагаат работното оптоварување да се распоредирамномерно.Конструктивните, објективните и поучнитеТимовите го споделуваатзнаењето, стручноста иискуството со цел да гопродлабочат учењето ида негуваат заемноразбирање заефективната практика.повратни информации за практиката нанаставниците се важни за да се утврдат подрачјатаза кои тие треба да си го подобрат своето работењеи за да се создадат можности за професионаленразвој кои се однесуваат на подрачјата заподобрување.Стручните, искусните наставници, училишнитераководители или стручњаците надвор одучилиштето, исто така, можат на наставниците даим дадат повратни информации во врска со нивниотпрофесионален развој. На пример, повратнитеинформации од колега на кој му верувате, во врскасо работењето на тимот за професионален развојили партнерството за поучување или менторирање,се корисни за да се процени ефективноста натаквите стратегии. Принцип бр. 5:5Професионалниот развојкористи објективниподатоци и проверениматеријали за да гопланира подобрувањето напостигањата и да ги мериефектите.Податоците за учењето и постигањата на ученицитеод различни извори (надворешни тестирања,матурата, примероци од трудови на учениците)можат да се користат за да се утврди содржината напрофесионалниот развој на наставниците и да сепланира како ќе се следат ефектите од програматаза професионалниот развој.Податоците треба да се прибираат редовно и тоа наниво на ученик, наставник и училиште за да сепомогне при насочувањето на професионалниотразвој на наставниците. На пример, водењето надневниците за учење од страна на учениците можеда се искористи за да се утврдат подрачјата кои сепотешки за нив или за да се утврди кој е напредокотна учениците на месечно ниво.Податоците може да се користат за да се проценати подобрат ефектите од професионалниот развој.Формативното оценување на наставниците имовозможува да вршат подобрувања и промени вотекот на пократок период, додека сумативнотооценување ја мери ефективноста на активноститеза професионалниот развој и нивното влијание врзпрактиката и знаењето на наставниците, како и врзучењето на учениците. Принцип бр. 6:8 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

Професионалниот развој е6континуиран процес,обезбедува поддршка ицелосно е интегриран вокултурата и работењето натрите нивоа на образовниотсистем - училишно, локалнои централно/државно ниво(тој не е повремен ииздвоен/независенпроцес).ниво имаат одговорност да понудат добра практикапо пат на учество во континуиран професионаленразвој. Принцип бр. 7:Професионалниот развој е7индивидуална и колективнаодговорност на сите нивоаво системот (не само наниво на училиштето) и не енешто што може да сеизбира.Професионалниот развој треба да биде континуиран,долгорочен и одржлив процес. Значајните идолгорочните промени во наставната практика несе случуваат во текот на неколку недели, туку вотекот на месеци или години. Учењето преку работа,размислувањето, преработувањето е долг процеској се одвива во повеќе фази.На наставниците им треба поддршка за нивниотпрофесионален развој. Решавањетосложени проблеми поврзанисо наставата и спроведувањетоиновативни практики бараат стручностод надворешни експерти идополнителни ресурси. Охрабрувањетои наградувањето на наставницитесе, исто така, од големаважност за да може целосно да сепосветат на работата и во изнаоѓањетонови начини на изведувањена наставата, што понекогаше доста тешко. Одржливата,непосредната и квалитетната поддршкае од суштинска важност зада се обезбеди подобрување наработата во училиштата, особено кога ќе се појаватнеочекувани проблеми.Постојаниот професионален развој кој обезбедуваподдршка мора да биде вграден во системот.Образовните институции на локално и државноПрофесионалниот развој треба да се одвива наси те нивоа на образовниот систем. Претставуваиндивидуална и колективна одговорност која гивклучува училиштата, локалното и државното ниво.За наставниците и училишните раководители,професионалниот развој треба да биде поврзан соработните цели на училиштето. Тие цели, исто така,треба да бидат во согласност со потребите и целитена локално и државно ниво. Професионални отразвој во голема мера епо в р зан со по добрувањето нака па цитетите на образовниотсистем како целина.Значајните идолгорочните промениво наставната практикане се случуваат вотекот на неколкунедели, туку во текот намесеци или годиниКлучните фактори на државнои локално ниво треба дасоработуваат за да развијатстратегии за подо брувањена образованието и дапонудат добри практикиза профе сионалниот развој,да го следат подобрувањетона училиштатаи системот. СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА9

