Bồi dưỡng học sinh yếu, kém môn Hóa học thông qua sử dụng hệ thống bài tập phần phi kim hóa học lớp 10 Trung học phổ thông

www.twitter.com/daykemquynhon 

https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

www.daykemquynhon.blogspot.com 

MỤC LỤC 

Trang 

www.daykemquynhon.ucoz.com 

MailBox : nguyenthanhtuteacher@hotmail.com 

Trang phụ bìa...............................................................................................................i 

Lời cam đoan..............................................................................................................ii 

Lời cảm ơn.................................................................................................................iii 

Mục lục ........................................................................................................................ 1 

Danh mục ký hiệu, chữ viết tắt ................................................................................... 5 

Danh mục bảng, hình vẽ .............................................................................................. 6 

PHẦN I: MỞ ĐẦU .................................................................................................... 7 

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 7 

2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 8 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 8 

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ..................................................................... 9 

5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 9 

6. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 9 

6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận .................................................................... 9 

6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn ......................................................... 9 

6.3. Phương pháp xử lí thống kê .......................................................................... 9 

7. Giả thuyết khoa học ........................................................................................... 10 

8. Đóng góp mới của đề tài .................................................................................... 10 

9. Cấu trúc của đề tài ............................................................................................. 10 

PHẦN II. NỘI DUNG ............................................................................................. 11 

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................... 11 

1.1. Vấn đề phát triển nhận thức ............................................................................ 11 

1.1.1. Vấn đề cơ bản của nhận thức ................................................................... 11 

1.1.1.1. Con đường biện chứng của nhận thức ............................................... 11 

1.1.1.2. Diễn biến của quá trình nhận thức ..................................................... 11 

1.1.2. Năng lực nhận thức và những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức .. 12 

của học sinh qua môn Hóa học ........................................................................... 12 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÍ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

1.1.2.1. Năng lực nhận thức ............................................................................ 12 

1.1.2.2. Những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của học sinh ........... 13 

Diễn đàn hỗ trợ giáo dục : Đ/C 1000B Trần Hưng Đạo Tp Quy Nhơn 

Người sáng lập : Nguyễn Thanh Tuấn - Chủ quản tài nguyên : Nguyễn Thanh Tú 

ST&GT bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

1 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial







1.2. Bài tập hóa học theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém ..................................... 14 

1.2.1. Khái niệm bài tập hóa học ........................................................................ 14 

1.2.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học ...................................................... 15 

1.2.3. Phân loại bài tập hóa học .......................................................................... 16 

1.2.4. Sử dụng bài tập theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém .............................. 17 

1.3. Điều tra thực trạng sử dụng bài tập trong giảng dạy hóa học ở trường .......... 21 

THPT ( Mẫu phiếu đánh giá được trình bày trong mục lục) ................................. 21 

1.3.1. Mục đích điều tra ...................................................................................... 21 

1.3.2. Nội dung – Phương pháp – Đối tượng – Địa bàn điều tra ....................... 21 

1.3.3. Kết quả điều tra ........................................................................................ 22 

1.3.3.1. Ý kiến giáo viên ................................................................................. 22 

1.3.3.2. Ý kiến của học sinh ............................................................................ 23 

1.3.3.3. Biểu hiện của HS yếu, kém ................................................................ 24 

1.3.3.4. Nguyên nhân dẫn đến HS yếu, kém ................................................... 25 

CHƯƠNG 2: BỒI DƯỠNG HỌC SINH YẾU, KÉM MÔN HÓA HỌC 

THÔNG QUA SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM HÓA HỌC 

LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .................................................................. 26 

2.1. Nội dung cấu trúc chương trình hóa học lớp 10 THPT phần phi kim ............ 26 

2.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập hóa học củng cố và phát triển ........... 26 

kiến thức cho học sinh yếu, kém............................................................................ 26 

2.2.1. Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học .................. 26 

2.2.2. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính chính xác, khoa học ........................ 26 

2.2.3. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng ..................... 27 

2.2.4. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính vừa sức ............................................ 27 

2.2.5. Hệ thống bài tập phải củng cố kiến thức cho học sinh ............................. 28 

2.2.6. Hệ thống bài tập phải phát huy tính tích cực nhận thức, năng lực ........... 28 

sáng tạo củahọc sinh ........................................................................................... 28 

2.3. Quy trình thiết kế hệ thống bài tập hóa học bồi dưỡng học sinh yếu, kém .... 28 


2.3.1. Xác định mục đích của hệ thống bài tập ................................................. 28 

2.3.2. Xác định nội dung hệ thống bài tập ......................................................... 28 




2 









2.3.3. Xác định loại bài tập, các kiểu bài tập ...................................................... 29 

2.3.4. Thu thập thông tin để soạn hệ thống bài tập bồi dưỡng học sinh yếu, ..... 29 

kém phần phi kim hóa học lớp 10 THPT ........................................................... 29 

2.3.5. Tiến hành soạn thảo bài tập ...................................................................... 30 

2.3.6. Tham khảo, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp ........................................... 30 

2.4. Hệ thống bài tập hóa học chương nhóm Halogen .......................................... 30 

2.4.1. Kiến thức trọng tâm chương nhóm Halogen ............................................ 30 

2.4.2. Hệ thống bài tập vận dụng ....................................................................... 32 

2.4.2.1. Bài tập tự luận .................................................................................... 32 

2.4.2.2. Bài tập trắc nghiệm khách quan ......................................................... 46 

2.5. Hệ thống bài tập hóa học chương nhóm Oxi – Lưu huỳnh ............................ 51 

2.5.1. Kiến thức trọng tâm chương nhóm Oxi – Lưu huỳnh .............................. 51 

2.5.1.1. Oxi ...................................................................................................... 51 

2.5.1.2. Lưu huỳnh .......................................................................................... 51 

2.5.2. Hệ thống bài tập vận dụng ........................................................................ 52 

2.5.2.1. Bài tập tự luận .................................................................................... 52 

2.5.2.2. Bài tập trắc nghiệm khách quan ........................................................ 66 

2.6. Phương pháp sử dụng hệ thống bài tập phần hóa phi kim lớp 10 trong ......... 71 

dạy học theo hướng dạy bồi dưỡng học sinh yếu, kém ......................................... 71 

2.6.1. Sử dụng bài tập trong bài dạy truyền thụ kiến thức mới .......................... 72 

2.6.2. Sử dụng bài tập giúp HS yếu kém rèn luyện một số kĩ năng cơ bản ....... 73 

2.6.3. Sử dụng bài tập hóa học giúp học sinh rèn luyện kĩ năng thực hành ....... 75 

2.6.4. Sử dụng BTHH nhằm phát triển năng lực tư duy sáng tạo cho HS ......... 80 

2.6.5. Sử dụng bài tập trong kiểm tra đánh giá .................................................. 83 

2.7. Một số giáo án sử dụng bài tập hóa học theo hướng dạy học bồi dưỡng ....... 84 

học sinh yếu kém ................................................................................................... 84 

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................................. 85 

3.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................... 85 


3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ................................................................................... 85 

3.3. Địa bàn và thời gian thực nghiệm sư phạm .................................................... 85 




3 









3.4. Tiến hành thực nghiệm ................................................................................... 85 

3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................................ 86 

3.5.1. Tính các tham số thống kê ........................................................................ 87 

3.5.2. Xử lý kết quả thực nghiệm ....................................................................... 88 

3.5.3. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm ................................................... 92 

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................. 94 

I. Kết luận .............................................................................................................. 95 

II. Kiến nghị ........................................................................................................... 94 

1. Đối với sở giáo dục và đào tạo ....................................................................... 94 

2. Đối với trường THPT ..................................................................................... 95 

3. Đối với giáo viên ............................................................................................ 95 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 96 

PHỤ LỤC (có đĩa đính kèm) 





4 









DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT 

STT Viết tắt Viết đầy đủ 

1 BTHH Bài tập hóa học 

2 GV Giáo viên 

3 Đktc Điều kiện tiêu chuẩn 

4 HS Học sinh 

5 PA Phương án 

6 PPDH Phương pháp dạy học 

7 PP Phương pháp 

8 PTHH Phương trình hóa học 

9 TL Tự luận 

10 THCS Trung học cơ sở 

11 THPT Trung học phổ thông 

12 TN Trắc nghiệm 

13 TNSP Thực nghiệm sư phạm 

14 TT Thứ tự 





5 









DANH MỤC BẢNG VẼ HÌNH VẼ 

BẢNG 

Bảng 1.1. Nguyên nhân học sinh yếu kém. ......................................................................... 22 

Bảng 1.2. Biểu hiện của học sinh yếu, kém..............................................................23 

Bảng 1.3.Tỉ lệ % ý kiến của HS về môn Hóa học .............................................................. 23 

Bảng 1.4. Tỉ lệ % phản ánh mức độ hoạt động học tập của học sinh ........................... 24 

Bảng 3.1. Bảng phân phối tần số ............................................................................................ 86 

Bảng 3.2. Bảng tổng hợp kết quả kiểm tra ........................................................................... 86 

Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất ......................................................................................... 88 

Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất lũy tích ......................................................................... 89 

Bảng 3.5. Tần số, tần suất theo loại ....................................................................................... 90 

Bảng 3.6. Bảng tổng hợp tham số đặc trưng ....................................................................... 92 

HÌNH 

Hình 3.1. Đường lũy tích bài kiểm tra số 1 .......................................................................... 89 

Hình 3.2. Đường lũy tích bài kiểm tra số 2 .......................................................................... 89 

Hình 3.3. Đường lũy tích bài kiểm tra số 1+2..................................................................... 90 

Hình 3.4. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 1 .................................................................. 91 

Hình 3.5. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 2 .................................................................. 91 

Hình 3.6. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 1+2...................................................91 





6 







PHẦN I: MỞ ĐẦU 



1. Lý do chọn đề tài 

Từ ngàn xưa ông cha ta đã biết đề cao tinh thần tự học. Một trong những tấm 

gương sáng về tinh thần ấy là Bác Hồ, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. 

Trong giai đoạn hiện nay, để hội nhập với xu thế phát triển chung của thế giới, 

của thời đại, một yêu cầu hết sức cấp bách đang đặt ra với nền giáo dục nước ta là 

phải liên tục đổi mới, hiện đại hóa nội dung phương pháp dạy học. Giáo dục phải 

tạo ra những con người có năng lực tự học, tự đánh giá, có khả năng hòa nhập và 

thích nghi với cuộc sống luôn biến đổi. Luật Giáo dục năm 2005 với các quy định 

cụ thể hơn về mục tiêu, nội dung, phương pháp, chương trình giáo dục cấp trung 

học phổ thông, trong đó yêu cầu “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy 

tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh; Phù hợp với đặc điểm của 

từng lớp học, từng môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc 

theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình 

cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. 

Trước những yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học cùng tấm gương sáng là Bác 

Hồ, người giáo viên luôn phải sáng tạo trong cách triển khai và xây dựng hoạt động 

học tập cho HS, vận dụng một cách linh hoạt các phương pháp dạy học sao cho phù 

hợp với từng kiểu bài lên lớp và phù hợp với từng đối tượng HS. 

Thực tế giáo dục trong nhiều năm cho thấy hóa học cũng như các môn học khác 

đang góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng toàn diện trường phổ thông. 

Tuy nhiên, thực tế chất lượng nắm vững kiến thức của HS vẫn chưa tốt. Hiệu quả 

dạy và học vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của giáo dục. Đặc biệt là phát huy tính 

tích cực, tự học của HS, việc rèn luyện và bồi dưỡng năng lực nhận thức, năng lực 

giải quyết vấn đề, năng lực tư duy và năng lực tự học của HS chưa được chú ý đúng 

mức. Do đó, tình trạng HS yếu, kém vẫn còn tồn tại trong từng lớp học, cấp học. 


Làm thế nào để khắc phục được tình trạng HS yếu kém. Đó luôn là vấn đề quan tâm 

của toàn ngành giáo dục, là vấn đề trăn trở lớn trong mỗi giáo viên đặc biệt là trong 

giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, mà bài 




7 









tập hóa học được coi là phương tiện cơ bản để dạy học và vận dụng kiến thức hóa 

học để giải quyết các nhiệm vụ học tập. 

Trong dạy học hóa học, bài tập vừa là mục đích, vừa là nội dung và cũng là 

phương pháp dạy học có hiệu quả cao. BTHH không những cung cấp cho HS kiến 

thức, phương tiện rèn luyện kỹ năng, vận dụng, sáng tạo của HS. Sự phát hiện và 

tìm ra lời giải và tìm ra đáp số mang lại niềm vui sướng, gây hứng thú học tập. 

Như vậy, BTHH có vai trò hết sức quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào 

tạo và việc sử dụng BTHH theo hướng tích cực góp phần đáng kể trong việc hình 

thành phương pháp dạy học tích cực, năng lực tự học, tính sáng tạo, năng lực tự giải 

quyết vấn đề và năng lực tự học tập suốt đời của HS. 

Các HS trong cùng một lớp được hưởng một môi trường học tập như nhau: GV 

giảng dạy, tài liệu, điều kiện học tập giống nhau. Vậy tại sao lại có sự khác biệt về 

năng lực học tập giữa các HS trong lớp học. Nguyên nhân nào? Từ phía GV giảng 

dạy, điều kiện học tập nhà trường, sự tác động của gia đình, bạn bè, xã hội hay từ 

phía bản thân HS. Là một giáo viên hóa học THPT, tôi nhận thấy đây là hướng 

nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và thiết thực góp phần tích cực vào việc đổi mới 

phương pháp dạy học ở trường THPT. Vì vậy tôi đã chọn đề tài: 

“Bồi dưỡng học sinh yếu, kém môn Hóa học thông qua sử dụng hệ thống bài 

tập phần phi kim hóa học lớp 10 Trung học phổ thông” 

2. Mục đích nghiên cứu 

Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học phần phi kim lớp 10 theo hướng 

Bồi dưỡng HS yếu, kém môn Hóa học thông qua việc sử dụng hệ thống bài tập phần 

phi kim hóa học 10 nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học 

trường THPT. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động nhận thức học tập, bài tập hóa học và 

dạy học theo hướng tích cực trong trường THPT. 

- Nghiên cứu và sử dụng các dạng BTHH phần phi kim lớp 10 THPT đã được 


xây dựng theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém môn Hóa học. 

- TNSP để đánh giá kết quả của đề tài. 




8 









4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 

+ Đối tượng nghiên cứu: Bồi dưỡng HS yếu, kém môn Hóa học thông qua 

việc sử dụng hệ thống bài tập phần phi kim hóa học 10 THPT. 

+ Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hóa học ở trường THPT. 

5. Phạm vi nghiên cứu 

- Nội dung: Hệ thống câu hỏi lý thuyết và các dạng bài tập hóa học phần phi kim 

lớp 10 THPT. 

- Địa bàn: Một số trường THPT Thị xã Long Khánh tỉnh Đồng Nai. 

- Thời gian: 5/2016 đến 4/2017. 

6. Phương pháp nghiên cứu 

6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 

- Đọc và nghiên cứu các nguồn tài liệu để xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. 

- Nghiên cứu nội dung chương trình hóa học phổ thông để từ đó đi sâu vào phần 

phi kim hóa học lớp 10 THPT. 

- Lựa chọn, xây dựng các dạng bài tập phần hóa học phi kim theo hướng phát 

triển của bài tập hóa phổ thông sao cho phù hợp với từng đối tượng HS. 

- Phân tích, tổng hợp hệ thống hóa lý thuyết, phân dạng và phương pháp giải bài 

tập hóa học theo hướng từ cơ bản đến nâng cao. 

6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

- Tìm hiểu, điều tra về tình hình học tập bộ môn Hóa học phổ thông cũng như 

hướng ra đề thi môn Hóa học của bộ để đưa ra các dạng BTHH, phương pháp sử 

dụng BTHH trong dạy học THPT. 

- Trao đổi kinh nghiệm với GV hóa học về hệ thống bài tập đã lựa chọn và 

phương pháp sử dụng trong dạy học hóa học. 

- TNSP, kiểm nghiệm tính phù hợp tùy theo điều kiện hệ thống bài tập và tính 

hiệu quả của các đề xuất về phương pháp sử dụng chúng trong dạy học. 

6.3. Phương pháp xử lí thống kê 

Dùng phương pháp toán học thống kê để xử lí kết quả TNSP. 





9 









7. Giả thuyết khoa học 

Nếu nghiên cứu phát hiện nguyên nhân HS yếu, kém và sử dụng các phương 

pháp dạy học nhằm bồi dưỡng HS yếu, kém môn Hóa học thông qua dạy học sử 

dụng hệ thống bài tập phần phi kim hóa học lớp 10 THPT thì sẽ góp phần nâng cao 

hiệu quả việc dạy và học môn Hóa học lớp 10 THPT cho HS yếu, kém. 

8. Đóng góp mới của đề tài 

- Xây dựng và lựa chọn các dạng bài tập hóa học phần hóa phi kim lớp 10 theo 

hướng phát triển của BTHH hiện nay kết hợp dạy học tích cực nhằm tích cực hóa 

hoạt động học tập của HS. 

- Phân tích những nội dung mới và khó trong phần hoá phi kim lớp 10 làm cơ sở 

cho việc xây dựng lựa chọn bài tập hóa học và đề xuất phương pháp sử dụng bài 

tập trong dạy học, sao cho HS nắm được bản chất hóa học, nhằm cải thiện và nâng 

cao kiến thức hóa học của HS giúp HS hình thành được khả năng tư duy trừu tượng 

cái mà các em thường hay gặp phải khi giải BTHH. 

9. Cấu trúc của đề tài 

Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn được trình 

bày trong 3 chương: 

- Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. 

- Chương 2. Bồi dưỡng học sinh yếu, kém môn Hóa học thông qua sử dụng hệ 

thống bài tập phi kim hóa học lớp 10 THPT. 

- Chương 3. Thực nghiệm sư phạm. 





10 









PHẦN II: NỘI DUNG 

Chương 1 

CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 

1.1. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC 

1.1.1. Vấn đề cơ bản của nhận thức [3], [22], [19] 

1.1.1.1. Con đường biện chứng của nhận thức 

Theo triết học, chủ nghĩa duy vật biện chứng đã khẳng định rằng: Nhận thức là 

sự phản ánh hiện thực khách quan và các quy luật của nó vào đầu óc con người. Sự 

phản ánh đó là một quá trình vận động và phát triển không ngừng. Quá trình vận 

động này tuân theo quy tắc riêng nổi tiếng của Lênin: “Từ trực quan sinh động để tư 

duy trừu tượng và tư duy trừu tượng đến thực tiễn. Đó là con đường biện chứng của 

sự nhận thức chân lý, nhận thức hiện thực khách quan”. Khi bàn về con đường biện 

chứng của quá trình nhận thức, Lênin đã khẳng định rằng. Con đường nhận thức 

không phải là con đường thẳng, vì rằng con đường nhận thức rất phức tạp và quanh 

co. Trong quá trình phát triển vô tận của nhận thức, thông qua việc nảy sinh mâu 

thuẫn và giải quyết mâu thuẫn, là cho con người càng gần với tự nhiên nhưng không 

bao giờ có thể thâu tóm trọn vẹn, hoàn toàn về nó. 

1.1.1.2. Diễn biến của quá trình nhận thức 

Cũng theo Lênin: “Trực quan sinh động, tư duy trừu tượng và thực tiễn là 3 yếu 

tố của một quá trình thống nhất”. Do đó quá trình nhận thức có thể được xem như 2 

giai đoạn: 

- Giai đoạn nhận thức cảm tính (trực quan sinh động): Là giai đoạn nhận thức 

trực tiếp các sự vật hiện tượng ở mức độ thấp, chưa đi vào bản chất. Giai đoạn này 

có mức độ cảm giác và biểu tượng. 

- Giai đoạn tư duy trừu tượng: Là giai đoạn cao của quá trình nhận thức (lý tính). 

Dựa vào những tài liệu cảm tính ý phong phú đã có ở giai đoạn đầu trên cơ sở của 


thực tiễn được lặp đi lặp lại nhiều lần, nhận thức chuyển lên một giai đoạn cao. Khi 

đó trong đầu óc con người này sinh ra các hoạt động tư duy như: phân tích, tổng 




11 









hợp, so sánh, trừu tượng hóa và khái quát hóa, tạo ra khái niệm rồi vận dụng khái 

niệm để phán đoán và suy lý thành hệ thống lý luận. 

- Thực tiễn, theo Lênin: “Thực tiễn là cơ sở nhận thức. Vì nó không những có ưu 

điểm là phổ biến mà còn có ưu điểm thể hiện trực tiếp”. Mặt khác thực tiễn còn là 

một tiêu chuẩn để xác định chân lý. Tất cả những biểu hiện của con người được 

kiểm nghiệm trở lại trong thực tiễn mới trở nên sâu sắc và vững chắc được. Thông 

qua hoạt động thực tiễn thì trình độ nhận thức của con người càng ngày càng phong 

phú và trở thành hệ thống lý luận. 

1.1.2. Năng lực nhận thức và những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức 

của học sinh qua môn Hóa học [2], [4], [5], [9], [13], [22] 

1.1.2.1. Năng lực nhận thức 

Năng lực nhận thức được đánh giá qua việc thực hiện các thao tác tư duy: Phân 

tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, được chia thành bốn trình độ nắm vững kiến 

thức, kỹ năng và bốn cấp độ năng lực tư duy. 

- Bốn trình độ nắm vững kiến thức kĩ năng: 

+ Bậc một là trình độ tìm hiểu hay ghi nhớ sự kiện, học sinh nhận biết xác 

định, phân biệt những kiến thức cần tìm. 

+ Bậc hai là trình độ tái hiện tức là tái hiện lại thông báo theo trí nhớ. 

+ Bậc ba là trình độ vận dụng tức là vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong 

các tình huống quen thuộc. 

+ Bậc bốn là trình độ biến hóa tức là biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn 

trong những đối tượng quen thuộc đã bị biến đổi hoặc chưa quen biết. 

- Bốn cấp độ của năng lực tư duy: 

+ Tư duy cụ thể là suy luận từ thực thể cụ thể này đến thực thể cụ thể khác. 

+ Tư duy logic là suy luận theo một chuỗi có logic khoa học có phê phán có 

nhận xét có sự diễn đạt các quá trình giải quyết vấn đề theo một logic chặt chẽ. 

+ Tư duy hệ thống là suy luận một cách có hệ thống có cách nhìn bao quát hơn 

khái quát hơn về một vấn đề. 


+ Tư duy trừu tượng là biết suy luận vấn đề một cách sáng tạo ngoài khuôn 

khổ định sẵn. 




12 









Với bộ môn Hóa học thì nét đặc thù là bộ môn khoa học tự nhiên, lại là môn 

khoa học lí thuyết gắn liền với thực nghiệm. Quá trình nhận thức của học sinh trong 

bộ môn Hóa học được thể hiện qua việc quan sát, mô tả, giải thích các hiện tượng 

hóa học, phân tích một hiện tượng phức tạp thành những bộ phận thành phần, xác 

lập mối quan hệ định tính và định lượng của các hiện tượng, đoán trước hệ quả lí 

thuyết và áp dụng kiến thức của mình. 

1.1.2.2. Những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của học sinh 

Dạy học và phát triển nhận thức cho học sinh là hai quá trình liên quan mật thiết 

với nhau. Thực hiện mục tiêu phát triển đòi hỏi phải xác định được các nhiệm vụ 

tương ứng của nó. Nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của HS được giải quyết 

cùng với nhiệm vụ trí dục và đức dục. Trong dạy học hóa học nhiệm vụ phát triển 

năng lực nhận thức cho HS được thực hiện thông qua các nhiệm vụ cụ thể như sau: 

+ Phát triển trí nhớ và tư duy: Như ta đã biết, dạy học tiến hành hiệu quả hơn 

khi có sự định hướng trước của HS. Đặc biệt quan trọng là sự phát triển trí nhớ và 

tư duy của HS vì thiếu nó thì không nắm được cơ sở lí thuyết hiện đại của hóa học. 

Sự phát triển trí nhớ và tư duy được thực hiện một cách có hiệu quả nhất thông qua 

quá trình hoạt động nhận thức tích cực của việc học ở từng khâu, từng hoạt động 

của quá trình dạy học hóa học. 

+ Rèn luyện toàn diện trong từng giai đoạn phát triển các kĩ năng khái quát trí 

tuệ và thực nghiệm hóa học: Hoạt động nhận thức hóa học bao gồm nhiều hoạt động 

học tập để nắm vững kiến thức hóa học. Ví dụ như tiến hành thí nghiệm hóa học, 

phân tích tổng các chất, mô tả bằng kí hiệu và biểu đồ,... 

Kĩ năng là kết quả của sự nắm vững kiến thức. Thực nghiệm hóa học là biện 

pháp quan trọng để tiếp thu hóa học một cách có hiệu quả cùng với các kĩ năng trí 

tuệ như: Các thao tác so sánh, phân tích, tổng hợp, suy diễn, qui nạp, loại suy,…Các 

kĩ năng này được hình thành trong quá trình dạy học hóa học, được phát triển và 

khái quát ở dạng chung nhất và dễ dàng được chuyển thành năng lực học tập. Sự rèn 

luyện toàn diện từng giai đoạn các kĩ năng khái quát trí tuệ và thực nghiệm hóa học 


là nhiệm vụ quan trọng của việc phát triển học sinh. 




