ARAÅTIRMA RAPORU TÃRKÄ°YE'DE Ä°ÅGÃCÃ PÄ°YASASI ...

TC MALİYE BAKANLIĞI 

STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI 

ARAŞTIRMA RAPORU 

TÜRKİYE’DE İŞGÜCÜ PİYASASI SORUNLARI 

ve 

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 

EKONOMİK VE SEKTÖREL ANALİZ DAİRESİ 

23 Mayıs 2011

SGB - Araştırma Raporu 

İÇİNDEKİLER 

I. GİRİŞ .............................................................................................................................. 3 

II. İŞGÜCÜ PİYASASININ YAPISAL ÖZELLİKLERİ ................................................... 4 

A. Büyüyen Genç Nüfus: ..................................................................................................... 4 

B. İşgücüne Katılım Oranı: .................................................................................................. 5 

C. İşgücünün Eğitim Durumu:............................................................................................. 6 

D. Sektörel Yapı:.................................................................................................................. 7 

E. Düşük İstihdam Oranı: .................................................................................................... 8 

III. TÜRKİYE’DE İŞSİZLİK SORUNUN GELİŞİMİ......................................................... 9 

A. 2002 Öncesi..................................................................................................................... 9 

B. 2002-2009 Dönemi.......................................................................................................... 9 

C. Küresel Kriz Sonrası ..................................................................................................... 10 

IV. TEMEL SORUNLU ALANLAR.................................................................................. 11 

A. İşgücü Maliyetleri Yüksek ............................................................................................ 12 

B. İşgücü Düzenlemeleri Katı............................................................................................ 14 

C. Çalışma Süreleri Uzun .................................................................................................. 16 

D. Beşeri Sermaye ve Demografik Özellikler Önemli....................................................... 17 

V. TÜRKİYE’DE UYGULAMAYA KONULAN İŞGÜCÜ PİYASASI REFORMLARI 

20 

VI. 61. HÜKÜMET PROGRAMINDA YER ALAN İŞGÜCÜ PİYASASI HEDEFLERİ 22 

VII. İŞSİZLİĞE YÖNELİK POLİTİKA ÖNERİLERİ........................................................ 23 

A. İşgücü Piyasası Düzenlemelerinin Yeniden Ele Alınması............................................ 24 

B. Haftalık Ortalama Çalışma Sürelerinin Kısaltılması..................................................... 24 

C. Bölgesel Asgari Ücrete Geçilmesi ................................................................................ 25 

D. Sosyal Güvenlik Katkılarının Düşürülmeye Devam Edilmesi...................................... 25 

E. Beşeri Sermayenin Oluşturulması ve Geliştirilmesi ..................................................... 26 

VIII. SONUÇ .................................................................................................................. 26 

IX. KAYNAKLAR.............................................................................................................. 27 

* Bu rapor K. Önder ERGÜN ve Maliye Uzmanı Tuğba DİNÇER tarafından hazırlanmıştır. 

Ekonomik ve Sektörel Analiz Dairesi 2


I. GİRİŞ 

İşsizlik dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’nin de en önemli ekonomik ve 

sosyal sorunlarının başında gelmektedir. Türkiye ekonomisinde 90’lı yıllar ve 2000’lerin 

başında arka arkaya yaşanan krizler ve popülist politikalar işsizlik sorununu 

derinleştirmiş ve işsizlik oranlarında kademeli bir artış doğurmuştur. 

Tüm dünyada etkisini yoğun bir şekilde hissettiren global ekonomik krizin 

etkisiyle Türkiye’de işsizlik oranlarında kademeli bir yükseliş yaşanmıştır. Küresel kriz 

döneminde gelişmiş ülkelerde bile işsizlik en önemli gündem maddelerinden biri 

olmuştur. Üretim ve tüketim seviyesinin birbirini tetikler şekilde kısırdöngüye girmesiyle 

birlikte, ekonomik aktiviteler birbiri ardına düşüşe geçmiştir. Daralan üretim ve düşen 

talep hem istihdamın düşmesine hem de işsizlik oranlarının artmasına neden olmuştur. 

Çalışabilir durumda olan işgücünün istihdam edilmemesi, bir ülkenin 

üretiminde, dolayısıyla milli gelirinde kullanılmayan atıl kalan bir kaynak anlamına 

gelmektedir. Mevzuya sürdürülebilir büyüme açısından bakıldığında kısa dönemde 

mevcut kaynakların etkin ve tam kullanımı, uzun dönemde ise teknolojik yenilik büyük 

önem arz etmektedir. Bu kapsamda, kısa dönemde işsizliğin olması ülkelerin büyüme 

oranlarını olumsuz etkilemektedir. 

İşsizlik neden olduğu ekonomik kayıpların yanı sıra bireylere, ailelere ve 

dolayısıyla topluma çok yönlü zararlar verebilmesi sebebiyle ayrı bir önem 

taşımaktadır. 

İnsanların işsiz kalmaları bireylerin kişisel gelirlerini ve milli geliri azaltmaktadır. 

Bugün birçok gelişmiş ülkede, işsizlik sigortası ve kamu sosyal yardımları işsiz insanlara 

çalıştıkları dönemdeki hayat standartlarına ulaşmalarını sağlayacak bir gelir 

sunabilmektedir. Bu yardımlar insanlar üzerindeki ekonomik baskıları azaltsa da, 

işsizliğin neden olduğu psikolojik baskılar sürmektedir. Gelir kaybı ve çalışmamaktan 

kaynaklanan kimlik ve statü kaybı ise ayrıca bireylerin ruh sağlığı üzerinde olumsuz etki 

yaratabilmektedir. 1 

Tüm bu olumsuz etkileri sebebiyle işsizlik, tüm ekonomik karar 

vericilerin üzerinde önemle durması ve çözüm üretmesi gereken konuların başında 

gelmektedir. 

Bu çalışma, Türkiye’nin temel makroekonomik problemlerinin başında gelen 

işsizlik sorununun çözümünde karar vericilere yardımcı olmak üzere hazırlanmıştır. Bu 

kapsamda, 

Türk işgücü piyasasının yapısal özelliklerinin net bir şekilde belirlenmesi, 

1 Şenol, K., “İşsizliğin Psiko-Sosyal Sonuçları ve Türkiye Üzerine Muhtemel Etkileri” 



işsizlik sorununun dönemler itibarıyla seyrinin analiz edilmesi ve etkili olabilecek çözüm 

önerilerinin belli bir çerçevede tartışılması amaçlanmıştır. 

II. İŞGÜCÜ PİYASASININ YAPISAL ÖZELLİKLERİ 

Türkiye’de işgücü piyasası, hızlı nüfus artışına bağlı olarak ortaya çıkan güçlü 

işgücü arzı, düşük istihdam oranları, azalan işgücüne katılım, yüksek işsizlik oranları, 

istihdamın yaygın olarak küçük ölçekli işletmelerde olması ve farklı ücret düzeyleri ile 

karakterize edilmektedir. 2 

Türkiye işgücü piyasasının, bu karakteristik özelliklerinin ardında bazı önemli yapısal 

nedenler olduğu görülmektedir. Bunlar ana hatları ile, 

 

 

 

 

 

Nüfus artış hızına bağlı büyüyen genç nüfus, 

Kadın işgücüne katılımın düşük olması nedeniyle genel işgücüne katılım 

oranlarının düşük seyretmesi, 

Okur-yazar olmayanlar dahil olmak üzere lise altı eğitimlilerin toplam işgücünün 

yarısından fazlasını oluşturması, 

İstihdamın sektörel dağılımında tarım sektörünün payının yüksek olması ve 

kayıtdışılığın yaygın olması ve 

Birçok ülkede istihdam oranı yüzde 50’lerin üstündeyken, bizde hala söz konusu 

oranın yüzde 40’lar düzeyinde seyretmesi 

şeklinde ortaya konabilir. 

A. Büyüyen Genç Nüfus 

Yıllık Nüfus 

Artış Hızı 

(Binde) 

Şehir 

Nüfusu 

Oranı 

Köy 

Nüfus 

Oranı 

0-14 Yaş 

Grubunun 

Nüfusa 

Oranı 

15-64 Yaş 

Grubunun 

Nüfusa 

Oranı 

65 ve üstü 

Yaş 

Grubunun 

Nüfusa 

Oranı 

Toplam 

Yıllar Nüfus 

2000* 67.803.927 64,9 35,1 29,8 64,5 5,7 

2008** 71.517.100 13,1 75,0 25,0 26,3 66,9 6,8 

2009** 72.561.312 14,5 75,5 24,5 26,0 67,0 7,0 

2010** 73.722.988 15,9 76,3 23,7 25,6 67,2 7,3 

Kaynak: TÜİK 

Nüfus Göstergeleri 

* Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarıdır.** Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçlarıdır. 