Прилог 2Насоки за планирање, спроведување иевалвација на професионалниот развојШест елементи на планотза професионален развој на наставницитеЦелта на професионалниот развој на наставницитее да им помогне да ги развијат и применатпотребните вештини и знаење за изведување наквалитетна настава за да им помогнат на ученицитеда учат.Како резултат на тоа, планирањето на висококвалитетенпрофесионален развој започнува по патна проучување на потребите за учење кои ги имаатучениците и утврдување на знаењето и вештинитена наставниците кои се потребни за да се задоволаттие потреби за учење. Очекуваните резултати одпрофесионалниот развој на наставниците седефинираат во однос на подобрената стручнапрактика, но долгорочните цели секогаш треба дасе фокусирани на подобрените резултати научениците.Добриот план треба да биде доследен и:да започнува со јасен исказ кој езаснован на податоци во однос напотребите за учење на учениците инаставниците;да појаснува кои придобивки ќе ги имаатнаставниците од учеството вопрофесионалниот развој;да ги утврдува активностите напрофесионалниот развој ипонатамошните активности кои ќеследат и јасно да објаснува како тие ќеим помогнат на наставниците да гипостигнат очекуваните резултати;да појаснува како професионалниотразвој ќе се евалвира за да се утврди (1)дали активноста се одвивала како штобило планирано, (2) кои се согледувањатана наставниците во однос на тоа колкуактивноста била корисна и релевантна и(3) дали активноста ги постигналапланираните резултати;да ги утврдува потребните ресурси какоподдршка на активностите запрофесионален развој, запонатамошните активности каконадополнување и следење на истите и заевалвацијата вклучена во планот.Тимот за планирање треба да ги разгледува следнитепрашања и да постигне согласност во односна нивните одговори. Одговорите ќе го сочинуваатпланот.да ги утврдува очекуваните резултати одпрофесионалниот развој и показателите/индикаторите кои (1) јасно јаопределуваат потребата за активноститеи (2) можат да се следат и измерат;10 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

1Рамка за планирање напрофесионалниот развој1. Која е потребата запрофесионален развој?Првиот чекор во процесот на планирање е да сеутврди потребата за професионален развој прекуанализа на резултатите од учењето на учениците.Таа анализа ќе помогне да се утврдат слабоститепомеѓу тоа што учениците го знаат и што можат даго прават и што се очекува од нив да знаат и даможат да направат. Исто така, таа анализа може дапомогне да се утврдат причините за слабостите,вклучително и (1) неповрзаноста помеѓу знаењатакои ги има наставникот за содржината и/илинаставните стратегии/методи и очекуванитерезултати од учењето на учениците и (2) факторитево училиштето и паралелката кои го попречуваатучењето.Откако тимовите за планирање ќе ги идентификуваатпотребите за учење на учениците, што претставувадолгорочен фокус на професионалниот развој,тимот треба да определи што треба наставницитеда знаат и да можат да направат за да ги исполнатовие потреби за учење на учениците. Потребнотостручно знаење и вештините кои ќе ги утврди тимотза планирање, заедно со конкретните очекуванирезултати од професионалниот развој и показателите/индикаторитекои треба да се утврдат воподоцнежниот дел од планот, ќе ја определатсодржината или фокусот на професионалнотоучење и развој.Важен критериум при донесувањето на одлуките воврска со знаењето и вештините кои им се потребнина наставниците е дека истите треба да се засноваатна истражувања и искуства од успешна практика.22. Кој треба да учествува вопрофесионалното учење и развој?Најчеста забелешка на наставниците во врска сопрофесионалното учење и развој е дека е премногуунифицирано и дека не е прилагодено наиндивидуалните потреби на наставниците. Порадитоа, важно е внимателно да се размисли во врска сотоа кои наставници треба да учествуваат вопрофесионалното учење кое се планира, како и затоа на кои наставници тоа нема да им биде одкорист.Како алтернатива, како што тимот за планирање ќепочне да размислува за конкретните активности напрофесионалното учење и развој, добро е да серазмислува во насока како тие активности да сеосмислат за да се задоволат потребите нанаставниците со различно искуство и различностручно знаење и вештини. Кога се планирапрофесионален развој за да се поддржи еднасеопфатна реформа, како што е на примервоведувањето на нов наставен план и програма инова методологија и оценување, особено акореформата претставува значителна промена натековната практика, разумно е да се претпоставидека повеќето или, дури, и сите наставници ќеимаат корист од некаква помош при развивањетознаења и вештини кои се неопходни за да гиприменат новите приоди во своите училници.Разговорите во врска со тоа што наставницитетреба да знаат и што треба да можат да работат, сесуштински елементи на процесот на планирање.Најдобар начин да се започне е, можеби, да сепрашаат наставниците кои видови активности запрофесионално учење и развој сметаат дека секорисни. Тоа може да се направи како дел одтековната работа на тимовите за унапредување научилиштето или по пат на поформални стратегии,како на пример фокус групи со наставници илиистражувања за потребите и интересите нанаставниците. Како што е многу важно наставницитеда се вклучат во определувањето на своитепотреби за професионално учење, исто така идиректорите и другите училишни раководители исоветници можат многу да придонесат со сугестииврз основа на нивните контакти со наставниците,набљудувањето на часовите, познавањето нарезултатите од оценувањето на учениците иразбирањето на училишните приоритети.СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА11