13 









Tích cực hóa tất cả các hoạt động nhận thức của học sinh: Trong quá trình dạy 

học hóa học HS cần phải phát triển cả hoạt động nhận thức tái hiện, sao chép và 

hoạt động tích cực, chủ động bằng sự kết hợp một cách hợp lí phương tiện và 

phương pháp dạy học. Sự kết hợp hai phương pháp này giúp giáo viên tích cực hóa 

được các dạng nhận thức cho HS từ đơn giản đến phức tạp. Thực tế đã xác nhận 

rằng sự dạy học hóa học theo phương pháp dạy học nêu vấn đề sẽ là tăng tính tích 

cực nhận thức của HS vì trong các bước đi của dạy học nêu vấn đề - Orixtic, HS 

tích cực bắt tay vào hoạt động độc lập tìm kiếm kiến thức một cách sáng tạo. 

Thường xuyên phát triển hứng thú nhận thức của HS: Trong lí luận dạy 

học chỉ ra rằng hứng thú, nhận thức là nguyên nhân – động cơ đầu tiên của hoạt 

động nhận thức trong HS. Lý thuyết về giáo dục học và cả các nghiên cứu về 

phương pháp dạy học chỉ ra rằng nếu không phát triển hứng thú của HS với hóa học 

thì năng lực nhận thức của HS sẽ giảm đột ngột. GV phải làm cho HS hiểu rõ mục 

đích, ý nghĩa các hoạt động của mình từ đó mới hình thành động cơ học tập. Việc 

kích thích hứng thú nhận thức của HS được thực hiện bằng cách nghiên cứu các 

kiến thức lý thuyết xen kẽ với thí nghiệm, tăng cường mối quan hệ giữa lý thuyết 

với thực tế, sử dụng tích cực các thí nghiệm với tư liệu lịch sử hóa học, tính hấp dẫn 

của các tình huống và tính chất của nguyên tố, tăng cường mối quan hệ liên môn… 

Tăng cường mức độ phức tạp của hoạt động nhận thức học tập: Quy luật 

tâm lý học về sự thống nhất hoạt động và nhận thức đã tạo ra các điều kiện để nâng 

cao tính tích cực và tự giác của HS trong quá trình giảng dạy. Trước hết là thường 

xuyên đưa ra các ý nghĩa và khả năng hoạt động, đặt ra mục đích học tập rõ ràng và 

đưa HS vào hoạt động nhận thức hóa học và dần dần nâng cao tính độc lập của HS 

trong học tập. 

1.2. BÀI TẬP HÓA HỌC THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG HS YẾU, KÉM 

[10], [11], [12], [14], [18], [23] 

1.2.1. Khái niệm bài tập hóa học 

Bài tập hóa học, đó là các vấn đề về lý thuyết, thực tiễn về ngành khoa học hóa 


học được mô hình hóa trong các dữ kiện của các dạng BTHH đặt ra cho HS dưới 




14 









dạng câu hỏi, bài toán và trong khi tìm lời giải đáp, HS sẽ tiếp thu được những kiến 

thức hóa học. 

Như vậy, BTHH bao gồm cả câu hỏi và bài toán hóa học được sử dụng như là 

các vấn đề hoặc các tình huống học tập để HS vận dụng kiến thức đã có cùng với 

hoạt động tư duy để giải quyết, tìm ra những kiến thức mới và cả PP nhận thức, giải 

quyết vấn đề, là những bài tập được lựa chọn cần phù hợp với nội dung học tập. Để 

giải được những bài tập này, người HS phải biết suy luận logic dựa vào những kiến 

thức đã học, phải sử dụng những hiện tượng hóa học, những khái niệm, định luật, 

học thuyết, phép toán, cách tư duy sáng tạo và phương pháp nhận thức khoa học. 

Bài tập và lời giải là nguồn tri thức mới cho HS trong hoạt động nhận thức. 

1.2.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học 

- Trong thực tiễn dạy học ở trường phổ thông, BTHH giữ vai trò rất quan trọng 

trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, nó vừa là mục đích, vừa là nội dung, lại vừa 

là phương pháp dạy học hiệu nghiệm. Hơn nữa, BTHH góp phần to lớn trong việc 

dạy học hóa học tích cực khi: 

+ BTHH là nguồn kiến thức để HS tìm tòi phát hiện kiến thức, kĩ năng. 

+ Mô phỏng một số tình huống thực của đời sống thực tế. 

+ BTHH được nêu như là tình huống có vấn đề để đưa HS vào quá trình nhận 

thức học tập tích cực. 

+ BTHH là một nhiệm vụ học tập cần giải quyết để rèn luyện cho HS năng lực 

giải quyết vấn đề. 

Như vậy, BTHH được coi là phương tiện hiệu nghiệm cơ bản nhất để HS vận 

dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, sản xuất, biến kiến thức đã tiếp thu 

được thành kiến thức của mình. Giúp HS đào sâu, mở rộng kiến thức đã học một 

cách sinh động, phong phú và hấp dẫn. Đồng thời còn là phương tiện để ôn tập, 

củng cố, hệ thống hóa kiến thức một cách tốt nhất. BTHH giúp HS sáng tạo, năng 

động trong học tập phát huy khả năng suy luận tích cực của HS và hình thành 

phương pháp tự học hợp lí. BTHH là phương tiện để kiểm tra đánh giá kiến thức kĩ 


năng của HS một cách chính xác. Đồng thời còn rèn luyện cho HS tính kiên nhẫn, 

trung thực trong lao động, học tập, tính sáng tạo khi xử lí các vấn đề đặt ra. 




15 









Như vậy, viêc nghiên cứu sử dụng bài tập theo hướng tích cực nhằm nâng cao 

chất lượng dạy-học hóa học ở trường phổ thông là cần thiết và rất thiết thực. 

1.2.3. Phân loại bài tập hóa học [16], [21], [23], [25] 

Có nhiều cách phân loại BTHH nhưng phổ biến hơn cả là dựa vào nội dung bài 

tập mà phân chia thành 4 dạng BT: 

+ Bài tập định tính. 

+ Bài tập định lượng. 

+ Bài tập thực nghiệm. 

+ Bài tập tổng hợp. 

* Trong mỗi dạng BT trên phân thành các mức độ: Nhận biết, thông hiểu, vận 

dụng thấp, vận dụng cao. 

a) Bài tập định tính: Là các dạng BT nhận thức có sự liên hệ với sự quan sát 

giải thích các hiện tượng hóa học, sự điều chế các chất cụ thể, xác định thành phần 

hóa học các chất và phân biệt chúng, tách hỗn hợp, trắc nghịêm. 

b) Bài tập định lượng: Là dạng bài tập hóa học có tính chất toán học (cần dùng 

các kĩ năng toán học để giải) và tính chất hóa học (cần đúng kiến thức hóa học). 

- Các dạng bài tập định lượng: 

+ Tính theo công thức, phương trình hóa học. 

+ Tính toán với các chất khí: Tỉ trọng, thể tích, phương trình trạng thái... 

- Bài toán hóa học có liên quan đến dung dịch. 

c) Bài tập thực nghiệm 

+ Quan sát thí nghiệm, mô tả hiện tượng giải thích. 

hóa học. 

+ Điều chế chất. 

+ Làm thí nghiệm thể hiện tính chất đặc biệt của một chất và thể hiện quy luật 

+ Nhận biết tách các chất. 

d) Bài tập tổng hợp: Là những dạng BT có cả yếu tố định tính và định lượng 

trong quá trình giải như: Tính theo phương trình, tính hiệu suất, xác định chất, bài 


tập biện luận phát triển tư duy cho học sinh. 




16 









1.2.4. Sử dụng bài tập theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém [26] 

Theo phương hướng bồi dưỡng HS yếu, kém ta có thể sử dụng BTHH như là 

nguồn kiến thức giúp học sinh tìm tòi, nghiên cứu để rút ra kiến thức mới hình 

thành khái niệm, thông qua bài tập dạy học sinh cách giải quyết vấn đề, ta có thể 

xem xét một vài ví dụ về phương pháp sử dụng BTHH theo hướng này. 

a) Sử dụng bài tập hóa học để hình thành khái niệm 

+ Khi hình thành khái niệm liên kết ion ta có thể sử dụng bài tập sau: 

Ví dụ: Cho các chất ion NaCl, KCl, MgCl 2 

- Hãy cho biết hợp chất trên được tạo bởi các ion nào? 

- Hãy mô tả phương trình ion tạo ra các hợp chất đó? 

- Liên kết trong phân tử NaCl, KCl, MgCl 2 là liên kết ion, vậy em có thể định 

nghĩa thế nào là liên kết ion? 

b) Sử dụng câu hỏi bài tập giúp HS tích cực vận dụng kiến thức vào thực tế 

Ví dụ 1: Muối ăn NaCl có lẫn tạp chất BaCl 2 , MgCl 2 , NaI làm thế nào loại bỏ các 

tạp chất trên? 

Phương hướng chung 

- Phân tích đề bài: cho cái gì? Yêu cầu 

gì? Tìm mối liên hệ giữa cái đã biết và 

cái chưa biết? 

- Tìm các chất tối ưu nhất. Xác định chất 

và biện pháp cụ thể. 

Hoạt động cụ thể 

- Cho muối NaCl có lẫn tạp chất yêu cầu 

loại bỏ tạp chất. 

- Các muối có gốc clorua, gốc iotua, các 

kim loại Na, Ba, Mg trong muối. 

- Dùng muối Na 2 CO 3 dư để loại bỏ 

BaCl 2 và MgCl 2 , dùng HCl dư để loại 

Na 2 CO 3 . 

- Dùng clo dư để loại hết NaI. 

* Cách làm: 

+ Bước 1: Cho Na 2 CO 3 dư vào hỗn hợp 

trên khuấy đều, lọc bỏ kết tủa. Tách các 

ion Ba 2+ , Mg 2+. 


+ Bước 2: Cho dung dịch HCl dư vào 

dung dịch. Tách bỏ Na 2 CO 3 dư. 




17 









+ Bước 3: Sục khí clo vào dung dịch thu 

được, sau đó đun nóng nhẹ ta thu được 

NaCl. Tách bỏ ion I - , Cl 2 dư. 

* Kết luận: Đã loại bỏ được tạp chất. 

Ví dụ 2: Trong khí thải của một nhà máy có các khí độc sau: HCl, Cl 2 , SO 2 , CO. 

Hãy nêu biện pháp để xử lí các chất thải đó bằng phương pháp hóa học? 

Phương pháp chung 

- Phân tích đề bài: cho cái gì? Yêu cầu 

gì? Tìm mối liên hệ giữa cái đã biết và 

cái chưa biết. Phân loại chất và xác định 

tính chất của chúng. 

- Tìm phương pháp xử lí: Tác dụng với 

chất khác tạo thành chất ít hoặc không 

độc hại. 

- Xác định các chất và biện pháp cụ thể. 


- Cho các khí độc hại, yêu cầu xử lí chất 

thải. 

- Các chất có tính axít khi tan trong 

nước: HCl, Cl 2 , SO 2 

- Chất có tính khử : CO. 

- Dùng chất khử có tính kiềm và chất 

khử có tính oxi hóa. 

- Dùng nước vôi trong có tính kiềm rẻ 

tiền, dễ kiếm. 

- Dùng CuO làm chất oxi hóa khử CO. 

* Cách làm: 

+ Bước 1: Dẫn hỗn hợp khí thải sục qua 

dd nước vôi trong dư: Khí bỏ HCl, Cl 2 , 

SO 2 . 

+ Bước 2: Dẫn khí còn dư qua CuO 

nung nóng chuyển CO → CO 2 . Sục khí 

sản phẩm qua nước vôi trong: 

Loại bỏ khí CO 2 . 

* Kết luận: Đã khử toàn bộ khí thải. 

c) Sử dụng bài tập hóa học trong giờ thực hành để tích cực hoạt động nhận 

thức của học sinh 

Ví dụ 1: Nhận biết các dd mất nhãn sau: NaCl, BaCl 2 , Na 2 CO 3 , Na 2 SO 4 bằng 


phương trình hóa học. 




18 









Phương pháp chung 

- Giải lý thuyết: Xác định các thuốc thử 

cần thiết để nhận biết. 

Sơ đồ nhận biết: 

NaCl, BaCl 2 , Na 2 CO 3 , Na 2 SO 4 

+ H 2 SO 4 

Không có Có kết Có khí 

hiện tượng tủa trắng CO 2 thoát ra 

gì NaCl, BaCl 2 Na 2 CO 3 

Na 2 SO 4 

+ BaCl 2 

Không có hiện 

Có kết tủa trắng 

tượng gì NaCl Na 2 SO 4 

- Lựa chọn một sơ đồ phù hợp với điều 

kiện thực tế. 

- Tiến hành: Nhận biết bằng thực 

nghiệm, kiểm nghiệm tính đúng đắn của 

bước giải lí thuyết. 


- Hóa chất nhận biết: H 2 SO 4 và BaCl 2 

- Cho dd H 2 SO 4 lần lượt vào 4 ống 

nghiệm đựng 4 dung dịch trên, ống 

nghiệm nào xuất hiện kết tủa trắng đó là 

BaCl 2 , ống có sủi bọt khí là Na 2 CO 3 . 

BaCl 2 +H 2 SO 4 → BaSO 4 ↓+2HCl 

Na 2 CO 3 +H 2 SO 4 → Na 2 SO 4 +CO 2 ↑+ H 2 O 

- Cho dd BaCl 2 vào 2 ống nghiệm đựng 2 

dung dịch còn lại, ống nghiệm nào xuất 

hiện kết tủa trắng đó là Na 2 SO 4 . Ống 

không có hiện tượng là NaCl. 

BaCl 2 + Na 2 SO 4 → BaSO 4 ↓ + 2NaCl 

Việc tích cực hóa hoạt động của học sinh qua giải BTHH tức là: Giáo viên nêu 

nội dung bài tập như là một vấn đề cần giải quyết, hướng dẫn học sinh tìm tòi theo 

một quy trình nhất định hoặc tìm các cách khác nhau để tìm ra kết quả, hoạt động 

của giáo viên và học sinh được thực hiện trong bảng sau: 

Nội dung bài tập Hoạt động của học sinh Hoạt động của giáo viên 

- Tính lượng chất tham 

gia và tạo thành của 

phản ứng hóa học. 

- Nhận nội dung bài tập. 

- Phân tích đề, tìm hướng giải. 

- Thực hiện các bước giải. 

- Nêu nội dung bài tập. 


- Hướng dẫn HS thực hiện 

để tìm hướng giải. 




19 









- Tính hiệu suất phản 

ứng, xác định chất pha 

chế dung dịch. 

- Khí chất thải trong 

phòng thí nghiệm và 

trong công nghiệp. 

- Tìm phương pháp để 

điều chế, điều chế chất 

có tính chất nhất định. 

- Tinh chế chất có lẫn 

tạp chất. 

- Tách các chất (kim 

loại, phi kim...) 

- Nhận biết vấn đề. 

- Thực hiện giải quyết vấn đề 

- Nhận thức tầm quan trọng 

và nhiệm vụ đặt ra. 

- Lập kế hoạch giải quyết: 

Chọn chất khử độc? Tại sao? 

Thực hiện như thế nào? 

- Nhận thức vấn đề. 

- Lập kế hoạch giải bằng lý 

thuyết. 

-Tiến hành bằng thực nghiệm. 

- Nhận thức tầm quan trọng 

và nhiệm vụ đặt ra. 

- Lập kế hoạch giải quyết? 

Chọn chất? Tại sao? 

- Thực hiện như thế nào? 

- Nhận biết vấn đề. 

- Lập kế hoạch giải quyết, 

chọn chất để tách, tại sao? 

Thực hiện như thế nào? 

- Nhận biết các chất - Nhận biết vấn đề. 

- Lập kế hoạch giải quyết. 

- Thực hiện như thế nào 

- Bài tập trắc nghiệm - Nhận nội dung bài tập. 

- Phân tích đề bài, tìm 

phương án đúng. 

- Quan sát, theo dõi và 

điều chỉnh kịp thời. 

- Nêu nội dung của bài tập 

như giải quyết một vấn đề 

của thực tế. 

- Nêu tầm quan trọng và 

sự cần thiết. 

- Làm thế nào để giải 

quyết một vấn đề của thực 

tế, giải thích. 

- Nêu vấn đề. 

- Hướng dẫn phương pháp 

tìm kiếm lời giải. 

- Làm thế nào giải quyết 

vấn đề, giải thích? 

- Nêu vấn đề. 

- Hướng dẫn phương pháp 

tìm kiếm lời giải 


- Hướng dẫn học sinh tìm 

lời giải 


- Hướng dẫn học sinh tìm 


phương án đúng. 

- Phân tích các bẫy. 




20 









1.3. Điều tra thực trạng sử dụng bài tập trong giảng dạy hóa học ở trường 

THPT(Mẫu phiếu đánh giá được trình bày trong mục lục 4) 

1.3.1. Mục đích điều tra 

- Tìm hiểu, đánh giá thực trạng việc học tập môn Hóa học hiện nay các trường 

THPT thuộc địa bàn tỉnh Đồng Nai, coi đó là căn cứ để xác định phương hướng, 

nhiệm vụ phát triển của để tài. 

- Thông qua quá trình điều tra đi sâu phân tích các dạng bài tập mà hiện tại mà 

giáo viên thường ra cho đối tượng lớp 10, hiệu quả của việc sử dụng bài tập hóa học 

đem lại (ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân). 

- Nắm được mức độ ghi nhớ, hiểu và vận dụng kiến thức của học sinh, xem đây 

là một cơ sở định hướng nghiên cứu cải tiến phương pháp dạy – học hiện nay. 

1.3.2. Nội dung – Phương pháp – Đối tượng – Địa bàn điều tra 

Nội dung điều tra: (Mẫu phiếu điều tra được trình bày ở mục lục 4) 

- Điều tra tổng quát về tình hình sử dụng bài tập hóa học trong dạy học ở trường 

THPT hiện nay. 

- Lấy ý kiến của GV, HS, chuyên viên về các phương án sử dụng bài tập trong 

các tiết học bộ môn Hóa học. 

- Điều tra tình trạng cơ sở vật chất ở trường THPT hiện nay: Dụng cụ, hóa chất, 

phòng thí nghiệm và các phương tiện dạy học khác. 

Phương pháp điều tra: 

- Nghiên cứu giáo án, dự giờ trực tiếp các tiết học hóa học ở trường THPT. 

- Gửi và thu phiếu điều tra (trắc nghiệm góp ý kiến). 

- Gặp gỡ trao đổi, tọa đàm và phỏng vấn GV, chuyên viên, cán bộ quản lý. 

- Quan sát tìm hiểu trực tiếp cơ sở vật chất phục vụ dạy học bộ môn. 

Đối tượng điều tra: 

- HS: Tìm hiểu thực trạng học tập môn Hóa Học của HS khối 10 bằng hình thức 

phát phiếu thăm dò ý kiến, phương pháp phỏng vấn trò chuyện trực tiếp với HS. 

Cụ thể chúng tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra 278 học sinh ở 3 trường: THPT 


Trương Vĩnh Ký, THPT Hoàng Diệu, Trần Phú. 




21 







Trường THPT Lớp Số HS 



Hoàng Diệu 10C 2 , 10C 3 93 

Trương Vĩnh Ký 10C 8 , 10C 7 92 

- GV: Tìm hiểu phương pháp dạy học của giáo viên hiện nay tại trường bằng 

hình thức dự giờ, thông qua trò chuyện với giáo viên. Cụ thể chúng tôi lấy ý kiến 

của 18 GV tại các trường THPT thuộc địa bàn tỉnh Đồng Nai. 

Trường THPT 

Số GV lấy ý kiến 

Hoàng Diệu 6 

Trương Vĩnh Ký 8 

Trần Phú 4 

Địa bàn điều tra: 

Chúng tôi đã tiến hành điều tra ở các trường THPT trên địa bàn thị xã Long 

Khánh tỉnh Đồng Nai. 

Trần Phú 10A 7 , 10A 9 93 

1.3.3. Kết quả điều tra 

Trong khoảng thời gian từ đầu tháng 3 cho đến kết thúc năm học 2016 – 2017 

chúng tôi đã trực tiếp thăm lớp dự giờ 10 tiết môn Hóa học lớp 10 trường THPT của 

các giáo viên trên địa bàn tỉnh Đồng Nai và gửi phiếu điều tra tới 18 GV và 278 HS. 

1.3.3.1. Ý kiến giáo viên 

a/ Nguyên nhân học sinh yếu, kém 

Bảng 1.1: Nguyên nhân học sinh yếu, kém 

Nguyên nhân HS yếu, kém Số ý kiến Tỉ lệ % TT 

HS lười học, thái độ thờ ơ trong học tập 7 38.98 1 

Hổng kiến thức cơ bản hóa học từ THCS 6 33.89 2 

Sức khỏe yếu, nhận thức kém 2 11.86 4 


Gia đình khó khăn, không có thời gian dành cho 

học tập 

3 15.27 3 




22 









Qua các ý kiến của GV ta thấy nguyên nhân chính HS yếu kém là do HS lười 

học, thái độ thờ ơ hổng kiến thức trong học tập dẫn đến kết quả học tập yếu, kém. 

b/ Biểu hiện của HS yếu, kém 

Bảng 1.2: Biểu hiện của học sinh yếu, kém 

Các biểu hiện của HS yếu, kém Ý kiến Tỉ lệ % TT 

Tiếp thu kiến thức, hình thành kĩ năng chậm 3 15.11 5 

Có nhiều lỗ hổng kiến thức hóa học 4 20.93 3 

Lúng túng trong cách diễn giải ngôn ngữ hóa học 3 18.60 4 

Thái độ học tập không tích cực, không cố gắng, 

thiếu tự tin 

Qua kết quả thu được ta nhận thấy biểu hiện chính của học sinh yếu, kém là thái 

độ học tập không tích cực và kết quả học tập thường xuyên dưới trung bình. 

1.3.3.2. Ý kiến của học sinh 

a/ Cảm nhận của học sinh về môn Hóa học 

Bảng 1.3: Tỉ lệ % ý kiến của HS về môn Hóa học 

(Đối với câu hỏi này, các em có thể chọn nhiều hơn 1 đáp án để thấy được sự lựa 

chọn nào nhiều nhất cũng như lí do quan trọng nhất ảnh hưởng tới thái độ học tập 

môn Hóa học của các em) 

4 23.25 1 

Kết quả học tập thường xuyên dưới trung bình 4 22.09 2 

Cảm nhận của HS về môn Hóa học Số ý kiến Tỉ lệ % TT 

Môn học quá khó, em không tiếp nhận được 45 35.1 2 

GV giảng bài không hấp dẫn, không liên hệ 

được thực tế 

20 15.6 4 

Mất kiến thức cơ bản về môn Hóa học 68 53.1 1 

Không nằm trong số môn thi đại học của em 24 18.7 3 

Phần lớn các em cho rằng mất kiến thức căn bản môn Hóa học là lí do chính 


khiến các em không hứng thú học, dẫn tới lơ là, học kém. Ngoài ra, lí do khác là do 

nội dung môn học quá khó, HS không hiểu và cuối cùng là lí do GV giảng bài 




23 









không hấp dẫn không liên hệ thực tế. Như vậy nguyên nhân chính là do HS bị hổng 

kiến thức từ THCS do đó để HS học tập tốt môn học là điều không dễ. 

b/ Hoạt động học tập của học sinh 

Bảng 1.4. Tỉ lệ % phản ánh mức độ hoạt động học tập của học sinh 

Hoạt động HS Mức độ (%) 

TX 

BT 

Không 

Trên lớp chú ý nghe giảng, phát biểu ý kiến 14.3 54.5 31.2 

Chuẩn bị bài trước khi lên lớp 21.5 62.4 16.1 

Tích cực làm bài tập, hoàn thành nhiệm vụ 

GV 

TX 

19.4 55.1 29.5 

Đọc thêm sách tham khảo hóa học 17.6 40.3 42.1 

(TX: Thường Xuyên, BT: Bình thường) 

Nhận xét: Qua bảng phân tích số liệu trên ta thấy hoạt động học tập của học sinh 

chưa thật sự tích cực. Cụ thể chỉ có 14.3% HS trả lời là thường xuyên chú ý nghe 

giảng, phát biểu ý kiến trong giờ học và 19.4% HS tích cực làm bài tập, hoàn thành 

nhiệm vụ giáo viên đưa ra. Đa số các em có thái độ học tập bình thường trên lớp, 

còn lại không thường xuyên tích cực hoạt động trong giờ học. Rõ ràng hoạt động 

học tập ở trên lớp của HS có vai trò quyết định rất lớn tới kết quả học tập, sự lĩnh 

hội kiến thức. HS chỉ thực sự chú ý nghe giảng mới có thể tiếp thu cũng như hiểu 

nội dung bài. 

1.3.3.3. Biểu hiện của HS yếu, kém 

Dựa trên cơ sở phân tích thực trạng HS yếu, kém lấy ý kiến của GV, chúng tôi có 

thể tổng kết một số biểu hiện chính của HS yếu kém như sau: 

(1) Thái độ học tập không tích cực, nhát học, thiếu tự tin 

(2) Kết quả học tập thường xuyên dưới trung bình 

(3) Có nhiều lỗ hỗng kiến thức, kỹ năng 

(4) Lúng túng trong cách diễn giải ngôn ngữ hóa học 


(5) Tiếp thu kiến thức, hình thành kĩ năng chậm 




24 









1.3.3.4. Nguyên nhân dẫn đến HS yếu, kém 

Tổng hợp các ý kiến của giáo viên và học sinh chúng tôi đưa ra những nguyên 

nhân chính của học sinh yếu, kém như sau: 

(1) Lười học, thái độ thờ ơ với việc học tập 

(2) Hổng kiến thức từ THCS 

(3) Sức khỏe yếu, bệnh tật (chiếm số ít) 

(4) Gia đình khó khăn về kinh tế hoặc đời sống tình cảm khiến HS không chú 

tâm vào học sinh 

(5) Do kiến thức quá khó với HS 

(6) Một số ít giáo viên giảng bài chưa thực sự hấp dẫn lôi cuốn HS 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 

Dựa trên cơ sở lí luận, chúng ta đã tìm hiểu về bản chất của dạy học. Đó là: Khái 

niệm dạy học, dạy học là một quá trình tương tác giữa GV và HS, dạy học với tư 

cách là hoạt động giáo dục, dạy học là hệ thống. 

