Náttúrufarskönnun vegna vegagerðar

NÁTTÚRUFRÆÐISTOFNUN ÍSLANDS 2003
Norðausturvegur um Melrakkasléttu
2 STAÐHÆTTIR
Eins og nafnið gefur til kynna er einkennandi landslag á Melrakkasléttu flatlendi og
eru stórir hlutar hennar grónar heiðar og hrauntaumar þar sem grágrýtisklappir og
jökulruðningshólar stinga upp kryppunni með jöfnu millibili. Hálendi er í suðri, á
Öxarfjarðarheiði, en á vesturströndinni eru einstaka smáfjöll og lágur en langur
móbergshryggur, Leirhafnarfjöll. Á austurströndinni er meira fjalllendi þar sem Fjallgarður
teygir sig norður frá Öxarfjarðarheiði og alla leið til sjávar austan við
Raufarhöfn. Auk þess er fjalllent alveg austast, við ströndina, en það svæði er utan við
rannsóknasvæðið og reyndar all afskekkt.
Úr Núpasveit á vesturströnd Melrakkasléttu er reiknað með að fyrirhugaður vegur
liggi upp á Hólaheiði um lítið skarð á milli tveggja lágra fella, Katastaðafjalls og
Könguhóls. Eftir að komið er upp á Hólaheiði mun vegurinn ýmist liggja um
Kerlingarhraun sem er fornt uppgróið hraun frá Rauðhólum á Öxarfjarðarheiði eða um
mishæðótt jökulruðningslandslag með grónum bollum og lautum eða smátjörnum og
afblásnum hólkollum. Sjálft Kerlingarhraun er ýmist slétt eða úfið og virðast þeir
hlutar þess gjallkenndari. Hér á miðhluta Melrakkasléttu eru Rauðhólar einu fellin eða
mishæðirnar sem eitthvað rísa upp yfir alla flatneskjuna. Hálendi eða önnur fjöll eru
öll ýmist vestan, sunnan eða austan við.
Austast á heiðinni er Ormarsá og Vatnastykki, mikið votlendissvæði sem að mestu er
sunnan við fyrirhugaða veglínu, en austan við ána mun hún liggja um velgróið, hólótt
flatlendi í nágrenni eyðibýlisins Krossavíkursels, að rótum Fjallgarðs. Fjallgarður er
gróðurlaus móbergshryggur sem teygir sig frá Öxarfjarðaheiði í suðri og alla leið í sjó
fram austan við Raufarhöfn. Fjallgarður er tindóttur og hlíðar hans eru víða brattar og
skriðurunnar. Yfir hann er ætlunin að vegurinn liggi um Hófaskarð ofan við Kollavík
á austurströnd Melrakkasléttu. Þaðan er hugmyndin að vegurinn liggi um flata mela
og hjalla neðan við Fjallgarð og suður á Fremri Háls við Stóra Viðarvatn. Á Fremri
Hálsi er land mishæðóttara og nokkuð um lægðir og lautir sem þó ætti að vera hægt að
sneiða hjá. Hugmyndir hafa verið upp um að fyrirhugaður vegur tengist núverandi
vegi um Fremri Háls á móts við norðurenda Stóra Viðarvatns.
Til norðurs neðan við Hófaskarð er hugmyndin að fyrirhugaður vegur tengist til
bráðabirgða núverandi vegi til Raufarhafnar í nágrenni Þernuvatns. Í framtíðinni er þó
fyrirhugaður vegur vestan við Fjallgarð niður með Ormarsá að vestan. Þarna mun
vegurinn sennilega að mestu fylgja tiltölulega flötum hrauntaumi Kerlingarhrauns alla
leið að núverandi þjóðvegi skammt frá Hóli og Raufarhafnarflugvelli. Gróðursæld er
víða mikil í hrauninu og sérstaklega við bakka Ormarsár. Er þarna víða ekki ósnoturt,
og landslag og útsýni mun fjölbreyttara en á flatlendinu inni á Hólaheiði. Á þessu
svæði mun að hluta veglínan liggja um vatnsverndarsvæði vatnsbóls Raufarhafnar.
6