3. Кои се oчекуваните резултати одпрофесионалниот развој?Во овој дел од планот, тимот за планирање треба даги дефинира потребите за професионално учењекои се претходно идентификувани во конкретниочекувани резултати на професионалното учење испоред тоа да ги определи индикаторите/показателите. Како што тимот ги дефинираочекуваните резултати и показателите кои можатда се следат и мерат, групата/тимот, исто така,треба да започне да размислува за тоа когаочекуваните резултати ќе бидат постигнати и за тоакако ќе се оценува активноста со цел да се утврдидали учесниците ги постигнале посакуванитерезултати.Општо земено, учеството на наставниците вовисококвалитетното професионално учење и развојможе да резултира во:(a) ново стручно знаење, што вклучува совладаностна содржината, познавање на развојнитекарактеристики на децата и развојот на младитево адолесценцијата, разбирање на различнитепотреби и стилови на учење на учениците;(б) нови стручни вештини, што вклучува наставнивештини, вештини поврзани со оценувањето научењето на учениците, вештини кои се потребниза активно вклучување во напорите заподобрување на работата на училиштето ивештини кои се потребни за ефективнакомуникација со родителите и другите членовина училишната заедница;(в) примена и користење на нови стручни знаења ивештини.Показателите кои се поврзуваат со резултатите одпрофесионалното учење ги појаснуваат нивоата насовладаност и/или очекуваните начини на применаи користење на новите знаења и вештини.Индикаторите/показателите треба да бидат мерливии/или да се видливи. Исто така, индикаторите/показателите треба да ги утврдат мерките ипостапките за оценување на нивото на совладаности/или способност да се применат новите знаења ивештини.Во продолжение на текстот е даден пример заочекувани резултати од професионалниот развој иза индикатори за професионален развој кои сефокусираат како помош на наставниците за тие даги продлабочат знаењата и вештините за применана ефективни методи и приоди кои се потребни зада учениците ги подобрат вештините за критичкомислење и решавање проблеми:ОчекуванрезултатПоказателIПоказателII4Наставниците ќе го применатзнаењето дадено во материјалитеза наставните методикои вклучуваат учење прекусамостојно истражување ипримена на чекорите во процесот на истражување– изработка на план за истражување, собирање иобработка на податоците, пишување извештај ипрезентација на резултатите.4Користење на материјали вокои се дадени насоки за изработкана квалитетно тематскопланирање предложени од образовнитеинституции и врзоснова на кои наставниците самостојно ќе напишатплан на темата во која ќе вклучат примена на учењепреку самостојно истражување со опис за текот наактивностите (дефинирање на истражувачка задачана која ќе работат учениицте, избор на потребниматеријали, формирање на групи, определување наодговорностите на членовите на групите, интегрирањена ИКТ технологија, планирање на оценувањето).4 Наставниците самостојноќе изработат и ќе ги применатдневните оперативни подготовкина час во кои детално сеопишани активностите за секојчекор од истражувачката постапка. Наставницитеќе ги користат трудовите на учениците, белешкитеод следењето на работата на учениците и давањетоодговори, дадените повратни информациии пополнетите инструменти за оценување за да сенаправи согледување за квалитетот на планиранитечасови и нивната примена.12 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

4Наставниците самостојно ќеПоказател дефинираат јасни цели заIIIучење кај индивидуалниученици и цели на целатапаралелка кои треба да сепостигнат во текот на целиот период на работа наистражувањето. Наставниците ќе бараат доказидека се постигнати поставените цели од трудовитена учениците и пополнетите инструменти заоценување. Поставените цели од подготовките зачас ќе се проверат од страна на стручниотсоработник и индивидуално на наставниците ќе имдаде повратни информации за подготовката за часи начинот на примена на истражувачкатапостапка.Конкретноста во дефинирањето на очекуванитерезултати и индикатори/показатели најавува штоза тимот за планирање ќе претставува доказ науспешност, а, исто така, им помага на учесниците ина другите однапред да разберат што се очекува однив. Конкретноста во дефинирањето му помага натимот за планирање да се фокусира на содржината,активностите за учење и наредните активности коисе потребни за да им се помогне на учесниците даги постигнат очекуваните резултати (разгледаниКонкретноста водефинирањето наочекуваните резултати ииндикатори/показателинајавува што за тимотза планирање ќепретставува доказ науспешностподолу во рамките на чекор бр. 4). На крај,конкретноста помага и во планирањето наевалвацијата (чекор бр. 5) со:(1) давање информации при носењето на одлукитево врска со видовите податоци кои ќе треба дасе соберат и кога тоа да се стори;(2) обезбедување критериуми според кои треба дасе евалвира успешноста на активноста.4. Кои активности на учење и понатамошниактивности ќе бидат вклучени вопрофесионалниот развој?Овој дел од планот треба да ги опише дветесуштински компоненти на професионалниот развој:активностите за професионално учење иактивностите кои се надоврзуваат на нив. Покрајтоа, тимот за планирање треба да ги земе предвид:(1) суштинските улоги кои ги имаат директорите идругите училишни раководители во тоа што гоподдржуваат учеството и вклученоста нанаставниците во професионалниот развој;(2) како професионалниот развој што е планиранќе обезбеди поддршка или проширување на другпрофесионален развој во кој се вклученипланираните учесници.Клучниот чекор во процесот на планирање е да сеобезбеди овие компоненти да бидат доследни соочекуваните резултати и индикатори/показателикои се определени за активноста.Ефективниот професионален развој обичновклучува разновидни можности кои им ги нуди научесниците за тие да совладаат ново знаење ивештини. Најефективни активности запрофесионален развој се оние активности кои гивклучуваат наставниците како поединци коиактивно учат и решаваат проблеми од наставата.Овие активности имаат тенденција да обезбедатможности во кои наставниците набљудуваатпримена на нови вештини во наставата од странана други наставници, како и можности во кои можатда го применат новото знаење и новите вештини восвојата наставна практика, во идеален случај подводство и со поддршка на ментор или колега.Покрај тоа, ефективниот професионален развој наодредена тема обично трае релативно долго време,од четири до шест месеци или можеби подолго.Овие продолжени периоди овозможуваат можностиза примена на новото знаење и вештини, заразмислување во однос на првичните искуства и заСОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА13