Bên cạnh đó là vấn đề và đổi mới PPDH hiện nay. Quan niệm về đổi mới phương 

pháp dạy và học. Khái niệm và đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực, các 

định hướng của đổi mới PPDH áp dụng vào trong quá trình dạy và học. PPDH tích 

cực đóng vai trò rất quan trọng trong quan niệm đổi mới PPDH hiện nay. Tuy nhiên 

để áp dụng và triển khai PPDH tích cực vào trong nhà trường, lớp học không phải 

dễ dàng đòi hỏi giữa GV, HS, nhà trường (quản lý, trang bị phương tiện kĩ thuật) 

đều phải có sự phối hợp tương tác với nhau và một trong những yếu tố để góp phần 

áp dụng thành công PPDH tích cực chính là người GV với vai trò là người thiết kế, 

tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập để HS tự mình lĩnh hội kiến thức. 

Cuối cùng là thực trạng HS yếu kém tại các trường THPT. Qua tìm hiểu thực tế 

ta thấy nguyên nhân dẫn đến HS yếu kém bao gồm cả nguyên nhân khách quan lẫn 

nguyên nhân chủ quan. Phần lớn là do bản thân các em lười học, hổng kiến thức, 


ngoài ra có một tỉ lệ ít là do sức khỏe yếu, hoặc gia đình gặp khó khăn. 




25 









Chương 2 

BỒI DƯỠNG HỌC SINH YẾU, KÉM MÔN HÓA HỌC 

THÔNG QUA SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI 

KIM HÓA HỌC LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 

2.1. NỘI DUNG CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 10 THPT 

PHẦN PHI KIM 

Chương trình môn Hóa học lớp 10 thực hiện trong 70 tiết trong đó phần phi kim 

chiếm 24 tiết (34.29%) gồm: 14 tiết lý thuyết (58.33%), 4 tiết luyện tập (16.67%), 2 

tiết ôn tập (8.33%), 4 tiết thực hành (16.67%). 

2.2. NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG HỆ THỐNG BTHH CỦNG CỐ VÀ PHÁT 

TRIỂN KIẾN THỨC CHO HS YẾU, KÉM 

2.2.1. Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học 

Bài tập là một phương tiện để tổ chức các hoạt động học tập của HS nhằm khắc 

sâu, vận dụng và phát triển hệ thống kiến thức lí thuyết đã học, hình thành và rèn 

luyện các kĩ năng cơ bản. 

Mục tiêu của hóa học ở trường THPT là cung cấp cho HS hệ thống kiến thức, kĩ 

năng phổ thông, cơ bản, hiện đại, thiết thực, có nâng cao về hóa học và gắn liền với 

đời sống hằng ngày. Nội dung chủ yếu bao gồm cấu tạo chất, sự biến đổi các chất, 

những ứng dụng hóa học và những tác hại của các chất hóa học trong đời sống, sản 

xuất và môi trường. Những nội dung này góp phần giúp HS có học vấn phổ thông 

tương đối toàn diện để có thể giải quyết tốt một số vấn đề hóa học có liên quan đến 

đời sống và sản xuất, mặt khác góp phần phát triển tư duy sáng tạo cho HS. 

2.2.2. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính chính xác, khoa học 

Khi xây dựng nội dung của bài tập phải có sự chính xác về kiến thức hóa học, bài 

tập có đủ các dữ kiện, không được dư hay thiếu. Các bài tập không được mắc sai 

lầm về kiến thức trong cách diễn đạt, nội dung thiếu logic chặt chẽ. Vì vậy GV khi 


xây dựng bài tập cần viết một cách logic chính xác và đảm bào tính khoa học về 

mặt ngôn ngữ hóa học. 




26 









2.2.3. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng 

Chúng ta đều biết mọi sự vật, hiện tượng, quá trình trong thế giới khách quan 

không tồn tại dạng biệt lập mà tồn tại trong một hệ thống và có mối quan hệ gắn bó 

mật thiết với nhau. 

Vận dụng quan điểm hệ thống – cấu trúc vào việc xây dựng bài tập cho HS. 

Trước hết chúng tôi xác định từng dạng bài tập cơ bản. Mỗi dạng bài tập tương ứng 

với một kĩ năng nhất định và đây là những kĩ năng cơ bản, vì bài tập không thể dàn 

trải cho mọi kĩ năng. Toàn bộ hệ thống gồm nhiều bài tập rèn luyện kĩ năng cơ bản 

sẽ hình thành hệ thống kĩ năng toàn diện cho HS. 

Trong quá trình xây dựng hệ thống bài tập có những loại bài tập được đầu tư 

nhiều hơn, vì chúng góp phần quan trọng hơn vào việc hình thành và rèn luyện 

những kĩ năng liên quan đến nhiều hoạt động giáo dục… Giữa các bài tập trong hệ 

thống luôn có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, bài tập trước là cơ sở, nền tảng để 

thực hiện bài tập sau. Toàn bộ hệ thống bài tập đều nhằm giúp HS nắm vững kiến 

thức, hình thành và phát triển hệ thống kĩ năng cơ bản. 

Mặt khác, hệ thống bài tập còn phải được xây dựng một cách đa dạng, phong 

phú. Sự đa dạng của hệ thống bài tập sẽ giúp cho việc hình thành các kĩ năng cụ thể, 

chuyên biệt một cách hiệu quả. 

2.2.4. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính vừa sức 

Bài tập phải được xây dựng từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp. Đầu tiên là 

những bài tập dạng nhận biết tiếp đến là các dạng bài tập thông hiểu, bài tập vận 

dụng theo mẫu đơn giản, sau đó là những bài tập vận dụng phức tạp hơn. Các bài 

tập phải có đủ loại điển hình và tính mục đích rõ ràng, có bài tập chung cho cả lớp 

nhưng cũng có bài tập riêng cho từng đối tượng, hình thức phổ biến là cao hơn 

nhưng gây được hứng thú, chứ không mang tính chất ép học. Với hệ thống bài tập 

được xây dựng theo nguyên tắc này sẽ giúp cho mọi trình độ HS đều tham gia tranh 

luận để giải bài tập. Khi nói lên một ý hay, ý đúng sẽ tạo cho HS một niềm vui, một 

sự hưng phấn cao độ, kích thích tư duy và nỗ lực suy nghĩ dần tạo cho HS có những 


thói quen làm bài tập dẫn đến hình thành những ý thức tích cực trong việc tự học 

ngày càng cao. 




27 









2.2.5. Hệ thống bài tập phải củng cố kiến thức cho học sinh 

Sự nắm vững kiến thức thể hiện ở ba mức độ: biết, hiểu, vận dụng. HS nắm 

vững kiến thức hóa học một cách chắc chắn khi được hình thành kĩ năng, kĩ xảo vận 

dụng và chiếm lĩnh kiến thức thông qua nhiều hình thức luyện tập khác nhau. Sử 

dụng bài tập nhằm mục đích luyện tập cho học sinh vận dụng kiến thức để giải 

những bài toán dưới các hình thức khác nhau, kiến thức được phát triển và củng cố 

vững chắc hơn giúp cho HS tự mình tư duy khi làm các bài kiểm tra và các bài thi 

môn Hóa học. 

2.2.6. Hệ thống bài tập phải phát huy tính tích cực nhận thức, năng lực sáng 

tạo của học sinh 

Với mục đích nghiên cứu quá trình suy luận của HS nhằm phát triển năng lực 

nhận thức, tư duy sáng tạo, chúng tôi tạm phân ra làm hai loại bài tập: 

- Bài tập cơ bản: Loại bài tập chỉ yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã biết để giải 

quyết các tình huống quen thuộc đã học ở phần lý thuyết. 

- Bài tập tổng hợp: Loại bài tập đòi hỏi HS khi giải vận dụng một chuỗi các lập 

luận lôgic, giữa cái đã cho và cái cần tìm. Do đó HS cần phải giải thành thạo các bài 

tập cơ bản và phải nhận ra quan hệ lôgic của các dữ kiện đề bài cho, từ đó HS đề ra 

cách giải quyết cho bài tập ở mức độ cao hơn. 

2.3. QUY TRÌNH THIẾT KẾ HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC BỒI DƯỠNG 

HỌC SINH YẾU, KÉM 

2.3.1. Xác định mục đích của hệ thống bài tập 

Mục đích xây dựng hệ thống bài tập phần hóa phi kim lớp 10 THPT cho HS yếu, 

kém nhằm củng cố kiến thức, kĩ năng cơ bản tạo hứng thú phát triển tư duy sáng tạo 

cho HS trong môn Hóa học. 

2.3.2. Xác định nội dung hệ thống bài tập 

Nội dung hệ thống bài tập phải bao quát được kiến thức của chương Halogen và 

chương Oxi - Lưu huỳnh. Để ra một bài tập hóa học thỏa mãn mục tiêu chương GV 

phải đáp ứng được các câu hỏi sau: 


a) Bài tập giải quyết vấn đề gì về kiến thức và kĩ năng trong chương? 

b) Nó nằm ở vị trí nào trong bài học của chương? 




28 









c) Cần ra loại bài tập gì? (định tính, định lượng hay thực nghiệm)? 

d) Có liên hệ với những kiến thức cũ với kiến thức mới hay không? 

e) Có phù hợp với năng lực nhận thức của học sinh hay không? 

f) Có phối hợp với những phương tiện khác không? (Thực nghiệm, sơ đồ, đồ thị, 

hình vẽ). 

g) Có thỏa mãn ý đồ, phương pháp của GV không?... 

2.3.3. Xác định loại bài tập, các kiểu bài tập 

Phần hóa học phi kim lớp 10 THPT, Chia thành các loại bài tập: BT định tính và 

BT định lượng. Ứng với từng loại chia làm hai hình thức: Bài tập tự luận và bài tập 

trắc nghiệm. Sau khi đã xác định được loại bài tập, cần đi sâu hơn, xác định nội 

dung của mỗi loại. Dấu hiệu đặc trưng của bài tập định tính là trong đề bài không 

yêu cầu phải tính toán trong quá trình giải và yêu cầu phải xác lập những mối liên 

hệ nhất định giữa các kiến thức và các kĩ năng. 

Trong phần hóa vô cơ lớp 10 THPT chia thành các kiểu dạng bài tập sau: 

Bài tập tự luận: 

- Dạng 1: Bài tập rèn luyện kĩ năng viết phương trình hóa học. 

- Dạng 2: Bài tập nhận biết, tách, điều chế và tinh chế các chất. 

- Dạng 3: Bài tập có sử dụng hình vẽ. 

- Dạng 4: Giải thích, chứng minh, vận dụng kiến thức lý thuyết. 

- Dạng 5: Bài tập định lượng. 

Bài tập trắc nghiệm khách quan: 

- Định tính. 

- Định lượng. 

Các dạng BT trên chia theo các mức độ: Nhận biết, thông hiểu, vận dụng thấp, 

vận dụng cao. 

2.3.4. Thu thập thông tin để soạn hệ thống bài tập bồi dưỡng học sinh yếu, kém 

phần phi kim hóa học lớp 10 THPT 

Gồm các bước cụ thể sau: 


- Thu thập từ các sách bài tập, các tài liệu liên quan đến hệ thống bài tập phần 

phi kim hóa học 10 THPT cần xây dựng. 




29 









- Tham khảo sách, báo, tạp chí,… có liên quan. 

- Tìm hiểu những nội dung hóa học có liên quan đến đời sống. 

Số tài liệu thu thập được càng nhiều và càng đa dạng thì việc soạn càng nhanh và 

có chất lượng, hiệu quả. Vì vậy, cần tổ chức sưu tầm tư liệu một cách khoa học và 

có sự đầu tư về thời gian. 

2.3.5. Tiến hành soạn thảo bài tập 

Gồm các bước sau: 

- Xây dựng hệ thống kiến thức, kĩ năng trong chương. 

- Xây dựng từng loại bài tập: 

+ Bổ sung thêm các dạng bài tập còn thiếu hoặc những nội dung chưa có bài 

tập trong sách giáo khoa, sách bài tập. 

+ Chỉnh sửa các bài tập trong sách giáo khoa, sách bài tập không phù hợp như 

quá khó hoặc quá nặng nề, chưa chính xác… 

- Xác định các phương pháp giải các dạng bài tập cụ thể. 

- Sắp xếp các bài tập thành các loại như đã xác định theo trình tự: 

+ Theo nội dung kiến thức trong chương. 

+ Theo mức độ nhận thức của từng HS, nhóm HS. 

+ Theo tính chất bài tập: 

* Từ dễ đến khó. 

* Từ lí thuyết đến thực hành. 

* Từ tái hiện đến sáng tạo… 

2.3.6. Tham khảo, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp 

Sau khi xây dựng xong các bài tập, chúng tôi tham khảo ý kiến các đồng nghiệp 

về tính chính xác, tính khoa học, tính thiết thực sao cho phù hợp với trình độ của 

học sinh. 

2.4. HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƯƠNG HALOGEN 

2.4.1. Kiến thức trọng tâm chương nhóm Halogen 

Cấu tạo nguyên tử và phân tử của các halogen 


- Bán kính nguyên tử tăng dần từ flo đến iot. 

- Cấu hình electron lớp ngoài cùng ns 2 np 5 (có 7 electron). 




30 









- Phân tử gồm 2 nguyên tử (X 2 ), liên kết là cộng hóa trị không cực. 

Nguyên tố halogen F Cl Br I 

Cấu hình electron lớp ngoài cùng 2s 2 2p 5 3s 2 3p 5 4s 2 4p 5 5s 2 5p 5 

Tính chất hóa học 

Cấu tạo phân tử F-F Cl-Cl Br-Br I-I 

- Tính oxi hóa: Oxi hóa được hầu hết kim loại, nhiều phi kim và hợp chất. 

- Tính oxi hóa giảm dần từ flo đến iot. 

Halogen 

Phản ứng 

Với kim loại 

Nguyên tố halogen F Cl Br I 

Độ âm điện 3,98 3,16 2,96 2,66 

Tính oxi hóa 

Tính oxi hóa giảm dần 

F 2 Cl 2 Br 2 I 2 

Oxi hoá được 

tất cả các kim 

loại tạo ra 

muối florua 

Với khí hidro Trong bóng 

tối, ở t o rất 

thấp 

F 2 +H 2 2HF 


hầu hết các 

kim loại tạo ra 

muối clorua, 

phản ứng cần 

đun nóng 

Cần chiếu sáng 

Phản ứng nổ 

as 

Cl 2 +H 2 

2HCl 


nhiều kim loại 

tạo ra muối 

bromua, phản 

ứng cần đun 

nóng 

Cần t o cao 

t 

Br 2 +H o 

2 

2HBr 


nhiều kim 

loại tạo ra 

muối iotua. 

Phản ứng chỉ 

xảy ra khi 

đun nóng 

hoặc có chất 

xúc tác 

Cần t o cao 

hơn 

t 

I 2 +H o 

2 

2HI 


Với nước Phân hủy Ở t o thường: Ở t o thường Hầu như 




31 









Tính chất hoá học của hợp chất halogen 

+ Axit halogenhiđric 

Dung dịch HF là axit yếu còn các dd HCl, HBr, HI là axit mạnh. 

+ Hợp chất có oxi: Nước Gia-ven và clorua vôi có tính tẩy màu và sát trùng do 

các muối NaClO và CaOCl 2 là các chất oxi hoá mạnh. 

Phương pháp điều chế các đơn chất clo cho dd axit HCl đặc tác dụng với 

chất oxi hoá mạnh như: MnO 2 , KMnO 4 ... Và điện phân dung dịch NaCl có 

màng ngăn. 

mãnh liệt 

H 2 O ở ngay t o 

thường 

2F 2 + 2H 2 O 

→4HF + O 2 ↑ 

2.4.2. Hệ thống bài tập vận dụng 

2.4.2.1. Bài tập trắc nghiệm tự luận 

Dạng 1: Bài tập rèn luyện kỹ năng viết phương trình hóa học 

Mức độ nhận biết 

Bài 1. Viết các phương trình hóa học (nếu có) khi cho clo tác dụng với H 2 , Na, dung 

dịch H 2 S, nêu điều kiện phản ứng nếu cần. 

Bài 2. Khi cho clo tác dụng vừa đủ với dung dịch NaOH, dung dịch thu được gọi là 

nước Gia-ven. Viết PTHH của phản ứng tạo thành nước Gia-ven và nêu cơ sở hóa 

học của các ứng dụng của nước Gia-ven. 

Bài 3. Viết PTHH của các phản ứng điều chế clorua vôi từ khí clo và vôi tôi hoặc 

vôi sữa ở điều kiện 30 o C. 

Cl 2 + H 2 O 

HCl + 

HClO 

chậm hơn so 

với Cl 2 

Br 2 + H 2 

HBr + HBrO 

Mức độ thông hiểu 

Bài 1. Cho một luồng khí Cl 2 qua dung dịch KBr một thời gian dài. Có thể có những 

phản ứng hóa học nào xảy ra? Viết PTHH của các phản ứng đó. 

không tác 


dụng 




32 









Bài 2. Sục khí Cl 2 qua dung dịch Na 2 CO 3 thấy có khí CO 2 thoát ra. Hãy viết phương 

trình hóa học của các phản ứng đã xảy ra. 

Bài 3. Hiện tượng gì xảy ra khi cho từ từ dung dịch nước clo vào ống nghiệm chứa 

hỗn hợp dung dịch kaliiotua và hồ tinh bột? Viết PTHH của phản ứng. 

Mức độ vận dụng thấp 

Bài 1. Hãy dẫn ra những phản ứng hóa học của axit clohiđric để xác nhận: 

a) Axit HCl có tính axit. 

b) Axit HCl vừa có tính khử, vừa có tính oxi hóa. 

Bài 2. Viết PTHH của các phản ứng trong sơ đồ biến đổi sau (ghi đầy đủ điều kiện 

phản ứng): 

Bài 3. So sánh tính oxi hóa của các đơn chất F 2 , Cl 2 , Br 2 , I 2 . Dẫn ra những phương 

trình hóa học minh họa. 

Bài 4. Hoàn thành PTHH của chuỗi phản ứng sau (ghi rõ điều kiện nếu có) 

Mức độ vận dụng cao 

Bài 1. Viết PTHH biểu diễn phản ứng của clo với một chất để: 

a) Tạo một loại nước dùng làm chất tẩy. 

b) Tạo sản phẩm là nguyên liệu của một loại thuốc nổ. 

c) Tạo một chất có nhiều trong thành phần nước biển. 


Bài 2. Hoàn thành các PTHH của các phản ứng sau (ghi rõ điều kiện nếu có) 

KClO 3 A + B ; A D + E 




33 









D + H 2 O F + H 2 ; F + E nước Gia-ven 

E + G muối clorat ; A + H muối clorat. 

Đáp án: A: KCl; B: O 2 ; D: K; E: Cl 2 ; F: KOH; H: H 2 O 

Dạng 2: Bài tập nhận biết, tách, điều chế và tinh chế các chất 


Bài 1. Cho các hóa chất sau: Natri bromua, axit clohiđric, mangan đioxit. Viết các 

phương trình hóa học của các phản ứng bằng các hóa chất đó để điều chế brom. 

Bài 2. Chỉ dùng các chất sau: Khí clo, dung dịch NaOH, vôi tôi. Viết các phương 

trình hóa học điều chế nước Gia-ven và clorua vôi (ghi rõ điều kiện phản ứng). 

Bài 3. Từ các chất KCl, MnO 2 , H 2 SO 4 , Ca(OH) 2 hãy điều chế clo, clorua vôi. 

Bài 4. Trong công nghiệp, người ta điện phân dung dịch muối NaCl bão hòa để sản 

xuất clo. Hãy viết PTHH xảy ra trong hai trường hợp 

a) Có màng ngăn giữa catot và anot của bình điện phân. 

b) Không có màng ngăn. 


Bài 1. Brom có lẫn một ít tạp chất là clo. Làm thế nào để thu được brom tinh khiết. 

Viết phương trình hóa học. 

Bài 2. Dung dịch NaCl có lẫn một ít tạp chất là NaBr và NaI. Làm thế nào để thu 

được NaCl tinh khiết. Viết phương trình hóa học xảy ra. 

Bài 3. Nếu iot có lẫn tạp chất natri iotua. Làm thế nào để thu được iot tinh khiết? 

Bài 4. Nêu cách tinh chế 

a) Muối ăn có lẫn MgCl 2 và NaBr; b) Axit clohiđric có lẫn axit H 2 SO 4 . 


Bài 1. Một hỗn hợp muối rắn MgCl 2 , NaCl, AlCl 3 . Hãy tách từng chất ra khỏi hỗn 

hợp bằng phương pháp hóa học dưới dạng nguyên chất. 

Bài 2. Trong phòng thí nghiệm có các hóa chất natri clorua, manganđioxit, 

natrihiđroxit, axit sunfuric đặc. Ta có thể điều chế nước Gia-ven được không? Viết 

các phương trình hóa học của phản ứng. 


Bài 3. Cho các muối: KF, KCl, KBr, KI. 

a) Phân biệt các muối chứa trong các lọ riêng biệt. 




34 









b) Từ những muối đã cho điều chế các halogen tương ứng và các hiđro 

halogenua tương ứng. 

Bài 4. Bằng phương pháp hóa học nào có thể 

a) Xác định được khí clo lẫn trong khí hiđro clorua? 

b) Thu được khí clo từ hỗn hợp khí ở câu a? 

c) Thu được khí hiđro clorua từ hỗn hợp khí ở câu a? Viết PTHH của các phản 

ứng xảy ra. 

Bài 5. Có 4 bình mất nhãn, mỗi bình chứa một trong các dung dịch sau: 

NaCl, NaNO 3 , BaCl 2 , Ba(NO 3 ) 2 . Trình bày phương pháp hóa học để nhận biết từng 

dung dịch chứa trong mỗi bình. 


Bài 1. Một lượng khí clo làm nhiễm bẩn không khí trong phòng thí nghiệm. Có thể 

dùng khí amoniac để loại bỏ khí clo. Hãy viết phương trình hóa học xảy ra. 

Bài 2. Không dùng thêm một hóa chất nào khác (kể cả quỳ tím) để phân biệt ba 

dung dịch đựng trong ba lọ mất nhãn: Axit clohđric, natricacbonat, natriclorua. 

Bài 3. Có ba lọ đựng ba dung dịch riêng biệt là BaCl 2 , NaHCO 3 và NaCl bị mất 

nhãn. Có thể dùng thêm một hóa chất để đồng thời nhận biết cả ba dung dịch? 

Bài 4. Chỉ dùng thêm một axit, hãy phân biệt ba dung dịch Na 2 CO 3 , AgNO 3 , 

NaNO 3 đựng trong ba lọ mất nhãn. 

Dạng 3: Bài tập hình vẽ 


Bài 1. 

A 

B 

rứn 

Bông tẩm dd D 


C 




35 









Quan sát hình vẽ bộ dụng cụ điều chế và thu khí C. Nếu bộ dụng cụ trên dùng để 

điều chế khí clo (khí C) thì: 

a) A, B là chất gì? Viết phương trình hóa học của phản ứng. 

b) Nếu cho mẫu giấy quì ẩm vào bình chứa khí clo sẽ xảy ra hiện tượng gì? Giải 

thích và viết phương trình hóa học (nếu có). 

c) Để khí clo không thoát ra ngoài không khí thì bông tẩm dung dịch D là chất 

gì? Giải thích. 

d) Để chứng minh tính oxi hóa mạnh của clo mạnh hơn brom hoặc iot bình C 

chứa hóa chất gì? Hiện tượng xảy ra trong bình C? Viết PTHH. 

e) Ở trường phổ thông dùng chất oxi hóa nào để điều chế clo là thuận lợi nhất? 

Vì sao? 

Bài 2. Cho biết hiện tượng gì sẽ xảy ra với mảnh giấy màu trong hai ống nghiệm 

sau? Giải thích và viết PTHH (nếu có)? Hình vẽ mô tả thí nghiệm nghiên cứu tính 

chất nào của khí clo? 

Giấy màu 

Bài 3. Bộ dụng cụ dưới đây dùng để điều chế khí hiđro clorua và thử tính tan của 

khí hiđro clorua trong nước. 

Hãy cho biết: 

Khí Cl 2 

H 2 SO 4 đặc 

Giấy màu 

a) A, B là chất gì? Viết PTHH của phản ứng? 

B 

A 

1 2 3 

H 2 O 

Khí Cl 2 


H 2 O 

H 2 O 




36 









b) Trong 3 bình (1), (2), (3) bình nào thu được dung dịch axit clohiđric đậm đặc 

nhất. Giải thích. 

c) Nếu bình (3) thay nước bằng dung dịch NaOH và vài giọt phenolphtalein thì sẽ 

có hiện tượng gì xảy ra? Giải thích và viết phương trình hóa học. 

Bài 4. Khí Clo điều chế từ KMnO 4 và HCl đặc thường lẫn HCl và hơi nước, để thu 

được khí Cl 2 khô, người ta lắp thiết bị như hình vẽ dưới đây. 

