FRIKCIONE SPOJNICE

Ponekad se ugrađuju i po dvije opruge na različitim mjestima u sistemu (npr.na
komandnoj pedali i na aksijalnom ležaju).
Konstrukcijska rešenja mehanizma i njegovih komponenata mogu biti veoma
različita.
Pri većim rastojanjima, između komandne pedale i spojnice,za zategu se koristi
čelično uže (Slika 2.24.).Ovakva rešenja su česta kod vozila čiji je motor smješten u
zadnjem dijelu.Komandne poluge (pedale) mogu da se izvode kao ’’stojeće’’(oslonac
pedale ispod kraja na koji djeluje vozač) i ’’viseće’’(oslonac pedale iznad).Kraj
komandne poluge na mjestu na koje djeluje vozač izvodi se hrapavom ili profilisanom
površinom, preko koje se često navlači i guma kako bi se spriječilo da noga vozača
isklizne.Potisni (aksijalni) ležaj najčešće se s kotrljajućim,zatvorenim ležajem,koji je
smješten u kućište.Ono ima na sebi žljeb (vidi Sliku 2.13) ili dva rukavca.U žljeb ili
rukavce ulazi viljuškasta poluga (69 (slika 2.12).
2.6. FRIKCIONE JEDNOSTEPENE I VIŠEDISKOSNE SPOJNICE
Obrtni moment koji se prenosi preko frikcione spojnice zavisi od više parametara:
-sile pritiska
-broja frikcionih površina
-srednjeg prečnika frikcionih površina itd.
Kako se, zbog ograničenja koja su uslovljena sastavom frikcionog materijala, sila
pritiska nemože povećati preko jedne određene granice, to se veća nosljivost spojnice
može postići povećanjem broja i veličine frikcionih površina.Kako je racionalna gradnja
uslovljena održavanjem spoljnjeg prečnika frikcionih spojnica u relativno ograničenim
dimenzijama (350-400 mm),za prenošenje većih obrtnih momenata upotrebljavaju se
spojnice sa dva diska (Slike 2.25 i 2.16.b.).
Obrtni moment od vodećeg-zamajac motora (1)-vođeni element-ulazno vratilo
mjenjača(13)-prenosi se preko sila trenja koje se razvijaju između frikcionih diskova(2 i
4),obloženih frikcionim materijalima, i metalnih površina zamajca i potisnih diskova(3 i
5).Potisni diskovi (3 i 5) vezani su za zamajac (1) preko vijaka (12), tako da se s njim
zajedno obrću kao jedna cjelina,donekle zadržavajući slobodu pomjeranja.Sila pritiska
za obezbješenje potrebnih sila trenja ostvaruje se pomoću potisnutog diska, dejstvom
opruga (11), kojih obično ima dvanaest.
Pritiskom na pedalu spojnice (7),viljuškasta poluga (10) pomjera se u pravcu
zamajca(1) i djeluje na isključivač sa ležajem(9), naliježući na poluge (8),ostvaruje
pomjeranje potisnog diska(3) ostvaruje se pomoću opruga (koje se na slici nevide)
Da bi se motor potpuno i sigurno odvojio od transmisije, broj frikcionih diskova kod
spojnice ovakve vrste obično ne treba povećavati preko tri jer se u protivnom uslovi
promjene stepena prenosa u mjenjačkom prenosniku znatno otežavaju.Prethodno
analizirana spojnica je frikciona, dvodiskosna, ali jednostepena.
Frikcione spojnice su najčešće suve, što znači sa suvim površinama trenja, a
izuzetno, praktično isključivo kod jednotražnih vozila (motocikala) uljne, dakle s
frikcionim površinama potopljenih u uljno kupatilo.U slučaju da frikcione površine rade
u ulju, koeficijenti trenja su na znatno nižim nivoima, što znači da za ostvarenje prenosa
iste veličine obrtnog momenta kao sa suvom spojnicom, ona potopljena u ulje zahtijeva
znatno veći broj frikcionih površina.
Kada se govori o spojnicama sa više diskova, neophodno je ukazati na činjenicu da
se na velikom broju traktora, naročito poljoprivredne namjene, danas sve više sreću
takozvane dvostruke frikcione spojnice, sa vda nezavisna frikciona diska. Primjer takve
konstrukcije dat je na Slici 2.26.,traktor IMT-555.
22