Ефективниотпрофесионален развојобично вклучуваразновидни можностикои им ги нуди научесниците за тие дасовладаат ново знаењеи вештиниприспособувања со цел да се исполнат потребитена одделни паралелки и ученици.Активностите кои следат по првичните активностиза учење – посебно можностите за практика подводство, внимателно размислување и структурираниповратни информации – обезбедуваат професионалниотразвој да резултира во промени вонаставната практика и во другите училишниактивности и програми. Како што овие промени ќесе случуваат во наставната практика, таказначително ќе се подобрат очекуваните резултатикај учениците.5. Како ќе се евалвирапрофесионалниот развој?Планирањето на евалвацијата на професионалниотразвој треба да започне што е можно побрзо и ониекои ќе бидат одговорни за евалвацијата треба да севклучени и во тимот за планирање.Процесот на евалвација вклучува планирање наевалвацијата, избор на инструменти, подготовка натимот за евалвација, прибирање и анализа наподатоци и поднесување извештаи.Општо земено, евалвацијата на професионалниотразвој на наставниците треба да разгледува трипрашања:Дали професионалниот развој се одвивалспоред планираното?Какви биле впечатоците на наставниците запрофесионалниот развој?Дали професионалниот развој ги постигнаочекуваните резултати (како што е наведеново чекор бр.3 од процесот на планирање)?Процесот на евалвацијавклучува планирање наевалвацијата, избор наинструменти,подготовка на тимот заевалвација, прибирање ианализа на податоциОдговорите на првото прашање укажуваат далипрофесионалното учење и развој се спровело какошто било планирано и дали наставниците кои сеочекувало да учествуваат навистина учествувале восите активности наведени во чекор бр.4 од процесотна планирање. Овие одговори можат да импомогнат на оние кои ја планирале евалвацијата ина обучувачите/предавачите на различнитеактивности за професионално учење да утврдатдали се потребни промени во текот на обуката за дасе подобри спроведувањето и примената или за дасе зголеми учеството.Гледиштата на наставниците во однос на тоа колкусодржината на професионалното учење и развој екорисна, особено во однос на тоа колку истата есоодветна со тековните задачи на наставниците, сепотенцијално корисни показатели за веројатностанаставниците да го применат новото знаење ипрактика во својата настава во училиштето.Одговорите на третото прашање помагаат да сепровери влијанието и ефектите од професионалниотразвој. По пат на определување на очекуванитерезултати и показателите кои се видливи и мерливи,процесот на планирање ефективно создава рамказа утврдување дали професионалниот развој гипостигнува очекуваните резултати. Општо гледано,добрата евалвација ќе направи преглед нанапредокот при постигнувањето на очекуванитерезултати и ќе се концентрира на показателите коисе утврдени за секој очекуван резултат.14 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

66. Кои ресурси се потребни за да сеподдржат активностите за професионалноучење, натамошните активности иевалвацијата која е вклучена во планот?Ефективното професионално учење бара соодветниресурси, време, луѓе, просторни капацитети, опремаи пари. Внимателното планирање може да утврдикои ресурси се потребни и може да обезбеди иститеда бидат на располагање. Кога тие ресурси не седостапни, или доколку не се достапни кога сепотребни, ефективноста на активноста и нејзиниотрезултат кај учесниците ќе биде намален.Спроведување/имплементацијаОваа фаза е многу важна за постојаниот напредокво училиштето. Мора да се спроведува континуираново текот на училишната година бидејќи тоа не енастан за крајот на годината, тоа е постојан миренпроцес на посветување внимание и приспособувањетогаш кога тоа е потребно.Во текот на оваа фаза училишните тимови го следатнапредувањето на планот за професионално учењеи неговото влијание врз постигањата научениците и проверуваат дали активностите изадачите за секоја цел напредуваат во склоп наутврдените временски рамки.Придржувањето кон усвоениот распоред и датумитена планот ќе му помогне на училиштето постојанода се движи напред кон постигнување на општитецели за подобрување на учењето кои систематскиќе ги зголемат постигањата на учениците воучилиштето.СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА15

Прилог 3Ефективни училишта и професионаленразвојВисококвалитетниот професионален развој е една оддеветте карактеристики на ефективните училишта.1 3раководство…Јасен и споделенфокус…Ефективно училишно2Сите знаат каде се движат изошто се движат таму. Фокусоте на постигањето на поставенатавизија и сите си ја знаат својатаулога. Фокусот и визијата серазвиени како резултат назаеднички верувања и вредности,со што се создава доследнанасока за сите кои се вклучени.Високи стандарди иочекувања за ситеученициНаставниците и раководниоткадар веруваат дека сите ученициможат да учат и да постигаатвисоки стандарди. Иако имасогледување дека некои ученицимора да надминат значителнибариери, тие бариери не сегледаат како непремостливи. Научениците им се нуди амбициозени прецизен курс за учење.4За ефективно наставно иадминистративно раководство потребное спроведување на процеси на промени.Ефективните лидери се проактивни ија бараат помошта која им е потребна.Исто така, тие спроведуваат наставнипрограми и училишна култура кои водаткон учење и професионален развој.Ефективните лидери можат да имаатразлични стилови и улоги – наставницитеи другиот кадар, вклучувајќи ги и ониекои се во локалната самоуправа, честоимаат лидерска улога.Високи нивоа насоработка икомуникацијаПостои силна тимска работа кајнаставниците од сите одделенијаи другиот кадар. Сите се вклучении соработуваат меѓусебно воидентификувањето на проблемитеи изнаоѓањето на решенија,вклучувајќи ги и родителите ичленовите на заедницата.16 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

5 Фокусиранпрофесионален развој67Се става силен акцент на професионалниот развојспоред потребите на наставниците. Повратнитеинформации од учењето и наставата даваат насокиза постојан професионален развој. Поддршката,исто така, се усогласува според училишната визија ипоставените цели.Наставниот план ипрограмата, наставата иоценувањето сеусогласени состандардите…Планираниот и постоечкиот наставенплан и програмата се усогласенисо основните академски барања заучење. Се користат наставни стратегиии материјали кои се засноваат наистражување. Кадарот ја разбираулогата на оценувањето во наставата иекстерното оценување, што се мери сооценувањето и како се оценува работатана учениците.Постојаниот циклус наоценување на учениците гиидентификува оние на коиим е потребна помошЗа нив се обезбедува повеќе поддршкаи време во наставата или во текотна училишниот ден или надвор одвообичаените часови во училиштето.Наставата се приспособува врз основана честото следење на напредокот ипотребите на учениците. Резултатите одоценувањето се користат за да се дадепоголем фокус на наставните програмии да се подобрат.89Средина за учење којапружа поддршка…Училиштето е безбедна, здрава иинтелектуално стимулативна срединаза учење. Учениците чувствуваат декасе почитувани и поврзани со кадароти се вклучени во учењето. Наставата еиндивидуализирана и го зголемуваатконтактот на учениците и наставниците.Високи нивоа навклученост насемејството изаедницатаПостои чувство дека сите сеодговорни за образованието научениците, а не само наставниците икадарот во училиштето. Семејствата,претпријатијата, училишните агенциии универзитетите/факултетите возаедницата, сите имаат важна улога воовој процес.СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА17

Прилог 4Елементи на позитивно влијание научењето кај ученицитеЕлементите за позитивно влијание обезбедуваат заеднички јазик и визијаза обемот и сложеноста на учењето на учениците со кои сите наставнициможат да ја дефинираат и развијат својата практика.Елемент IУчењето на учениците еструктурирано да биде соразбирање.Сите ученици: да знаат штосе учи и што е потребнода се научи; да го знаатнапредувањето при учењетокон исполнувањето на целитена учењето; да знаат какода дојдат до пристап кондополнителна поддршка кога епотребно; да се вклучуваат восоодветни развојни активностина учење; да ја гледаат целтана учењето како своја; јаснода ги разбираат разновиднитестратегии за размислувањеи истите да ги применуваатво различни ситуации; даимаат доволно време даразмислуваат за дилемите,да дојдат до одговори и даработат на задачи за учењекои соодветно го поттикнуваатразмислувањето; да гоартикулираат, оценуваат иприспособуваат своеторазмислување.Елемент IIИскуствата на учење низкои минуваат ученицитеимаат цел да ги вклучат иподдржат сите ученици воучењето.Сите ученици: да гипрепознаваат разликитево приодите на учење; даги сфаќаат клучните идеии концепти преку различниизлагања и објаснувања; да севклучуваат во значајни задачиза да ги достигнат целите; даработат индивидуално и вогрупи со примена на ефективнивештини и стратегии; дакористат различни материјалии ресурси за учење за да гиисполнат своите потреби;да се грижат, да го ценат ида се посветени на своетоучење; соодветно на возрастада ја преземаат сé повеќе иповеќе сопственоста за своитеискуства на учење.Елемент IIIОценувањето на ученицитесе користи за да сенасочува учењето.Сите ученици: да го разбератодносот помеѓу целитена учење и применетитеоценувања; да знаат декаоценувањето е правичнои објективно; знаат деканивните „најдобри дела“ ќе сеупотребат за да се извлечатточни заклучоци; да го следатсвојот напредок со примена наразлични методи и извори; даразмислуваат и поставуваатцели за да ја завладеатсодржината; да размислуваатза својот процес на учење;да се активни учесници восвоето учење заедно сонаставникот; активни партнериво оценувањето на своетоучење со своите родители; дасе поддржуваат едни со другипри оценувањето на учењето.18 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

Елементите на процесот за професионален развој обезбедуваат непреченраст преку различните нивоа на сертифицирање и професионален развојкој трае во текот на целата кариера за позитивно да се влијае врз учењетона учениците.Елемент IVУчениците учествуваат воодржувањето на ефективнасредина за учење.Сите ученици: да учествуваатво изборот на правилата напаралелката и последицитеза нивното непочитување;да ја знаат рутината напаралелката и да знаатсоодветно да ракуваат соматеријалите за учење; даја разбираат потребата засоодветно однесување приучење и да избираат да гопроменат несоодветнотооднесување; да ја следатрутината за правилно движењево рамките на паралелкатаи брзо да преминуваат одедна активности во друга;да се чувствуваат безбедно,удобно и да имаат довербаво средината на учење; дазнаат дека секој се третираподеднакво; да знаат декаможат да се искажат исоодветно да бидат ислушани;да применуваат добривештини, навики и ставовиза да го насочуваат своетоучење, материјали и време; дазнаат како да планираат и даја вршат својата работа споредефективните модели.Елемент VУчениците се подготвуваатда живеат и да работат вомултикултурен свет.Сите ученици: да учат запроцесот во група и да работатсо други; да ги знаат личнитесилни и слаби страни кои гивнесуваат во групната работа;да го препознаваат и ценатпридонесот на другите; дасе изложени на културнаразновидност; да знаат деканивниот културен идентитет сепочитува и да го почитувааткултурниот идентитет надругите; да ги поврзуваатсвоите доживувања иискуства за да изградат врскасо содржината за учење;да користат материјали инаставен план и програмакои ја почитуваат културатаи развиваат свест запристрасноста; да интегрираатповеќе подрачја на содржинии да можат да ги применатво контекстот на учење воучилницата и во заедницата;активно да учат за различнитеулоги и можности за кариераво заедницата; да развивааттехнолошки компетенции;да интегрираат технологијаво секојдневното учење иискуство; да имаат пристап ида користат техничка опремана одговорен начин.Елемент VIНаставниците ја развивааткреативноста и стручностаи се активни вопрофесијата за позитивнода влијаат врз учењето научениците.Сите ученици се под позитивновлијание кога наставникотсоработува со нивнитеродители; кога е практичаркој размислува и применуваплан за професионален развој;кога е во тек со најновитеслучувања во струката;кога соработува со другистручњаци и партнери одзаедницата.ученицитетреба да имаат доволновреме да размислуваатза дилемите, да дојдатдо одговори и да работатна задачи за учење коиго поттикнуваатразмислувањетоСОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА19

Прилог 5Рамка за учењето во 21-от векПартнерството за вештините за 21 –от век разви визија за успешност на учениците во новата глобалнаекономија од 21-от век.Очекувани резултати на учениците и системи за поддршка во 21-от векВештини за учење и иновацииЖивотни ипрофесионалнивештиниОсновни предмети исодржини во 21-от векИнформациски, медиумскии технолошки вештиниСтандарди и оценувањаНаставен план и програма и наставен процесПрофесионален развојСредина за учење20 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

ОЧЕКУВАНИ РЕЗУЛТАТИ НАУЧЕНИЦИТЕ ВО 21-ОТ ВЕКОСНОВНИ ПРЕДМЕТИ И ТЕМИНА 21-ОТ ВЕКЕлементите кои се опишани во овој дел како„Очекувани резултати на учениците во 21–от век“ севештините, знаењето и стручноста кои ученицитетреба да ги стекнат за да постигнат успех воработата и животот во 21-от век.Партнерството за вештините на 21-от век развизаедничка визија за учењето во 21-от век што секористи за подобрување на образованието воАмерика. Партнерството креираше Рамка за учењево 21-от век која ги опишува вештините, знаењето истручноста кои учениците мора да ги владеат за дауспеат во работата и животот. Само кога училиштатаили локалните заедници ќе ја искомбинираатРамката со професионалниот развој, оценувањетои стандардите на 21-от век, ќе може да се обезбедисигурност дека матурантите од средното училиштесе подготвени да опстанат во денешната глобалнаекономија.Вештините на 21-от век ги претставувааточекуваните резултати на учениците кои сепотребни за 21-от век, т.е. учениците треба да сестекнат со вештини за учење и иновација(креативност и иновација, критичко размислувањеи решавање проблеми итн.), информативни,медиумски и технолошки вештини, основнитепредмети и темите на 21-от век (глобална свест,финансиска писменост итн.) и животни и кариернивештини (иницијативност, самонасочување)(обоените делови на виножитото).Совладаноста на основните предмети и теми на21–от век е од најголемо значење за учениците.Основните предмети вклучуваат англиски јазик,читање или јазични уметности, светски јазици,уметност, математика, економија, природни науки,географија, историја и граѓанско образование.Веруваме дека училиштата мора да се дистанцираатод фокусот кој е ставен врз базичните компетенцииво основните предмети за да го унапредатразбирањето на наставните содржини на многуповисоки нивоа по пат на вметнување наинтердисциплинарните теми од 21-от век воосновните предмети:глобална свест;финансиска, економска, деловнаи претприемачка писменост;граѓанско образование;здравствено образование.ВЕШТИНИ ЗА УЧЕЊЕ ИИНОВАЦИЈАВештините за учење и иновација ги издвојуваатоние ученици кои се подготвени за сé посложениотживот и работните места во 21-от век од оние кои несе подготвени за нови предизвици. Тие вклучуваат11. Креативност и иновацијаВештините за учење ииновација ги издвојуваатоние ученици кои сеподготвени за сéпосложениот живот иработните места во 21-отвекКреативно размислувањеКористење различни техники закреирање идеи (како што е бура наидеи).Креирање нови и оригинални идеи.Образложување, анализа и процена насопствените идеи со цел да се подобрати зголемат креативните напори.СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА21