Dd HCl đặc 

KMnO 4 

Hãy chọn chất nào trong bình A và bình B trong các chất lỏng sau: Dd NaCl bão 

hòa, H 2 SO 4 đặc, H 2 O, dd NaOH, dd KHCO 3 . Giải thích cách lựa chọn đó? Vì sao 

lại có khí HCl lẫn trong khí Cl 2 trong quá trình điều chế này? 

A 

Bài 5. Với cách thu khí Cl 2 bằng cách đẩy không khí có thể xác định chính xác khí 

clo đã đầy bình không? Làm thế nào để thu được một thể tích xác định của khí clo? 

Có thể sử dụng bộ dụng cụ dưới đây để điều chế và thu một thể tích xác định của 

khí clo? Xác định dung dịch C được dùng trong chậu thủy tinh. Giải thích. 

HCl đặc 

B 

C 

Bông tẩm dd NaOH 


Dd C 



KMnO 4 


37 







Bài 6. Quan sát thí nghiệm dưới đây và cho biết kim cân sẽ thay đổi như thế nào khi 

nhỏ từ từ dung dịch AgNO 3 vào dung dịch HCl. 

Giải thích hiện tượng thí nghiệm và viết phương trình hóa học xảy ra? 



Bài 7. Để điều chế khí HCl, một học sinh lắp dụng cụ như sau: 

Bài 8. 

Em hãy chọn chất nào ở phễu A và chất nào ở bình cầu B. 

Khí H 2 

Khí Cl 2 

Khóa K 

Bộ dụng cụ trên nghiên cứu thí nghiệm khí H 2 cháy trong khí clo. 

a) Viết PTHH của phản ứng. 

Dd AgNO 3 

Dd HCl 

Khóa K 

b) Khi phản ứng kết thúc, đóng khóa A và mở khóa K sẽ có hiện tượng gì xảy ra? 

Giải thích và viết PTHH của phản ứng (nếu có). 

B 

A 


Dd NaOH và Phenolphtalein 





38 









Bài 9. Quan sát hình vẽ dưới đây và cho biết vị trí kim cân sẽ thay đổi như thế nào 

khi cho từ từ dung dịch Na 2 CO 3 vào dung dịch HCl. Giải thích 

Bài 11. Cho hình vẽ sau: 

a) C là khí gì? Viết PTHH của phản ứng? 

b) Tại sao để điều chế khí C phải dùng NaCl rắn và H 2 SO 4 đặc? 

c) Nếu cho mẫu quì tím ẩm vào bình chứa khí C sẽ có hiện tượng gì xảy ra? 

Bài 12. Mô tả cách lắp dụng cụ điều chế và thu khí clo trong PTN. 

Dd HCl đặc 

MnO 2 

Dd 

Na 2 CO 3 


NaCl 

Cl 

2 

Dd 

NaCl 

(bh) 

Dd HCl 


C 

Dd H 2 SO 4 đặc 

Bông tẩm NaOH 

Khí Clo khô 





39 









a) Có thể thay MnO 2 bằng hóa chất nào? Viết PTHH xảy ra? 

b) Bình chứa dd NaCl, H 2 SO 4 đặc, bông tẩm dd NaOH có tác dụng gì? Nếu đổi 

vị trí của bình đựng H 2 SO 4 đặc và dung dịch NaCl có được không? Vì sao? 

c) Tính khối lượng MnO 2 và thể tích dd HCl 1M cần dùng để thu được 448 ml 

khí Cl 2 (đktc). 

d) Khi dẫn khí clo vào ống nghiệm chứa dd KI có chứa một ít hồ tinh bột sẽ có 

hiện tượng gì xảy ra? Giải thích và viết PTHH xảy ra (nếu có). 

Dạng 4: Bài tập giải thích, vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn 


Bài 1. Hãy giải thích tại sao tính chất hóa học đặc trưng của các halogen là tính oxi 

hóa mạnh và tính oxi hóa giảm dần từ clo đến iot. Minh họa bằng PTHH. 

Bài 2. Vì sao trong các hợp chất, flo luôn có số oxi hóa âm còn các halogen khác, 

ngoài số oxi hóa âm còn có số oxi hóa dương? 

Bài 3. Hãy nêu những phản ứng hóa học để chứng tỏ rằng clo là một chất có tính 

oxi hóa mạnh? 

Bài 4. Chứng minh rằng brom có tính oxi hóa yếu hơn clo nhưng mạnh hơn iot? 

Bài 5. Trong thí nghiệm điều chế clo, nếu lấy cùng khối lượng KClO 3 và KMnO 4 

cho tác dụng với HCl đặc, dư thì dùng chất nào cho nhiều khí clo hơn? 

Bài 6. Để điều chế khí hiđro clorua, người ta cho muối NaCl tác dụng với axit 

H 2 SO 4 đặc, nóng. Viết PTHH của phản ứng xảy ra và giải thích vì sao phải dùng 

muối tinh thể và axit đậm đặc? 

Bài 7. Trong muối NaCl có lẫn NaBr và NaI, để loại hai muối này ra khỏi muối 

NaCl người ta thường dùng phương pháp nào? 

Bài 8. Có thể tồn tại đồng thời các khí sau trong một hỗn hợp được không? 

a. Khí oxi và khí clo. 

b. Khí hiđroiotua và khí clo. 

c. Khí amoniac và khí hiđroclorua. Hãy giải thích và viết các PTHH của phản 

ứng, nếu có. 


Bài 9. Cho nước clo vào dung dịch chứa KBr, ta thấy dung dịch đổi sang màu vàng. 

Giải thích hiện tượng đó? 




40 










Bài 1. Có hai nguyên tử halogen khi ở trạng thái đơn chất đều độc hại với cơ thể 

người nhưng ở dạng hợp chất muối natri lại cần thiết đối với cơ thể người. Hãy cho 

biết tên 2 nguyên tố đó và tên hợp chất muối natri của chúng. 

Bài 2. Hãy cho biết tính chất hóa học quan trọng nhất của nước Giaven, clorua vôi 

và ứng dụng của chúng. Vì sao clorua vôi được sử dụng nhiều hơn nước giaven. 

Bài 3. Trình bày những điểm cần lưu ý trong thí nghiệm điều chế clo trong phòng 

thí nghiệm. 

Bài 4. Nếu trong quá trình thí nghiệm, một HS vô tình làm thoát ra một lượng lớn 

khí Cl 2 trong phòng TN, chúng ta nên làm thế nào để loại bỏ được khí clo? 

Bài 5. Trình bày hiện tượng và giải thích khi nhỏ vài giọt dung dịch nước Cl 2 , Br 2 

vào dung dịch KI có chứa sẵn vài giọt dung dịch hồ tinh bột. 

Bài 6. Nếu mở nút một bình đựng đầy hiđroclorua thì thấy khói xuất hiện ở miệng 

bình. Giải thích hiện tượng đó. 

Bài 7. Tại sao nước clo có tính tẩy màu và sát trùng nhưng để một thời gian lâu lại 

mất đi những tính chất này? 

Bài 8. Cho khí clo vào một dung dịch chứa muối kalihalogenua (không màu) ta thấy 

dung dịch từ từ bị hóa nâu. Thêm ít hồ tinh bột vào thì không thấy dung dịch bị đổi 

sang màu xanh. Giải thích hiện tượng, viết PTHH của phản ứng và xác định tên của 

muối kalihalogenua? 

Dạng 5: Bài tập định lượng 

Một số chú ý khi giải bài toán Hóa học 

+ Tính oxi hóa: F 2 > Cl 2 > Br 2 > I 2 

+ Tính khử: F - < Cl - 

Do đó, halogen có khối lượng phân tử nhỏ hơn đẩy được halogen có khối lượng 

phân tử lớn hơn ra khỏi dung dịch muối (trừ F 2 ). 

Ví dụ 1: Cl 2 + 2NaBr → 2NaCl + Br 2 

Sau khi cô cạn dung dịch sau phản ứng sẽ thu được muối NaCl và có thể có NaBr 


dư. Do co nhẹ hơn brom nên khối lượng muối khan thu được bao giờ cũng bé hơn 

khối lượng muối ban đầu. Δm↓ = 2 nCl 2p.ư .(80 – 35,5) 




41 









+ Sử dụng phương pháp xét khoảng khi gặp một halogen tác dụng với dung 

dịch 2 muối halogen khác. 

Ví dụ 2: Nghiên cứu quá trình phản ứng xảy ra khi cho khí Cl 2 tác dụng với dung 

dịch gồm NaBr và NaI. Yêu cầu xác định lượng muối tạo thành sau phản ứng. 

Do tính khử Br - 

Cl 2 + 2NaI → 2NaCl + I 2 (1) 

Nếu NaI hết, mà vẫn tiếp tục sục khí Cl 2 vào thì: 

Cl 2 + 2NaBr → 2NaCl + Br 2 (2) 

Để biết bài toán đang xét nằm ở giai đoạn nào (chỉ có (1) xảy ra hay cả 2 phản 

ứng đều xảy ra) ta cần xét các trường hợp: 

* Nếu NaI hết, NaBr chưa phản ứng (p/ư (1) vừa kết thúc, p/ứ (2) chưa xảy ra) 

m muối = m 1 = m NaCl (1) + m NaBr 

* Nếu NaI, NaBr tác dụng hết ( p/ứ (2) vừa kết thúc) thì 

m muối = m 2 = m NaCl (1),(2) 

Ví dụ 3: Cho 13,5 gam hỗn hợp Cl 2 và Br 2 có tỉ lệ mol 5:2 vào dung dịch chứa 36 

gam NaI. Cô cạn dd sau khi phản ứng kết thúc thu được m gam chất rắn. Tìm m ? 

Suy luận : nCl 

2 

13,5 

5. 0.1 mol; nBr 

5.71 2.160 

2 

13,5 

2. 0.04 mol 

5.71 2.160 

n NaI = 36 = 0,24 mol 

150 

Cl 2 + 2NaI → 2NaCl + I 2 Br 2 + 2NaI → 2NaBr + I 2 

0,1 → 0,2 → 0,2 0,04 ← 0,04 → 0,04 

⇒ m rắn = m NaCl + m NaBr = 0,2.58,5 + 103.0,04 = 15,82 gam. 

Ví dụ 4: Cho 12,45 gam hỗn hợp Mg, Zn, Fe tác dụng hết với dung dịch HCl thấy 

thoát ra 6,72 lít H 2 (đktc). Tính khối lượng muối tạo thành. 

Cách 1: Cách tính thông thường 

Mg + 2HCl → MgCl 2 + H 2 ↑ (1) 

x → x → x (mol) 


Zn + 2HCl → ZnCl 2 + H 2 ↑ (2) 

y → y → y (mol) 




42 









Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ (3) 

z → z → z (mol) 

Kết hợp với bài ra ta có hệ: 

24 x 65 y 56 z 12,45 

 

x y x 0,3 

Đến đây nhiều học sinh bế tắc, vì hệ không giải được. Dạng bài tập như thế này 

kích thích HS suy nghĩ, phát huy tốt tính tích cực học tập của HS. 

Một số HS khá tích cực suy nghĩ tìm ra cách phân tích phương trình như sau: 

m muối = 95x + 136y + 127y = (24x + 65y + 56z) + 71( x + y + z ) 

⇒ m muối = 12,45 + 71.0,3 = 33,75 gam 

Cách 2: Sử dụng phương pháp trung bình 

M ↑ 

+2HCl → M Cl + H 

2 2 

 

0,3 ← 0,3 (mol) 

⇒ m muối = m 

M + m Cl 

= 12,45 + 71.0,3 = 33,75 gam 

Cách 3: Phương pháp bảo toàn nguyên tố 

n Cl 

= n HCl = 2n 

H 2 

= 0,6 mol ⇒ m muối = 14,45 + 35,5.0,6 = 33,75 gam 

Cách 4: Áp dụng phương pháp tăng giảm khối lượng 

Để tạo được 1 mol muối clorua giải phóng 1 mol H 2 làm khối lượng kim loại 

tăng lên 71 gam số mol khí H 2 thoát ra là 0,3 mol 

⇒ khối lượng kim loại tăng lên là 71.0,3 = 21,3 gam 

⇒ m muối = 12,45 + 21,3 = 33,75 gam 


Bài 1. Cho 100 g hỗn hộp bột Mg và Fe tác dụng với dung dịch HCl dư thấy có 5g 

khí H 2 bay ra. Khối lượng muối clorua tạo ra trong dung dịch là bao nhiêu gam? 

Đáp án: 277,5 gam 

Bài 2. Cho 13,05 gam MnO 2 tác dụng HCl đặc (dư) khí thoát ra hấp thụ hết vào 

400 ml dung dịch NaOH 1M ở nhiệt độ thường. Tính nồng độ muối tạo thành? 

Đáp án: 0,375 M. 


Bài 3. Cho 31,84 gam hỗn hợp NaX, NaY (X, Y là các halogen ở hai chu kỳ liên 

tiếp) vào dung dịch AgNO 3 dư, thu được 57,34 gam kết tủa. 




43 









a) Tìm công thức của NaX, NaY. b) Tính khối lượng mỗi muối. 

Đáp án: a) NaBr, NaI 


b) m NaBr = 28,84 gam; m NaI = 3 gam. 

Bài 1. Tính nồng độ của hai dung dịch axit clohiđric trong các trường hợp sau: 

a) Cần phải dùng 300 ml dd HCl để kết tủa hoàn 400 g dung dịch AgNO 3 8,5%. 

b) Khi cho 200 g dung dịch HCl vào một cốc đựng NaHCO 3 (dư) thì thu được 

4,48 lít khí ở đktc. 

Đáp án: a) 0,667M; b) 3,65 % 

Bài 2. Cho 11,2 lít H 2 và 10,08 lít Cl 2 (đktc) tác dụng với nhau rồi hòa tan sản phẩm 

vào 778,1g nước thu được dd A. Lấy 100 g dung dịch A cho tác dụng với dung dịch 

AgNO 3 (lấy dư) thu được 14,35g kết tủa. Tính hiệu suất của p/ứ giữa H 2 và Cl 2 . 

Đáp án: 88,89% 

Bài 4. Chất A là muối canxi halogenua. Cho dung dịch chứa 200 gam A tác dụng 

với lượng dư dung dịch bạc nitrat thì thu được 376 gam kết tủa bạc halogenua. Hãy 

xác định công thức chất A. 

Đáp án: CaBr 2 

Bài 5. Cho hỗn hợp A gồm Cu và Mg vào dung dịch HCl dư thu được 5,6 lít khí 

(đktc) không màu và một chất rắn không tan B. Dùng dung dịch H 2 SO 4 đặc, nóng 

để hòa tan hoàn toàn chất rắn B thu được 2,24 lít khí SO 2 (đktc). Tính khối lượng 

hỗn hợp A ban đầu. 

Đáp án: 12,4 gam. 

Bài 6. Hòa tan 15,6 gam hỗn hợp hai kim loại hóa trị II và III bằng dung dịch HCl 

dư thu được dung dịch A và khí B. Đốt cháy hoàn toàn một nửa khí B thu được 2,79 

gam nước. Hỏi khi cô cạn dung dịch A thu được bao nhiêu gam muối khan? 


Bài 7. Cho 6,944 lít khí H 2 phản ứng hoàn toàn với khí clo rồi cho sản phẩm hấp 

thụ vào 200,0 ml dung dịch NaOH 16% (d= 1,20 g/ml). Tính nồng độ % của các 

chất trong dung dịch thu được. 


Đáp án: C% NaCl = 13,81% ; C% NaOH = 5,18%. 




44 









Bài 8. Hòa tan hoàn toàn 3,16 gam hỗn hợp 3 kim loại Fe, Al, Mg trong dung dịch 

HCl thu được 2,688 lít H 2 (đktc). Cô cạn dung dịch thu được sau phản ứng thu được 

bao nhiêu gam muối khan ? 


Bài 9. Hòa tan hết hỗn hợp hai kim loại kiềm thổ thuộc hai chu kì liên tiếp nhau 

bằng lượng dư dung dịch HCl thì thu được 50,7 gam hỗn hợp hai muối và 11,2 lít 

khí (đktc). Xác định tên hai kim loại đó. 

Đáp án: Mg và Ca. 

Bài 10. Một muối có công thức phân tử là FeX 3 . Cho dung dịch chứa 4,440 gam 

FeX 3 tác dụng với lượng dư dung dịch AgNO 3 thu được 8,460 gam kết tủa. Xác 

định công thức phân tử của muối và viết 3 phương trình hóa học của phản ứng trực 

tiếp tạo thành muối FeX 3 . 

Đáp án: FeBr 3 

Bài 11. Cho 2,24 lít khí H 2 (đkc) tác dụng với 0,05 mol một halogen, dẫn hỗn hợp 

thu được vào dung dịch AgNO 3 thấy có 18,8 gam kết tủa. Xác định nguyên tố 

halogen đó (biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn)? 

Đáp án: Brom 

Bài 12. Trong phòng thí nghiệm, để điều chế Cl 2 người ta cho HCl đặc, dư tác dụng 

với KMnO 4 hoặc MnO 2 (đun nóng). 

a) Nếu cũng dùng một lượng như nhau của KMnO 4 hoặc MnO 2 thì trường hợp 

nào cho nhiều Cl 2 hơn? 

b) Cho HCl đặc, dư phản ứng với 10,0 gam hỗn hợp KMnO 4 , MnO 2 được 3,36 lít 

Cl 2 (đktc). Tính thành phần % hỗn hợp theo khối lượng. 

Đáp án: a) Dùng KMnO 4 sẽ thu được nhiều khí Cl 2 hơn. 

b) % KMnO 4 = 81% ; %MnO 2 = 19%. 

Bài 13. Cho hỗn hợp rắn A gồm KCl và KBr tác dụng với dd AgNO 3 dư, lượng kết 

tủa sinh ra sau khi làm khô có khối lượng bằng lượng AgNO 3 đã phản ứng. 

a) Xác định % khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp A. 





45 









b) Cho 25,0 gam hỗn hợp A tác dụng với 300,0 ml dung dịch AgNO 3 20% (khối 

lượng riêng 1,275 gam/ml). Tính khối lượng kết tủa và nồng độ % các chất tan còn 

lại trong dung dịch. 

Đáp án: a) %m KCl = 29,84%; %m KBr = 70,16% 

b) m↓ = 42,061 gam; C% AgNO 3 = 9,42%; C%KNO 3 = 6,84%. 

2.4.2.2. Bài tập trắc nghiệm khách quan 

Định tính 


Bài 1. Trong các tính chất sau, tính chất nào không phải là của khí hiđro clorua? 

A. Làm đổi màu giấy quỳ tím ẩm. B. Tác dụng với khí NH 3 . 

C. Tác dụng với CaCO 3 giải phóng CO 2 . D. Tan nhiều trong nước. 

Bài 2. Theo dãy: F 2 – Cl 2 – Br 2 – I 2 thì 

A. tính oxi hóa tăng dần, tính khử giảm dần. 

B. tính oxi hóa giảm dần, tính khử tăng dần. 

C. Tính oxi hóa giảm dần, tính khử giảm dần. 

D. Tính oxi hóa tăng dần, tính khử tăng dần. 

Bài 3. Theo dãy: HF – HCl – HBr – HI thì 

A. tính axit giảm, tính khử tăng. B. tính axit tăng, tính khử tăng. 

C. tính axit tăng, tính khử giảm. D. tính axit giảm, tính khử giảm. 

Bài 4. Những ứng dụng nào sau đây không phải của KClO 3 ? 

A. Chế tạo thuốc nổ, sản xuất pháo hoa. B. Sản xuất diêm tiêu 

C. Điều chế O 2 trong phòng thí nghiệm. D. Diệt trùng nước bể bơi. 

Bài 5. Axit hòa tan được “thủy tinh” là 

A. HF. B. HCl. C. HBr. D. HI. 

Bài 6. Đưa một mẩu giấy quỳ tím ẩm vào bình khí hiđro clorua thì giấy quỳ tím: 

A. mất màu. B. hóa đỏ. C. không đổi màu. D. hóa xanh. 

Bài 7. Hiđro halogenua kém bền nhiệt nhất là 

A. HF. B. HCl. C. HBr. D. HI. 


Bài 8. Trong các hợp chất với oxi, số oxi hoá của clo có thể là 

A. -1, -3, -5, -7. B. -1, +1, +3, +5, +6. 




46 









C. +1, +3, +5, +7. D. -1, +1, +3, +5, +7. 

Bài 9. Axit flohiđric có thể được đựng trong bình chứa làm bằng 

A. thuỷ tinh. B. sắt. C. chất dẻo. D. thiếc. 

Bài 10. Kim loại không tác dụng được với dd HCl là 

A. Al. B. Ag. C. Mg. D. Fe. 

Bài 11. Nhận xét nào sau đây về nhóm halogen là không đúng? 

A. Phân tử đơn chất có dạng X 2 . 

B. Tác dụng với kim loại mạnh → muối halogenua. 

C. Tác dụng với hiđro → khí hiđrohalogenua. 

D. Trong tự nhiên các halogen tồn tại chủ yếu ở dạng đơn chất. 


Bài 1. Hệ số cân bằng lần lượt (dạng nguyên, tối giản) của PTHH sau là 

KClO 3 + HCl → KCl + Cl 2 + H 2 O 

A. 1, 6, 1, 3, 3. B. 1, 1, 6, 3, 3. C. 6, 1, 1, 3, 3. D. 3, 4, 1, 2, 6. 

Bài 2. Trong phân tử CaOCl 2 , clo có số oxi hóa là 

A. +1, 0. B. +1, -1. C. 0, -1. D. 0, +1. 

Bài 3. Kim loại nào sau đây khi tác dụng với HCl và Cl 2 không cho ra cùng một 

hợp chất. 

A. Mg. B. Al. C. Zn. D. Fe. 

Bài 4. Cho 1 mẩu giấy màu vào bình nước clo, một lúc sau thì giấy bị mất màu. Thí 

nghiệm này chứng tỏ nước clo có tính 

A. oxi hóa mạnh. B. khử mạnh. C. tẩy màu. D. sát trùng. 

Bài 5. Ion nào không bị oxi hóa bằng những chất hóa học? 

A. Cl - . B. Br - . C. I - . D. F - . 

Bài 6. Thành phần hóa học chính của nước clo là 

A. HCl, HClO, H 2 O. B. HCl, HClO. 

C. HClO, H 2 O, NaClO, Cl 2 . D. HCl, HClO, Cl 2 , H 2 O. 

Bài 7. Đổ dung dịch chứa 1g HBr vào dung dịch chứa 1g NaOH. Nhúng giấy quỳ 


tím vào dung dịch thu được thì giấy quỳ tím chuyển sang màu nào? 

A. Đỏ. B. Xanh. C. Không màu. D.Tím. 




47 









Bài 8. Cho các chất rắn: MnO 2 , KClO 3 , Na 2 SO 3 , FeS, Fe 3 O 4 . Tổng số chất tác dụng 

được với axít HCl đặc giải phóng khí Cl 2 là 

A. 2. B. 3. C. 4. D. 5. 

Bài 9. Thuốc thử để phân biệt các dung dịch riêng biệt: NaI, NaBr, NaCl, NaF, HF, 

HCl, HBr, HI đựng trong các bình mất nhãn là: 

A. Quỳ tím, AgNO 3 . B. Quỳ tím, Ag 2 S. 

C. Na 2 CO 3 , AgNO 3 . D. Quỳ tím, Na 2 CO 3 . 

Bài 10. Sục một lượng khí clo vào dung dịch hỗn hợp (NaI + NaBr) thì chất được 

giải phóng trước là 

A. I 2 . B. Cl 2 và Br 2 . C. I 2 và Br 2 . D. Br 2 . 

Bài 11. Cho sơ đồ:(X)→ (Y) → nước Gia-ven. Cặp chất nào dưới đây không thể là 

X,Y: A. NaCl, Cl 2 . B. Cl 2 , NaCl. C. Cl 2 , HCl. D. Na, NaOH. 

Bài 12. Để khử một lượng nhỏ khí clo thoát ra từ dụng cụ điều chế clo trong phòng 

thí nghiệm người ta dùng bông tẩm hóa chất nào dưới đây 

A. dd NaOH. B. ddNaCl. C. dd Ca(OH) 2 . D. dd NH 3 . 

Bài 13. Thuốc thử để nhận biết riêng các dd HCl, NaOH, NaCl và NaNO 3 là 

A. dd AgNO 3 . B. quỳ tím. C. dd Ca(OH) 2 . D. quỳ tím, dd AgNO 3 . 

Bài 14. Nhỏ vài giọt cồn iot lên 1 lát chuối xanh thì xuất hiện 

A. màu xanh tím. B. màu vàng. C. màu đỏ tía. D. màu xanh đậm 

Bài 15. Thực hiện thí nghiệm như hình vẽ sau. Hiện tượng xảy ra là: 

(1) bình khí HCl 

(2) Chậu nước + dd quỳ tím 

A. Nước trong chậu tăng lên. B. Nước dâng lên bình có màu đỏ. 

C. Nước phun vào bình. D. Nước trong chậu chuyển sang màu đỏ. 





48 







Bài 16. . Người ta thu khí Cl 2 trong phòng thí nghiệm theo mô hình sau vì: 

HCl đặc 



A. Khí clo không tác dụng với không khí ở điều kiện t o thường. 

B. Khí clo nhẹ hơn không khí. 

C. Khí clo nặng hơn không khí và không tác dụng với không khí ở t 0 thường. 

D. Khí clo ít tan trong nước. 

Định lượng 


Bài 1. Cho từ từ 0,25 mol HCl vào dung dịch A chứa 0,2 mol Na 2 CO 3 và 0,1 mol 

NaHCO 3 . Thể tích khí CO 2 thoát ra (đktc) là 

A. 3,92 lít. B. 1,12 lít. C. 5,6 lít. D. 3,36 lít. 

Bài 2. Tính thể tích dung dịch KMnO 4 0,5M ở môi trường axit cần thiết để oxi hóa 

hết 200 ml dung dịch chứa NaCl 0,15M và KBr 0,1M. 