2 Tensel, A. ve Taşçı, H. M., “ Hazard Analysis of Unemployment Duration By Gender In A Developing 

Country: The Case Of Turkey”, TEK, Nisan 2010 



15-64 yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfus, toplam nüfusun yüzde 

67,2’sini oluşturmaktadır. Bu anlamda Türkiye, halen "demografik geçiş dönemi" 

şeklinde adlandırılan ve hızı giderek düşmekle birlikte, nüfus artışının devam ettiği bir 

dönem yaşamaktadır. Genel olarak artan nüfus ise çalışabilir nüfusu artırmaktadır. 3 

Çalışma Çağındaki Nüfus 

(15+Yaş) 

(Nüfusun % 73,6’sı ) 

İşgücü (Faal Nüfus) 

Çalışma Çağındaki Nüfusun % 48,8’i 

İşgücüne Dahil Olmayan Nüfus (Faal Olmayan Nüfus) 

Çalışma Çağındaki Nüfusun % 51,2’si 

Çalışan 

(İstihdamda Olan) 

İşgücünün % 43’ü 

İşsiz 

(İş Arayan ve İşbaşı 

Yapmaya Hazır Olan) 

İşgücünün % 11,9’u 

İş Aramayan 

(İş Aramayıp Çalışmaya Hazır Olanlar) 

İşgücüne Dahil Olmayan Nüfusun 

% 7,5’i 

Nitekim, son 6 yıllık verilere bakıldığında, çalışabilir yaş grubunda (15+ yaş) yer 

alan nüfus her yıl ortalama 700-800 bin kişi artmaktadır. Bu artışla birlikte, yine her yıl 

ortalama 600 bin genç işgücüne katılmaktadır. Nüfus ve işgücüne katılımdaki bu 

yüksek artışlar nedeniyle, istihdam oranındaki artış kadar işsizlik oranlarında düşüş 

oluşmamaktadır. İşgücüne yeni katılan her gence iş imkanı sağlansa bile bu durum 

işsizlik oranının azaltılması için yeterli olmamaktadır. Türkiye’nin demografik özellikleri 

dikkate alındığında, işsizliğin makul düzeylerde kalması için tarım dışı sektörlerin her yıl 

450 binin üzerinde istihdam yaratması gerekmektedir. 

B. İşgücüne Katılım Oranı 

Diğer ülkelerle kıyaslandığında Türkiye’de işgücüne katılım oranı düşük 

düzeyde 

olmakla birlikte uzun dönemli bakıldığında da bu düşüşün sürdüğü 

3 Çalışma Çağındaki Nüfus: Sivil nüfus içerisindeki 15 ve daha yukarı yaştaki nüfustur. Sözkonusu nüfus işgücü 

ve işgücüne dahil olmayanlar olarak ikiye ayrılmaktadır. 



görülmektedir. 4 Genel işgücüne katılım oranı OECD genelinde yüzde 70’ler düzeyinde 

seyrederken, Türkiye’de bu oran yaklaşık yirmi puan daha aşağıda yer almaktadır. 

(2010: % 48,8) Türk işgücü piyasasında işgücüne katılım ve istihdam oranlarının 

cinsiyete ve kent ve kır ayrımına göre büyük farklılıklar gösterdiği de söylenebilir. 

Kırsalda işgücüne katılım oranı kente göre daha yüksek olmakla birlikte toplamda 

erkek işgücüne katılım oranı kadın işgücüne katılım oranının neredeyse 3 katına 

yakındır. 

Cinsiyet ve bölgesel özellikler düşük 

işgücüne katılım oranlarını kısmen 

açıklayabilmektedir. Bu farklılıklar sosyal, kültürel, kurumsal etkenlere bağlı olarak 

ortaya çıkmaktadır. Tarım sektörünün hakim olduğu ve ev ile iş yaşamının üst üste 

geldiği kırsal kesimlerde tüm aile üyelerinin üretken faaliyetlere katılmasına neden 

olmaktadır. Bunun aksine kentte işler daha özelleşmiştir; kadınlar ev işleri ile meşgul 

iken erkekler gelir kazanan gruptadır. 

Özellikle kentsel alanlarda olmak üzere, 

üniversite eğitimi almamış kadınlar, genellikle düşük ücretli, uzun ve zorlu çalışma 

saatlerine sahip ve sosyal güvenlik sağlamayan işlerde çalışmaktadırlar. Dahası, 

çalışan kadınlara çocuk bakımı ve ev işlerinde yardımcı olacak başka birini tutmanın 

maliyeti, iş arayan kadınların önünde önemli bir engeldir. 

Ayrıca kentte kıra göre daha yüksek eğitime erişim olanakları, büyük genç 

kitlelerini işgücüne katılımdan alıkoymaktadır. Kırsala göre daha düşük olan kentsel 

kadın işgücüne katılım oranı, evli kadınların kendini çocuğuna adaması gibi sosyal 

gelenekleri yansıtmaktadır. 

15-24 yaş arasındaki genç erkek işgücünün, düşük 

işgücüne katılım oranları ise hem eğitim hem de zorunlu askeri hizmetle 

açıklanabilmektedir. 5 

C. İşgücünün Eğitim Durumu 

Ülkemizde vasıfsız işgücünün toplam işgücü içindeki payı oldukça yüksektir. 

2010’da okur-yazar olmayanlar dahil olmak üzere lise altı eğitimlilerin işgücü 

içerisindeki payı yüzde 63,8, lise ve dengi okul mezunlarının payı yüzde 20,4, yüksek 

öğrenim mezunlarının payı ise yüzde 15,8’dir. 

4 İşgücü:İstihdam edilenler ile işsizlerin oluşturduğu nüfusu kapsar. İşgücüne Katılma Oranı: İşgücünün, 

kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içindeki oranıdır. 

5 “Turkey Labor Market Survey”, World Bank, 2006 



25-64 Yaş Arasındaki Nüfusun Eğitime Katılım Oranındaki 

Trend, (%) 

80 

60 

40 

20 

0 

Orta Öğretim Altı Eğitimliler 

Yüksek Öğrenimli 

Orta Öğretim ve Lise Eğitimliler 

Yukarıdaki grafik 25-64 yaş arasındaki nüfusun 1998-2008 döneminde, eğitime 

katılım oranındaki değişimi göstermektedir. Türkiye için 1998-2008 dönemine 

bakıldığında, en çok orta öğrenim altı eğitimlilerin oranında düşüş kaydedilmiştir, 

ancak söz konusu düzey OECD ve AB ortalamalarının çok üstünde yer almaktadır. 

D. Sektörel Yapı 

Euro 

Bölgesi*** 

OECD- 

Toplam*** 

Sektörler Belçika Fransa İspanya G-7 Türkiye Yunanistan ABD 

1990* Tarım 2,7 5,1 11,5 4,5 45,9 23,9 2,9 _ _ 

Sanayi 28,3 28,6 33,8 30,2 15,9 27,7 26,2 _ _ 

Hizmetler 69,0 66,3 54,7 65,4 38,2 48,4 70,9 _ _ 

2000 Tarım 1,8 3,4 6,7 3,3 36,0 17,3 2,6 5,0 7 

Sanayi 26,3 22,2 31,2 26,5 17,7 22,6 23,0 30,0 26,9 

Hizmetler 71,9 74,4 62,2 70,2 46,3 60,0 74,4 64,6 66,2 

2009 Tarım 1,8 2,6 4,2 2,4 23,7 11,7 1,5 3,8 5 

Sanayi 23,4 20,0 24,8 23 21,0 21,1 17,6 26,8 24,3 

Hizmetler 74,9 77,4 71,0 74,6 55,4 67,2 80,9 68,3 70,7 

Kaynak: OECD,TÜİK 

*Türkiye verisi Ekim ayına aittir. 

** Hizmetler verisi, inşaat sektörünü de içermektedir. 

*** Euro Bölgesi ve OECD için veriler 2008 yılına aittir. 

Ülkelere Göre İstihdamın Sektörel Dağılımı 

(Yüzde) 

Türkiye’nin sanayileşme ve gelişme sürecinde olması, bazı yapısal sorunları 

beraberinde getirmektedir. Bunlardan en belirgin olanı, tarım kesimi istihdam oranının 

yüksekliğidir. Bugün bile dört kişiden biri tarımda çalışmaktadır. 

Kalkınmanın neredeyse kaçınılmaz bir sonucu olarak tarımdaki istihdam 

düşmekte, istihdamda sanayi ve en çok da hizmetlerin payı artmaktadır. Aşağıdaki 

grafikte ülkelerin 1990-2009 döneminde istihdam yapılarındaki değişim ortaya 

konmaktadır. Türkiye’nin tarım sektöründeki istihdamın payı hızlı bir şekilde düşmüş 



olmasına rağmen gelinen nokta itibarıyla bu sektörün payı diğer ülkelere kıyasla hala 

yüksektir. Sanayi ve hizmetler sektörlerindeki istihdamın payı artmakla birlikte, gelişmiş 

ekonomilerdeki yüzde 70-80’lik paya ülkemizde hala ulaşılabilmiş değildir. Türkiye’de 

hala işgücünün sanayi istihdamına doğru geçişi devam ederken, gelişmiş 

ekonomilerde sanayiden hizmetlere doğru bir kayma yaşanmaktadır. 

20,0 

15,0 

10,0 

5,0 

,0 

-5,0 

-10,0 

-15,0 

-20,0 

-25,0 

1990-2009 Döneminde İstihdamın Sektörel Dağılımındaki 

Değişim 

Tarım Sanayi Hizmetler 

-22,2 

5,1 

17,2 

Belçika Fransa İspanya G-7 Türkiye Yunanistan ABD 

Kaynak: OECD, TÜİK 

E. Düşük İstihdam Oranı 

Türkiye ve AB(27) Ülkelerinde İstihdam Oranı, 2010 (Yüzde) 

80,0 

60,0 

40,0 

43,0 

64,2 

24,0 

58,2 

62,7 

70,1 

20,0 

0,0 

Toplam 

Kadın İstihdam 

Oranı 

Erkek İstihdam 

Oranı 

Kaynak: Eurostat, TÜİK 

Türkiye 

AB(27) 

Türkiye’deki işgücü piyasasının bir başka özelliği, istihdam oranının muadil 

ülkelere kıyasla düşük olmasıdır. 6 Birçok ülkede istihdam oranları yüzde 50 hatta yüzde 

60’ın üzerindeyken, AB-27 ülkelerinde bu oran ortalama yüzde 64,2’dir. 