22. Критичко размислување ирешавање проблемиЕфективно размислувањеКористење различни видовина размислување (индуктивно,дедуктивно) во зависност од даденатаситуација.Користење на системи на размислувањеАнализа на начинот како деловитесе поврзани со целината за да можеда се обезбедат целосни резултати восложените системи.Донесување на процени и одлукиЕфективна анализа и процена надоказите, аргументите, тврдењата иверувањата.Анализа и процена на главнитеалтернативи во однос на тврдењето.Синтеза и поврзување наинформациите и аргументите.Толкување на информацијата идонесување заклучоци врз основа насеопфатна анализа.Критичка рефлексија на искуственотоучење и процесот.Kреативна работа со другитеЕфективно развивање, спроведувањеи споделување на новите идеи содругите.Отвореност и прифаќање нови иразлични перспективи; вклучување наидеите и коментарите на другите вотекот на работата.Демонстрирање на оригиналност иинвентивност во работата и разбирањена ситуациите од реалниот живот за дасе усвојат новите идеи.Гледање на грешките како наможност за учење; прифаќањедека креативноста и иновацијатапретставуваат долгорочен и цикличенпроцес на помали успеси и поголемигрешки.Примена на иновациитеКористење на креативните идеи наначин којшто ќе овозможи корисенпридонес во областа каде штоиновацијата се случува.33. Комуникација и соработкаЈасна комуникацијаЕфективно образложување на мислитеи идеите со користење на усни,писмени и невербални комуникацискивештини на различни начини и воразлични контексти.Ефективно слушање за да се разбересмислата притоа имајќи ги предвидзнаењето, вредностите, ставовите инамерите.Користење на комуникацијатаво различни цели (на пр. приинформирање, мотивирање, убедувањеи давање инструкции).Користење различни медиуми итехнологии и поседување знаење какооднапред да се направи процена наефектите и како да се оцени нивнотовлијание.Ефективно комуницирање во различнисредини.Соработка со другитеДемонстрирање способност да сеработи ефективно и со почит воразлични тимови.Практикување флексибилност иподготвеност да се направи компромисзаради постигнување одредена цел.22 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

Преземање заедничка одговорностза соработката и почитување наиндивидуалниот придонес на секојчлен на тимот.2Анализа на медиумите2. Медиумска писменостИНФОРМАТИЧКИ,МЕДИУМСКИ ИТЕХНОЛОШКИ ВЕШТИНИЛуѓето во 21-от век живеат во окружување кое годвижи технологијата и медиумите, што секарактеризира со пристап до огромен бројинформации, брзи промени во технолошкитеалатки и способноста да се соработува и даваиндивидуален придонес од невидени размери. Задабидат ефективни во 21-от век, граѓаните иработниците мора да бидат способни да покажатеден цел спектар на функционални вештини ивештини за критичко размислување, како например:11. Информатичка писменостОценување и евалвација на информациитеЕфикасно (време) и ефективно (извори)оценување на информациите.Критичко и компетентно евалвирањена информациите.Користење и менаџирање наинформациитеТочно и креативно користење наинформациите за одредено прашањеили проблем.Менаџирање на текот на информациитеод различни извори.Примена на етички/легални прашањаво пристапот и користењето наинформации.Разбирање како, зошто и со која цел секонструирани медиумските пораки.Проверка на тоа зошто поединцитеразлично ги толкуваат пораките, колкувредностите и гледиштата се вклучениили не и колку медиумите можат даделуваат на убедувањата и однесувањето.Креирање на медиумски продуктиРазбирање и користење нанајсоодветните креативни медиумскиалатки, карактеристики и усвоениправила.Разбирање и ефективно користење нанајсоодветните искажувања и толкувањаво различните и мултикултурнитесредини.ИКТ (информациска, комуникациска итехнолошка) ПИСМЕНОСТЕфективна примена на технологијатаПримена на технологијата како алатказа истражување, организирање,евалвирање и комуницирање соинформациите.Соодветно користење на дигиталнитетехнологии и другите комуникацискиалатки во пристапот, менаџирањето,интегрирањето, евалвацијата икреирањето на информациите соцел успешно функционирање восовремената економија.СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА23

ЖИВОТНИ И КАРИЕРНИВЕШТИНИЕфективно користење на времето именаџирање со работните обврски.Денешниот живот и работните места бараат многуповеќе од вештини за размислување и знаење насодржините. Потребата за справување сокомплексните животни и работни окружувања воглобално конкурентната информациска ера бараучениците да посветуваат сериозно внимание наразвојот на соодветните животни и кариернивештини, како на пример:11. Флексибилност иприспособливостПриспособливост и променаПриспособливост на различни улоги,работни одговорности, временскирамки и контексти.Ефективно работење во атмосфера напроменливост на приоритетите.ФлексибилностПозитивно прифаќање на повратнитеинформации и коментари.Позитивно справување со пофалбата,неуспехот и критиката.Разбирање, преговарање ибалансирање на различните погледи иверувања за да се постигне соодветнорешение, особено во мултикултурнасредина.22. Иницијативност исамонасочувањеМенаџирање со целите и времетоПоставување цели со остварливии неостварливи критериуми науспешност.Балансирање на тактичките(краткорочни) и стратегиските(долгорочни) цели.Самостојно работењеСледење, дефинирање, давањеприоритети и комплетирање наработните задачи без директнaсупервизија.Самодирективно учењеНастојување да се постигне повеќеотколку само усвојување на основнитевештини, подлабоко да се проучува ипроширува сопственото учење, какои искористување на можностите да сестекне поголема стручност.Демонстрирање иницијатива заусвојување на вештините на повисоко ипоквалитетно ниво.Демонстрирање посветеност научењето како доживотен процес.Критичка рефлексија на претходнотоискуство со цел постигнување наподобри идни резултати.33. Социјални и мултикултурнивештиниЕфективна интеракција со другитеСтекнување навика кога треба да сеслуша, а кога да се зборува.Професионален начин на однесувањесо респект кон другите.Ефективно работење со различнитимовиПочитување на културните разликии ефективно работење со личностиод различни социјални и културнисредини.24 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

Реагирање без предрасуди на различниидеи и вредности.5. Лидерство и одговорност4Искористување на социјалните икултурните разлики за креирање новиидеи и зголемување на иновативностаи квалитетот на работата.4. Продуктивност и отчетливостМенаџирање со проектиНасочување и водење на другитеКористење интерперсонални вештинии вештини за решавање на проблемитеза да се влијае на другите и да сенасочуваат кон постигнување на целта.Искористување на силните странина другите за постигнување назаедничката цел.Поставување и постигнување одреденицели во услови на постоење на бариерии притисок од конкуренцијата.Давање сопствен позитивен примерна другите како инспирација да гопостигнат најдоброто.Определување приоритети ипланирање и менаџирање на работатаза да се постигне посакуваниотрезултат.Постигнување на резултатиДемонстрирање особини поврзани сопостигнување на високи резултати:Демонстрирање интегритет и етичкооднесување во користењето навлијанието и моќта.Одговорност кон другитеОдговорно однесување имајќи гипредвид интересите на поширокатазаедница.позитивно и етичко работење;менаџирање со време и со проекти;работа на повеќе задачи;активно, доследно и точно учество;способност за професионалносебепретставување со соодветнитекарактеристики;ефективно учество во тимска работа;почитување на разликите во тимскатаработа.СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА25

СИСТЕМИ ЗА ПОДДРШКА ВО 21-ОТ ВЕКРазвојот на сеопфатна рамка за учењето во 21–от век бара повеќе отколку само идентификување наконкретни вештини, знаење на содржини, стручност и различна писменост. Мора да се создаде иновативенсистем за поддршка за да им се помогне на учениците да ги совладаат повеќедимензионалните способностикои се бараат од нив во 21–от век. Партнерството идентификуваше пет најважни системи за поддршка коиим обезбедуваат на учениците совладување на вештините на 21-от век.Стандарди на 21–от векОценување на вештините на 21–от векНастава и наставен план и програма на 21–от векПрофесионален развој на 21–от векСредина за учење на 21–от век26 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

Прилог 6Прирачник “Настава и учење на 21-от век”Прирачникот „Настава и учење на 21- от век“ е една од најновите публикации која што Проектот заосновно образование ја подготви и е само дел од бројните изданија од веб-страницата „Збирка материјализа наставата на 21-от век“.Прирачникот е наменет за наставниците за да им помогне во наставата и нуди интересни идеи занајновите стручни достигнувања во наставата, за современите наставни пристапи, можност за развивањевизија за квалитетна настава и како учениците да се подготват со знаењата и вештини на 21 – от век за даможат да успеат во животот и воопшто во општеството на 21-от век.СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА27

Прилог 7Веб- страница „Збирка материјализа наставата на 21-от век“Веб- страницата „Збирка материјали за наставата на 21-от век“ претставува он-лајн банка на ресурси исодржи различни наставни материјали, дополнителна литература за читање, примери на добра практика,видео снимки на часови и многу други информации кои на наставниците може да им даваат нови идеиза примена во нивната настава.28 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

КористеналитератураПрофесионален развој во ефективни училишта – Седум принципи на висококвалитетниотпрофесионален развој (Professional Learning in Effective Schools -The Seven Principles of Highly EffectiveProfessional Learninghttp://www.eduweb.vic.gov.au/edulibrary/public/staffdev/teacher/induction/ProfLearningInEffectiveSchools.pdfНасоки за професионалниот развој на наставниците – Мериленд (Maryland teacher professional development)http://www.marylandpublicschools.org/NR/rdonlyres/DF957230-EC07-4FEE-B904-7FEB176BD978/18591/MarylandTeacherProfessionalDevelopmentPlanningGuid.pdfЕфективни училишта и стручна надградба - Висококвалитетната стручна надградба е една од деветтекарактеристики на добрите училишта (Effective schools and professional learning - Nine Characteristics ofHigh-Performing Schools) http://whs.wsd.wednet.edu/Faculty/Library/docs/9charactforSIP.pdfПартнерство за вештини за 21-от век (Partnership for 21st Century Skills)http://www.21stcenturyskills.org/Професионалниот развој во акција: Поврзување на професионалниот развој со учењето кај учениците(Professional Development in action: Linking Professional Development to Personalizing Student Learning)http://www.k12.wa.us/ProfDev/pubdocs/ProfGrowthPlanningGuidelinesInAction.pdfСОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА29

Прирачникот е финансиран од американскиот народ, преку Агенцијата на САД за меѓународен развој –УСАИД Македонија, во рамките на Проектот за основно образование што го спроведува Академијата заразвој на образованието (АЕД).Ставовите на авторите искажани во овој прирачник не ги изразуваат ставовите на Агенцијата на САД замеѓународен развој или на Владата на Соединетите Американски Држави.Подготовка:Снежана ЈанкуловскаГрафичко уредување:Кома Лаб.30 СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА

СОЗДАВАЊЕ ИНОВАТИВНИ УЧИЛИШТА31

Скопје, 2009Проект за основно образованиеhttp://pep.org.mk/http://toolbox.pep.org.mk