A. 12 ml. B. 30 ml. C. 20 ml. D. 10 ml. 

Bài 3. Cho 44,5 gam hỗn hợp bột Zn và Mg tác dụng với dd HCl dư thấy có 22,4 lít 

khí H 2 bay ra (đktc). Khối lượng muối clorua tạo ra trong dd là bao nhiêu gam? 

A. 80 g. B. 115,5 g. C. 51,6 g. D. 117,5 g. 

Bài 4. Trộn 10 ml dung dịch HCl (d = 1,15 g/ml) và 10 ml dung dịch HCl (d = 1,05 

g/ml) thì thu được dung dịch mới chứa số gam HCl là 

A. 11,5 gam B. 10,5 gam C. 11 gam D. 22 gam 

Bài 5. Trộn lẫn 200 ml dung dịch HCl 2M với 300 ml dung dịch HCl 4M. Nồng độ 

mol/l của dung dịch thu được là 

MnO 2 


Khí Cl 2 





49 









A. 2,1M. B. 2,3M. C. 1,2M. D. 3,2M. 

Bài 6. Từ 20g dung dịch HCl 37% để tạo được dung dịch HCl 13%. Khối lượng 

nước gam cần dùng để pha loãng dung dịch là: 

A. 27. B. 25,5. C. 54. D. 37. 

Bài 7. Nồng độ của dung dịch tạo thành khi trộn lẫn 200 ml dung dịch HCl 2M với 

300 ml dung dịch HCl 4M là 

A. 2,8M. B. 3M. C. 3,2M. D. 3,8M. 


Bài 1. Để hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp Zn và ZnO cần dùng 100,8 ml dung 

dịch HCl 36% (D = 1,19 g/ml) thì thu được 8,96 lít khí (đktc). Thành phần phần 

trăm của ZnO trong hỗn hợp đầu là 

A. 38,4%. B. 39,1%. C. 61,6%. D. 86,52%. 

Bài 2. Hòa tan 10 gam hỗn hợp hai muối cacbonat kim loại hóa trị II bằng dung 

dịch HCl dư ta thu được dung dịch A và 2,24 lít khí bay ra (đktc). Hỏi cô cạn dung 

dịch A thì thu được bao nhiêu gam muối khan? 

A. 11,10 gam B. 13,55 gam C. 12,20 gam D. 15,80 gam. 

Bài 3. Cho 16,59 ml dung dịch HCl 20% có d= 1,1g/ml vào một dung dịch chứa 51 

gam AgNO 3 thu được kết tủa A và dung dịch B. Thể tích dung dịch NaCl 26% (d= 

1,2g/ml) dùng để kết tủa hết lượng AgNO 3 còn dư trong B là 

A. 37,5. B. 58,5. C. 29,8. D. 35,7. 

Bài 4. Cho 50g brom có lẫn clo vào dung dịch chứa 1,6g KBr. Sau phản ứng làm 

bay hơi dung dịch thì thu được chất rắn khan. Tính phần trăm khối lượng clo có 

trong 5,0g brom trên là 

A. 13,1%. B. 7,1%. C. 9,1%. D. 11,1%. 

Bài 5. Hòa tan m (g) hỗn hợp gồm Fe và kim loại M (hóa trị không đổi) trong dd 

HCl dư thu được 1,008 lít khí (ở đktc) và dd chứa 4,575g muối khan. Giá trị m là 

A. 1,83g. B. 1,41g. C. 1,38g. D. 2,53g. 

Bài 6. Hòa tan hoàn toàn 28,4g hỗn hợp 2 muối cacbonat của 2 kim loại thuộc 


nhóm IIA bằng axit HCl thu được 6,72 lít khí (đktc) và 1 dung dịch X. Xác định 2 

kim loại biết rằng chúng thuộc 2 chu kì liên tiếp nhau 




50 









A. Be và Mg. B. Mg và Ca. C. Sr và Ba. D. Ca và Sr. 

2.5. HỆ THỐNG BTHH CHƯƠNG NHÓM OXI – LƯU HUỲNH 

2.5.1. Kiến thức trọng tâm chương nhóm Oxi – Lưu huỳnh 

2.5.1.1. Oxi 

Tính chất hóa học: Tính oxi hóa mạnh (O 2 +2e 2O 2- ) 

Phòng thí nghiệm: Nhiệt phân các hợp chất giàu oxi: 

O 2 (KMnO 4 , KClO 3 , H 2 O 2 ) 

Điều chế 

Công nghiệp: Từ các nguyên liệu giàu oxi 

Tự nhiên: Quang hợp của cây xanh 

O 3 : là chất oxi hóa mạnh hơn O 2 (so sánh cấu tạo) 

H 2 O 2 : kém bền, dễ phân hủy; vừa thể hiện tính oxi hóa, vừa thể hiện tính khử. 

2.5.1.2. Lưu huỳnh 

Tính chất vật lí: Cấu tạo phân tử của lưu huỳnh phụ thuộc vào nhiệt độ 

Đơn chất Tính oxi hóa: S 0 + 2e → S -2 

Tính chất hóa 

H 2 S 

(tác dụng với kim loại, hidro…) 

Tính khử: S 0 → S +4 , S +6 +ne 

Tính chất vật lí: Khí mùi trứng thối, độc 

Tính chất hóa học 

Dd H 2 S: Tính axit yếu 

Tính khử mạnh (S -2 ) 

Là oxit axit 

Hợp chất SO 2 Tính khử: S +4 → S +6 +2e 

Tính oxi hóa : S +4 +ne → S o , S -2 

Tính chất vật lí: Dd đậm đặc rất háo nước 

Tính axit mạnh 

H 2 SO 4(đ/n) Tính chất hóa học Háo nước 

Thụ động (Al, Fe, Cr …) 

Sản xuất H 2 SO 4 : (FeS 2 ,S) → SO 2 → SO 3 + H 2 SO 4 → 


Oleum: H 2 SO 4 .nSO 3 




51 









2.5.2. Hệ thống bài tập vận dụng 

2.5.2.1. Bài tập tự luận 

Dạng 1: Bài tập rèn luyện kĩ năng viết phương trình hóa học 


Bài 1. Bằng PTHH nào có thể chuyển hóa lưu huỳnh thành lưu huỳnh đioxit? 

Bài 2. Viết PTHH minh họa SO 2 là hợp chất vừa thể hiện tính khử, vừa thể hiện 

tính oxi hóa. 

Bài 3. Trình bày những số oxi hóa có thể có của S và viết các PTHH thể hiện sự 

chuyển hóa giữa các số oxi hóa đó. 


Bài 1. Dẫn khí SO 2 vào dung dịch KMnO 4 màu tím, nhận thấy dung dịch bị mất 

màu vì xảy ra phản ứng hóa học sau: 

SO 2 + KMnO 4 + H 2 O → K 2 SO 4 + MnSO 4 + H 2 SO 4 

a) Hãy cân bằng PTHH trên bằng phương pháp thăng bằng electron. 

b) Hãy cho biết vai trò của SO 2 và KMnO 4 trong phản ứng. 

Bài 2. Thực hiện những biến đổi hóa học sau bằng cách viết những PTHH và ghi 

điều kiện phản ứng, nếu có : 

FeS H S S SO SO H SO BaSO 

(1) (2) (3) (4) (5) (6) 

2 2 3 2 4 4 

Bài 3. Hoàn thành sơ đồ phản ứng : 

S SO SO H SO FeSO Fe ( SO ) 

(1) (2) (3) (4) (5) 

2 3 2 4 4 2 4 3 

Bài 4. Hoàn thành các phương trình hóa học sau: 

FeCO 3 + H 2 SO 4(loãng) → ; Fe x O y + H 2 SO 4(loãng) → 

Fe 3 O 4 + H 2 SO 4(loãng) → ; Fe(OH) 2 + H 2 SO 4(đặc, nóng) → 

Fe 3 O 4 + H 2 SO 4(đặc, nóng) → 


Bài 1. Axit sunfuric tham gia phản ứng hóa học với các chất, tùy thuộc những điều 

kiện của phản ứng có những phản ứng hóa học sau: 


H 2 SO 4đặc + HI 

0 

t 

I 2 + H 2 S↑ + H 2 O 



H 2 SO 4đặc + Cu 

0 

t 

CuSO 4 + SO 2 ↑ + H 2 O 


52 









t 

H 2 SO 4đặc + Fe 3 O 0 

4 Fe 2 (SO 4 ) 3 + SO 2 ↑ + H 2 O 

a) Hãy cho biết số oxi hóa của những nguyên tố nào thay đổi và thay đổi như thế 

nào ở các PTHH? 

b) Hãy cân bằng những PTHH của các phản ứng trên theo phương pháp thăng 

bằng electron. 

c) Cho biết vai trò của những chất tham gia các phản ứng oxh - khử trên 


Bài 1. Hoàn thành các phản ứng hóa học trong sơ đồ biến đổi sau (mỗi mũi tên thực 

hiện một phản ứng). 

O2 H 2S H 2 Cl2 O2 

NaOH 

FeS2 

A B C B D E 

Bài 2. Hòa tan sắt (II) sunfua vào dd axit HCl thu được khí A và dung dịch B. 

- Đốt cháy hoàn toàn khí A thu được khí C có mùi hắc. Dẫn khí C qua nước brom 

thì dung dịch mất màu hoàn toàn. 

- Nhỏ từ từ dung dịch NaOH vào dung dịch B thấy xuất hiện kết tủa trắng hơi 

xanh bị hóa nâu trong không khí. 

Xác định các chất A, B, C và viết phương trình hóa học của phản ứng. 

Bài 3. Cho sơ đồ biến đổi sau : 

FeS 2 + O 2 → A↑ + B ; A + O 2 → C 

E + Cu → F + A + D ; A + D → axit G 

B + L → H + D 

; A + Cl 2 + D → E + L 

; C + D lỏng → axit E 

Hãy xác định các chất có kí hiệu A, B, ...,L và hoàn thành phương trình hóa học. 

Dạng 2: Bài tập nhận biết, tách, điều chế và tinh chế các chất 


Bài 1. Có 4 dung dịch loãng của các muối NaNO 3 , Pb(NO 3 ) 3 , FeSO 4 , CuCl 2 . Hãy 

cho biết hiện tượng gì xảy ra khi cho dung dịch Na 2 S vào mỗi dung dịch muối trên? 

Bài 2. Viết 4 PTHH của phản ứng điều chế trực tiếp SO 2 từ những chất khác nhau. 

Bài 3. Điều chế khí hiđrosunfua từ các chất sau: Lưu huỳnh, sắt, axít clohiđric. 



Bài 1. Có 5 bình khí không màu, mất nhãn, mỗi bình đựng riêng biệt một trong các 

khí sau: O 2 ; O 3 ; N 2 ; SO 2 ; CO. Hãy phân biệt các bình khí bằng PP hóa học. 




53 









Bài 2. Có 6 bình mất nhãn, mỗi bình chứa một trong các dung dịch sau: Na 2 SO 4 ; 

H 2 SO 4 ; HCl; NaCl; BaCl 2 ; NaOH. Hãy nhận biết các chất bằng PP hóa học. 

Bài 3. Hiện tượng gì xảy ra khi sục khí SO 2 vào dung dịch đến dư 

a) Dung dịch Fe 2 (SO 4 ) 3 màu vàng nâu. 

b) Dung dịch KMnO 4 màu tím. 

Bài 4. Viết PTHH của các phản ứng, cho biết hiện tượng xảy ra, vai trò chất tham 

gia (tính oxi hóa) trong mỗi trường hợp sau: 

- Dẫn khí H 2 S vào dung dịch hỗn hợp gồm KMnO 4 và dd H 2 SO 4 (loãng) . 

- Dẫn khí SO 2 vào dung dịch brom. 

Bài 5. Dùng phương pháp hóa học để làm sạch 

a) Dung dịch HCl có lẫn H 2 SO 4 . 

b) CaSO 4 ở trạng thái rắn có lẫn CaCO 3 , Na 2 CO 3 . 


Bài 1. Có 3 lọ không nhãn, mỗi lọ đựng một hỗn hợp dung dịch sau: 

- Lọ 1: Dung dịch Na 2 CO 3 và K 2 SO 4 . 

- Lọ 2: Dung dịch Na 2 CO 3 và K 2 CO 3 . 

- Lọ 3: Dung dịch Na 2 SO 4 và K 2 SO 4 . 

Trình bày phương pháp phân biệt 3 lọ trên mà chỉ dùng thuốc thử là dung dịch HCl 

và Ba(NO 3 ) 2 . Viết các phương trình hóa học của phản ứng xảy ra. 

Bài 2. Làm thế nào để thu được S tinh khiết từ hỗn hợp rắn: MgSO 4 , S, Zn, Fe. 

Bài 3. Tách các chất ra riêng biệt rakhỏi hỗn hợp: S, Na 2 SO 4 , Fe bằng phương pháp 

hóa học và vật lý? 


Bài 1. Chỉ dùng thêm dung dịch BaCl 2 hãy phân biệt bốn dung dịch mất nhãn sau: 

NaCl, Na 2 SO 4 , Na 2 CO 3 , HCl được chứa trong các bình riêng biệt. 

Bài 2. Chỉ dùng H 2 O và một hóa chất thích hợp để xác định các lọ hóa chất mất 

nhãn đựng các chất sau: NaCl, BaSO 3 , Na 2 S, Na 2 SO 3 , Na 2 SO 4 , BaSO 4 . 

Bài 3. Không dùng thêm hóa chất nào khác. Hãy xác định các lọ hóa chất mất nhãn 


đựng các dung dịch sau: 



a) Cu(NO 3 ) 2 , Na 2 S, BaCl 2 , H 2 SO 4. b) HCl, H 2 SO 4 , BaCl 2 , Na 2 SO 3. 


54 









Bài 4. Chỉ dùng quỳ tím, hãy xác định các lọ hóa chất mất nhãn đựng trong các lọ 

dung dịch riêng biệt sau: 

a) NaOH, Na 2 SO 3 , Na 2 SO 4 , H 2 SO 4 , MgSO 4 . 

b) Na 2 S, Na 2 SO 3 , Na 2 SO 4 , Ba(NO 3 ) 2 , H 2 SO 4 . 

Bài 5. Có ba bình, mỗi bình đựng một chất khí là: Khí hiđrosunfua, khí sunfurơ, 

oxi. Hãy trình bày phương pháp hóa học nhận biết mỗi khí đựng trong bình với điều 

kiện không dùng thêm thuốc thử. 

Bài 6. Cho các dung dịch không màu của các chất sau: NaCl, K 2 CO 3 , Na 2 SO 4 , HCl, 

Ba(NO 3 ) 2 . Hãy phân biệt các dung dịch đã cho bằng PP hóa học mà không dùng 

thêm hóa chất nào khác làm thuốc thử. Viết các PTHH (nếu có). 

Dạng 3: Bài tập hình vẽ 


Bài 1. 

Quan sát hình vẽ bộ dụng cụ trên dùng để điều chế và nghiên cứu tính chất hóa 

học của SO 2 . 

a) A, B là chất gì? 

b) Nếu bộ dụng cụ trên được thay thế nghiên cứu tính chất tác dụng với bazơ của 

SO 2 thì dung dịch trong C là chất nào? 

c) Nếu bộ dụng cụ trên dùng để nghiên cứu tính khử của SO 2 thì dung dịch trong 

C là chất nào? 

d) Nếu bộ dụng cụ trên dùng để nghiên cứu tính oxi hóa của SO 2 thì dung dịch C 

chứa hóa chất nào? Nêu các hiện tượng xảy ra và viết phương trình hóa học. 

A 

B 


SO 2 

C 




55 







Bài 2. Quan sát hình vẽ dưới đây 

A 

C 



A,E: chất lỏng B: Chất rắn C: Chất khí D. Chất kết tủa 

Hãy cho biết A, B, C, D, E là chất gì nếu: 

a) D là chất kết tủa màu đen ( CuS ); b) C là khí hiđroclorua; c) E là Ca(OH) 2 

Hãy viết các phương trình hóa học? 

Bài 3. Hình vẽ sau mô tả cách lắp dụng cụ điều chế oxi trong phòng thí nghiệm. 

a) Tìm điểm chưa đúng trong hình vẽ trên. Giải thích và nêu cách sửa để có dụng 

cụ đúng nhất. 

b) Phương pháp thu khí ở trên dựa vào tính chất nào của oxi? 

c) Khi kết thúc thí nghiệm, tại sao người ta phải tháo ống dẫn khí ra trước khi tắt 

đèn cồn? 

d) Có thể dùng hóa chất nào sau đây để làm khô khí oxi có lẫn hơi nước? 

A. Al 2 O 3 . B. H 2 SO 4 đặc. C. Dd Ca(OH) 2 . D. Dd HCl. 

e) Nếu các chất KMnO 4 và KClO 3 có khối lượng bằng nhau thì chọn chất nào có 

thể điều chế khí oxi nhiều hơn. Hãy giải thích bằng cách tính toán trên cơ sở 

phương trình hóa học. 

KMnO 4 


B 

O 2 

D 

E 




56 







Bài 4. Hình vẽ mô tả cách pha loãng dung dịch H 2 SO 4 đặc nào đúng? Giải thích. 

Hãy nêu cách xử lý khi bị bỏng axit H 2 SO 4 đặc. 

H 2 O 




Bài 5. Cho hình vẽ sau: 

a) Nêu hiện tượng xảy ra ở 2 ống nghiệm. 

b) Thí nghiệm nào dùng để nghiên cứu tính oxi hóa của S +6 của axit H 2 SO 4 . 

c) Vai trò của bông tẩm dung dịch NaOH là gì? 

Bài 6. Bộ dụng cụ dưới đây mô tả cách điều chế và nghiên cứu tính khử của khí 

hiđro sunfua 

Dd HCl 

FeS 

a) Nêu hiện tượng xảy ra trong ống nghiệm chứa dd brom. Viết PTHH của p/ứ. 

b) Có thể thay dd brom bằng hóa chất nào khác? Viết PTHH của phản ứng . 

Bài 7. Hình vẽ sau mô tả cách điều chế và nhận biết khí hiđro sunfua 

Giấy tẩm dd 

Pb(NO 3 ) 2 

(a) 

Bông tẩm dd 

NaOH 

H 2 SO 4 loãng 

Cu 


(b) 

Dd HCl đặc 

Giấy tẩm dd CuSO 4 

H 2 O 


Cu 

Dd Br 2 




FeS 


57 









a) Viết PTHH của phản ứng điều chế khí hiđro sunfua. 

b) Nêu hiện tượng xảy ra của TN trên. Giải thích và viết PTHH của phản ứng. 

c) Có thể thay dd HCl bằng dd H 2 SO 4 đặc được không? Giải thích. 

d) Trong tự nhiên khí H 2 S có trong một số nước sông, suối trong khí núi lửa và 

bốc ra từ xác chết động thực vật, nhưng vì sao lại không có sự tích tụ khí này trong 

không khí. 

Dạng 4: Bài tập chứng minh, giải thích, vận dụng kiến thức lý thuyết 


Bài 1. Vì sao trong nhóm oxi, nguyên tố oxi thường có số oxi hóa -2, còn các 

nguyên tố S, Se, Te thì ngoài số oxi hóa -2 còn có thêm các số oxi hóa +2, +4, +6? 

Bài 2. Axit sunfuric đặc được dùng làm khô những khí ẩm, hãy dẫn ra một thí dụ. 

Có khí ẩm không được làm khô bằng axit sunfuric đặc. Vì sao? 

Bài 3. Có thể tồn tại đồng thời những chất sau trong một bình chứa được không? 

a) Khí hiđro sunfua với khí lưu huỳnh đioxit. 

b) Khí oxi với khí clo. 

c) Khí hiđro iotdua với khí clo. 

Bài 4. Tại sao O 3 dễ hóa lỏng và dễ hóa rắn hơn O 2 . Tại sao O 3 tan nhiều trong nước 

hơn O 2 ? 

Bài 5. Hãy giải thích và chứng minh rằng O 3 có tính oxi hóa mạnh hơn O 2 ? 

Bài 6. Giải thích tại sao dung dịch H 2 S để lâu trong không khí dễ bị vẫn đục. 

Bài 7. Vì sao khi nhỏ H 2 SO 4 đặc vào đường saccarozơ thì đường hóa đen ngay và 

có khí thoát ra? Khí đó là khí gì? 

Bài 8. Tại sao không thể gọi oxi lỏng và oxi khí là hai dạng thù hình; Còn oxi và 

ozon lại là hai dạng thù hình của nguyên tố oxi? 

Bài 9. Tại sao khi pha loãng dung dịch H 2 SO 4 đặc không được đổ nước vào axit mà 

ta phải cho từ từ axit vào nước và khuấy đều? 


Bài 1. Trong trường hợp nào axit sunfuric có những tính chất hóa học của một axit? 


Đó là những tính chất nào? Dẫn ra những PTHH để minh họa. 




58 









Bài 2. Giải thích tại sao khi tiến hành thí nghiệm cho Fe tác dụng với oxi lại phải sử 

dụng mẩu gỗ hay mẩu than đốt cháy kèm với dây sắt? 

Bài 3. Dự đoán hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm sau: Đốt nóng đỏ một mẩu than 

cuộn dây sắt sau đó đưa dây sắt có mẩu than vào bình chứa oxi. Sau khi phản ứng 

kết thúc thêm một ít nước vào bình lắc nhẹ, nhận xét hiện tượng. Cuối cùng thêm 

một ít nước vôi trong, giải thích các hiện tượng thí nghiệm. 

Bài 4. Thủy ngân là một chất độc đối với con người và động vật, mặt khác ở điều 

kiện thường thủy ngân tồn tại dưới dạng lỏng rất linh động. Khi ống chứa thủy ngân 

bị vỡ (ví dụ nhiệt kế), người ta thường rắc bột lưu huỳnh lên chỗ các giọt thủy ngân. 

Hãy giải thích việc làm trên và viết PTHH của phản ứng xảy ra (nếu có). 

Bài 5. Để đẩy nhanh tốc độ điều chế H 2 S bằng cách cho FeS tác dụng với dung dịch 

H 2 SO 4 loãng, một học sinh đề nghị thay dung dịch H 2 SO 4 loãng bằng dung dịch 

H 2 SO 4 đặc. Đề nghị này có đúng không? Tại sao? 

Bài 6. Cho luồng khí lưu huỳnh đioxit đi qua nước brom đến khi làm mất màu đỏ 

nâu của dung dịch. Sau đó thêm dung dịch bari nitrat vào thấy tạo thành kết tủa 

trắng không tan trong axit HCl. Giải thích bằng phương trình hóa học. 

Bài 7. Axit sunfuric đặc có thể biến nhiều hợp chất hữu cơ thành than được gọi là 

sự hóa than. Dẫn ra những ví dụ về sự hóa than của glucozơ, saccarozơ. Sự làm khô 

và sự hóa than khác nhau như thế nào? 

Bài 8. Tại sao lại dùng O 3 để tiệt trùng nước mà không dùng O 2 ? 

Bài 9. Dẫn khí H 2 S đi qua dung dịch KMnO 4 và H 2 SO 4 nhận thấy màu tím của 

dung dịch chuyển sang không màu và xuất hiện vẩn đục màu vàng. Hãy giải thích 

hiện tượng và viết PTHH của các phản ứng. 

Bài 10. Trong các chất làm khô: CaO, BaO, P 2 O 5 rắn, Na 2 O, H 2 SO 4 đặc, KOH rắn, 

CaCl 2 chất nào được dùng để làm khô khí SO 2 ? Giải thích sự lựa chọn đó? 

Bài 11. Sự tạo thành ozon trên tầng cao của khí quyển và sự tạo thành ozon trên mặt 

đất. Hãy cho biết nơi ở nào ozon có vai trò bảo vệ sự sống, ở nơi nào ozon có hại 

cho sự sống? 


Bài 12. Khi sử dụng dung dịch H 2 SO 4 đặc viết lên một tờ giấy trắng thì có đọc được 

các thông tin đã viết không? Tại sao. 




59 









Bài 13. Tại sao H 2 S có tính khử mạnh; H 2 SO 4 đặc có tính oxi hóa mạnh; còn SO 2 

vừa có tính khử vừa có tính oxi hóa? Giải thích. Viết PTHH minh họa. 

Dạng 5: Bài tập định lượng 

Một số chú ý khi giải toán 

Bài tập về các phản ứng khi cho SO 2 hoặc H 2 S sục qua dung dịch kiềm. 

Các phản ứng có thể xảy ra: 

H 2 S + NaOH → NaHS + H 2 O (1) 

H 2 S + 2NaOH → Na 2 S + H 2 O (2) 

Để biết muối tạo thành là muối nào, người ta thường căn cứ vào hai cơ sở sau để 

xác định: 

Dựa vào phương pháp tiến hành thí nghiệm: 

+ Nếu bài toán cho “H 2 S dư đi qua dung dịch kiềm” hoặc “dùng một lượng 

kiềm tối thiểu hấp thụ vừa hết H 2 S” thì cả hai trường hợp này đều cho muối axit. 

+ Nếu đề bài cho “H 2 S đi qua dung dịch kiềm dư” hoặc “cho một lượng kiềm 

vừa đủ để trung hòa hết H 2 S” thì cả hai trường hợp này đều cho muối trung hòa. 

Dựa vào tỉ lệ số mol của kiềm và axit để biện luận hoặc tính được 

thì cả 2 trường hợp này muối tạo thành là muối axit (chỉ có (1) xảy ra). 

n 

Nếu tính được: 1< 

n 

Đặt T = 

n 

n 

NaOH 

H S 

2 

ta có: 

NaOH 

H S 

2 

< 2 thì trường hợp này tạo ra hai muối . 

MHS MHS MHS M 2 S M 2 S 

H 2 S dư 1 M 2 S 2 MOH dư 

+ Nguyên tắc: - Dư axit → muối axit 

- Dư bazơ → muối trung hòa 


- Sản phẩm hai muối → axit và bazơ đều hết 

n 

n 

T 

NaOH 

H S 

2 

≤ 1 




60 









Ví dụ 1: Hòa tan hỗn hợp gồm 0,1 mol mỗi chất FeS, CuS và ZnS trong dung dịch 

H 2 SO 4 loãng (dư), khí thoát ra sau phản ứng cho hấp thụ hết vào 250 ml dung dịch 

NaOH 1M tạo ra m gam muối. Tính giá trị m? 

Hướng dẫn: 

Suy luận: CuS không tan trong dung dịch H 2 SO 4 loãng. 

FeS + H 2 SO 4 → FeSO 4 + H 2 S↑ ; ZnS + H 2 SO 4 → ZnSO 4 + H 2 S↑ 

0,1 → 0,1 0,1 → 0,1 

NaOH + H 2 S → NaHS + H 2 O ; 

NaOH + NaHS → Na 2 S + H 2 O 

0,2 ← 0,2 → 0,2 0,05 → 0,05 → 0,05 

⇒ n NaHS dư = 0,2 – 0,05 = 0,15 mol ⇒ m muối = m NaHS dư + m 

Na2S = 12,3 gam. 

Ví dụ 2: Hấp thụ hết 2,24 lít khí sunfurơ (đktc) bằng 250 ml dung dịch NaOH 1M. 

Cô cạn dd thu được sau phản ứng kết thúc thu được m gam chất rắn. Tìm giá trị m? 

Hướng dẫn: 

Suy luận: n 

SO 

= 0,1 mol ; n 

2 

NaOH = 0,25 mol 

T 

n 

NaOH 

= 0,25 

nSO 

2 

0,1 > 2 ⇒ tạo muối Na 2SO 3 

SO 2 + 2NaOH → Na 2 SO 3 + H 2 O 

0,1 → 0,2 → 0,1 

⇒ n NaOH dư = 0,25 – 0,2 = 0,05 mol 

⇒ m rắn = m NaOH dư + m 

Na2SO 3 

= 40.0,05 + 126.0,1 = 14,6 gam. 

Bài tập về phản ứng cháy giữa kim loại M (hóa trị 2) với lưu huỳnh 

Phản ứng xảy ra có thể hoàn toàn hoặc không hoàn toàn 

M + S → MS 

+ Nếu phản ứng xảy ra hoàn toàn (hs = 100%), sản phẩm thu được chỉ có MS 

hoặc bao gồm MS, M dư hay S dư. Khi hòa tan trong dung dịch HCl (hoặc H 2 SO 4 

loãng) thì nếu có S dư sẽ không tác dụng với axit, kết quả còn lại một chất rắn. Nếu 

M dư sản phẩm thu được bao gồm MS và M dư, khi tác dụng với axít sẽ cho hỗn 


hợp khí H 2 S và H 2 có tỉ khối nhỏ hơn tỉ khối của H 2 S (dấu hiệu nhận biết hỗn hợp 

có khí H 2 ). 




61 









+ Nếu phản ứng xảy ra không hoàn toàn (hs< 100%) ⇒ Sản phẩm gồm MS, 

M, S còn dư. Khi hòa tan trong axit thu được hỗn hợp hai khí H 2 S, H 2 và một phần 

chất rắn không tan. 

Ví dụ: Một hỗn hợp X gồm bột S và kim loại M (hóa trị 2), có khối lượng 25,9 gam. 

Cho X vào bình kín không chứa không khí, đốt nóng bình cho phản ứng giữa M và 

S xảy ra hoàn toàn thu được chất rắn Y. Biết Y tan hoàn toàn trong dung dịch HCl 

dư cho 6,72 lít khí Z (đktc) và có d(Z/H 2 ) = 11,666. Tìm tên kim loại M. 

Suy luận: M + S → MS (1) 

Chất rắn Y tan hoàn toàn trong dd HCl ⇒ Không có S 

Vì d(Y/H 2 ) = 11,666 < d(H 2 S/H 2 ) = 17 ⇒ Z gồm H 2 S và H 2 

⇒ Y gồm MS, M dư. 

Ta có hệ: 

MS + 2HCl → MCl 2 + H 2 S↑ (2) 

M + 2HCl → MCl 2 + H 2 ↑ (3) 

→ n M = 0,1 mol 

x 

y 0,3 

 

↔ 

34x 

2y 

0,3*2*11.666 

x 

0,2 

 

y 0,1 

(2) → n MS = 0,2 mol: (3) 

→ (M + 32).0,2 + 0,1M = 25,9 → M = 65. Vậy M là kim loại Zn 

Bài tập về axit sunfuric 

+ H 2 SO 4 loãng có tính axit mạnh (tương tự như HCl). 

+ H 2 SO 4 đặc, nóng ngoài tính axit mạnh còn có tính oxi hóa S +6 . 

Với kim loại 

Ví dụ: Hòa tan hoàn toàn 0,1 mol mỗi chất Fe, FeS và FeS 2 trong dung dịch H 2 SO 4 

đặc, nóng (dư), thu được V lít khí SO 2 (đktc). Tính giá trị của V? 


Suy luận: Quá trình oxi hóa 




62 









Fe → Fe +3 + 3e ; FeS → Fe +3 + S +4 + 7e 

0,1 → 3.0,1 0,1 → 0,1 → 7.0,1 

FeS 2 → Fe +3 + 2S +4 + 11e 

0,1 → 0,2 → 11.0,1 

Quá trình khử: S +6 + 2e → S +4 

2x ← 

x 

⇒ 0,3 + 0,1 + 0,7 + 0,2 + 1,1 = 2x ⇒ x = 1,2 mol 

⇒ ∑ n 

SO 2 

= 1,2 + 0,2 + 0,1 = 1,5 mol. Vậy V 

SO 2 

= 1,5.22,4 = 33,6 lít. 


Bài 1. Cho hỗn hợp gồm FeS và Fe tác dụng với dd HCl dư, thu được 22,4 lít khí 

(đktc). Dẫn hỗn hợp khí này đi qua dd Cu(NO 3 ) 2 và Fe(NO 3 ) 2 thu 38,4 g kết tủa. 

a) Viết các phương trình hóa học xảy ra. 

b) Hỗn hợp khí thu được gồm những khí nào? Tính phần trăm thể tích mỗi khí trong 

hỗn hợp. 

c) Tính khối lượng các chất trong hỗn hợp rắn ban đầu. 

Đáp án: b) %H 2 S = 40%; %H 2 = 60% 

c) m FeS = 35,2 (g); m Fe = 33,6 (g). 

Bài 2. Hỗn hợp khí A gồm có O 2 và O 3 có tỉ khối so với H 2 là 22. Tính % theo thể 

tích và % theo khối lượng của O 3 trong hỗn hợp. 

Đáp án: %V 

O 

= 75%; %m 

3 

O 

= 81,82%. 

3 

Bài 3. Hỗn hợp khí X gồm O 2 và O 3 . Sau khi ozon phân hủy hết thành oxi, thể tích 

hỗn hợp tăng 2%. Tính % theo khối lượng và thể tích của O 3 trong hỗn hợp X. 

Đáp án: %m 

O 

= 5,88%; %V 

3 

O 

= 4%. 

3 

Bài 4. Hỗn hợp khí A gồm có O 2 và O 3 có tỉ khối so với H 2 là 19,2. Tính % theo 

thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp. 

Đáp án: %V 

O 

= 60%; %V 

2 

O 

= 40%. 

3 

Bài 5. Nung nóng 1,6 gam kim loại M trong không khí tới phản ứng hoàn toàn thu 

được 2,0 gam oxit. Xác định kim loại M. 


Đáp án: Cu. 

Bài 6. Cho 3,36 lít khí SO 2 (đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 200 ml dung dịch NaOH 

1M thu được dung dịch A. Tính khối lượng các chất trong dung dịch A. 




63 







Đáp án: m 

Na 2 SO 3 

= 6,3 gam; m 

NaHSO 

= 8,4 gam. 

3 



Bài 7. Dẫn V(lít) khí H 2 S (đktc) cho hấp thụ vào 200 ml dung dịch NaOH 1,4M, 

sau phản ứng hoàn toàn thu được dung dịch có chứa 12,28 gam muối. Tính thể tích 

khí H 2 S đã phản ứng. 

Đáp án: V 

H 2 S 

= 4,032 lít. 


Bài 1. Hòa tan hoàn toàn 2,72 gam hỗn hợp A gồm Fe và Fe 2 O 3 bằng dung dịch 

H 2 SO 4 đặc, nóng dư. Kết thúc phản ứng thu được 672 ml khí SO 2 (đktc). Dẫn toàn 

bộ lượng khí SO 2 qua bình đựng 200 ml dd NaOH 0,5M, thu được dd B. 

a) Viết các phương trình hóa học hòa tan hỗn hợp A. 

b) Tính thành phần % theo khối lượng các chất trong hỗn hợp A. 

c) Tính nồng độ mol/lít các chất trong dung dịch B. 

Đáp án: b) %Fe = 41,18%; %Fe 2 O 3 = 58,82% 

c) [Na 2 SO 3 ] = 0,15M; [NaOH] = 0,2M. 

Bài 2. Nhiệt phân hoàn toàn a gam KMnO 4 thu được V lít O 2 . Lấy lượng O 2 thu 

được cho phản ứng hoàn toàn với một lượng S lấy dư, sinh ra 2,8 lít khí SO 2 (đktc). 

a) Viết các phương trình hóa học của phản ứng xảy ra. 

b) Tính a. 

c) Sục lượng khí SO 2 nói trên vào 600 ml dung dịch NaOH 0,5M. Tính khối 

lượng muối tạo thành. 

Đáp án: b) a = 39,5 gam. c) m 

Na2SO = 15,75 (g). 

3 

Bài 3. Cho kim loại R tác dụng với oxi dư thu được oxit R x O y trong đó oxi chiếm 

27,586% về khối lượng. Xác định tên oxit R x O y . 

Đáp án: Fe 3 O 4 . 

Bài 4. Đốt cháy hoàn toàn 11,6 gam hỗn hợp X gồm Mg, Al, Zn trong khí O 2 thu 

được 17,2 gam hỗn hợp 3 oxit. 

a) Tính thể tích dung dịch H 2 SO 4 1M cần dùng để hòa tan vừa hết 17,2 gam hỗn 


hợp các oxit trên. 

b) Cô cạn dung dịch sau phản ứng trên thu được bao nhiêu gam muối khan. 

Đáp án: a) V 

H2SO = 0,35 lít. 

4 

b) m muối khan = 45,2 gam. 




64 









Bài 5. Cho 0,115 gam kim loại M tác dụng với lượng dư S ở nhiệt độ cao, hỗn hợp 

thu được sau phản ứng cho tác dụng với dung dịch HCl dư thu được 56 ml khí Y 

(đktc). Xác định kim loại đã dùng. 

Đáp án: Na. 

Bài 6. Đốt nóng một hỗn hợp gồm 6,4 gam bột lưu huỳnh và 15 gam bột kẽm trong 

môi trường kín không có không khí thu được hỗn hợp rắn A. 

a) Viết phương trình hóa học, cho biết vai trò các chất tham gia phản ứng. 

b) Hỗn hợp A chứa những chất gì? Tính khối lượng mỗi chất trong hỗn hợp. 

(Giả sử các phản ứng xảy ra hoàn toàn). 

Đáp án: m Zn dư = 2 gam ; m ZnS = 19,4 gam. 

Bài 7. Hỗn hợp B gồm Fe và Fe 3 O 4 được chia thành 2 phần bằng nhau. 

- Phần 1: Tác dụng vừa đủ với 90 ml dung dịch H 2 SO 4 1M (loãng). 

- Phần 2: Tác dụng với dd H 2 SO 4 đặc nóng, dư thu được 560 ml khí SO 2 (đktc). 

Viết các phương trình hóa học và tính khối lượng các chất trong B. 

Đáp án: m Fe = 1,12 gam ; m 

Fe3O 

= 9,28 gam. 

4 

Bài 8. Hòa tan 16,5 gam hỗn hợp Al và Fe trong dung dịch H 2 SO 4 loãng thu được 

13,44 lít khí (đktc). Nếu hòa tan 11 gam hỗn hợp này trong dung dịch H 2 SO 4 đặc, 

nóng (dư) thì thu được bao nhiêu lít khí SO 2 (đktc). 

Đáp án: V 

SO 

= 10,08 lít. 

2 


Bài 1. Hỗn hợp A chứa Mg và Cu. Cho m gam hỗn hợp A tác dụng với dung dịch 

HCl dư thì lượng khí không màu thu được là 2,24 lít khí ở đktc. Cũng lượng hỗn 

hợp đó đem hòa tan trong dung dịch H 2 SO 4 đặc (dư) thì lượng khí SO 2 thu được là 

4,48 lít (đktc). 

a) Viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra. 

b) Tính m. 

Đáp án: m = 8,8 (g). 


Bài 2. Cho 2,0 gam hỗn hợp hai kim loại thuộc cùng nhóm IIA ở hai chu kỳ liên 

tiếp của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học tác dụng với lượng S dư, hỗn hợp 




65 









thu được hòa tan trong HCl dư thu được 2,24 lít khí. Xác định hai kim loại trong 

hỗn hợp. 

Đáp án: Be và Mg. 

Bài 3. Hỗn hợp gồm S, C, KNO 3 trộn theo tỉ lệ phản ứng gọi là thuốc nổ đen: 

S + 3C + 2KNO 3 → K 2 S + 3CO 2 + N 2 

a) Tính thành phần % các nguyên tố theo khối lượng hỗn hợp thuốc nổ đen. 

b) Tính thể tích hỗn hợp khí thu được khi đốt 100,0 gam thuốc nổ. ( khí được quy 

về điều kiện 550 0 C, 1atm). 

Đáp án: a) %S = 11,85%; %C = 13,33%; %KNO 3 = 74,81%. b) V = 100 lít. 

Bài 4. Một oleum có công thức H 2 SO 4 .nSO 3 . Lấy 1,69 gam oleum nói trên pha 

thành 100 ml dung dịch A. Để trung hòa 50 ml dung dịch A cần dùng vừa đủ 100 

ml dung dịch NaOH 0,2M. Hãy xác định công thức oleum nói trên. 

Đáp án: H 2 SO 4 .3SO 3 . 

Bài 5. Đem hòa tan hoàn toàn 4,80 gam FeS x (hợp chất A) trong dung dịch H 2 SO 4 

đặc nóng dư. Khí SO 2 bay ra làm mất màu vừa hết 200 gam dung dịch Br 2 nồng độ 

24%. Xác định công thức của A. 

Đáp án: FeS 2 

Bài 6. Làm lạnh 400 ml dung dịch CuSO 4 25% (d = 1,2 g/ml) thì được 50 gam 

CuSO 4 .5H 2 O. Lọc bỏ muối kết tinh rồi cho 11,2 lít khí H 2 S (đktc) qua nước lọc thì 

thu được bao nhiêu gam chất rắn? 

Đáp án: m CuS = 48 gam. 

Bài 7. Hòa tan 1,8 gam muối sunfat kim loại X hóa trị II trong nước rồi pha loãng 

cho đủ 50 ml dung dịch. Để phản ứng hết với dung dịch này cần 20 ml dung dịch 

BaCl 2 0,75M. Xác định tên kim loại X. 

Đáp án: X là Mg 

2.5.2.2. Bài tập trắc nghiệm khách quan 

Định tính 


Bài 1. Mô tả nào dưới đây không phù hợp với tính chất của H 2 SO 4 nguyên chất? 


A. Tan tốt trong nước và tỏa nhiệt mạnh. 




66 









B. Chất lỏng, sánh như dầu, màu đen. 

C. Háo nước, hút ẩm mạnh. 

D. Là chất gây bỏng nặng. 

Bài 2. Nhận xét nào dưới đây không đúng? 

A. Nguyên tố oxi tạo hai dạng thù hình là oxi (O 2 ) và ozon (O 3 ). 

B. Oxi là chất khí không màu, không mùi, nặng hơn không khí. 

C. Công thức cấu tạo của oxi (O 2 ) là O=O. 

D. Oxi tan trong nước nhiều hơn ozon. 

Bài 3. Chất nào dưới đây vừa có tính oxi hóa, vừa có tính khử? 

A. H 2 SO 4 . B. H 2 S. C. SO 2 . D. SO 3 . 

Bài 4. Cho dãy chất sau : H 2 S, S, SO 2 , H 2 SO 4 . Chất nào có tính khử mạnh nhất. 

A. S. B. H 2 S. C. H 2 SO 4 . D. SO 2 . 

Bài 5. Một số kim loại như Fe, Al, Cr bị thụ động trong H 2 SO 4 đặc, nguội do: 

A. Tạo ra lớp sunfat bền bảo vệ. B. Tạo ra lớp axít bền bảo vệ. 

C. Tạo ra lớp oxit bền bảo vệ. D. Tạo ra lớp muối bền bảo vệ. 

Bài 6. Khí O 2 oxi hóa được đơn chất nào dưới đây? 

A. Cl 2 . B. Au. C. Ne. D. S. 

Bài 7. Oleum là? 

A. Hỗn hợp của SO 3 và H 2 O. B. Hỗn hợp của SO 3 và H 2 SO 4 đặc. 

C. Hỗn hợp của SO 3 và H 2 SO 4 loãng. D. Hỗn hợp của SO 2 và H 2 SO 4 . 

Bài 8. Các khí sinh ra khi cho saccarozơ vào dung dịch H 2 SO 4 đặc, nóng dư gồm: 

A. H 2 S, CO 2 . B. SO 3 , CO 2 . C. SO 2 , CO 2 . D. H 2 S, SO 2 . 

Bài 9. Để phân biệt oxi và ozon người ta không dùng thuốc thử nào sau đây? 

A. Que đốm có than hồng. B. Dung dịch KI và hồ tinh bột. 

C. Dung dịch KI và phenolphtalein. D. Ag. 

Bài 10. Chất nào là nguyên nhân chính gây ra sự phá hủy tầng ozon? 

A. CO 2. B. SO 2. C. N 2. D. CFC. 

Bài 11. Khi điều chế khí hiđro sunfua trong phòng thí nghiệm thường có lẫn hơi 


nước. Hóa chất dùng để làm khô khí hiđro sunfua là 

A. CaCl 2 khan. B. Dd H 2 SO 4 đặc. C. CuSO 4 khan. D. Dd NaOH đặc. 




67 









Bài 12. Sục khí SO 2 dư vào dung dịch brom, hiện tượng quan sát được là 

A. Dung dịch mất màu. B. Dung dịch bị vẩn đục. 

C. Dung dịch vẫn có màu nâu. D. Dung dịch chuyển màu vàng. 

Bài 13. Khí nào sau đây là nguyên nhân làm cho máu bị đen? 

A. CO 2 . B. SO 2 . C. H 2 S. D. Cl 2 . 


Bài 1. Khi cho O 3 tác dụng lên giấy tẩm dung dịch hồ tinh bột và KI, thấy xuất hiện 

màu xanh. Hiện tượng này xảy ra do 

A. Sự oxi hóa tinh bột. B. Sự oxi hóa kali. 

C. Sự oxi hóa iotua. D. Sự oxi hóa ozon. 

Bài 2. Axit H 2 SO 4 đặc có thể làm khô khí nào sau đây là tốt nhất? 

A. H 2 S. B. SO 3. C. CO. D. CO 2 . 

Bài 3. Để nhận biết H 2 S và muối sunfua, có thể dùng hóa chất là 

A. Dung dịch Na 2 SO 4. B. Dung dịch Pb(NO 3 ) 2. 

C. Dung dịch NaOH. D. Dung dịch FeCl 2. 

Bài 4. Hỗn hợp khí gồm O 2 , Cl 2 , CO 2 , SO 2 . Để thu được O 2 tinh khiết người ta xử lí 

bằng cách cho hh khí trên tác dụng với một hóa chất thích hợp, hóa chất đó là 

A. Nước brom. B. Dung dịch HCl. 

C. Dung dịch NaOH. D. Nước clo. 

Bài 5. Cho khí H 2 S lội qua dung dịch CuSO 4 thấy có kết tủa màu xám đen xuất 

hiện, chứng tỏ 

A. Có phản ứng oxi hóa khử xảy ra. 

B. Có kết tủa CuS tạo thành, không tan. 

C. Axít sunfuric mạnh hơn sunfuhiđric. 

D. Axit sunfuhiđric mạnh hơn axit sunfuric. 

Bài 6. Khi nhỏ từ từ dd H 2 SO 4 vào ly nước, sờ tay vào thành ly ta thầy thành ly 

nóng lên. Hiệ tương trên được giải thích là 

A. Axit tan nhiều trong nước. B. Axit tan trong nước và thu nhiệt. 


C. Axit tan trong nước và tỏa nhiệt. D. Axít hấp thụ nước nên tỏa nhiệt. 




68 










Bài 1. Cho hai đinh sắt (đã làm sạch bề mặt) có khối lượng như nhau vào 2 ống 

nghiệm chứa 2 dung dịch H 2 SO 4 loãng và H 2 SO 4 đặc, nóng thì thu được 2 dung 

dịch có màu lần lượt là 

A. xanh lam và nâu đỏ. B. không màu và vàng nâu. 

C. nâu đỏ và xanh lam. D. không màu và xanh lam. 

Bài 2. Cho biết hệ số cân bằng của phản ứng sau: 

aKMnO 4 + bH 2 O 2 + cH 2 SO 4 → MnSO 4 + K 2 SO 4 + O 2 + H 2 O 

Tổng a + b + c là giá trị nào sau đây? 

A. 7 B. 8 C. 9 D. 10 


Bài 1. Con người bị lao phổi nếu sống gần rừng thông có thể khỏi bệnh vì ở gần 

rừng thông có 

A. hổ phách. B. nhựa thông. 

C. một lượng nhỏ ozon. D. mùi hoa thông. 

Bài 2. Để thu hồi thủy ngân rơi vãi trong phòng thí nghiệm người ta cho chất nào 

sau đây vào 

A. bột Fe. B. bột Cu. C. bột S. D. bột Al. 

Bài tập định lượng 

Bài 1. Cho 0,2 mol SO 2 tác dụng với 0,3 mol NaOH sau phản ứng thu được m gam 

muối khan. Giá trị m là: 

A. 23 g. B. 18,9 g. C. 20,8 g. D. 24,8 g. 

Bài 2. Đốt cháy hoàn toàn 4,8 gam bột S, sản phẩm thu được cho hấp thụ hết vào 

200 ml NaOH 1M. Khối lượng muối tạo thành sau phản ứng là 

A. 14,7. B. 16,7. C. 18,9. D. 25,2. 

Bài 3. Hòa tan m gam kim loại Mg bằng dung dịch H 2 SO 4 đặc được 0,672 lít hỗn 

hợp khí X (ở đktc) gồm SO 2 , H 2 S có tỷ lệ mol tương ứng là 2:1. Giá trị m là 

A. 2,88. B. 1,92. C. 1,44. D. 14,4. 





69 









Bài 4. Hòa tan 8,8 gam hỗn hợp X gồm Fe và Cu bằng H 2 SO 4 đặc, nóng kết thúc 

phản ứng thấy có 4,48 lít khí thoát ra (đktc). Phần trăm khối lượng của Fe trong hỗn 

hợp X là 

A. 63,36%. B. 36,64%. C. 66,33%. D. 33,67%. 

Bài 5. Cho V lít SO 2 (đktc) tác dụng với 1 lít dung dịch NaOH 0,15M thì thu được 

11,5 gam muối. Giá trị V là 

A. 1,12 lít. B. 4,48 lít. C. 2,24 lít. D. 2,68 lít. 

Bài 6. Để được dung dịch H 2 SO 4 73,5% người ta cho m gam H 2 SO 4 61,25% hấp 

thụ 40 gam SO 3 . Giá trị m là 

A. 160. B. 80. C. 120. D. 60. 

Bài 7. Một hỗn hợp khí O 2 và CO 2 có tỷ khối so với hiđro là 19. Khối lượng mol 

trung bình (gam) của hỗn hợp trên và % theo thể tích của O 2 là: 

A. 40 và 40%. B. 38 và 40%. C. 38 và 50%. D. 36 và 50%. 

Bài 8. Có 100 ml dd H 2 SO 4 98% (d = 1,84g/cm3). Người ta muốn pha loãng thể tích 

H 2 SO 4 trên thành dd H 2 SO 4 40%. Thể tích (ml) nước cần pha loãng là 

A. 26,68. B. 266,8. C. 2,668. D. 2668. 

Bài 9. Nung nóng 16,8 gam bột sắt ngoài không khí, sau một thời gian thu được m 

gam hỗn hợp X gồm các oxit sắt và sắt dư. Hòa tan hết hỗn hợp X bằng dung dịch 

H 2 SO 4 đặc nóng thu được 5,6 lít SO 2 (đktc). Giá trị m là 

A. 24 gam. B. 26 gam. C. 20 gam. D. 22 gam. 

Bài 10. Hòa tan 200 gam SO 3 vào m gam dung dịch H 2 SO 4 49% ta được dung dịch 

H 2 SO 4 78,4%. Giá trị m là 

A. 100. B. 300. C. 200. D. 400. 

Bài 11. Hòa tan hết 1,04 gam hỗn hợp nhiều kim loại (đứng trước H) bằng dung 

dịch H 2 SO 4 loãng, thu được 0,672 lít khí (đktc) và m gam muối sunfat. Giá trị m là. 