6 İstihdam Oranı: İstihdamın, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içindeki oranıdır. 



Diğer yandan ülkemizde, erkek istihdam oranı AB-27 rakamlarına yakınken; 

kadın istihdamındaki veriler AB ülkeleri ortalamalarının yarısından daha düşüktür. 

Kadın istihdamının bu düşük düzeyi, Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki toplam 

istihdam oranı farklarının büyük kısmını açıklamaktadır. 

III. 

TÜRKİYE’DE İŞSİZLİK SORUNUNUN GELİŞİMİ 

A. 2002 Öncesi 

İşsizlik Oranları,(%) 

16,0 

14,0 

12,0 

10,0 

8,0 

6,0 

1988 

1989 

1990 

1991 

1992 

1993 

1994 

1995 

1996 

1997 

1998 

1999 

2000 

2001 

2002 

2003 

2004 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

2010 


Türk ekonomisi yakın dönemde ciddi ekonomik ve mali krizlerle karşı karşıya 

kalmıştır. 90’ların başında körfez krizi, 94’te mali açıdan kötü yönetimden kaynaklanan 

kriz, 99’da Rusya krizinin gecikmiş etkileri ve iki büyük deprem ve 2000 Kasım ile 2001 

Şubat finansal krizleri bunlara örnektir. 2001 krizi sonrasında Türkiye ekonomisi 9,5 puan 

daralmıştır. İzleyen yıllarda ekonomi tekrar hızlı büyüme dönemine girse de işsizlik 

oranları yükseldiği seviyeyi korumuştur. İşsizlik oranları yükseldiği yüzde 10-11 düzeyinin 

altına bir daha inememiştir. Bu dönemde işsiz sayısı 2002’de 2,5 milyon olmuştur. 2001- 

2003 döneminde istihdam edilen kişi sayısı ve istihdam oranı azalmıştır. 2001 krizi 

sonrası genç ve eğitimliler arasındaki işsizlik oranı oldukça yüksek düzeylere ulaşmıştır. 

B. 2002-2009 Dönemi 

Türkiye’nin 2001 krizi sonrasında girdiği hızlı büyüme süreci sonucunda, 2002 

sonundan 2008 krizine kadar geçen sürede GSYH sabit fiyatlarla yüzde 41 artış 

göstermiştir. Ancak söz konusu dönemde 

istihdamda bir artışın söz konusu 

olmamasından ve 2001 krizi öncesinde yüzde 6–7 civarında olan işsizlik oranının, kriz 

sonrasında yükseldiği yüzde 10 düzeyinin altına inmemesinden hareketle Türkiye’nin 

2001 sonrasında yaşadığı süreç 



“istihdamsız büyüme” olarak adlandırılmıştır. 2002-2008 dönemi için büyüme tarım dışı 

istihdam arasındaki ilişkiye bakıldığında önceki dönemlere kıyasla söz konusu ilişkinin 

zayıflamış olduğu görülmektedir. 7 Ama yine de sözkonusu dönemin istihdamsız 

büyüme olarak adlandırılmasının doğru olmayacağı düşünülmektedir. 8 Nitekim 2002- 

2008 döneminde istihdam 20-21 milyon civarında seyrederek sabit bir görünüm verse 

de, aynı dönem için tarım dışı istihdamın 14 milyon kişiden 16 milyona çıktığı 

görülmektedir. Söz konusu rakamlar tarımdan tarımdışı sektörlere kaymanın devam 

ettiğini ve yapısal dönüşümün sürdüğünü göstermektedir. 

2007’nin son aylarından itibaren, küresel koşullardaki olumsuz değişikliklerin 

Türkiye reel sektör ve işgücü piyasasını oldukça olumsuz etkilediği görülmüştür. 2008 

yılından itibaren, dış talepteki ve uluslararası sermaye akışlarındaki düşüşler ile birlikte 

dış ekonomik ortam kayda değer bir şekilde kötüleşmiştir. Bununla ilişkili olarak iç talep 

ve krediye ulaşabilirlik de azalmıştır. 

Kriz süresince, erkek işsizliği önemli ölçüde artarken kadın işsiz sayısı fazla 

etkilenmemiş, bu durum kadınların yoğun çalıştığı sektörlerin krizden daha az 

etkilenmesi, kadınların kendi işlerini kurmaya başlamaları gibi faktörler sonucu, kadın 

istihdamının krize rağmen artmasından kaynaklanmıştır. Krizin başladığı dönemden 

itibaren kayıt dışı olarak kendi hesabına çalışan kadın sayısında meydana gelen artış 

dikkat çekmiştir. Sonuç olarak, 2009 yılında Türkiye ekonomisi yüzde 4,8 küçülmüş ve 

işsizlik yüzde 14’e çıkmıştır. 9 Kriz nedeniyle 2009 yılında işsiz sayısı 3,5 milyonun üzerine 

yükselmiş, istihdam oranı ise, sadece yüzde 0,4 oranında artarak son beş yılın en 

düşük değeri olmuştur. 

C. Küresel Kriz Sonrası 

Ekonomik toparlanma ile birlikte 2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 6,2’lik 

artış oranı ile istihdam edilenlerin sayısı 22 milyon 594 bine yükselmiştir. İşsizlik oranı ise 

2009’a göre 2,1 puan azalarak yüzde11,9 olmuştur. İşsiz sayısı da yeniden 3 milyonun 

altına inmiştir. Kriz sonrası dönemde, özellikle sanayi sektöründe yaşanan istihdam 

artışıyla, erkek işsiz sayıları kriz öncesi düzeyine gerilemiştir. Ancak, kadın işsiz sayısında 

yeterli bir azalma meydana gelmemiştir. Bunun nedeni, kadınlara istihdam 

7 1988–1998 döneminde ortalama her yüzde 1’lik büyümeye karşılık tarım dışı istihdamın yüzde 0,62, 1998- 

2008 döneminin ikinci yarısında ise yüzde 0,55 puan arttığı görülmüştür. 

8 Öz, S., “İstihdamsız Büyüme Mi?”, Ekonomik Araştırmalar Forumu, Temmuz 2010 

9 “Kriz Ortamının Değerlendirilmesi: Krizden Özel Sektör Öncülüğünde Büyümeye”, YOİKK, Mayıs 2010 



yaratılamamasından ziyade, kadınların işgücüne katılımının son dönemde artmış 

olmasıdır. 10 

15 ve daha 

yukarı 

yaştaki nüfus İşgücü İstihdam İşsiz 

İşgücüne 

katılma İstihdam İşsizlik 

Tarım 

dışı 

işsizlik 

İşgücüne 

dahil 

olmayanlar 

(Bin Kişi) (Bin Kişi) (Bin Kişi) (Bin Kişi) oranı (%) oranı (%) oranı (%) oranı (%) (Bin Kişi) 

1988 33.746 19.391 17.755 1.638 57,5 52,6 8,4 14,4 14.355 

1989 34.571 19.964 18.223 1.741 57,7 52,7 8,7 14,5 14.608 

1990 35.711 20.552 19.030 1.522 57,6 53,3 7,4 12,4 15.159 

1991 37.155 21.005 19.209 1.796 56,5 51,7 8,5 14,7 16.150 

1992 38.260 21.355 19.561 1.794 55,8 51,1 8,4 14,0 16.905 

1993 39.236 20.568 18.679 1.889 52,4 47,6 9,2 14,3 18.668 

1994 40.322 21.831 20.026 1.805 54,1 49,7 8,3 13,2 18.491 

1995 41.455 22.567 20.912 1.655 54,4 50,4 7,3 11,0 18.888 

1996 42.512 23.003 21.548 1.455 54,1 50,7 6,3 10,6 19.509 

1997 43.553 22.724 21.082 1.643 52,2 48,4 7,2 11,0 20.829 

1998 44.550 23.949 22.334 1.615 53,8 50,1 6,7 11,0 20.602 

1999 45.554 23.222 21.507 1.715 51,0 47,2 7,4 10,8 22.332 

2000 46.211 23.078 21.581 1.497 49,9 6,5 9,3 46,7 23.133 

2001 47.158 23.491 21.524 1.967 49,8 8,4 12,4 45,6 23.667 

2002 48.041 23.818 21.354 2.464 49,6 44,4 10,3 14,5 24.223 

2003 48.912 23.640 21.147 2.493 48,3 43,2 10,5 13,8 25.272 

2004 47.544 22.016 19.632 2.385 46,3 41,3 10,8 14,2 25.527 

2005 48.359 22.455 20.067 2.388 46,4 41,5 10,6 13,5 25.905 

2006 49.174 22.751 20.423 2.328 46,3 41,5 10,2 12,7 26.423 

2007 49.994 23.114 20.738 2.376 46,2 41,5 10,3 12,6 26.879 

2008 50.772 23.805 21.194 2.611 46,9 41,7 11,0 13,6 26.967 

2009 51.686 24.748 21.277 3.471 47,9 41,2 14,0 17,4 26.938 

2010 52.541 25.641 22.594 3.046 48,8 43,0 11,9 14,8 26.901 


Yıllar İtibarıyla Kurumsal Olmayan Sivil Nüfusun İşgücü Durumu* 

* 1988-1999 dönemi için veriler Ekim ayı itibarıyladır. Diğer veriler ise yıllıktır. 

**Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2004 yılından itibaren işgücü rakamlarını yeni nüfus projeksiyonlarına göre revize etmiştir. 

** 2004 yılında TÜİK tarafından açıklanan Hanehalkı İşgücü Anketinin AB standartları ile uyumlu hale getirilmesi ve yeni nüfus 

projeksiyonu nedeniyle bir düşüş yaşandığı düşünülmektedir. 

IV. TEMEL SORUNLU ALANLAR 

Türkiye 2001 ve 2008 krizi arasındaki dönemde hızlı bir şekilde büyümüş ve özel 

sektör dinamik bir şekilde genişlemiştir. Bu pozitif görünüm bir çok alanda hayata 

geçirilen önemli reformlarla mümkün olmuştur. Ancak söz konusu reformlar mikro 

ekonomik düzeyde işgücü ve ürün piyasası düzenlemelerinden uzak kalmıştır. Bu 

süreçte işgücü piyasasında karşılaşılan temel sorunlar ana hatları ile şunlardır: 

10 DİNÇCAĞ, A., DÜNDAR H.Ç., “2008 Krizinin Kadın ve Erkek İşgücüne Etkileri”, TEPAV 



A. İşgücü Maliyetleri Yüksek 

Yüksek işgücü maliyetleri hala istihdam yaratma süreci için temel engel 

olmaya devam etmektedir. 

İmalat Sektöründe Birim İşgücü Maliyeti Değişimi (Yüzde,2010) 

Çin 

Hindistan 

Güney Afrika 

Türkiye 

9,6 

Peru 

İzlanda 

İngiltere 

İsviçre 

Estonya 

İsrail 

Almanya 

Ürdün 

Portekiz 

Brezilya 

Litvanya 

Meksika 

Kazakistan 

Yeni Zelanda 

Yunanistan 

Norveç 

Finlandiya 

Honkong 

Avusturya 

İspanya 

Bulgaristan 

Kore 

Malezya 

Danimarka 

Fransa 

İtalya 

Japonya 

Hollanda 

Belçika 

ABD 

Kanada 

Avustralya 

Slovakya 

Slovenya 

Çek Cumhuriyeti 

Polonya 

Hırvatistan 

Macaristan 

İsveç 

Luksemburg 

İrlanda 

Tayvan 

Rusya 

Singapur 

-20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 

Kaynak: IMD,OECD 

İmalat sanayi sektörü birim işgücü maliyetindeki 2010 yılının ilk üç çeyreğinde, 

bir önceki yılın aynı dönemine göre değişime bakıldığında, kıyaslama yapılan 48 ülke 

içinde en çok artış kaydeden ülkeler arasında Türkiye’nin 4’üncü sırada yer aldığı 

görülmektedir. 11 Türkiye yüzde 9,6’lık artışla pek çok ülkeyi geride bırakmıştır. Sektörün 

birim işgücü maliyetindeki artışlar; ortalama çalışan maliyetindeki yükselişin, işgücü 

üretkenliğindeki artışı geçtiği anlamına gelmektedir. Aynı zamanda artan birim işgücü 

maliyetleri, ülkemiz işletmelerini maliyet avantajı yönünden zayıflatarak özellikle 

11 Birim işgücü maliyeti, her bir birim çıktı için ortalama işgücü maliyetini göstermektedir. Toplam işgücü 

maliyetinin reel üretime oranlanması ile ya da saat başına ortalama işgücü maliyetinin işgücü verimliliğine (saat 

başına çıktı) oranlanması ile hesaplanmaktadır. 



ihracata dönük üretim yapan firmaların uluslararası rekabet gücünü olumsuz 

etkilemektedir. 

Türkiye’de geçerli olan resmi asgari ücret düzeyi; Türkiye’nin rekabet ettiği 

gelişmekte olan Avrupa ülkelerine göre daha yüksektir. Kaldı ki bu ülkelerde kişibaşına 

GSYH seviyeleri de Türkiye’nin üzerindedir. Bu durum emek-yoğun üretim yapan 

sektörlerde rekabeti zorlaştıran bir husustur. Ayrıca asgari ücret kayıtdışı sektördeki 

ortalama ücrete göre de yüksektir. Bunların yanı sıra özellikle daha fakir bölgelerde 

işçiler tarafından alınan ücretler kayıtlı asgari ücretten daha düşüktür. 

55,0 

50,0 

45,0 

40,0 

35,0 

30,0 

25,0 

20,0 

15,0 

10,0 

5,0 

0,0 

Yıllık Asgari Ücret Toplamının Kişibaşı Hasılaya Oranı 

53,4 

(2010, %) 

Fransa 

Türkiye 

M alta 

Belçika 

İrlanda 

Yunanistan 

Hollanda 

İngiltere 

Hırvatistan 

Polonya 

Portekiz 

Slovenya 

İspanya 

Letonya 

Litvanya 

M acaristan 

Bulgaristan 

Estonya 

Slovakya 

Rom anya 

ABD 


Lüksemburg 

Kaynak: EUROSTAT 

Bir yılda elde edilen toplam asgari ücret kişibaşına düşen gayri safi yurtiçi 

hasılaya oranlandığında, ülkelerin asgari ücret konusundaki uygulama farklılıkları 

ortaya konulabilmektedir. Söz konusu oranda da Türkiye listede üst sıralarda yer 

almaktadır. 

45,0 

40,0 

35,0 

30,0 

25,0 

20,0 

15,0 

10,0 

5,0 

0,0 

Macaristan 

Yunanistan 

Fransa 

Belçika 

İsveç 

Finlandiya 

Avusturya 

Kaynak: OECD, Taxing W ages 

*(Evli ve 2 çocuklu ) 

36,2 

Türkiye 

İtalya 

Almanya 

Ortalama Ücretin Vergi Yükü* 

(2010, %) 

İspanya 

Norveç 

Hollanda 

Danimarka 

Polonya 

İngiltere 

Portekiz 

Japonya 

Slovakya 


Kanada 

İsviçre 

Kore 

Meksika 

Avustralya 

ABD 

İrlanda 

Lüksemburg 

İzlanda 

Yeni Zelanda 



İşgücü maliyeti işgücü üzerinden alınan vergiler nedeniyle artmaktadır. Son 

dönemde vergi indirimine rağmen hala OECD standartlarının üstündedir. Türkiye'de 

1.1.2008 tarihinden itibaren ücretlerin vergilendirilmesinde asgari geçim indirimi (AGİ) 

uygulaması başlamıştır. Bu uygulama öncesi Türkiye yüzde 42,7 ile ücretler üzerindeki 

vergi yükü açısından OECD ülkeleri arasında ikinci sırada (2007 yılında Macari stan 

yüzde 44,0 ile ilk sırada, Türkiye ile Yunanistan ise yüzde 42,7 ile 2. sırada) yer almakta 

iken, bu uygulama ve 5 puanlık sosyal güvenlik primi işveren hissesi devlet katkısı 

uygulaması sonrasında Türkiye OECD ülkeleri arasında 9. sıraya düşmüştür. 

B. İşgücü Düzenlemeleri Katı 

Mevcut işgücü düzenlemeleri açık olarak, çalışma hayatını tek bir iş içinde 

sürdüren her bir aile için tek bir kişinin gelir sağladığı işgücü için tasarlanmıştır. 

Kıdem Tazminatı Yükü (20 Yıllık Hizmet Karşılığında Kaç Haftalık 

Ücret Tutarında Ödendiği) 

100,0 

80,0 

86,7 

60,0 

40,0 

20,0 

0,0 

Portekiz 

Türkiye 

İspanya 

Almanya 

Brezilya 

Yunanistan 

Fransa 

Macaristan 

Kanada 


İngiltere 

İrlanda 

Rusya 

Romanya 

Polonya 

ABD 

Daimi işçilerin işten çıkarılması konusundaki düzenlemeler başta olmak üzere 

katı istihdam düzenlemeleri istihdam yaratım sürecini baskılamaktadır. Kıdem 

tazminatı yükü OECD ülkeleri ve tüm ülkeler arasında en yüksek seviyededir. Yüksek 

kıdem tazminatı işten çıkarılma riski için tasarlanmıştır. Bu durum şirketler için yüksek 

maliyete ve dönemsel dalgalanmalar süresinde likidite problemlerine yol 

açabilmektedir. 

Dahası 30 ve 49’dan fazla istihdam sağlayan şirketlere ilave 

yükümlülükler getirilmektedir. 2008 yılında getirilen çeşitli iyileştirmelere rağmen söz 

konusu yükümlülükler firmaları belirlenen limitler ötesinde istihdam yaratmaktan 

alıkoymaktadır. 



İstihdam ı Korum a M evzuatının Yarı Zam anlı Çalışanlar Üzerindeki Kısıtlayıcılığı (Endeks Skalası 0 -6 Arasında 

En Az Kısıtlayıcıdan En Fazlaya) 

6,0 

5,0 

4,0 

3,0 

2,0 

OECD Ortalam ası:1,77 

1,0 

0,0 

1998 2008 OECD Ortalaması 

Türkiye ayrıca geçici işlerle ilgili de katı düzenlemelere sahiptir. Çoğu OECD 

ülkesinin aksine geçici iş için istihdam büroları yasal olarak yetkilendirilmemiştir ve 

belirli süreli iş sözleşmeleri sadece özel durumlarla sınırlıdır. Bahsi geçen kısıtlar 

nedeniyle Türkiye OECD ülkeleri içinde en katı ülke olarak görülmektedir. 

Fakat sözkonusu kısıtlar, yarı formal ve kayıtdışı sektörün yaygınlığı ve kendi 

hesabına çalışanların büyüklüğü nedeniyle daha az etkili olmaktadır. Yarı-formal 

sektörde şirketler işgücü talebinin bir kısmını kayıtlı setkörden karşılayıp, istihdam 

ettikleri işçilerin ücretlerini gerçek düzeyinden bildirmekte; işgücü talebinin diğer 

kısmını ise kayıtdışı sektörden karşılamakta böylece vergi ve sosyal güvenlik 

maliyetlerini minimize etmektedirler. Saf kayıtdışılık tarım sektöründe görülmekle birlikte 

yarı-kayıtdışılık diğer sektörlerde daha yaygındır. 2010 yılı itibarıyla toplam kayıtdışı 

istihdam yüzde 43,3, kendi hesabına çalışanlar ise yüzde 20,1 düzeyindedir. 

Katı düzenlemeler, kayıtlı sektörde firmaların oluşmasını engellemekte, yarı 

formal ve kayıtdışı sektörün yaygınlaşmasını sağlamaktadır. Sonuç olarak ekonomide 

üretkenlik farkı artmakta, kayıtlı sektör üretkenliği OECD ülkelerinin üst dilimine 

yakınken, kayıtdışı ve yarı formal sektördeki üretkenlik düzeyi oldukça düşük 

kalmaktadır. Yarı formal ve kayıtdışı sekördeki firmalar fon bulma, yatırım kapasitesi ve 

sermaye yoğunluğu konularında sıkıntı yaşamanın haricinde profesyonel işgücü 

piyasasına erişim ve yabancı doğrudan yatırım eksikliğiyle de karşı karşıya 

kalmaktadırlar. Bu firmalar yükümlülüklerle karşılaşma düzeyini azaltmak üzere 

faaliyetlerinin boyutunu küçük tutmayı tercih etmekte ve ölçek ekonomilerinin ortaya 

çıkmasını engellemektedir. 



Kayıtlı sektörün yaygınlığını arttırmak ancak düzenlemelerin hafifletilmesi ile 

mümkündür ki bu durum da şirketlerin kendiliğinden büyümesini ve istihdamın 

artmasını sağlayacaktır. 

C. Çalışma Süreleri Uzun 

4857 sayılı İş Kanununun Çalışma Süresi başlıklı 63. maddesinde genel 

bakımdan çalışma süresinin haftada en çok kırk beş saat olduğu belirtilmiştir. Aksi 

kararlaştırılmamışsa bu sürenin, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde 

bölünerek uygulanacağı ifade edilmiştir. Kanunun belirlemiş olduğu 45 saatlik genel 

çalışma süresine karşın, fiili çalışma sürelerinin söz konusu 45 saati aştığı görülmektedir. 

50,0 

45,0 

40,0 

35,0 

30,0 

25,0 

49,4 

Kaynak: OECD 

Ülkelere Göre Haftalık Ortalama Çalışma Süreleri(2009) 

Türkiye 

Kore 

Yunanistan 


Şili 

Slovakya 

Polonya 

Macaristan 

Slovenya 

Portekiz 

İspanya 

Estonya 

Avusturya 

Fransa 

Italya 

Yeni Zelanda 

Finlandiya 

Luksemburg 

Belçika 

İngiltere 

İsveç 

Avusturalya 

Almanya 

İrlanda 

İsviçre 

Norveç 

Danimarka 

Hollanda 

Ayrıca, ülkelerin haftalık ortalama çalışma sürelerine bakıldığında çok farklı 

uygulamaların olduğu ortaya çıkmaktadır. Türkiye’deki çalışma sürelerinin, çoğu 

Avrupa ülkesine göre yüksek olduğu görülmektedir. Örneğin ortalama haftalık 

çalışma süresi Yunanistan’da 42,5, Polonya’da 40,7, Lüksemburg’da 37,2, İngiltere’de 

36,6, Almanya’da 35,7 ve Hollanda’da ise 30,6 saattir. Türkiye 49,4 saatlik haftalık 

ortalama çalışma süresi ile sayılan ülkeler arasında birinci sırada yer almaktadır. 

Türkiye’de işgücü maliyetleri diğer ülkelere göre yüksek ve işgücü 

düzenlemeleri katıdır. Söz konusu durum firmaların işgücü maliyetlerini düşürmek için 

başka bir strateji izlemelerine neden olmaktadır. Yeni istihdam yaratmak yerine, 

mevcut işgücünü daha uzun süreler çalıştırmayı tercih etmelerine yol açmaktadır. Bu 

durum ilave istihdam yaratmak yerine ortalama çalışma sürelerini uzatmakta ve 

ülkemizdeki mevcut işsizlik düzeyini azaltmaya imkan tanımamaktadır. 



D. Beşeri Sermaye ve Demografik Özellikler Önemli 

Diğer yükselen piyasalarda olduğu gibi, Türkiye’de de son birkaç on yıllık 

dönemde hızlı bir endüstrileşme yaşanmakta ve tarım sektörü küçülmektedir. Tarım 

sektörünün istihdamdaki payı 1988’de yüzde 47’ler düzeyindeyken, bu rakam 

2008’de yüzde 23’lere inmiştir. Buna rağmen söz konusu oran hala OECD ülkeleri 

arasındaki en yüksek rakamdır. Tarım istihdamının payı 2010’da artmıştır(%25); ancak 

bu durum yapısal dönüşümün aksine küresel krize bağlı olarak ortaya çıkan 

resesyonun etkisinden kaynaklanmıştır. Tarım sektöründeki istihdamın büyük 

çoğunluğunu ücretsiz aile işçileri oluşturmakta ve sektörde küçük, geçimlik düzeydeki 

işletmeler yaygındır. Ücretsiz aile işçisi konumunda çalışanların çoğu kadındır. Tarım 

sektöründen tarım dışı sektörlere gerçekleşen akım, diğer sektörlerde iş bulmakta 

zorlanan düşük yetenekli işgücü arzını arttırmaktadır. Bu süreçte kadınlar işgücünden 

çekilmektedir. Söz konusu trend, şehre gerçekleşen göçle birlikte kadınların 

işgücünden çekilmesi, istihdam oranının azalmasına neden olmaktadır. 

Çalışma çağındaki nüfusun büyük çoğunluğu ortalama olarak düşük eğitim 

düzeyindedir. Bu nedenle profesyonel ve sektörel uyum yeteneği sınırlıdır. Son yıllarda 

düşüş kaydedilse de çalışma çağındaki nüfusun yüzde 60’ı lise altı eğitimlidir. Sonuç 

olarak işgücüne katılan nüfus ortalama olarak 7 yılın altında bir eğitime sahiptir. 

Dahası okullaşma oranı OECD ortalamasının altındadır. Ancak iyi eğitimli işgücü özel 

sektörün modern tarafını oluşturmakta ve uluslararası uygulamaları kavramakta 

oldukça etkili olmaktadırlar. 

9,0 

8,0 

7,0 

6,0 

5,0 

4,0 

3,0 

2,0 

1,0 

0,0 

Eğitim Sistemi Endeksi, 2010 

8,4 8,1 7,6 7,3 7,2 7,0 6,7 6,4 6,3 

5,7 5,6 5,6 5,5 

4,7 

3,9 3,8 3,7 3,7 3,5 3,5 

2,1 

Finlandiya 

Singapur 

Kanada 

Danimarka 

Avusturya 

Hollanda 

Almanya 

Fransa 

Y. Zelanda 

ABD 

Çek Cum. 

İngiltere 

Estonya 

İtalya 

İspanya 

Türkiye 

Rusya 

Yunanistan 

Romanya 

Macaristan 

Meksika 

Kaynak: IMD 



Uluslararası Yönetim Geliştirme Enstitüsü (IMD) tarafından açıklanan, 0 ile10 

puan arasında değerler alan, rekabetçi bir ekonominin ihtiyaçlarını karşılama 

derecesini gösteren eğitim sistemi endeksine göre Türkiye 3,8 puanla sıralamada alt 

seviyelere yakın bir görünüm sergilemektedir. 

Toplulaştırılmış 

Sıralama Ülkeler Matematik Bilim 

Toplulaştırılmış 

Sıralama Ülkeler Matematik Bilim 

1 Çin 600,0 575,0 28 İsveç 494,0 495,0 

2 Honkong 555,0 549,0 29 Slovakya 497,0 490,0 

3 Singapur 562,0 542,0 30 Portekiz 487,0 493,0 

4 Finlandiya 541,0 554,0 31 Lüksemburg 489,0 484,0 

5 Kore 546,0 538,0 32 İtalya 483,0 489,0 

6 Japonya 529,0 539,0 33 İspanya 483,0 488,0 

7 Tayvan 543,0 520,0 34 Litvanya 477,0 491,0 

8 Kanada 527,0 529,0 35 Hırvatistan 460,0 486,0 

9 Yeni Zelanda 519,0 532,0 36 Rusya 468,0 478,0 

10 İsviçre 534,0 517,0 37 Yunanistan 466,0 470,0 

11 Hollanda 526,0 522,0 38 UAE 453,0 466,0 

12 Avustralya 514,0 527,0 39 İsrail 447,0 455,0 

13 Estonya 512,0 528,0 40 Türkiye 445,0 454,0 

14 Almanya 513,0 520,0 41 Şili 421,0 447,0 

15 Belçika 515,0 507,0 42 Bulgaristan 428,0 439,0 

16 Slovenya 501,0 512,0 43 Romanya 427,0 428,0 

17 İngiltere 492,0 514,0 44 Tayland 419,0 425,0 

18 Polonya 495,0 508,0 45 Meksika 419,0 416,0 

19 Danimarka 503,0 499,0 46 Kazakistan 405,0 400,0 

20 İzlanda 507,0 496,0 47 Ürdün 387,0 415,0 

21 Norveç 498,0 500,0 48 Brezilya 386,0 405,0 

22 İrlanda 487,0 508,0 49 Arjantin 388,0 401,0 

23 Fransa 497,0 498,0 50 Kolombiya 381,0 402,0 

24 Çek Cumhuriyeti 493,0 500,0 51 Endonezya 371,0 383,0 

25 Macaristan 490,0 503,0 52 Katar 368,0 379,0 

26 Avusturya 496,0 494,0 53 Peru 365,0 369,0 

Kaynak: IMD 

Ülkelere Yönelik Eğitim Değerlendirmesi- PISA (2009) 

Uluslararası karşılaştırma yapılabilecek bir diğer önemli eğitim değerlendirmesi 

ise OECD tarafından açıklanan PISA değerleridir. Uluslararası Öğrenci Değerlendirme 

Programı-PISA 15 yaş grubunun yetişkin yaşamına hazırlık durumunu değerlendirmek 

üzere yapılan düzenli bir ankettir. Tabloda ülkelerin matematiksel ve bilimsel açıdan 

aldığı puanlar ve sıralamada aldıkları yer gösterilmektedir. Türkiye aşağıdaki iki alana 

bakıldığında 53 ülke arasında 40’ıncı sırada yer almaktadır. Özellikle OECD ülkeleri 

arasındaki duruma bakıldığında her alanda ortalama değerlerin altında yer aldığı 

görülmektedir. 

Şehre göç, yetenek uyumsuzluğu yaratarak işgücünün tarımdışı sektörde 

istihdamını zorlaştırmaktadır. Endüstrileşen ekonomi daha yüksek yetenek ve eğitim 

gerektirmektedir. Bu kapsamda, imalat sektöründe son dönemde yaşanan yapısal 



dönüşüm ilave zorluklar ortaya çıkarmaktadır. Emek yoğun üretim sarsılmakta ve yeni 

fabrikalar daha sermaye yoğun hale gelerek, düşük yetenekli işgücünü dışlamaktadır. 

Bu değişim uluslararası rekabetin yoğun olduğu tekstil ve giyim sektöründe yaşanmış, 

Türkiye’nin piyasa payı düşmüş ve fabrikalar kapanmıştır. Aksine sermaye yoğun ve 

uluslararası düzeyde rekabetçi olan çelik, kimya sanayi, makine ve özellikle otomotiv 

sektöründe Türkiye’nin piyasa payı 2000’li yıllarda hızla yükselmiştir. 

Ekonomide yaşanan değişim işgücü arz ve talebinde önemli değişimler 

meydana getirmektedir. Son yıllarda yaşanan büyüme süreci birçok sektörde 

gelenekselden moderne geçişi de beraberinde getirmiştir. Bu durum birçok 

geleneksel işletmenin kapanıp, yerlerinde modern işletmelerin açıldığı bir yaratıcı 

yıkım sürecini ortaya çıkarmaktadır. Artan rekabet ortamının yarattığı bu süreç, 

sektörlerin kendi içinde gerçekleşirken aynı zamanda sektörler arasında da 

yaşanmaktadır. Bu süreç, ekonomide verimliliğin artması ve büyüme açısından son 

derece faydalı olmakla beraber, düşüşe geçen geleneksel şirketlerde ve sektörlerde 

çalışanların işsiz kalması sonucunu da doğurmaktadır. Sonuç olarak geleneksel 

sektördeki düşük verimlilikteki işgücü modern sektörde yüksek beceri ve yetenek 

gerektiren işler için yetersiz kalmaktadır. Bu durum ise yeni işsizlerin yükselen 

sektörlerde iş kazanmalarını sağlayacak beceri dönüşümüne yönelik önlemleri 

gerektirmektedir. 12 

Kadın istihdamı ise birçok farklı ekonomik ve sosyal faktör nedeniyle 

bozulmuştur. Kadınların işgücüne katılımı yüzde 26 ile OECD ülkeleri içinde en düşük 

oranı göstermekle birlikte bu oran erkeklerin işgücüne katılım oranından 40 puan 

daha azdır. 2009’da 12 milyon kadın işgücüne katılmama sebebini ev hanımı olması 

olarak açıklamıştır. Ekonomik açıdan ise ücretlerin, çocuk ve yaşlı bakım ücretlerine 

kıyasla düşük kalması kadın işgücüne katılımını düşürmektedir. Kadınlar genellikle 

daha düşük eğitim düzeyinde olmaları nedeniyle ücretleri düşük, çalışma saatleri 

uzun kayıtdışı sektördeki işlerle karşı karşıya kalmaktadır. Kötü çalışma koşulları bir diğer 

caydırıcı husustur. Sosyal engeller ise işgücüne yönelik cinsiyet bazlı ayrım ve ataerkil 

yapıyı içermektedir. Kadınlar günde 6 saatten fazla bir zamanı çocuk-yaşlı bakımı ve 

ev işleri ile geçirmektedir. Bu durum aynı zamanda yetersiz çocuk-yaşlı bakım tesisi 

eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Aile baskısı düşük eğitim düzeylerinde daha fazla 

hissedilirken, eğitim düzeyi arttıkça baskı azalmakta işgücüne katılım artmaktadır. 

12 “Kriz Ortamının Değerlendirilmesi: Krizden Özel Sektör Öncülüğünde Büyümeye”, YOİKK, Mayıs 2010 



Çalışma çağındaki nüfusun artışı yeterli istihdam yaratma sürecini daha zor bir 

duruma getirmektedir. Bu artış giderek yavaşlasa da OECD standartlarına göre daha 

yüksektir. 

V. TÜRKİYE’DE UYGULAMAYA KONULAN İŞGÜCÜ PİYASASI 

REFORMLARI 

Ülkedeki istihdam düzeyinin yükseltilmesi amacıyla mevcut kanunlarda değişiklikler 

yapılmıştır. İstihdam Paketleri olarak da adlandırılan düzenlemelerde yer alan temel 

önlemler arasında aşağıdakiler bulunmaktadır: 

 

İşgücü maliyetlerinin azaltılması 

 

 

Sosyal güvenlik primi işveren payında 5 puanlık indirim 

5 puanlık indirim teşvikinden, diğer teşviklerle eş zamanlı olarak 

yararlanma imkanı 

 

İstihdama yeni katılan, tüm kadın ve genç işçilerin işveren primlerinin 

İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanması 

 

 

İşsizlik Sigortası Fonu kullanım alanının artırılması 

İşsizlik ödeneği miktarının artırılması 

İlave istihdam için 6 ay prim desteği sağlanması (1.1.2010-31.12.2010 

tarihlerinde yaratılan ilave istihdam için) 

 

 

 

 

 

Özürlülerin işveren primlerinin bütçeden karşılanması 

Spor merkezi ve kreş zorunluluklarının esnetilmesi 

Sağlık merkezi açma ve doktor bulundurma zorunluluklarının esnetilmesi 

Eski hükümlü çalıştırma zorunluluğunun kaldırılması 

Kısa çalışma ödeneğinin uygulama alanlarına genel ekonomik krizin 

yanısıra sektörel ve bölgesel krizlerin de eklenmesi 

 

Kısa çalışma ödeneği tutarının brüt kazancın yüzde 40’ından yüzde 

60’ına yükseltilmesi 

 

Aktif işgücü programlarının güçlendirilmesi 

 

 

İŞKUR’un mesleki eğitim faaliyetlerinin genişletilmesi 

İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurullarının işbirliği içinde çalışmasının 

sağlanması 

 

2009 yılında, girişimci olmayı düşünen kişilere Girişimcilik Eğitimleri 

verilmeye başlanmıştır. Faaliyetin başladığı 2009 yılında 19 girişimci adayının 

katılmış olduğu 1 kurs açılabilmiş olmasına rağmen 2010 yılında 8.306 

girişimci adayının katıldığı 319 kurs açılmıştır. 



İş Başı Eğitim (Staj) Programları kapsamında 2009 yılında 1.285 

vatandaşın katılmış olduğu 555 eğitim programı düzenlenmiş iken, 2010 

yılında programlara katılan kişi sayısı yüzde 263,5 oranında artışla 

4.671olarak gerçekleşmiş ve eğitim programı sayısı da 1.796’ya çıkmıştır. (Bu 

programlara katılan işsizlere günlük 15 TL cep harçlığı verilmekle birlikte İş 

Kazası ve Meslek Hastalığı Sosyal Güvenlik Kurumu Prim Giderleri İŞKUR 

tarafından karşılanmaktadır.) 

Toplum Yararına Çalışma Programı çerçevesinde 2009 yılında 44.628 

kişinin katılmış olduğu 1.613 program, 2010 yılında ise 38.761 kişinin katılmış 

olduğu 1.838 program düzenlenmiştir. (İşsizliğin yoğun olduğu dönemlerde 

ve bölgelerde veya afet, kriz vb. gibi olağanüstü durumlarda işsizlerin kısa 

süreli istihdam ve eğitimini amaçlayan, toplum yararına bir iş ya da 

hizmetin gerçekleştirilmesini sağlayan bu programlarla geçici iş imkanları 

sağlanarak, belli bir süre için maddi olarak desteklenen katılımcılar, çalışma 

ortamına alışarak mesleki eğitim, iş tecrübesi ve disiplini edinmekte aynı 

zamanda kamu yararına bir faaliyet gerçekleştirmektedir.) 

 

 

Devletin İşsizlik Sigortası Fonuna ait prim gelirlerinden işsizlikle mücadele 

ve istihdamı arttırıcı çalışmalarla ilgili konularda kullanılmak üzere yüzde 30 

oranında kaynak kullanmasına ve kullanılacak kaynağın Bakanlar Kurulu 

Kararı ile yüzde 50 oranında arttırılabilmesine olanak verilmesi 

Mesleki yeterlilik belgesine sahip olanlar ve İŞKUR’a kayıtlı olan işsizlerin 

istihdamı halinde teşvik sürelerinin uzatılması (18 -29 yaş erkek ve 18 

yaşından büyük kadın işçileri istihdam edenler, bu kişilerin 6 aydır işsiz 

olmaları koşulu ile kanunda belirtilen sürelerde 6 aydan 48 aya kadar 

sigorta primi işveren hissesini ödemeyeceklerdir.) 

İstihdam Piyasasının Esnekleştirilmesi 

Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalılara borçlanma yoluyla tam 

süreli çalışmaya benzer şekilde emekli olma hakkı tanınması 

Kısmi süreli çalışan kişilerin İşsizlik Sigortası kapsamına alınması 

Kayıt dışı istihdamla mücadele 

Cezaların artırılması ve denetimlerin güçlendirilmesi 

Yeşil kart sahiplerinden 5510 sayılı Kanuna tabi sigortalı olarak 

çalışanların bu çalışmalardan dolayı elde edecekleri gelirine bağlı 

olmaksızın yeşil kartlarının iptal edilmeyerek askıya alınması 



GAP, DAP ve KOP gibi istihdam yoğun kalkınma projelerine daha fazla kaynak 

ayrılması 

5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Kanununda yer alan sigorta primi 

işveren hissesinin Hazine tarafından karşılanması uygulaması, 5951 sayılı Kanun ile 

uzatılmıştır.(2012 yılı sonuna kadar) 

VI. 61. HÜKÜMET PROGRAMINDA YER ALAN İŞGÜCÜ PİYASASI 

HEDEFLERİ 

İşsizlik kalıcı bir şekilde azaltılarak 2023 yılında yüzde 5 seviyesine indirilecektir. 

İstihdamın artırılması ve kayıt dışılığın azaltılması amacıyla güvenceli esneklik 

anlayışı ve “işi değil insanı koruma” ilkesi çerçevesinde işgücü piyasasının 

katılıklarının giderilerek başta genç, kadın ve vasıfsız işgücü olmak üzere 

işsizlere nitelik kazandırarak işe giriş kolaylaştırılacaktır. 

Kıdem tazminatı sorunu kazanılmış hakları koruyan ve bütün işçilerin kıdem 

tazminatlarını garanti altına alan bir fon teşkil etmek suretiyle, sosyal taraflarla 

istişare içinde çözülecektir. 

2013 yılından itibaren her yıl 400 bin işsiz hazırlanan mesleki eğitim, toplum 

yararına çalışma ve staj programları gibi aktif işgücü programlarından 

yararlandırılacaktır. 

“Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri” projesi ile her yıl 200 bin kişi olmak 

üzere toplam 1 milyon işsiz eğitimden geçecek ve işe yerleştirilecektir. 

İşsizliği kalıcı bir şekilde çözmeyi amaçlayan 22 adet somut hedef ile 102 

politika ve tedbirden oluşan “Ulusal İstihdam Stratejisi” kararlılıkla 

uygulanacaktır. 

İşgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu ulusal meslek standartlarının tamamı 2012 

yılı sonuna kadar hazırlanacaktır. 

İŞKUR’a kayıtlı her işsizin bir “iş ve meslek danışmanı” olacak ve işsizlere birebir 

hizmet verilecektir. 

Mesleksiz tüm iş arayanlara mesleğe yönlendirme ve iş bulma hizmeti 

sunulacaktır. 

Bu amaçla, İŞKUR 2011 yılında 2.000, 2012 yılında da 2.000 olmak üzere toplam 

4.000 sözleşmeli “İş ve Meslek Danışmanı” istihdam edecektir. 

Avrupa Birliği standartları ve ILO normlarına uygun bir çalışma hayatı 

geliştirilecektir. 



 

Çalışanların örgütlenme ve toplu pazarlık haklarını düzenleyen 2821 sayılı 

Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunları 

ILO ve AB normları dikkate alınarak yeniden düzenlenecektir. 

Kamu görevlilerine verilen toplu sözleşme hakkının kullanılabilmesi için 4688 

sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununda gerekli yasal düzenlemeler 

yapılacaktır. 

 

Sendikal örgütlenme oranları ile toplu sözleşmeden yararlanma oranlarının 

2023 yılında AB ortalaması düzeyine çıkarılması hedeflenmektedir. 

 

 

İşletmelerin istihdam üzerindeki yükleri azaltılacaktır. 

Kadınların çalışma hayatına katılımını artırmak amacıyla, çocuk bakımevleri ve 

kreş hizmetleri için teşvik uygulamaları hayata geçirilecektir. 

 

Gençlerin, kadınların ve mesleki eğitim alan işsizlerin istihdamı halinde 54 aya 

kadar işveren sigorta prim payının devletçe karşılanması uygulaması 

sürdürülecektir. 

 

 

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkarılacaktır. 

Belirli bir dönem boyunca çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatına uyduğu 

tespit edilen işverenler için bu durumlarını gösteren ve ödüllendiren 

düzenlemeler yapılacaktır. 

VII. İŞSİZLİĞE YÖNELİK POLİTİKA ÖNERİLERİ 

Türkiye’de 2000’li yıllarda makroekonomik istikrar anlamında büyük ilerlemeler 

kaydedilmiş ve hızlı bir büyüme süreci yaşanmıştır. Ancak bu sürecin devamında 

temel yapısal kısıtları hafifletecek reformlara olan ihtiyaç belirginleşmeye başlamıştır. 

Bu yapısal kısıtların başında işsizlik gelmektedir. Geçen süre içinde işgücü piyasası 

reformu açısından sınırlı ilerlemeler kaydedilmiştir. Kayıtlı-kayıtdışı sektör arasındaki 

ücret ve istihdam farlılıkları sürmektedir. Kayıtlı sektördeki maliyetler yüksek olduğu için 

yaratılan istihdamın önemli bir bölümünün düşük kaliteli kayıtdışı sektöre yöneldiği 

görülmektedir. 

Buna göre Türkiye’de işsizlik oranını azaltmak ve işgücü piyasasındaki yapısal 

sorunları gidermek, önümüzdeki dönemde daha yüksek istihdam düzeyi ve üretkenlik 

artışı sağlamak için düzenleme yapılması gereken konular arasında; asgari ücret, 

kıdem tazminatı, sosyal güvenlik primleri ve esnek iş sözleşmeleri sıralanabilir. 

Oluşturulacak işgücü piyasasına yönelik önlemlerde işgücü piyasası 

düzenlemelerinin yeniden ele alınması, 

haftalık ortalama çalışma sürelerinin 

kısaltılması, bölgesel asgari ücrete geçilmesi, sosyal güvenlik katkılarının düşürülmeye 



devam edilmesi, 

beşeri sermayenin oluşturulması ve geliştirilmesi konuları ana 

belirleyicileri oluşturmaktadır. 

A. İşgücü Piyasası Düzenlemelerinin Yeniden Ele Alınması 

Hem sürekli hem de geçici işlerde istihdamı arttırmak için işgücü piyasası 

düzenlemeleri yeniden ele alınmalıdır. Daha az bozucu daha hafif düzenlemeler 

kayıtlı sektörde istihdam yaratım sürecini destekleyecektir. Reform, kıdem tazminatı 

maliyetini kıdem tazminatı fonu uygulamasına geçilerek azaltma ve geçici iş ile 

geçici iş istihdam bürolarının yaygınlaştırılması hususlarını içermelidir. Ayrıca 

uygulanabilir bazda daha esnek daha az maliyetli yasal istihdam şekillerini piyasaya 

tanıştırmak gerekmektedir. Yeni düzenlemelerin kayıtlı sektör ve kamu sektöründeki 

çalışanların yanısıra işgücüne yeni katılanları ve kadın işgücünü koruyucu yönde 

olmalıdır. Söz konusu yeni istihdam şekillerinin uygulanabilmesi için özel sektöre 

verilebilecek teşvikler üzerinde çalışılmalıdır. 

B. Haftalık Ortalama Çalışma Sürelerinin Kısaltılması 

Gelişmiş ülkelerin haftalık ortalama çalışma sürelerine bakıldığında söz konusu 

rakamların Türkiye’deki ortalama rakamların oldukça altında olduğu görülmektedir. 

İstihdam yaratmak ve işsizlik sorununa çözüm bulmak üzere ortalama çalışma 

sürelerinin azaltılması, fazla mesai yerine ilave istihdam yaratılması mevcut soruna 

alternatif bir çözüm yolu olabilecektir. 

Endüstrileşmiş Beş Ülkede Çalışma Süreleri, Verimlilik ve Kişi 

Başına GSMH Gelişmeleri (1870-1992) 

Amerika Almanya Japonya Fransa İngiltere 

Çalışma Süresi -46,3% -46,9% -36,3% -47,6% -50,0% 

Saat Başına Verimlilik 1287,6% 1734,7% 4352,2% 2127,9% 918,8% 

Kişibaşına Gayri Safi 

Milli Hasıla 918,6% 998,3% 2632,0% 967,1% 501,7% 

Kaynak: Bosh G. ve Lehndorff S.,Cambridge Journal of Economics, 2001 

Grafikte yer alan ülkelerde, kişi başına GSMH ve saat başına verimlilik artışının 

çalışma sürelerindeki düşüş ile birlikte gerçekleştiği görülmüştür. Örneğin Amerika’da 

1870-1992 döneminde çalışma sürelerinde meydana gelen yüzde 46’lık azalışla 

birlikte saat başına verimlilikte yüzde 1287’lik artış görülmüştür. 13 

Genel olarak bakıldığında, çalışma sürelerindeki indirim potansiyel olarak verimlilik 

artışına katkı yapmaktadır. İş organizasyonu ve üretim tekniği gibi faktörlerle bağlantılı 

olarak gerçekleştirilen çalışma saati düzenlemeleri ise verimliliği doğrudan 

13 “Working Time And Productivity”, International Labour Office, Haziran 2004 



artırmaktadır. Aşağıdaki üç ana husus işgücü üretkenliğine potansiyel katkı 

yapmaktadır: 

En azından kırk sekiz saati aşan uzun çalışma sürelerine yönelik düzenleme 

yapılmalıdır. 

Günlük, haftalık ve yıllık çalışma-dinlenme sürelerinin çalışan dostu olacak 

şekilde düzenlenmesi, anti-sosyal çalışma sürelerinin ve boşa geçen vaktin 

minimize edilmesi açısından önemli olmaktadır. 

Çalışan ihtiyaç ve tercihlerinin iş organizasyonuna yansıtılması da motivasyonu 

arttıracak bir husus olmaktadır. 

Bahsi geçen düzenlemelerin çalışanlara daha yüksek ücret verilmesine benzer 

etkiler yaptığı görülmektedir. 

C. Bölgesel Asgari Ücrete Geçilmesi 

Ülkelerin ekonomik, sosyal, kültürel gelişim düzeyleri ülke içindeki iller ve 

bölgeler arasında homojen bir dağılım göstermemektedir. Dolayısıyla aynı ülkenin 

farklı il ve bölgelerinde farklı insani gelişme düzeylerinin olduğunu söylemek yanıltıcı 

olmayacaktır. Ülke içindeki bölgeler arasında yaşam standardı, geçim ve işgücü 

piyasasındaki farklılıklar ise değişik ücretlendirmelere olanak tanımaktadır. 

Türkiye’nin doğu ve batı bölgeleri arasında gelir düzeyleri açısından büyük 

farklılıklar bulunmaktadır. Kişi başına GSYH düzeyi genel olarak bakıldığında batı 

bölgelerinde Türkiye ortalamasının epey üzerine çıkarken, doğu bölgelerinde Türkiye 

ortalamasının altında kalmaktadır. 

Hayata geçirilecek yeni bir reformla ulusal çapta tek bir asgari ücret yerine 

bölgelerdeki ortalama ücrete yakın asgari ücretler uygulanabilir. Bu kapsamda, 

yaşam standardı ve üretkenlik düzeyinin düşük olduğu bölgelerde, bölgesel asgari 

ücret uygulamasına geçilmesine izin verilmesi faydalı olabilir. 

D. Sosyal Güvenlik Katkılarının Düşürülmeye Devam Edilmesi 

Diğer ülkelere göre daha düşük olan emeklilik yaşı yüksek sosyal güvenlik 

primlerini zorunlu kılmaktadır. Son indirime rağmen zorunlu sosyal güvenlik katkı payları 

hala yüksektir. Söz konusu oranlar istihdam maliyetini arttırmakla birlikte brüt ve net 

gelirler arasındaki uçurumu arttırmakta, kayıt dışı ekonomi için ortam yaratmaktadır. 

Orta vadeli programla uyumlu olarak işveren sosyal güvenlik katkılarının düşürülmeye 

devam edilmesi gerekmektedir. 



E. Beşeri Sermayenin Oluşturulması ve Geliştirilmesi 

Beşeri sermayenin artırılması ve oluşturulması için iki ayaklı reform ve politikalar 

gerekmektedir. Öncelikle gelecek nesil işgücünü daha yüksek yeteneklerle 

donatmak için eğitim standartları geliştirilmelidir. Aynı zamanda da mevcut durumda 

düşük yetenekli işgücü havuzunun yetenek ve istihdam edilebilirlikleri artırılmalıdır. Bu 

amaçlar için eğitime erişim ve eğitim kalitesinin arttırılması önem arz etmektedir. Bu 

kapsamda yapılan ilköğretime, mesleki ve teknik okullara yönelik reformlar iyi bir 

başlangıç oluşturmaktadır. Ayrıca okulöncesi eğitimin beşeri sermaye formasyonuna 

sağladığı katkı örnek verilebilir. Eğitim sistemi, meslek liseleri ve işgücü piyasası 

arasındaki bağlantıyı artırmak için gerçekleştirilen girişimler de artırılmalıdır. Bir sonraki 

adımda ise işverenlerle yakın işbirliğini içeren yetenek artırıcı programlar yer almalıdır. 

Yakın zamanda bu alanlara ilişkin yapılan girişimler ümit vericidir. 

VIII. SONUÇ 

Türkiye işgücü piyasasının, diğer işgücü piyasalarından ayrışan bazı önemli 

yapısal özellikleri olduğu görülmektedir. Nüfus artış hızına bağlı büyüyen genç nüfus, 

kadın işgücüne katılımın düşük olması nedeniyle genel işgücüne katılım oranlarının 

düşük seyretmesi, lise altı eğitimlilerin toplam işgücünün yarısından fazlasını 

oluşturması, istihdamın sektörel dağılımında tarım sektörünün payının yüksek olması ve 

kayıtdışılığın 

yaygın olması ve birçok ülkede istihdam oranı yüzde 50’lerin 

üstündeyken, Türkiye’de hala söz konusu oranının yüzde 40’lar düzeyinde seyretmesi 

temel yapısal özellikler olarak ortaya konabilir. Bu yapısal özelliklerin ancak orta ve 

uzun vadeli tutarlı politikalarla çözülebileceği açıktır. 

İşgücü piyasasına yönelik önlemlerde 

işgücü piyasası düzenlemelerinin 

yeniden ele alınması, haftalık ortalama çalışma sürelerinin kısaltılması, bölgesel asgari 

ücrete geçilmesi, sosyal güvenlik katkılarının düşürülmeye devam edilmesi ve beşeri 

sermayenin oluşturulması ve geliştirilmesi temel politika hedefleri olarak öne 

çıkmaktadır. 

Sonuç olarak, Türkiye ekonomisinin temel hedefi, politika belgelerinde ortaya 

konulduğu gibi, makroekonomik istikrarın devamını sağlayarak uzun dönemde 

sürdürülebilir bir büyüme performansını yakalamaktır. Bu hedefe ulaşılabilmesi için 

Türkiye’de işsizlik oranını azaltmak ve işgücü piyasasındaki yapısal sorunları gidermek, 

önümüzdeki dönemde daha yüksek istihdam düzeyi ve üretkenlik artışı sağlamak 

öncelikli olarak ele alınmalıdır. İşsizlik ile mücadele ve nitelikli işgücü oluşturmak 

Türkiye’nin 2023 yolunda temel önceliklerinin başında gelmelidir. Dinamik ve genç bir 



nüfusa sahip Türkiye, işgücü piyasasına yönelik gerekli reformları zaman 

kaybetmeden yaparak sürdürülebilir büyüme ve kalkınmanın önünü açmalıdır. 

IX. 

KAYNAKLAR 

DİNÇCAĞ, A. ve DÜNDAR, H. S., “2008 Krizinin Kadın ve Erkek İşgücüne Etkileri”, 

TEPAV 

“Economic Surveys: Turkey”,OECD, 2010 

“İstikrar Ortamının ve Küresel Ekonomiye Entegrasyonun Türkiye’ye Getirdikleri: 

Yapısal Dönüşüm Süreci ve Riskler”, TEPAV 

Öz, S., “ İstihdamsız Büyüme Mi?”, Ekonomik Araştırmalar Forumu, Temmuz 2010 

“Regulatory Reforms to Unlock Long–Term Growth in Turkey”, OECD 

Working Paper 

“Society At a Glance, Key Findings: Turkey”, OECD 

Şenol, “İşsizliğin Psiko-Sosyal Sonuçları ve Türkiye Üzerine Muhtemel Etkileri” 

Tensel, A. ve Taşçı, H. M., “Hazard Analysis Of Unemployment Duration By 

Gender In Adeveloping Country: The Case Of Turkey”, TEK, Nisan 2010 

“Turkey Labor Market Study”, World Bank, Nisan 2006 

“Türkiye’de Kadınların İşgücüne Katılımı: Eğilimler, Belirleyici Faktörler ve Politika 

Çerçevesi”, DPT_World Bank, Kasım 2009 

“Working Time And Productivity”, International Labour Office, Haziran 2004 

“World Competitiveness Yearbook”, World Competitiveness Center, 2011 

“Yatırım Ortamının Değerlendirilmesi, Krizden Özel Sektör Öncülüğünde 

Büyümeye”, YOİKK Dünya Bankası, Mayıs 2010 

“2008 Krizinin Kadın Erkek İşgücüne Etkileri”, TEPAV

ARAÅTIRMA RAPORU TÃRKÄ°YE'DE Ä°ÅGÃCÃ PÄ°YASASI ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

ARAÅTIRMA RAPORU TÃRKÄ°YE'DE Ä°ÅGÃCÃ PÄ°YASASI ...