DİPLOMATLIK MESLEĞİ VE TERCÜMANLIK Vehbi Esgel Etensel ...

Dışişleri olarak düşünmememiz lazım, başka kurumlar da devreye giriyor; MilliSavunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı gibi.Dış politikanın yürütülmesinde diğer bakanlıklar ve kurumlarla iş güdüm, bazen enkarmaşık olanlardan birine teşekkül ediyor; çünkü bunu yine somut bir örneklevereyim: Cenevre’de size bahsettiğim Ottawa Sözleşmesi’nden hareketle mayınlarıtemizleyeceğim dediğiniz zaman bir sürü bakanlık bununla ilgileniyor. Mesela Hazine;çünkü mayınların çıkartılacağı yerin bir kısmı hazine arazisi, o yüzden Hazinenin BilgiEvrak Genel Müdürlüğü ilgileniyor. Mayınların döşeli olduğu bazı alanlar askerialandır, o zaman Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı devreye giriyor.Bu mayınların temizlenmesi için sizlerin verdiği vergilerle yapılacak olan çalışmalarıngiderlerinin karşılanması Maliye Bakanlığı, ilkelerin belirlenmesi de DışişleriBakanlığı. Şimdi bu saydığım bakanlıklar, bahsettiğim toplantılar ele alındığı zamanbu bakanlıkların temsilcileri de gelirdi. Onlarla da bazı konularda zaten alınmış birkarar uygulanmasında sıkıntı var. Mesela mayın temizlenmesi de belli bir takvimgerektiriyor, kolay bir iş değil tehlikeli bir iş, bir sürü ayrıntıları var.Türkiye Cumhuriyeti’nin yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlarla ilişkileriniyürütmekle Dışişleri Bakanlığını sorumluluğunda olan bir konu. Cenevre özellikletercümanlar açısından çok ilginç bir şehir, birçok uluslararası kuruluş var; DünyaTicaret Örgütü, Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası Çalışma Örgütü, UluslararasıTelekomünikasyon Birliği, HIV/AİDS, Dünya Göç Örgütü var. Yaklaşık olarak on taneuluslararası örgüt var ve bunların her birinin kendi tercüman kadroları var. Bununneticesinde de Cenevre küçük bir şehir, hafta sonu şehirde yürüdüğünüz zamanRusça, Çince ve Arapça konuşan insanlara rastlıyorsunuz, bunların hepsi tercüman.Çünkü bir kuruluşun eğer resmi dili Çince ise bütün belgelerin Çince yayınlanmasıgerekiyor ve onların her birinin tercümelerinin hazırlanması gerekiyor. Ve siz birtoplantıyı hazırladığınız zaman müzakere edecekseniz bu belgeleri hazırlatmanızgerekiyor. Gerektiğinde diğer bakanlarla iş birliğinde anlaşmalar imzalamak, bubakanlığına verilmiş bir sorumluluk ama bu diğer bakanlıkla anlaşma yapılmazanlamına gelmiyor. Yine Dünya Sağlık Örgütü’nden söyleyeyim sağlık bakanımızgeldiği zaman sağlık işleri anlaşması, çalışma bakanımız geldiği zaman Uluslararasıİş Örgütü’nde çalışma alanında sosyal sigortaların denkliği, hanımların çalışması gibiçeşitli anlaşmalar.“Vatandaşlara yönelik faaliyetler Dışişleri Bakanlığının önemli bir ilgi alanı”“Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilerin devletler ve uluslararası hak ve menfaatlerinikurmak, geliştirme bu alanlarda konsolosluk himayesi sağlamak.” Şimdi burayı birazdaha fazla açmak istiyorum; çünkü bu aynı zamanda kariyer koridorlarıyla dabağlantılı. Bazı ülkelerde yoğun olmak üzere yurt dışında yaşayan çok vatandaşımızvar. Vatandaşlara yönelik faaliyetler Dışişleri Bakanlığının önemli bir ilgi alanı. Benimkariyerin öyle bir şekillendi ki ben bu konularla Havana’dayken ilgilendim; çünküHavana’dayken konsolosluk şubesi vardı. Bu dediğim 1994-1996’lı yılları arasında,şimdi daha büyük. Orada vatandaşımız çok az vardı, hastanede bir iki tanevatandaşımız vardı, onları ziyaret ederdik, ara sıra pasaportlarını yenilerdim, nüfuscüzdanı verirdim. Baktığınız zaman son derece küçük bir işlemdi ama benimkisiistisna; çünkü normalde Almanya, Fransa, Belçika ya da İsviçre buralar çok yoğun birfaaliyet alanı. Bakanlıkta da genelde yeni Teşkilat Yasası’ndan önce bakanlığameslek memurları olarak girenlerin konsolosluk işleriyle de ilgilenmesi ağırlıklıydıama ayrım yoktu. Ama konsolosluk ayrı bir koridor olarak düşünülmeli. Yeni Teşkilat

Yasası bunu farklı bir şekilde tasarladı ve “Konsolosluk İhtisas Memuru” adı altındayeni bir kategori düzenledi. Amaç da bakanlığa girenlerin bakanlığa girdikten sonrakonsolosluktan belki de hiç geçmeden kariyerlerini bitirebilme olanağı ama kesindeğil tabii başkonsolos olabiliyor.Siz yurt dışında pasaportunuzu kaybettiğinizde, konsolosluğa gittiğinizdegörüşeceğiniz kişi konsolosluk ihtisas memurudur. Konsolosluk ihtisas memuru daişin içinden çıkamazsa başkonsolosa sorabilir. Siz pasaportunuzu kaybettiniz, nüfuscüzdanınız lazım, bayansınız pasaportunuzu alırsınız, erkekseniz askerlikten yana birsıkıntınız var mı kontrolü yapılır alırsınız. Ama daha çetrefilli şeyler çıkıyor. MeselaTürkiye’de suç işlemiş birisidir, vergi borcu vardır, aranmaktadır ona pasaportveremezsiniz. Bunun gibi birtakım şeyler, iş daha karmaşık hale gelebilir.“Konsolosluk işlemlerini teknolojinin sağladığı imkânlarla çok değişti”Konsolosluk işlemleri teknolojinin sağladığı imkânlarla çok değişti. Eskiden benbakanlığa girdiğim zaman internet yoktu, şimdi internet üzerinden pek çok işlemiyapabildiğimiz için “e-konsolosluk” diye yeni bir şey var, o da konsolosluklara gelenkişilerin işlerinin azalmasını sağlıyor. Bakanlığın yapmakta oldukları ana hatlarıylabunlar, ama tabii ayrıntıları artırmak mümkün. Mesela burada yer almayan ne var?Ziyaret Hazırlıkları. Ziyaret Hazırlıkları bir konsolosluğun, büyük elçiliğin önemli biralanıdır. Bunların çeşitli boyutları var; ziyaretlerin programlanması, hazırlanması,ayrıntılarının belirlenmesi, tercüme hizmeti gerekiyorsa sağlanması, güvenlikönlemlerinin alınması, otel rezervasyonlarının yapılması, uçağın iniş, kalkış ve geçişizni hazırlanması, yani kapalı kapılar ardından veya ziyaret yapmakta olanın bilmediğiçok büyük iş bunlar. Ben kendimden örnek vereyim yine: Havana’da görev yaptığımzaman Cumhurbaşkanımız Sayın Demirel idi. Sayın Demirel’in ilk Latin Amerikaziyaretine tercüman olarak katıldım, o zaman 1995’te bakanlıkta İspanyolca bilenazdı ve büyükelçi ziyaretten bir hafta önce oraya gelmemi istedi. Bir hafta boyuncasize bahsettiğim hazırlıklara naklen katılmış oldum.Bu önemli bir kanun, 1969 yılındaMilletlerarası MünasebetlerinYürütülmesi ve KoordinasyonuHakkında Kanun’a göre“Bakanlığımıza verilen yetkiler ilgilidiğer bakanlık ve kurumlarla işbirliği yapmak suretiyle, TürkiyeCumhuriyeti’nin yabancı devletlerve uluslararası kuruluşlarla temasve müzakerelerinin yürütülmesi ileuluslararası anlaşmaların yapılmasıkonusunda Dışişleri Bakanlığıyetkilidir.” Biraz önce size diğerbakanlıklar da anlaşma yapabilir demiştim; fakat o anlaşmayı yapabilmesi için yetkiçıkarılması gerekiyor. Yetkinin çıkarılması da Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla oluyor,yani bir bakanımız gittiği zaman kafasına estiği anlaşmayı imzalayamaz. Dahaönceden Bakanlar Kurulu’ndan yetki alması gerekiyor, onun işlemleri de DışişleriBakanlığı aracılıyla yapılıyor.

İnternet sitemizden “Bakanlık”bölümümüze geldiğinizde bir alt bölüminsan kaynakları çıkacak. Bu bölümünegirdiğinizde size anlattıklarının bazılarıdaha uzun bazıları daha kısa pek çok önbilgiler var; bakanlığın çalışma ilkeleri,görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı,bakanlıktaki temel memuriyet kategorileri,unvanlar, Dışişleri Bakanlığından nelerbekleyebilirsiniz, bakanlıktaki kariyer memuriyetleri hakkında en çok merak edilenlerhakkında birtakım soruların cevapları var.Meslek memurluğu giriş sınavı, geçmiş yıllara ait yazılı sınav soruları, konsolosluk veihtisas memurluğuna giriş sınavının geçmişyıllara ait yazılı sınav soruları var.Tercümanlık maalesef yok; çünkütercümanlık bölümü hiç sınav yapmadığıiçin onun örneklerini koyamıyoruz.Hâlihazırdaki sistem de zaten bunun gibikarmaşık bir sınav sistemi değil. Yaniburada ordudan kabaca örnek verecekolursam; meslek memurluğu, subaylık,konsolosluk, ihtisas memurluğu astsubaylıkdiyemeyeceğim aslında; çünküastsubaylığın daha ötesinde yaniözetleyecek olursak Türk Silahlı Kuvvetlerine giren bir subay başarılı giderse generalolabilme şansı ona verilebiliyordu, ama bir astsubaya bu hiçbir zaman verilmiyor.Bizdeki uygulama ise büyükelçilik olarak düşünürseniz konsolos ve ihtisasmemurluğundaki arkadaşlara da başkonsolos olma imkânı veriliyor. Birtakım kurallarıvar; eğer başarılıysa sicilleri iyiyse gibi.“Merkez bina artık ihtiyacı tam olarak karşılamıyor”Teşkilatımız Balgat’taki merkezbinasını burada görüyorsunuz.Bakanlığımız da yeni bir yeretaşınacak inşaatı henüz başlamadıama arsası hazır, şu an boş amaprojesi hazır, tahmini olarak 2014-2015 tarihleri öngörülüyor. Çünkümerkez bina artık ihtiyacı tam olarakkarşılamıyor. Tarihçesini de şöylesöyleyeyim bu gördünüz kule DevletSanayi İşçi Yatırım Bankası olarak1985-86 yıllarında inşa edildi. Ozaman ki başbakan rahmetli Turgut Özal, başbakanlık binasındaki eski merkezbinadaydı. Oradaki alan ihtiyacını karşılayınca bakandan yeni yer gereği ortayaçıkmış ve DSİ binasına bakanlık el koyup DSİ’ya başka bir yerde bina yaptırmaküzere parasını karşılamış.

Yurt dışı teşkilatında dakonsolosluk ihtisas memurları içinotomatik görev yapma seçeneğivar. Zaten işin tabiatı itibariylemeslek hayatının yaklaşık 3/2’siyurt dışında 3/1 merkezde geçiyor.Mütercim tercümanlar için durumbiraz farklı.Bakanlık merkez teşkilatınabaktığımız zaman bakanımız SayınAhmet Davutoğlu, müsteşarımızFeridun Sinirlioğlu ve yedi tanemüsteşar yardımcımız var. Yirmi beş tane genel müdürlükler var, elli tane genelmüdür yardımcıları, bir de beş tane Müstakil daire başkanlıkları var. Benim kurmaktaolduğum bu müstakil daire başkanlıklarından bir tanesi diğeri de idari mali işlerbölümü, arşiv bölümü hizmet birimleri diyelim.“Yeni yeni büyükelçilikler oluşturuyoruz”Yeni yeni büyükelçilikler oluşturuyoruz.Hâlihazırda 204 tane dış temsilciliğimizvar, 115 tanesi büyükelçilik, 11 tanesidaimi temsilcilik, 78 tanesi debaşkonsolosluk. Önümüzdeki dönemdebiraz daha artacak. Afrika’ya çok sayıdayeni büyükelçilik açıyoruz ve birkaç tanedaha büyükelçilik açılacak. Bunlarınsayısı giderek azalıyor ama var ve dilolarak da bakıldığı zaman Afrika içinkonuşuyorum çoğu FransızcaBüyükelçiliği. Asya’da, Çin’de, Hindistan’da, Irak’ta da birkaç tane yeni konsolosluklaraçılıyor. Bahsettiğim unvanlar meslek memurları büyükelçi, başkonsolos, daimitemsilci olabiliyor. Konsolosluk ve ihtisas memurları başkonsolosluğa kadaryükselebiliyor. Hukuk müşavirlerimiz, danışmanlarımız var bunlar belli alanlardasilahsızlanma, merkez memurlarımız var bir de bölge uzmanları vardı onu artık yavaşyavaş kaldırıyorlar.“Mütercim tercümanlarda hâlihazırda sekreterlik işi yapıyor”Merkez memurları dediğimiz zaman mütercim tercümanların yurt dışına inişlerininçok katı kuralları var, yani bakanlığa mütercim tercüman olarak giren birisi otomatikolarak meslek memuru, konsolosluk ihtisas memuru gibi tayin olup bekliyor amamütercim tercümanlar pekâlâ konsolosluk ihtisas memurları gibi konsolosluk ihtisasmemuru olarak bakanlıkta çalışabiliyor. Ana hatlarıyla meslek memurları, konsoloslukihtisas memurları en büyük kadroyu oluşturuyorlar. Yani birinci sırada meslekmemurları, ikinci sırada konsolosluk ve ihtisas memurları, hukuk müşavirleri ama

hukuk müşavirleri sayıca çok az, danışmanlar da küçük, merkez memurları sayıolarak büyük. Bakanlığa gittiğiniz zaman etrafınızda gördüğünüz sekreterler,daktilolar, şoförler var. Mütercim tercümanlarda hâlihazırda sekreterlik işi yapıyor.Bakanlığa mütercim tercüme olarak giren tercüme yapan çok az maalesef amabundan sonra değişecek. Tercüme dairesi kurulduğu için değişecek.Şimdi meslek memurluğuylabaşlayacağım. Aslına bakarsanız buanlattıklarım çoğu internet sitemizdezaten yer alıyor. Bunlarda yaşsınırlaması var. Bir de KPSS’den 80almış olması gerekiyor. Her sene bellibir sayıda eleman alınacağıduyuruluyor, bakanlığın belli birmemura ihtiyacı var ve yönetmeliğinbelirlediği bir katsayı var. Yani siz 100memur alacaksanız 10 katı memurusınava tabii tutmak zorundasınız. Dilolarak da İngilizce, Fransızca veya Almanca. Önceden Fransızcadan giren otomatikolarak girebiliyordu, artık öyle değil Almanca ve Fransızcadan girenlerin ayrıcaİngilizce ve Fransızcadan da sınav girmeleri gerekiyor. Çünkü Fransızca giderekdeğerini kaybediyor. Başka dilleri olanların da belirli koşulları yerine getirmeksuretiyle bakanlığa girmeleri mümkün.Üniversitelerin uluslararası ilişkiler, kamu yönetimi, hukuk, iktisat, işletme, halklailişkiler, tarih eskiden bu bölümler yoktu, daha sınırlıydı o zaman ne oluyordu meselasiz çok iyi tarih, okumuşsunuzdur çok güzel Arapça, Rusça ya da Farsça, Yunancabiliyor olabilirsiniz bakanlığa giremiyordunuz. Şimdi onun belli koşulları var. Meselauluslararası ilişkiler bölümü okudunuz lisansüstü bir eğitim almanız gerekiyor ona daimkân tanıyor ama birtakım kuralları var. Bizdeki uygulamalarla yurt dışındakiuygulama çok farklı. Mesela İngiltere’de tarih bölümü bitiren birisi çok iyi Arapça,Farsça bilen bakanlığa girebiliyor, bizde giremiyordu ama şimdi girebiliyor.Sınav yılda bir kere yapılıyor artık, eskiden 2 kere olurdu. Yeni sistem KPSS’yeendeksli olduğu için yılda bir kere yapılıyor. Sınav aşamalarında önce KPSS’yigeçmeniz gerekiyor, ardından bakanlık yine çok seçmeli sınav yapıyor. Amaç sınavaçok talep oluyor, sınav sadece Ankara’da olmuyor belirli seçilmiş yerlerde ve eşzamanlı oluyor. Çoktan seçmeli olması da oradan gelecek olanların önceden elenipdaha az kişinin yazılı sınava kalması için. Çünkü yazılı sınav yabancı dildekompozisyon Türkçe’den yabancı dile çeviri, Türkçe kompozisyon, yabancı dildenTürkçe’ye çeviri olmak üzere uzun bir sınav. Ve bu kâğıtların teker teker okunmasıgerekiyor. Bu kâğıtların okunmasıyla ilgili gerekli ilkeler var, belli sayıda kişininkâğıtları okuması gerekiyor. Verilen notların arasında belli bir eşliğin üzerinde olmasıgerekiyor, değişiklik olduğu zaman kâğıdın tekrar okunması gerekiyor. Yani uzun birsüreç, zaman alıyor ve işlemi yapanlar da bakanlıktaki belli bir kıdeme gelmiş meslekmemurları. Mesela ben hiç kâğıt okumadım, genelde büyükelçiler bunu yapar.Yazılıyı kazananlar sözlüye çağırılıyor ve 3 kere başarısızca bir daha sınavagiremiyor.

yayımlandı, yeni kurulan birim düşünülerek yayımlanmadı bakanlığın sekreterihtiyacını karşılamak için yayımlandı ve sınav bitti, birtakım kişiler göreve başladılar.Burada mesela 13 adet İngilizce, 4 adet Almanca, 4 adet Fransızca, 2 adet Arapçave 2 adet Farsça bilen istenmiş ama Arapça ve Farsça’dan hiç kimse başvurmamış.Adaylarda aranan nitelikler nelerdir; yaş kriterleri, erkek adaylar için askerlik adayınıyapmış veya tecilli olmak Dışişleri Bakanlığına personel olmaya engel halibulunmamak, üniversitelerin en az dört yıllık eğitim veren İngilizce, Fransızca,Almanca, Arapça, Farsça dil eğitimi, edebiyat, mütercim tercümanlık, çeviri bilimbölümlerinden veya eğitim fakültesinin İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça, Farsçabunları desteklediği yetkili makamlarca kabul edilen yurt içi ve yurt dışındakiyükseköğrenim kurumlarından mezun olmak. Daha sonra KPSS ve KPDS ile ilgilihususlar var. Sınavla ilgili olarak bunu özellikle vurgulamak istiyorum. Bu bakanlığıngenel uygulaması. Önümüzdeki son bahar faaliyete geçeceği düşünülerek sözleşmelimütercim, yani sözleşmesi yıllık olan, hayatı boyunca bakanlıkta çalışmak zorundaolmayan. Arada şöyle bir fark var, sözleşmeli mütercimlerin yurt dışına tayin olmahakları yok, ama mütercim kadrosundan gelenlerin hakkı olacak.“Tercüme Dairesi Başkanlığı ne yapmakla görevlendirildi?”Tercüme Dairesi Başkanlığıne yapmakla görevlendirildi?Tercüme Dairesi BaşkanlığıYabancı Devletler veUluslararası Kuruluşlar ileakdedilen antlaşmalar baştaolmak üzere dış politikanınyürütülmesi çerçevesindebakanlıkça ihtiyaç duyulanbelge ve metinlerin tercümeedilmesi veya yapılmış olantercümelerin gözdengeçirilmesini sağlamakla görevlidir. Tabii uygulamaya geçilmediği için nasıl olacağınıben de tam olarak kestiremiyorum. Hâlihazırda burada gördüğünüz çalışmaları yapanbirimler var. Mesela yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlar ile akdedilenanlaşmaların bir çalışması hukuk müşavirleri yapıyor. Hukuk müşavirliğini zatenyönetim geldiği zaman onu inceliyorlar hem hukuk açısından inceliyorlar hem dilaçısından inceliyorlar. Çeşitli aşamaları var. Metin müzakere edildiği aşamadaolabilir, imza aşaması geldiği zaman Bakanlar Kurulu’ndan yetki alınmak üzereolabilir. Bir de metin müzakerede imzalandı, onaya sevk edilecek ve yürürlüğegirecek. Üç tane ayrı aşaması var. Bir hayli de yoğun bir iş. Diğer ülkelerin meselabirimlerinden bağımsız olarak tercüme dairelerinde hukuk tercüme birimi var, bizdeyok maalesef ama olabilecek olan bir çalışma.Dış politikanın yürütülmesi çerçevesinde bakanlıkça ihtiyaç duyulan belge vemetinlerin tercüme edilmesini biz Siyaset Planlama Dairesi olarak zaman zamanyapıyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımız Meclisi 1 Ekim tarihinde açtığı zaman yaptığıkonuşmayı Siyaset Planlama Dairesi personeli görev dağılımı yapıyor, tercümesiyapılıyor. Kıbrıs 2002 referanduma sunulan ana hatlarının tercümesini de bakanlıkkendi yaptı. Bir gün mecliste bir milletvekili “Bunun Türkçesi yok mu? Görmek

istiyoruz.” diye sitem etti. Ondan sonra da bakanlık çok kısa bir süre içinde birtercüme ortaya çıkardı. Irak’la ilgili bir teskerenin tercümesi vardı, onda ben de yeralmıştım. Bakanlıkta çok tercüme işi oluyor, Arjantin’e gittiğim zaman saatlercesayfalarca tercüme yaptım tercüman olmamama rağmen; çünkü işimin bir parçası.Gidersiniz profesyonel tercüman işe alırsınız ama onun getirdiği ilave bir maliyet var,bir de bazı tercümelerin gizliliği var, mahremiyeti olan birtakım şeyler olabilir. Ona daörnek vereceğim, bir keresinde öyle bir tercümanlık görevim oldu. 1991 yılında 1. IrakSavaşı sırasında o zaman Cumhurbaşkanı rahmetli Özal, Başbakan YıldırımAkbulut’tu. Amerika’dan tarikatla ilgili bilgi vermek üzere pembe köşke bir grup geldi.Genelkurmay Başkanı, Milli Savunma Bakanı, Dışişleri Bakanı, Başbakan,Cumhurbaşkanı’nın katılımıyla bir toplantı yapıldı. Daha önceden yaptığımtercümelerden dolayı bakanlık beni görevlendirdi, Yıldırım Akbulut’a tercümanlıkyaptım ve Amerikalıların verdiği bilgi çok etkileyiciydi. Pekâlâ, profesyonel birtercümanda getirseydiler ama belki de o zaman daha zordu.Merkez memurları, 11. madde yurt dışıgörevlere ilişkin olarak yer verilen hükümsaklı kalmak üzere, merkez teşkilatındasürekli görev yapan ve genel hizmetleriteknik hizmetleri ve sağlık hizmetlerisınıflarına mensup olan memurlardır.Bu şu anlama geliyor: Bakanlığa giren birmütercim tercüman daimi kadroyla 7 yılAnkara’da görev yaptıktan sonra birkereye mahsus olmak üzere yurt dışınadört yıllığına gidebilir. Geldikten sonraeğer lisans yaparsa bir kere daha gitmeye hak kazanıyor. Çok sınırlamaları olan biruygulama ama şunu da söylemem lazım gidecek olanlara teşvik amacıyla bizimmerkez memurlarına yönelik olarak personel dairemizin insan kaynaklarının şöyle biruygulaması var: Yılda bir kere bir büyükelçiliğe oradaki personelin çalışmalarınayardımcı olmak üzere gönderiliyor. Bunun getirisi çok yüksek değil, kabaca 3-4 binliralık ek bir gelir. Her sene gitmek üzere yılda bir ama daimi değil geçici. Amamesela başbakan Irak’a gitti, ziyareti sırasında tercüme dairesinde çok iyi birArapçası olan bir arkadaş var, bunun gibi görevlendirmeler de olabilir tabii. SayınCumhurbaşkanımız veya Sayın Başbakanımız birtakım görüşmeleri yaptığı zamandevamlı kullandı, hep seçilmiş tercümanlar olur. Bunlar kabaca tercüme dairesiyleilgili aklıma gelen hususlar. Bir iki şeye daha değinmek istiyorum. Bu konudakiörgütlenmeye bakınca iki tane örgüt çıkıyor: Bir tanesi JIAMCATT, diğeri deCOTSOES.COTSOES, Avrupa Devletleri TercümeBilimleri Konferansları altında biryapılanma, iki yılda bir konferansdüzenliyorlar ve dönem başkanlığınıFransa üstleniyor. Bunun üyeleri 17 taneülke: Almanya Avursturya, Belçika,Estonya, Finlandiye, Fransa, İngiltere,İzlanda, İrlanda, ,İtalya, Hollanda, Norveç,Polonya, Portekiz, İsveç, İsviçre, ispanya.

Tercüme dairesi bulunmadığı içinsize ayrıntılarıyla ne gibi işleryapıldığı söyleyemiyorum ama negibi işler yapılacağını iyi kötügörebiliyorum. İnternet sitemizebaktığınız zaman İngilizce,Fransızca ve Arapça var. Busitenin İngilizcesi içerik olarakfena değil ama Fransızcasınageçtiğimiz zaman çok çok dahaaz, Arapçası daha da az. Amaçtercüme dairesi kurulduktan sonrabu sitenin içindekileri hızlı birşekilde tercüme etmek, kontroletmek, sonra büyükelçiliklerin sitelerine el atmak; çünkü bakanlık sitesine girdiğinizzaman her büyükelçiliğin kendi sitesi var, yani Paris Büyükelçiliği Fransızca,Washington Büyükelçiliği İngilizce. Büyükelçilikler bunu kendileri yapıyorlar vegenelde bakanlığa link veriyorlar.Bunun haricinde bakanlığın birtakım yayınları var. Adaylık kampanyaları oluyor.Mesela onlarla ilgili hazırlıkların yapılması, adayların geçmişlerinin tercümesiedilmesi, destek talepleri vs. Somut bir örnek vereceğim: Türkiye güvenlik konseyineaday olduğunda ve BM dediğiniz zamanda altı dilde (İngilizce, Fransızca, Arapça,Farsça, Almanca, Çince) çalışmanız gerekiyordu, o kampanya kapsamındabroşürlerin hazırlanması dağıtılması gibi bayağı bir tercüme yapılır. Bakanlıktayapılmadı bunlar mesela Turizm Bakanlığına sorduk, Turizm Bakanlığının çeşitlidillerde bir sürü broşürü var.Sözlü tercümeyi çok düşünmüyorum; çünkü sözlü tercüme ayrı bir ihtisas ama ilerdeniye olmasın. Kabaca mezun olduğunuz birimine bağlı olarak konsolosluk ihtisasmemurluğu ve mütercim. Ama konsolosluk ihtisas memurluğuna mütercimi, tercümebölümünden mezun olanlar aynı anda koşulları yerine getirdiğiniz için ikisine birdengirebilirsiniz.“Dışişleri Bakanlığından Neler Bekleyebilirsiniz?”“Bakanlıktan neler beklersiniz?” bölümündeninternette yer alan hususlar, yani bakanlığaneden girersiniz? Girdiğiniz zaman ne gibiimkânlara sahipsiniz? Devlete giriyorsunuzbelli bir iş kanadınız var, bir suç işlemediğinizsürece işten çıkarılmanız çok küçük birihtimal. Bakanlığa girip de bakanlıktan atılanmemur sayısı çok azdır. Bir garantiniz var veyurt dışı tayinleri var. Bakanlığa girerken 25yaşındaysanız 65 yaşında emekli olacağınızagöre 40 yıllık meslek hayatınızın 3/2’si yurtdışında 3/1’i Ankara’da geçecektir.

Konsolosluk ihtisas memurları, meslek memurları bakanlıkta 3 aylık bir eğitime tabiitutulurlar, dersler alırlar, ziyaretlerde bulunurlar, sınavı da vardır ama sınav sadecedevamsızlık olmasın ciddiye alınsın diye yapılır. Aile yardımı var, eğitim yardımı yenigeldi. Çocuğunuz olduğunda yurt dışına gittiğiniz zaman eğitim masrafları bir hayliyüksek oluyor. Bir de çok uzak olan yerlerde mağduriyet koşullarına bağlı olarakbirtakım Türkiye gidiş geliş masrafları da iki yılda bir olmak üzere karşılıyor. Bazıyerlere gidip gelmek çok pahalı. Mesela ben Kabala’dayken hatırlıyorum, o zamanlarKabala’dan Türkiye’ye gidip gelmek benim bir aylık maaşımdı. Olağanüstüdurumlarda tazminat hakları var. Rahmetli babam devlet memuruydu, Paris veMadrid’de ticaret müşavirliği yaptı. Ben İspanyolcamı ve Fransızcamı ona borçluyum.Onun sayesinde öğrendim. Bir yerde de aile görevini devam ettirmiş oldum. Çok iyihatırlıyorum benim bugün ki halime bak sen bu işte emekli olduğun zaman böyle birrefah seviyesine böyle bir hayat düzenine sahip olacaksın demişti. Ama özel sektöregittiğinde ayrı bir hayat tarzına sahip olabilirsin, bu zor bir karar. Memuriyetegireceksen Dışişleri Bakanlığının sunduğu birtakım imkânlar var onunlauyuşmayabilirsin demişti, o zaman bugünkü gibi değildi. Hazine Müsteşarlığıimkânları farklıydı, Dış ticaret müsteşarlığı imkânı farklıydı. Dürüst olmak açısındanbakanlığın size sunduğu olanakları söyledim ama olanaklar farklı şekilde de olabilir.Bazılarının dengesini kurmak çok zor; çünkü hesaplamayı yaptığınız zamanbakanlığa giren bir mütercim tercümanın alacağı maaş kabaca 1400 TL. Meslekmemurlarına baktığımız zaman 2000’i geçmez ama yurt dışına gittiğiniz zamangittiğiniz ülkeye bağlı olarak değişiyor. Yurt dışında da maaşı iyi olan yer var, düşükolan yer var ama Cenevre maaşı yüksektir onu söyleyeyim size. Cenevre maaşınıdüşünerek şu kadar alacağım diye düşünmeyin. Emsalleri vardır, hayat koşullarınabağlı olarak, hayati tehlike olup olmadığı, Mesela Libya, Irak, Afganistan mesela ogibi yerlerde izin hakları daha yüksek. Normalde 30 gün izin hakkınız var, izinhakkınıza gidiş geliş biletlerinize katkıda bulunuyorlar, çocuklarınızın eğitiminebirtakım katkıda bulunuyorlar.Bir de form dolduruyorsunuz kriterlerinizi söylüyorsunuz, niteliklerinizi dikkatealıyorlar. Mesela Fransızca biliyorsanız Fransa’ya gitme şansınız yüksek, İspanyolcabiliyorsanız İspanya’ya gitme şansınız var. Özel durumlarınız olabilir, nişanlınız dışticaret müsteşarlığında çalışıyordur dış ticaret müsteşarlığından bir yere tayinolmuştur, onun yanına gitmek istersiniz ya da karı koca vasat bir yere gitmekistersiniz. Herkes Washington, New York’a, Paris’e, Londra’ya gitmek istiyor amaherkes gidemiyor. Daha önce gitmiş olduğunuz yerler bir sonra gideceğiniz yere detesir olabiliyor. Mesela Bağdat’a gittiniz hayati tehlikeyi 2-3 yıl boyunca yaşadınızmerkeze geldiniz daha önce Bağdat’taydı şimdi onu iyi bir yere göndereyim derler.Terazi gibi bunun dengesini tutturmanız mümkün değil ama şöyle bir ifade kullanırızbakanlıkta kamu vicdanını sızlatmayacak birtakım tayinlerin yapılmasına geneldegayret ediliyor.Soru: Siz iki tane tercümanlık kadrosu belirlediniz. Biri mütercim tercümanlık,sözleşmeli dediniz. Bunun birisi Tercüme Dairesinde de diğeri farklı biri yerde mi?biri deVehbi Esgel Etensel: Değil. Bugün Tercüme Dairesi kurulmadığı için ama olduğuzaman sözleşmeli mütercimler de tabii ki çalışabilecek, aynı zamanda mütercimler deçalışabilecek. Konsolosluk ihtisas memurunun yaptığı işler belli. Bakanlığa sözleşmeliolarak gelen mütercim tercüman arkadaşlar bir genel müdürün, bir müsteşar

Bir de görüşmeler var, kiminle görüşülecek, karşı taraf bunlara nasıl cevap verecek,bunlar gibi şeyler. Her ziyarette tercüme olmaması ihtimali bizde zayıftır. İngiltereDışişleri Bakanlığında olsaydık çoğunluk karşı taraf İngilizce konuşacağı için ihtiyaçolmazdı ama bizde oluyor. Sayın Cumhurbaşkanımız İngilizce biliyor ama geneldeTürkçe konuşmayı tercih ediyor. Bakanımız Ahmet Davutoğlu’nun tercümana ihtiyacıyok, zaten Dışişleri Bakanlığı dil bilen biri seçilir, dil bilmeyen Dışişleri Bakanıdüşünemiyorum. Mesela bakanımız Çin’e gitti onun hazırlıklarını da genelde sefaretyapıyor ama bilinmiş tanınmış bir tercüman varsa görevlendirilebilir.Soru: Başka bir kamu kuruluşunda çalışan personel Dışişleri Bakanlığına kadrolutercümanlıkla yatay geçişle geçebilir mi?Vehbi Esgel Etensel: Geçebilir, bu mümkündür. Size Teşkilat Yasası’ndangöstereceğim “Mütercim kadrosunda görev yapacak memurların merkezi sınava ilaveolarak hizmetin gereklerine uygun olarak seçilebilmesi için usul ve esaslarıyönetmelikle belirlenen yarışma sınavında da başarılı olmaları gerekir.” Yatay geçişmümkün ama yanıltmayayım sizi, daha önce tam olarak yapmadık ama diğertercüme birimleri olan yerlerle görüştüm, oradakiler olma imkânı var dediler.Soru: Ben meslek memurluğu sınavı ile ilgili bir soru sormak istiyorum. Bu senetercümanlıktan mezun oluyorum, seneye de uluslararası ilişkilerden mezun oluyorum. Busene tercümanlık diplomamla konsolosluk ve ihtisas memurluğu sınavına girip onukazanmam durumunda seneye de uluslararası ön lisans diplomamı alıp onu dışarıdan dörtyıllığa tamamlarsam yine meslek memurluğu sınavına girmeye hak kazanıyor muyum yoksadışarıdan tamamlamam sorun oluyor mu?Vehbi Esgel Etensel: Zor bir soru sordunuz. Konsolosluk ihtisas memurluğusınavına mütercim tercüman bölümüne yanlış hatırlamıyorsam girebiliyor, ondansonra lisansınızı yapabilmeniz için mesainizin önemli bir bölümünü odanızaayırmanız gerekiyor, o olabilir olmaz ona bir şey diyemem; çünkü bakanlıkta ilkmemuriyete girenler bayağı çalışıyor.Boşta duracak zamanı zaten fazla olmuyor, yerine bağlı, mesela Ortadoğu DairesiLibya’daki krizlerden başını kaldıramıyor, gece gündüz çalışıyorlar, hafta sonları daçalışıyorlar. Öyle bir birimde yeni gelen bir memur ben lisans yapacağım dediğizaman seni başka yere gönderelim diyebilirler. Daha az mesaisi olan bir yere meseladaha az rövanşta olan bir yere gönderirler ve izin vermeyebilirler de. Bakanlığagirdikten sonra bu tür çalışmaları yapanlar oldu, mesela mastırını yapmıştı doktoradersini alabilmesine izin verilmedi ama tezini yazmasına izin verildi. Sıfırdan birprogram zorluk olabilir.Soru: Çift ana dal yapan çok sayıda bir grup öğrencimiz var. Diyelim ki her ikisinden demezun oldular ve diplomalarına sahip oldular. Sizin birimde mütercim tercüman kadrosuylabaşladılar, meslek memurluğuna geçişte tekrar o sınavdan geçmek yerine içeriden geçişsağlanabilir mi?Vehbi Esgel Etensel: Evet, tekrar bir sınav olurlar ama şöyle bir durum olacak.Bakanlığa sizin dediğiniz türden geçiş yapan memur oluyor. Bir yerde çalışıyorbiliniyor, tanınıyor, amiri yaptıklarından memnun, sözlü sınava girdikten sonra yazılıyıgeçtikten sonra sınavlar okunacak. O kişi illa geçecek anlamına gelmez ama yazılıgeçtikten sonra sözlü de vermesi için bir memurun birtakım şekil hatası olabilir, tanım

hatası olabilir, birtakım yapılmaması gereken bir şeyler var. Mesela size bir sorusordular, bana “Türkiye’nin Libya’ya neden müdahale ettiği konusunda veya nedenmüdahale etmemesi konusunda izahatta bulunur musunuz?”, dendiğinde hiçbilmediğim bir konu derseniz bilmiyor derler ya da kıyısından köşesinden bir şeyleranlatmaya çalışırsanız o zaman farklı olabilir. Mesela bakanlıkta kalanların birbölümü yazılıyı verdikten sonra sözlüde böyle birtakım hatalar yaparsa, fevridavranırsa; çünkü sözlü sınav sırasında şunu da ölçüyorlar: Memur kendini kontrolediyor mu edemiyor mu, onu da ölçüyorlar. Amaç belli sayıda eleman almakbaşvuruları arttırmak için bunu geliştirdiler; çünkü perspektif görmüyor memurlar yanigiriyordu bir yere gelemiyordu.Soru: Mütercim tercümanlıktan mezunum. Açıkçası Dışişleri Bakanlığında mütercimtercüman olarak girmek hepimizin hayaliydi belki de bu bölüme başladığımızda. Ben dahasonra o kadar da cezp edici bir şey değil diye duymuştum. Genelde sekreter olarak çalışılıyordediniz, o yorumu da duyduktan sonra bakış açım biraz değişti. Mütercim tercümanlıkkadrosuyla giren ya da sözleşmeli kadroyla girenler zaten hâlihazırda var. Siz TercümeDairesini kuruyorsunuz dediniz ya sınavlarla mütercim tercüman alınacak diye zaten kadrovar neden alınması gibi bir durum ortaya çıksın? İnsanlar köreliyor orada kadrodan aktarmayapması daha kolay olabilir.Vehbi Esgel Etensel: Bahsettiğiniz kişiler zaten bir yerde çalışıyor. Mesela FilizHanım örneğini vereyim. Filiz Hanım zaten belli bir süredir müsteşar yardımcısıylaçalışıyor. Ben gidip müsteşar yardımcısına Filiz Hanım’ı bana verin desem belki deevet diyecektir, böyle birtakım diyaloglara girilebilir. Biz zaten bir yerde çalışıyorsakonun hizmetlerinden de memnunsak, memur da beni alın buradan demezse oradaçalışmaya devam eder. Bakın 27 tane müsteşar yardımcımız var, 25 tane genelmüdürümüz var, 50 tane genel müdürümüz var. Bu 82 kişinin her birinin kalemindeya da yönetici sekreteri diye nitelendirebileceğimiz kişiler mütercim tercüman değil.Mesela benim eski genel müdür yardımcım siyaset planlamadaki merkez memuru birhanım, onun dil bilgisi de yoktu. Şöyle sıkıntılar oluyor, yurt dışından biri aradığızaman sizi İngiltere’den arıyorlar, anlamıyor genç memurlardan bir tanesine veriyortelefonu. Bunların belli sayıdakileri zaten bir yerde çalışıyor vaziyette. Dediğinizdehaklılık payı var, bazı kişiler beni ziyaret ediyor Tercüme Dairesi kuruyormuşsunuzilgileniyorum beni lütfen alın diyorlar. Daha kurulmadı ama kurulduğu anda birkaçkişilik listem var. Ama tabi bakanlıkta birinin elinden memurunu almak çok kolaydeğil. Birinin memurunu aldığınız zaman yerine birini koymanız lazım. 90 kişilik birekmek kapısı. Bazılarının yabancı dile ihtiyacı oluyor; çünkü mesela AB’den sorumlumüsteşar yardımcısı, Büyükelçi Ayşe Sezgin kocası da bakanlıkta MoskovaBüyükelçimiz, kadının bütün telefonla arananları AB üyesi ülkeler. Arayanlarının bazısefaretlerde görevli Türkçe konuşan Türk sekreterler de var ama olmuyor. Çinsefaretini arayın Çin’den getirdikleri Türkçe bilen elemanlar oluyor.Soru: Tercümanlık kadrosuna siz edebiyat mezunlarının da alınabileceğini söylemiştiniz;fakat vermiş olduğunuz örnek vardı kalp cerrahına beyin ameliyatı yaptırmak gibi, bu daböyle bir örnek değil mi?Vehbi Esgel Etensel: Onun yanıtı da var. Arapça, Farsça, Rusça Okan Üniversitesidışında yok, mecbursunuz. Sınav yönetmeliğimiz sadece mütercim tercümanbölümünden alınacak derseniz Arapça, Farsça, Rusça bunlara mecburuz. Sinolojibölümünden gelen ancak Çince bilen elemanlar oluyor. Ben size bin karakterli bir

tercüme verdiğimde yapın dediğimde siz 10 dakikada yapacaksınız, ben belki birazdaha fazla uğraşacağım. Ben size Ottawa Sözleşmesi’nin tercümesini verdiğimde sizbelki benim iki katım zaman harcayacaksınız ama bir kere yapınca bilgi dağarcığınızaatacaksınız. Kendimden basit bir örnek vereyim: Silahsızlanma Dairesindememuriyete başladım, çalışırken Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması’nınsözleşmesinin tercümesini ben yakın arkadaşım askerliğini yaparken GenelkurmayBaşkanlığında kurduğu dil bilen bir grupla yaptı. Ben o zamanlar askerliğimiyapmıştım, bakanlıkta güven ve güven artırıcı önlemler Viyana belgesini ben tercümeettim. Metnin zaten %70’i aynıydı, yeni hükümler getirilmişti. Kimyasal SilahlarSözleşmesi çok kalın bir protokolü var, ben Silahsızlanma Dairesinden ayrıldım,ondan sonra Brüksel’de görev yaparken bir tercüme bürosuna verdiler; çünkü kalındı.Bakanlıktaki mesai için onu yapmanız çok zor, başka hiçbir iş verilmeyecek sizeoturup tercümesini yapacaksınız. Kimyasal Silahlar Sözleşmesini Tercüme Dairesineyaptırdığınızda bakanlığa geldiği zaman haftalarca üzerinde çalışıldı. Her gün bu türşeyler tercüme edilmiyor, tercümesi gerektiği zaman ona göre yapılıyor.Meslektaşlarımın arasında tercüme yapmamış yoktur, ilk girdiğimizde biz yaptıkbirilerine düzelttirdik yükselince de birisi yaptı bize getirdi, biz onun üzerinde çalıştık.Farklı farklı şeyler oluyor ama iş her zaman var.