A. 3,92 gam. B. 3,26 gam. C. 2,36 gam. D. 2,39 gam. 

Bài 12. Hòa tan hoàn toàn 2,81 gam hỗn hợp Fe 2 O 3 , MgO, ZnO trong 500 ml dd 

H 2 SO 4 0,1M (vừa đủ). Sau phản ứng thu được hỗn hợp muối sunfat khan có khối 


lượng là: 





70 









Bài 13. Cho 0,2 mol SO 2 tác dụng với 0,3 mol NaOH sau phản ứng thu được m gam 

muối. Giá trị của m là 

A. 18,9. B. 20,8. C. 23. D. 24. 

Bài 14. Để m gam bột sắt ngoài không khí, sau một thời gian được 12 gam chất rắn 

X gồm Fe, FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 . Hòa tan hết X trong dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng được 

2,24 lít SO 2 (đktc). Giá trị m là 

Hướng dẫn: Sử dụng pp bảo toàn electron hay pp quy đổi 

A. 9,49. B. 9,50. C. 9,51. D. 9,52. 

Bài 15. Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít khí SO 2 (ở đktc) vào 500 ml dung dịch hỗn hợp 

gồm NaOH 0,1M và Ba(OH) 2 0,2M sinh ra m gam kết tủa. Giá trị m là: 

A. 9,85. B. 10,85. C. 11,82. D. 17,73. 

Bài 16. Cho một oleum A, biết rằng sau khi hòa 3,38 g A vào nước, người ta phải 

dùng 800 ml dung dịch KOH 0,1M để trung hòa dung dịch nói trên. Cần cho bao 

nhiêu gam A tác dụng hết với 200 g H 2 O để được dung dịch H 2 SO 4 10%? 

A. 17,80. B. 17,87. C. 18,87. D. 18,78. 

Bài 17. Hòa tan hết 12,8 gam kim loại M trong dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng, thu 

được 4,48 lít khí duy nhất (đktc). Kim loại M là 

A. Fe. B. Mg. C. Cu. D. Al. 

2.6. PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN HÓA PHI 

KIM LỚP 10 TRONG DẠY HỌC THEO HƯỚNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH 

YẾU, KÉM 

Việc sử dụng bài tập trong dạy học hóa học là một trong những phương pháp 

quan trọng để tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh. Để cho HS hoạt động 

nhiều hơn trong giờ học, người GV có thể đưa ra các dạng bài tập như: Giải thích, 

chứng minh, điều chế, tách chất, bài tập có hình vẽ, bài tập định lượng ... nhằm phát 

triển năng lực vận dụng kiến thức, phát triển năng lực hoạt động của HS. Trong dạy 

học hóa học, GV có thể sử dụng BTHH trong bài dạy truyền thụ kiến thức mới, bài 

dạy hoàn thiện kiến thức phát triển năng lực tư duy cho HS, rèn luyện kĩ năng thực 


hành, tư duy logic. Như vậy, GV dùng BTHH để tổ chức cho HS tìm tòi khám phá, 

tạo hứng thú cho HS từ đó HS tiếp thu kiến thức mới một cách tích cực. 




71 









2.6.1. Sử dụng bài tập trong bài dạy truyền thụ kiến thức mới 

Trong bài dạy hình thành kiến thức mới cho HS, GV có thể xây dựng BTHH để 

tổ chức, điều khiển hoạt động học tập của HS. Các bài tập này được xây dựng thành 

một hệ thống dựa trên cơ sở kiến thức đã có của HS và sắp xếp theo logic trong 

phiếu học tập. Hoạt động giải BTHH dạng này có thể tổ chức cho từng HS hoặc 

nhóm HS. Khi giải được các BTHH này, HS tự rút ra nhận xét để lĩnh hội những 

kiến thức mới một cách tốt nhất. Giáo viên có thể chỉnh lí, bổ sung và tổ chức cho 

HS lĩnh hội kiến thức một cách tích cực và hiệu quả. 

Ví dụ 1: Vì sao trong các hợp chất, nguyên tố flo luôn có số oxi hóa -1, các 

halogen còn lại còn có các số oxi hóa +1, +3, +5, +7. Cho ví dụ minh họa. 

Phân tích: Do lớp electron ngoài cùng của nguyên tử flo không có phân lớp d, 

nguyên tử clo, brom, iot có phân lớp d còn trống, khi được kích thích 1, 2 hoặc 3 

electron có thể chuyển đến những obitan còn trống. 

Như vậy, ở trạng thái kích thích, nguyên tử clo, brom hoặc iot có thể có 3, 5 hoặc 

7 electron độc thân. 

Mặt khác, flo là nguyên tố có độ âm điện lớn nhất nên khi tạo hợp chất thì flo 

luôn có số oxi hóa âm (-1). Còn clo, brom hoặc iot ngoài số oxi hóa -1 còn có số oxi 

hóa +1,+3,+5,+7. 

Ví dụ 2: Hãy đưa ra 2 thí dụ để chứng tỏ rằng từ F 2 đến I 2 tính oxi hóa giảm dần 

của các halogen. 

Phân tích: 

Phản ứng thế với muối halogenua 

Cl 2 + 2NaBr → 2NaCl + Br 2 

Br 2 + 2NaI → 2 NaBr + I 2 

Phản ứng hóa hợp với hiđro 

- F 2 phản ứng ngay ở nhiệt độ thấp, phản ứng nổ mạnh: 

F 2 + H 2 → 2HF 

- Cl 2 phản ứng khi có nhiệt độ hoặc chiếu sáng, phản ứng nổ mạnh: 


Cl 2 + H 2 → 2HCl 

- Br 2 phản ứng khi đun nóng, phản ứng không gây nổ: 




72 









Br 2 + H 2 → 2HBr 

- I 2 chỉ phản ứng ở nhiệt độ cao, phản ứng thuận nghịch và thu nhiệt: 

I 2 + H 2 ↔ 2HI 

Khi học sinh giải được 2 ví dụ trên thì các em đã lĩnh hội kiến thức bài “Khái 

quát về nhóm Halogen” rất chắc chắn. Qua 2 ví dụ này các em đã nắm được kiến 

thức rất cơ bản của chương nhóm Halogen để từ đó học các bài cụ thể của từng 

nguyên tố sẽ tốt hơn. 

Vì thế, khi dạy 1 bài truyền thụ kiến thức mới người GV cần chọn những bài tập 

thích hợp nhằm phát huy tính tích cực, tự giác tìm tòi để chiếm lĩnh tri thức của HS. 

2.6.2. Sử dụng bài tập giúp học sinh yếu, kém rèn luyện một số kĩ năng cơ bản 

Trong hóa học phần hóa phi kim lớp 10, giáo viên cần rèn luyện cho học sinh 

một số kĩ năng cơ bản như: Viết phương trình hóa học, cân bằng phản ứng oxi hóa 

khử, giải một số bài tập định tính và định lượng đơn giản... Nhằm cho học sinh khắc 

sâu những kiến thức đã học. 

Ví dụ 1: Thực hiện các chuỗi phản ứng sau 

FeS H S S SO SO H SO BaSO 

Phân tích: 

(1) (2) (3) (4) (5) (6) 

2 2 3 2 4 4 

(1) FeS + 2HCl → FeCl 2 + H 2 S ↑ 

t 

(2) 2H 2 S + O 0 

2 2S + 2H 2 O 

t 

(3) S + O 0 

2 SO 2 

(4) 2SO 2 + O V 0 

2 O 5 , t 

2 2SO 3 

(5) SO 3 + H 2 O → H 2 SO 4 

(6) H 2 SO 4 + BaCl 2 → BaSO 4 ↓ + 2HCl 

Qua ví dụ này, giúp học sinh nhớ lại phương trình hóa học của các phản ứng đã 

trong phần tính chất hóa học, phương pháp điều chế các hợp chất của lưu huỳnh để 

viết đúng phương trình hóa học. 

Ví dụ 2: Thực hiện các chuỗi phản ứng sau, ghi rõ điều kiện (nếu có) 





73 









(1) MnO 2 + 4HCl 

(2) 2KMnO 4 + 16HCl 

(3) 2NaCl 

(4) 2NaCl + 2H 2 O 

0 

t 

Cl 2 ↑ + MnCl 2 + 2H 2 O 

đpnc 

2Na + 2Cl 2 ↑ 

t 

(5) 2Fe + 3Cl 0 

2 2FeCl 3 

t 

(6) Cu + Cl 0 

2 CuCl 2 

as 

(7) H 2 + Cl 2 2HCl 

0 

t 

2MnCl 2 + 2KCl + 5Cl 2 ↑ + 8H 2 O 

đpnccmn 

2NaOH + Cl 2 ↑ + H 2 ↑ 

(8) Cl 2 + H 2 O 

HCl + HClO 

(9) Cl 2 + 2NaOH → NaCl + NaClO + H 2 O 

(10) Cl 2 + Ca(OH) 2 → CaOCl 2 + H2O 

(11) 3Cl 2 + 6KOH 

0 

100 C 

KClO 3 + 5KCl + 3H 2 O 

Học sinh giải được ví dụ này sẽ giúp các em rèn luyện kĩ năng viết phương trình 

hóa học, nhớ lại tính chất hóa học của clo, hợp chất của clo và các điều kiện xảy ra 

các phản ứng hóa học đó của clo. 

Ví dụ 3: Tại sao khi điều chế H 2 S từ sunfua kim loại người ta thường dùng axit 

HCl mà không dùng H 2 SO 4 đặc hay HNO 3 ? Giải thích, viết PTHH minh họa. 

Phân tích. 

Để giải thích được bài này yêu cầu HS phải nắm được tính chất hóa học cơ bản 

của H 2 S có tính khử mạnh, còn H 2 SO 4 đặc và HNO 3 là những chất có tính oxi hóa 


mạnh. Vì thế, nếu ta dùng H 2 SO 4 đặc hay HNO 3 để điều chế H 2 S thì chúng sẽ tiếp 

tục oxi hóa H 2 S sinh ra, do đó khi điều chế H 2 S người ta thường chỉ dùng HCl. 




74 









FeS + 2HCl → FeCl 2 + H 2 S ↑ 

Nếu dùng H 2 SO 4 đặc hay HNO 3 : 

H 2 S + 3H 2 SO 4 → 4SO 2 ↑ + 4H 2 O 

H 2 S + 8 HNO 3 → H 2 SO 4 + 8NO 2 ↑ 

+ 4H 2 O 

Qua ví dụ này, sẽ rèn luyện cho học sinh kĩ năng phân tích vấn đề của một bài 

tập định tính. Mặc dù bài này không quá khó nhưng nếu học sinh không hiểu vấn đề 

thì sẽ không giải quyết được bài tập này. 

Nói chung, bài tập hóa học nào dù ít hay nhiều cũng rèn luyện cho học sinh 

những kĩ năng cơ bản qua đó nhằm củng cố lại những kiến thức cho học sinh, giúp 

cho các em hệ thống hóa những kiến thức đã học, đồng thời tạo hứng thú học tập 

cho học sinh. Do đó, giáo viên không nên sử dụng những bài toán quá phức tạp 

hoặc quá khó làm cho học sinh nhận thấy mình không thể vận dụng những kiến thức 

đã học để giải quyết bài toán đó dẫn đến chán nản. Hoặc giáo viên ra những bài 

toán quá dễ sẽ làm cho học sinh nhàm chán mà giáo viên phải biết sử dụng bài tập 

có hệ thống, nghĩa là phải sử dụng đa dạng các bài tập từ dễ đến khó nhằm kích 

thích hoạt động học tập tích cực của học sinh. 

2.6.3. Sử dụng bài tập hóa học giúp học sinh rèn luyện kĩ năng thực hành 

Hóa học là môn học vừa có lí thuyết, vừa có thực nghiệm của phòng thí nghiệm 

và thực nghiệm của sản xuất hóa học. Vì vậy, bên cạnh việc cung cấp những kiến 

thức khoa học của môn học còn phải quan tâm đến kĩ năng thực hành của học sinh. 

Khi học sinh làm việc tại phòng thí nghiệm sẽ rèn luyện cho các em các kĩ năng cơ 

bản như: Quan sát, nhận xét, phân tích...Và đặc biệt là kĩ năng thực hành. Tuy 

nhiên, trong thực tiễn dạy học hiện nay, điều kiện thực hành còn gặp nhiều khó 

khăn về trang thiết bị, về quỹ thời gian. Vì vậy, trong quá trình dạy học hóa học 

ngoài việc tận dụng tối đa điều kiện hiện thực có để tăng cường năng lực thực hành 

cho học sinh thông qua phương tiện dạy học, việc sử dụng bài tập để qua đó góp 

phần hình thành và phát triển kĩ năng thực hành, khả năng giải quyết các vấn đề 

trong tiễn là rất được quan tâm hiện nay. Dưới góc độ này bài tập hóa học theo 


chúng tôi có thể sử dụng với các dạng sau đây: 

1. Các bài tập thực nghiệm như tách, tinh chế, nhận biết, điều chế. 




75 









2. Các bài tập giải thích những hiện tượng tự nhiên, kinh nghiệm dân gian. 

3. Các bài tập sơ đồ, hình vẽ mô tả thí nghiệm. 

Ví dụ 1: 

a) Có thể thay MnO 2 bằng hóa chất nào khác? Viết PTHH xảy ra? 

b) Bình chứa dd NaCl, H 2 SO 4 đặc, bông tẩm dd NaOH có tác dụng gì? 

c) Tính khối lượng MnO 2 và thể tích dd HCl 1,0M cần dùng để thu được 448 ml 

khí Cl 2 (đktc). 

d) Khi dẫn khí clo vào ống nghiệm chứa dd KI có chứa một ít hồ tinh bột sẽ có 

hiện tượng gì xảy ra? Giải thích và viết PTHH xảy ra (nếu có). 

Phân tích: 

Dd HCl đặc 

MnO 2 

a) Trong PTN có thể thay thế MnO 2 bằng KMnO 4 hay KClO 3 ... 

MnO 2 + 4HCl 

Cl 

2 

Dd 

NaCl 

(bh) 

Dd H 2 SO 4 đặc 

0 

t 

MnCl 2 + 2H 2 O + Cl 2 ↑ 

2KMnO 4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl 2 + 8H 2 O + 5Cl 2 ↑ 

KClO 3 + 6HCl → KCl + 3H 2 O + 3Cl 2 ↑ 

Nếu chất oxi hóa là MnO 2 thì cần phải đun nóng, còn chất oxi hóa là KMnO 4 

hoặc KClO 3 phản ứng xảy ra ở nhiệt độ thường. 

b) - Bình chứa dung dịch NaCl bão hòa có tác dụng để giữ khí HCl. 

- Bình chứa dung dịch H 2 SO 4 đặc có tác để giữ hơi nước. 

- Bông tẩm dung dịch NaOH có tác dụng hạn chế khí Cl 2 thoát ra. 

0 

t 

c) MnO 2 + 4HCl MnCl 2 + 2H 2 O + Cl 2 ↑ (*); nCl 

2 

Bông tẩm NaOH 

Khí Clo khô 


0,448 

0,02mol 

22,4 




76 







0,08 

(*)→ nHCl 4nCl 4.0,02 0,08mol V 0,08 80 

2 

HCl 

l ml 

1 

(*)→ nMnO n 0, 02 87.0, 02 1, 74 . 

2 Cl 

mol m 

2 MnO 

gam 

2 



d) Hồ tinh bột hóa xanh vì hồ tinh bột là thuốc thử để nhận ra I 2 . 

Cl 2 + 2KI → 2KCl + I 2 

Ví dụ 2: Quan sát hình vẽ mô tả thí nghiệm hòa tan các khí đựng trong các ống 

nghiệm khác nhau được úp trên các chậu nước và có mẩu giấy quỳ tím đặt trong 

ống nghiệm. Sau một thời gian nước dâng lên ở các ống khác nhau và giấy quỳ tím 

có sự biến đổi thành màu đỏ. 

a) Khí nào tan trong nước nhiều nhất? Ít nhất? 

b) Khí trong A là khí nào? Biết rằng nếu cho thêm dd Pb(NO 3 ) 2 vào chậu nước 

thấy xuất hiện kết tủa màu đen phía trong ống nghiệm. 

c) Khí B là khí gì? Biết rằng giấy quỳ tím chuyển sang màu đỏ rồi lại mất màu. 

d) Khí trong C là khí gì? Biết rằng nếu thay nước bằng dung dịch KMnO 4 thì 

thấy dung dịch bị mất màu dần. 

e) Khí trong D là khí gì? Biết rằng nếu lấy dung dịch trong ống nghiệm nhỏ thêm 

4-5 giọt dung dịch AgNO 3 có xuất hiện kết tủa trắng. 

Phân tích: 

Giấy quỳ tím 

H 2 O 


H 2 O 

Để giải quyết bài tập này học sinh phải quan sát hình vẽ và nắm vững tính chất 

vật lí, tính chất hóa học của các chất khí. 


a) Khí ở ống nghiệm D tan nhiều nhất, ở ống nghiệm A tan ít nhất. 

b) Khí trong A là H 2 S vì: Pb(NO 3 ) 2 + H 2 S → PbS↓đen + 2HNO 3 

c) Khí trong B là Cl 2 , vì nước clo có tính tẩy màu. 

d) Khí trong C là SO 2 vì: 2KMnO 4 +5SO 2 + 2H 2 O → K 2 SO 4 +2MnSO 4 +2H 2 SO 4 . 

H 2 O 

A B C D 



H 2 O 



e) Khí trong D là HCl vì: AgNO 3 + HCl → AgCl↓trắng + HNO 3 


77 









Ví dụ 3: Nhận biết các khí sau bằng phương pháp hóa học: Cl 2 ; O 2 ; HCl và SO 2 . 

Phân tích: Cho quỳ tím ẩm vào 4 mẫu khí: 

- Khí nào không có hiện tượng là O 2 . 

- Khí làm quỳ tím ẩm hóa đỏ sau đó mất màu là Cl 2 . 

- Khí làm cho quỳ tím ẩm hóa đỏ là HCl và SO 2 . Dẫn 2 khí này lần lượt qua 

dung dịch Br 2 (có màu vàng nhạt), dd Br 2 mất màu là khí SO 2 , còn lại là HCl. 

Ví dụ 4: Có 6 bình khí mất nhãn, mỗi bình chứa một trong các dd sau: Na 2 SO 4 ; 

H 2 SO 4 ; HCl; NaCl; BaCl 2 ; NaOH. Hãy nhận biết mỗi bình bằng PP hóa học. 

Phân tích: 

Na 2 SO 4 ; H 2 SO 4 ; HCl; NaCl; BaCl 2 ; NaOH 

+ Quỳ tím 

Quỳ tím→xanh Quỳ tím→hồng Quỳ tím không chuyển màu 

(NaOH) HCl; H 2 SO 4 Na 2 SO 4 ; BaCl 2 ; NaCl 

+ dd BaCl 2 + dd H 2 SO 4 

↓trắng Không hiện tượng ↓trắng Không hiện tượng 

H 2 SO 4 HCl BaCl 2 Na 2 SO 4 ; NaCl 

↓ trắng 

không hiện tượng 

+ dd BaCl 2 

Na 2 SO 4 

NaCl 

Bài tập này giúp học sinh kĩ năng chọn hóa chất phù hợp để nhận biết các chất và 

hình thành ở học sinh kĩ năng thực hiện các bước tiến hành thí nghiệm để nhận biết 

các gốc Cl - , SO 4 2- ... 

Ví dụ 5: Lưu huỳnh có trong gang ở dạng FeS. Hãy nhận biết S trong mẫu gang? 

Phân tích: 


- Hòa tan mẫu gang bằng dd HCl trong một ống nghiệm. 

Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 ↑; FeS + 2HCl → FeCl 2 + H 2 S↑ 




78 







- Hơ giấy tẩm dd Pb(NO 3 ) 2 phía trên miệng ống nghiệm. Khí H 2 S bay lên sẽ phản 



ứng với dd Pb(NO 3 ) 2 xuất hiện kết tủa màu đen. H 2 S + Pb(NO 3 ) 2 → PbS↓ + 2HNO 3 

Muốn giải được bài này học sinh phải nắm được kiến thức cơ bản là PbS không 

tan trong nước, để nhận biết lưu huỳnh trong gang thì phải hòa tan mẫu gang (Fe, 

FeS) bằng dung dịch axit, rồi nhận biết khí H 2 S sinh ra bằng dung dịch Pb(NO 3 ) 2 . 

Bài này giúp học sinh biết cách nhận biết gốc S 2- , đồng thời học sinh phải nắm được 

cách tiến hành thí nghiệm để nhận biết lưu huỳnh trong gang. 

Ví dụ 6: Khi thực hành, một học sinh lắp dụng cụ thí nghiệm điều chế khí Cl 2 

như hình vẽ sau: 

a) Hãy viết phương trình hóa học điều chế Cl 2 từ MnO 2 và HCl? 

b) Phân tích những chi tiết chưa đúng trong bộ dụng cụ thí nghiệm hình vẽ trên? 

Phân tích: 

MnO 2 

a) Phương trình hóa học điều chế khí clo 

Dd HCl 10% 

0 

t 

MnO 2 + 4HCl MnCl 2 + 2H 2 O + Cl 2 ↑ 

b) Một số chỗ chưa đúng khi lắp dụng cụ điều chế khí clo trong phòng TN. 

- Vì phản ứng chỉ xảy ra đối với axít đặc nên không dùng dung dịch HCl 10% mà 

phải thay bằng dung dịch HCl có nồng độ lớn hơn 30%. 

- Bình thu khí clo không được dùng nút cao su mà có thể thay bằng bông tẩm dd 

NaOH để không khí dễ bị đẩy ra và NaOH dùng để xử lí Cl 2 dư. 

- Để thu được khí clo tinh khiết, cần lắp thêm các bình rửa khí (loại khí HCl) và 

làm khô khí (hơi nước). 

- Ống dẫn khí phải đưa xuống gần đáy bình thu để khí Cl 2 đẩy được hết không 

khí ra ngoài. 





79 









Để làm được bài này học sinh phải nắm được qui tắc điều chế khí clo cũng như 

cách lắp bộ dụng cụ thí nghiệm, mỗi bình rửa hay nút cao su điều có ý nghĩa quan 

trọng, nếu làm sai sẽ gây ra những hậu quả xấu, thí nghiệm không thành công. Từ 

đây rèn luyện cho học sinh kĩ năng thực hành, đức tính cẩn thận, trung thực trong 

khoa học. 

2.6.4. Sử dụng BTHH nhằm phát triển năng lực tư duy sáng tạo cho HS 

Theo ý kiến của G.Polia (1887 – 1985) nhà toán học và là nhà sư phạm Mỹ gốc 

Hungari khuyên rằng: “Ngay khi lời giải mà ta tìm ra là tốt rồi thì tìm thêm một lời 

giải khác vẫn có lợi. Thật sung sướng khi thấy kết quả ta tìm ra được xác nhận nhờ 

hai lí luận khác nhau. Có được một chứng cứ rồi, chúng ta còn muốn tìm thêm một 

chứng cứ nữa cũng như ta muốn sờ vào một vật khác mà ta đã trông thấy”. Giải bài 

tập bằng nhiều cách khác nhau là để học sinh được nhìn nhận và giải quyết vấn đề 

dưới các góc độ khác nhau từ đó giúp học sinh phát triển năng lực tư duy sáng tạo. 

Vì vậy khi tiến hành giảng dạy, người giáo viên phải xây dựng một hệ thống bài tập 

có nhiều cách giải khác nhau, rồi yêu cầu học sinh tự suy nghĩ tìm ra phương pháp 

giải hợp lí, rút ra nhận xét về phương pháp nào là hay nhất, hợp lí nhất. Phương 

pháp nào không thể sử dụng để giải bài toán đó. Công việc này tương đối khó khăn, 

đòi hỏi học sinh phải có kiến thức vững chắc và khả năng suy nghĩ độc lập cao, tư 

duy linh hoạt, sáng tạo mới có thể tìm ra nhiều cách giải khác nhau trên một bài 

toán. Giáo viên phải biết sử dụng đúng thời điểm và phải khuyến khích học sinh tư 

duy, thông thường chúng tôi hay cho học sinh giải toán hóa học theo nhiều cách 

trong tiết luyện tập, ôn tập. 

Nhận xét: Tìm những phương pháp khác nhau để giải một BTHH cũng nhằm gây 

hứng thú và phát triển năng lực tư duy sáng tạo của học sinh lên nhiều lần. Việc tích 

cực hóa hoạt động học tập của học sinh được thực hiện với hiệu quả cao khi GV sử 

dụng bài tập giúp học sinh phân tích đề bài, phát hiện vấn đề giải quyết, lựa chọn 

phương pháp giải và xây dựng quá trình luận giải qua hoạt động tư duy. Với các bài 

tập ở các dạng khác nhau, với các “vật cản” khác nhau sẽ có tác dụng kích thích 


hoạt động tư duy ở học sinh. Đây là yếu tố phát huy mạnh mẽ tính tích cực học tập 

ở học sinh. Để học sinh có thể học tập được ở nhau phương pháp tư duy linh hoạt, 




80 









học được các phương pháp giải bài tập khác nhau. Giáo viên có thể tổ chức cho học 

sinh thảo luận nhóm khi giải bài tập. Yêu cầu học sinh các nhóm tìm ra các phương 

pháp giải có thể có cho một bài tập cụ thể hoặc mỗi em áp dụng một phương pháp 

suy luận khác để tìm ra đáp số của bài toán và sau đó trình bày cho các bạn trong 

nhóm nắm vững phương pháp giải, suy luận của phương pháp theo cấu trúc mình 

chọn và sau đó giáo viên ra bài vận dụng. Với cách tổ chức hoạt động học tập này 

sẽ phát huy quả được tính tích cực học tập của học sinh trong giờ luyện tập, ôn tập. 

Ví dụ 1: Cho 0,845 gam hỗn hợp Mg, Zn, Fe tác dụng hết với dung dịch HCl, thấy 

thoát ra 448 ml H 2 (đktc). Cô cạn dung dịch muối sau phản ứng thu được hỗn hợp 

muối khan có khối lượng là 


Phân tích: 

Cách 1: Phương pháp đại số 

Gọi số mol của Mg, Zn, Fe lần lượt là x, y, z mol 

Mg + 2HCl → MgCl 2 + H 2 ↑ (1) 

x x x 

Zn + 2HCl → ZnCl 2 + H 2 ↑ (2) 

y y y 

Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2 ↑ (3) 

z z z 

Kết hợp với bài ra ta có hệ: 

24x 65y 56z 

0,845 

 

x y z 0,02 

Nhiều học sinh đến đây thường gặp bế tắc, vì hệ phương trình trên không thể giải 

Một số học sinh khá hơn suy nghĩ tìm cách phân tích phương trình sau: 

m muối = 95x + 136y + 127z = (24x + 65y + 56z) + 71(x + y + z) 

= 0,845 + 71.0,02 = 2,265 gam. 

Cách 2: Phương pháp bảo toàn nguyên tố: 

n n 2n 

⇒ m muối = 0,845 + 35,5.0,04 = 2,265 gam. 


Cl 

HCl 

H2 

Cách 3: Áp dụng phương pháp tăng giảm khối lượng. 




81 









Để tạo được 1 mol muối clorua giải phóng 1 mol khí H 2 thì khối lượng hỗn hợp 

kim loại tăng lên 71 gam. 

Số mol khí H 2 thoát ra là 0,02 mol 

⇒ Khối lượng hỗn hợp kim loại tăng lên là 71.0,02 = 1,42 gam 

⇒ m muối = 0,845 + 1,42 = 2,265 gam. 

Nhận xét: Với học sinh bình thường thì hay dùng cách 1 để giải, cách này giải 

lâu ra kết quả hoặc có khi bế tắc. HS khá hơn, sáng tạo hơn thường chọn cách 2, 3 

để giải. Khi giải được một bài tập bằng nhiều cách sẽ kích thích sự hứng thú học tập 

của HS, hướng dẫn HS một vấn đề có thể giải quyết bằng nhiều cách hay nhiều con 

đường khác nhau chứ không phải chỉ duy nhất một con đường. 

Ví dụ 2: Hòa tan hoàn toàn 2,81 gam hỗn hợp gồm Fe 2 O 3 , MgO, ZnO trong 500 ml 

dung dịch H 2 SO 4 0,1M vừa đủ. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thì thu được bao 

nhiêu gam muối khan? 

A. 3,81g. B. 4,81g. C. 5,81g. D. 6,81g. 

Phân tích: 

Cách 1: Phương pháp đại số Đối với học sinh trung bình sẽ chọn cách viết phương 

trình, gọi x, y, z lần lượt là số mol của Fe 2 O 3 , MgO và ZnO 

Fe 2 O 3 + 3H 2 SO 4 → Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3H 2 O 

MgO + H 2 SO 4 → MgSO 4 + H 2 O 

ZnO + H 2 SO 4 → ZnSO 4 + H 2 O 

n 

H2SO 4 

= 0,5.0,1=0,05 mol. Kết hợp với bài ra, ta có hệ: 

160 x 40y 81z 

2,81(1) 

 

3x y z 0,05(2) 

Học sinh thường đến đây sẽ gặp bế tắc, nhưng nếu học sinh sáng tạo hơn sẽ viết 

tiếp phương trình: m muối = 400x + 120y + 161z, sau đó tìm mối quan hệ giữa các 

phương trình. Ở đây học sinh nhanh trí sẽ hiểu rằng không nhất thiết phải đi tìm cụ 

thể từng nghiệm, tức là đi tìm x, y, z. 


Nhân phương trình (2) với 80 và cộng với (1) sẽ được phương trình mới: 

400x + 120y + 161z = 6,81 ⇒ m muối = 6,81 gam. 

Cách 2: Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng 




82 







Ta có: m muối = moxit kim loại + m axit – m nước ; (n 

H 2 O 

= n 

H 2 SO 4 

= 0,05 mol) 



= 2,81 + 0,05.98 – 0,05.18 = 6,81 gam. 

Cách 3: Áp dụng phương pháp tăng giảm khối lượng 

Cứ 1 mol H 2 SO 4 phản ứng, để thay thế O (trong oxit) bằng SO 2 4 

trong các oxit 

kim loại thì khối lượng tăng: 96 – 16 = 80 gam. 

Theo đề bài số mol H 2 SO 4 phản ứng là 0,05 mol thì khối lượng tăng: 

0,05.80 = 4 gam ⇒ m muối = 2,81 + 4 = 6,81 gam. 

Cách 4: Áp dụng định luật bảo toàn điện tích, ta có: 

O 2- → SO 2 4 

⇒ n 

O 2 =n 2 =0,05 mol 

SO 4 

⇒ m muối = m oxit KL - m 

O 2 

+ m 2 = 2,81 – 0,05.16 + 0,05.96 = 6,81 gam. 

SO 4 

2.6.5. Sử dụng bài tập trong kiểm tra đánh giá 

Kiểm tra đánh giá là công đoạn cuối cùng và rất quan trọng trong quá trình dạy 

học và học tập hóa học, căn cứ vào kết quả kiểm tra đánh giá, GV nhận biết được 

hiệu quả phương pháp dạy học của mình để từ đó có kế hoạch điều chỉnh phương 

pháp dạy học của mình. Căn cứ vào kết quả kiểm tra đánh giá HS biết được kết quả 

học tập của mình từ đó điều chỉnh và tìm ra phương pháp học tập hợp lí. Kết quả 

kiểm tra đánh giá phản ánh kết quả dạy và học của giáo viên và HS. Vì thế để kiểm 

tra đánh giá được công bằng, khách quan, chính xác thì nội dung và phương pháp 

kiểm tra đánh giá phải đa dạng và được tiến hành với nhiều hình thức khác nhau. 

- Về nội dung kiểm tra đánh giá: Phải kiểm tra đánh giá theo mục tiêu đào tạo 

của từng môn học, đồng thời kiểm tra phải căn cứ vào trình độ nhận thức, năng lực 

tư duy của học sinh và điều kiện giáo dục. 

- Về phương pháp kiểm tra: Có thể áp dụng nhiều phương pháp kiểm tra đánh giá 

khác nhau: 

+ Kiểm tra thường xuyên: Kiểm tra vấn đáp, kiểm tra 15 phút. 

+ Kiểm tra định kì: Kiểm tra viết, kiểm tra thực hành từ 1 tiết trở lên, kiểm tra 

học kì, kiểm tra cuối năm. 


Vì thế, GV có thể sử dụng hệ thống bài tập đã xây dựng để thiết kế đề bài kiểm 

tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh một cách khách quan và hiệu quả. Ở đây 




83 









tôi tiến hành hai bài kiểm tra 45’ hình thức kiểm tra vừa trắc nghiệm vừa luận. (2 

bài kiểm tra 45’ được trình bày ở phần phụ lục 4) 

2.7. MỘT SỐ GIÁO ÁN SỬ DỤNG BTHH THEO HƯỚNG DẠY BỒI 

DƯỠNG HỌC SINH YẾU, KÉM (4 giáo án được trình bày ở phần phụ lục 3) 

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 

Trong chương này chúng tôi đã xây dựng và lựa chọn 1 hệ thống bài tập hóa học 

phần hóa phi kim lớp 10 THPT và trình bày phương pháp sử dụng chúng trong dạy 

học theo hướng bồi dưỡng học sinh yếu, kém. 

1/ Chúng tôi đã xây dựng một hệ thống bài tập của chương nhóm Halogen và 

nhóm Oxi. Mỗi chương chúng tôi đưa ra các kiểu dạng bài tập khác nhau và sắp xếp 

chúng thành 1 hệ thống. 

- Bài tập rèn luyện kĩ năng viết phương trình hóa học. (23 bài) 

- Bài tập nhận biết, tách, điều chế và tinh chế chất. (35 bài) 

- Bài tập hình vẽ. (19 bài) 

- Bài tập giải thích, chứng minh, vận dụng kiến thức lí thuyết. (39 bài) 

- Bài tập định lượng. (38 bài) 

- Bài tập trắc nghiệm khách quan. (83 bài) 

Tổng số bài tập trong 2 chương là 237 bài tập. 

2/ Chúng tôi đã đưa ra một số phương pháp sử dụng bài tập trong dạy học theo 

bồi dưỡng học sinh yếu, kém nhằm củng cố kiến thức và rèn luyện các kĩ năng cơ 

bản cho học sinh. 

3/ Chúng tôi đã biên soạn 2 đề kiểm tra 45’ theo định hướng đổi mới chuẩn kiến 

thức kĩ năng. 

4/ Thiết kế 4 giáo án bài dạy có sử dụng hệ thống BTHH đã thiết kế theo hướng 

bồi dưỡng học sinh yếu, kém. 





84 







Chương 3 

THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 



3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM 

- Đánh giá hiệu quả của những nội dung và biện pháp mang tính phương pháp 

luận đã đề xuất nhằm phát huy tính tích cực của học sinh thông qua việc sử dụng hệ 

thống bài tập hóa học phần phi kim lớp 10 THPT. 

- Đối chiếu và so sánh kết quả của lớp thực nghiệm với kết quả của lớp đối 

chứng để đánh giá khả năng áp dụng những biện pháp đã đề xuất vào quá trình dạy 

học ở trường phổ thông. 

3.2. NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM 

- Biên soạn tài liệu thực nghiệm theo nội dung của luận văn. Hướng dẫn các giáo 

viên thực hiện theo nội dung và phương pháp đã đề xuất. 

- Kiểm tra và đánh giá hiệu quả của các nội dung đã thực nghiệm và cách áp 

dụng trong dạy học hóa học ở trường THPT. 

- Xử lý, phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm để rút ra kết luận cần thiết. 

3.3. ĐỊA BÀN VÀ THỜI GIAN TNSP 

- Với mỗi trường thực nghiệm, chúng tôi chọn giáo viên và 2 lớp học sinh có 

trình độ tương đương nhau. Cụ thể: 

STT Trường Lớp TN Lớp ĐC GV dạy thực nghiệm 

1 

2 

THCS&THPT 

Việt Hoa Quang 

Chánh 

THPT Hoàng 

Diệu 

10C 1 10C 2 

Bùi Thành Thánh 

(tác giả luận văn) 

10C 3 10C 4 Huỳnh Thị Xuân Lộc 

- Địa bàn thực nghiệm: Thị xã Long Khánh tỉnh Đồng Nai 


3.4. TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM 

Ở từng trường chúng tôi chọn trong khối 10 các cặp lớp thực nghiệm và đối 

chứng tương đương nhau về số lượng học sinh và chất lượng học tập bộ môn. 




85 









- Lớp ĐC: Dạy theo phương pháp bình thường. Lớp TN dạy theo Phương pháp 

nghiên cứu ở trên. 

- Thời gian thực nghiệm 16/1/2017 đến 30/3/2017 

- Kiểm tra bài (2 bài 45 phút) 

- Chấm bài theo thang điểm 10. Sắp xếp điểm theo thứ tự từ 0 điểm đến 10 điểm. 

- Phân loại theo 4 nhóm: 

+ Nhóm giỏi: điểm 9;10. 

+ Nhóm khá: điểm 7; 8. 

+ Nhóm trung bình: điểm 5; 6. 

+ Nhóm yếu, kém: dưới 5 điểm. 

3.5. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 

LỚP PA 

10C 1 



HD 


HD 

PA 

TN 

TN 

ĐC 

TN 

ĐC 

Tổng 

số 

HS 

Bài 

KT 

Bài 

KT 

Bảng 3.1. Bảng phân phối tần số 

Điểm Xi 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Bài 1 0 0 0 0 2 3 6 7 12 5 2 

Bài 2 0 0 0 1 2 4 5 8 9 6 2 

Bài 1 0 0 0 1 3 8 8 10 4 3 1 

Bài 2 0 0 0 1 2 11 7 9 5 3 0 

Bài 1 0 0 0 2 3 9 10 14 12 6 2 

Bài 2 0 0 0 1 2 8 9 19 10 6 3 

Bài 1 0 0 0 3 5 13 12 10 6 5 0 

Bài 2 0 0 2 4 2 16 8 12 5 5 0 

(HD: Trường THPT Hoàng Diệu) 

Bảng 3.2. Bảng tổng hợp kết quả kiểm tra 

Điểm Xi 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 


95 1 0 0 0 2 5 12 16 21 24 11 4 

95 2 0 0 0 2 4 12 14 27 19 12 5 




86 









ĐC 

92 1 0 0 0 4 8 21 20 20 10 8 1 

92 2 0 0 2 5 4 27 15 21 10 8 0 

TN 190 1+2 0 0 0 4 9 24 30 48 43 23 9 

ĐC 184 1+2 0 0 2 9 12 48 35 41 20 16 1 

3.5.1. TÍNH CÁC THAM SỐ THÔNG KÊ 

Kết quả kiểm tra TNSP được xử lí theo phương pháp thống kê toán học trong 

khoa học giáo dục của tác giả Hoàng Chúng (1983) như sau: 

- Lập các bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích. 

- Vẽ đồ thị đường lũy tích từ bảng phân phối tần suất lũy tích. 

- Tính các tham số đặc trưng thống kê. 

X 

+ Điểm Trung bình cộng ( ) Đặc trưng cho sự tập trung số liệu: 

ni 

X 

 

i 

n1 X1 n2 X 

2 

... n 

k 

X 

k i1 

X 

 

n n ... n n 

1 2 

k 

(n i là tần số số HS đạt điểm x i ; n là số HS tham gia TN) 

k 

 

+ Phương sai S 2 và độ lệch chuẩn S: là các tham số đo mức độ phân tán của 

các số liệu quanh giá trị trung bình cộng. 

S 

2 

 

 

n i( 

X i 

 

n 1 

X 

) 

2 

(3.2) → S S i 

(n là số HS của một nhóm TN) 

Giá trị độ lệch chuẩn S càng nhỏ, chứng tỏ số liệu càng ít phân tán. 

+ Tính sai số tiêu chuẩn m: 

S 

m là khoảng sai số trung bình, Giá trị X sẽ dao động trong khoảng X ± 

n 

m. Sai số càng nhỏ thì giá trị trung bình càng đáng tin cậy. 

S 

+ Hệ số biến thiên V: V .100% . Nếu hai lớp TN và ĐC có giá trị trung 

X 

bình cộng khác nhau thì lớp nào có V nhỏ hơn thì có chất lượng tốt hơn. 


Nếu V= 0 10%: Độ dao động nhỏ. 

Nếu V= 10 30%: Độ dao động trung bình. 




87 









Bài 

KT 

1 

2 

1+2 

Nếu V= 30 100%: Độ dao động lớn ( kết quả thu được không đáng tin cậy). 

+ Chuẩn Student ( Hệ số kiểm định) 

t 

t 

TN 

TN 

 

 

 

X 

 

X 

1 2 

 

X 

 

1 2 n .n ( n 1) S ( n 1) 

S 

; S 

S n n n n 2 

 

2 

n 

 

1 X 2 n ( S S ) 

2 2 

1 2 1 1 2 2 

1 2 1 2 

2 2 2 

1 2 

. Khi n 1 n 2 =n thì 

 

Trong đó: X , X là điểm trung bình cộng của nhóm TN và nhóm ĐC. 

So sánh t tính và t lt 

S 1 ,S 2 là độ lệch chuẩn của nhóm TN và nhóm ĐC. 

Nếu t tính < t lt (p= 0,05;f), chấp nhận giả thuyết H 0 tức 

Nếu t tính > t lt (p= 0,05;f), bác bỏ giả thuyết H 0 tức 

X 

X 

 

 

 

TN 

X . 

ĐC 

 

 

 

TN 

X . 

ĐC 

So sánh X TN và X ĐC , giá trị nào lớp hơn chứng tỏ phương pháp tương ứng mang 

lại hiệu quả cao hơn. 

3.5.2. XỬ LÝ KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 

PA 

Tổng 

số 

HS 

Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất 

% HS đạt điểm xi 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 95 0 0 0,00 2,11 5,26 12,63 16,84 22,11 25,26 11,58 4,21 

ĐC 92 0 0 0,00 4,35 8.70 22,83 21,74 21,74 10,87 8,70 1.09 

TN 95 0 0 0,00 2,11 4,21 12,63 14,74 28,42 20,00 12,63 5,26 

ĐC 92 0 0 2,17 5,43 4,35 29,35 16,30 22,83 10,87 8,70 0,00 

TN 190 0 0 0,00 2,11 4,74 12,6 15,79 25,26 22,63 12,11 4,74 

ĐC 184 0 0 1,09 4,89 6,53 26,09 19,02 22,29 10,87 8,70 0,55 





88 







Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất lũy tích 



Bài 

KT 

1 

PA 

Tổng 

số 

HS 

% HS đạt điểm xi trở xuống 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 95 0 0 0,00 2,11 7,37 20,00 36,84 58,95 84,21 95,79 100,00 

ĐC 92 0 0 0,00 4,35 13,04 35,87 57,61 79,35 90,22 98,91 100,00 

2 TN 95 0 0 0,00 2,11 6,32 18,95 33,68 62,11 82,11 94,74 100,00 

ĐC 92 0 0 2,17 7,61 10.96 41,30 57,61 80,43 91,30 100,00 100,00 

1+2 TN 190 0 0 0,00 2,11 6,85 19,48 35,26 60,53 83,16 95,27 100,00 

ĐC 184 0 0 1,09 5,98 12,50 38,59 57,61 79,89 90,76 99,46 100,00 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

120 


80 

60 

40 

20 

0 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Hình 3.1. Đường lũy tích bài kiểm tra số 1 


0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

TN 

TN 

ĐC 

ĐC 



Hình 3.2. Đường lũy tích bài kiểm tra số 2 


89 







120 




Tần Số 

Tần 

Suất % 

80 

60 

40 

20 

0 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Loại 

Hình 3.3. Đường lũy tích bài kiểm tra số 1+2 

Bài 1 

Bài 2 

Bài 1+2 

Bài 1 

Bài 2 

Bảng 3.5. Tần số, tần suất theo loại 

Giỏi 

điểm 

9 10 

Khá 

điểm 

7 8 

TB 

điểm 

5 6 

Yếu, Kém 

điểm 0 4 

TN 15 45 28 7 

ĐC 9 30 41 12 

TN 17 46 26 6 

ĐC 8 31 42 11 

TN 32 91 54 13 

ĐC 17 61 83 23 

TN 15,79 47,37 29,47 7,37 

ĐC 9,78 32,61 44,57 13,04 

TN 17,89 48,42 27,40 6,32 

ĐC 8,70 33,70 45,65 11,96 

Bài 1+2 TN 16,84 47,89 28,42 6,85 


ĐC 9,24 33,15 45,11 12,50 

TN 

ĐC 




90 







50 



40 

30 

20 


50 

40 

30 

20 


0 

0 

50 

45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 


5 

0 

Giỏi Khá TB Yếu, Kém 

Hình 3.4. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 1 


Hình 3.5. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 2 



Bảng 3.6. Bảng tổng hợp tham số đặc trưng 

Hình 3.6. Biểu đồ vẽ tần suất bài kiểm tra số 1+2 

TN 

ĐC 

TN 

ĐC 

TN 

ĐC 




91 









Bài KT 

Bài 1 

Bài 2 

Bài 1+2 

Bảng 3.6. Bảng tổng hợp tham số đặc trưng 

3.5.3. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm 

Qua kết quả xử lý số liệu bài kiểm tra trên cho thấy. 

- Trung bình cộng điểm kiểm tra các lớp TN luôn cao hơn các lớp ĐC tương ứng. 

- Tỉ lệ % HS khá giỏi của các lớp TN luôn cao hơn các lớp ĐC tương ứng, còn tỉ 

lệ % yếu kém và trung bình của lớp TN thấp hơn lớp ĐC. 

- Độ lệch chuẩn điểm kiểm tra của lớp TN nhỏ hơn các lớp ĐC, chứng tỏ các số 

liệu tập trung quanh giá trị trung bình cộng tốt hơn. 

- Biểu đồ hình cột cho thấy các lớp TN số HS khá giỏi cao hơn còn số HS trung 

bình và yếu, kém thấp hơn nhóm ĐC. 

- Hệ số biến thiên V của lớp TN luôn nhỏ hơn lớp ĐC tương ứng, chứng tỏ mức 

độ phân tán điểm của HS lớp ĐC rộng hơn của lớp TN, chất lượng của lớp TN đồng 

đều hơn. 

PA 

TS 

SH 

(n) 

- t tính lớn hơn t(p=0,05; f=372) nên sự khác nhau về kết quả học tập của lớp ĐC 

và lớp TN là đáng tin cậy. 

TB 

2 

X i 

S V(%) m S 

TN 95 6,95 2,25 22,58 0,15 1,50 

ĐC 92 6,21 2,53 25,60 0,17 1,59 

TN 95 7,00 2,55 22,86 0,16 1,60 

ĐC 92 6,08 2,74 27,3 0,17 1,66 

TN 190 6,95 2,59 23,17 0,12 1,61 

ĐC 184 6,13 2,55 26,10 0,12 1,60 

t 

(tính) 

t(p=0,05;f=372) 

3.27 1,645 

3.89 1,645 

4.93 1,645 





92 









TÓM TẮT CHƯƠNG 3 

Trong chương này chúng tôi đã trình bày nội dung của việc triển khai quá trình 

thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả cũng như khẳng định tính khả thi của 

phương án thực nghiệm. 

Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm ở 2 trường, 4 lớp với tổng số 374 HS. Sau 

khi cho học sinh sử dụng hệ thống bài tập, chúng tôi đã tiến hành 2 bài kiểm tra 

(chia làm 2 lần) và xử lý kết quả thực nghiệm bằng phương pháp thống kê toán học. 

Qua đó đã thấy rõ lớp TN luôn cao hơn lớp ĐC. 

Từ việc phân tích và xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm, kết hợp với nhận xét 

của giáo viên dạy, chúng tôi có thể kết luận sau: 

- Hệ thống bài tập và các hướng sử dụng bài tập đã có tác dụng tích cực đến 

kết quả học tập của học sinh các lớp TN. HS các lớp thực nghiệm nắm vững kiến 

thức cơ bản một cách sâu sắc, giải bài tập trắc nghiệm khách quan nhanh chóng và 

chính xác hơn. Năng lực tư duy của HS lớp TN không rập khuôn máy móc mà có sự 

sáng tạo trong quá trình giải bài tập. 

- Trong quá trình sử dụng bài tập theo hướng dạy bồi dưỡng HS yếu, kém đa 

số HS tham gia một cách tích cực và chủ động. Tuy nhiên, vẫn còn một số học sinh 

thiếu chủ động, chỉ làm bài khi GV yêu cầu hoặc trông chờ ý kiến của bạn, do vậy 

rất cần sự hướng dẫn và động viên của GV để nâng cao chất lượng dạy – học ở 

trường THPT. 

Tóm lại, các kết quả thu được cho thấy giả thuyết khoa học mà chúng tôi nêu ra 

là đúng đắn. 





93 







PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 



I. KẾT LUẬN 

Đối chiếu với mục đích và nhiệm vụ của đề tài nghiên cứu, đề tài đã cơ bản hoàn 

thành và thu được những kết quả như sau: 

1. Nghiên cứu cơ sở lí luận thực tiễn của đề tài về các vấn đề: Hoạt động nhận 

thức, tích cực nhận thức, phương hướng sử dụng bài tập theo hướng bồi dưỡng học 

sinh yếu, kém. 

2. Xây dựng và lựa chọn được 237 bài tập hóa học các loại dành cho dạy học lớp 

10 THPT (chương nhóm halogen và nhóm oxi) và nghiên cứu sử dụng hệ thống bài 

tập theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém. 

3. Nghiên cứu sử dụng bài tập theo hướng bồi dưỡng HS yếu kém khi vận dụng 

kiến thức trong kiểm tra đánh giá và chú trọng việc sử dụng bài tập thực nghiệm, 

bài tập có hình vẽ để rèn luyện kiến thức, kĩ năng thực hành. 

4. Từ sự nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài chúng tôi đã đưa ra một 

số phương pháp sử dụng hệ thống bài tập phần hóa phi kim lớp 10 THPT trong dạy 

học theo hướng bồi dưỡng HS yếu, kém: 

• Sử dụng bài tập trong bài dạy truyền thụ kiến thức mới. 

• Sử dụng bài tập giúp học sinh rèn luyện một số kĩ năng cơ bản. 

• Sử dụng bài tập giúp học sinh rèn luyện kĩ năng thực hành. 

• Sử dụng bài tập nhằm phát triển năng lực tư duy sáng tạo cho HS. 

• