FRIKCIONE SPOJNICE

zajedno s klizanjem značajno utiču i na habanje, trošenje frikcionih površina spregnutih
materijala, kao i na zamor i lom pojedinih dijelova spojnice.
Toplotna opterećenja potiču od rada sile trenja, što će reći klizanja frikcionih
površina, te se javljaju u svim procesima uključivanja ili isključivanja spojnice. Ona
djeluje prije svega na elemente koji nose frikcione površine (zamajac,frikcioni i potisni
disk), kao i na elemente u neposrednoj blizini. Njihov uticaj na karakteristike spojnice
ogleda se u sledećem:
-pojava promjene karakteristike trenja, „slabljenje“ frikcione veze (feding);
-promjena strukture („pregorevanje“) kako nemetalnih, tako i metalnih frikcionih
površina, što dovodi do daljnih pogoršanja prenosa snage trenjem;
-slabljenje opružnog sistema,tj,smanjivanje sile pritiska na frikcionim površinama;
-strukturno opterećenje može imati različite vidove, kao što je npr. hemijska
agresivnost (aktivnost) sredine;
-toplotno opterećenje je toplotni fluks, količina toplote koja prolazi kroz posmatrani
element.
Suma opterećenja mašinskih dijelova i sistema mogu da budu radna i kritična.
Radna opterećenja određuju radna stsnja elemenata, dok su kritična opterećenja bilo one
vrijednosti aktivnih veličina koje izazivaju kritična stanja, tj. dovode do oštećenja
elemenata, ili kumulativna vrijednost radnih opterećenja u odeređenom periodu rada
elemenata. Znači, opterećenje treba da se posmatra ne samo kao neka izolovana
vrijednost određene veličine koja utiče na promjene stanja elemenata, već i kao
kumulativna vrijednost ove veličine u određenom periodu posmatranja.Takav način
analize opterećenja mašinskih elemenata i sistema odgovara današnjem stepenu naučne
misli u ovoj oblasti. U većini slučajeva on,međutim,još uvijek nije ostvaren i u samom
procesu realizacije proizvoda, a naročito kad govorimo o motornim vozilima.
Osnovni uzrok te pojave leži u činjenici da se stvarna opterećenja motornih vozila
ne poznaju dovoljno. U tom području još nije obavljeno dovoljno istraživanja, a ako i
jeste, njihovi rezultati predstavljaju poslovnu tajnu.
2.4. JEDNODISKOSNE SPOJNICE
Diskosna opružna frikciona spojnica s jednim diskom sastoji se (Slika 2.12.) od
sledećih osnovnih komponenata: frikcionog diska (1), potisne ploče (2), opruga (3),
poklopaca (4), poluga (5), komandnog mehanizma (6) s potisnim ležajem (7). Opruge
diskosnih spojnica mogu biti zavojne, i to postavljene kružno (Slika 2.11 i 2.12) ili
centralno (Slika 2.13), te tanjiraste (Slika 2.14), tako da je 1-potisni disk; 2-poklopac; 3
i 3’-osloni prsteni; 4-tanjirasta opruga; 5-potisni ležaj; 6-frikcioni disk.
Prenošenje obrtnog momenta (Slika 2.12) od vodećeg-obično, zamajca motora(8)-
na vodeći element-obično ulazno vratilo menjačkog prenosnika (9) –koje se naziva i
spojničko vratilo-ostvaruje se preko momenta trenja, koji nastaje između frikcionog
diska (1) – obloženog frikcionim materijalom-oblogama, metalnih površina zamajca (8)
i potisne ploče (2). Moment trenja postiže se dejstvom sila u oprugama (3), usled čega
je frikcioni disk (1) pritisnut potisnom pločom (2) uza zamajac motora (8). Opruga se
jednim krajem oslanja na potisnu ploču, a drugim na poklopac (4) spojnice.Ovaj
poklopac nosi na sebi poluge (5) za komandu (obično tri),a učvršćen je obično vijcima
za zamajac motora prateći na taj način, zajedno sa potisnom pločom, njegovo obrtno
kretanje.
Kad je spojnica uključena, obrtni moment sa zamajca prenosi se na frikcioni disk, a
s ovog na spojničko, odnosno ulazno vratilo mjenjačkog prenosnika.
14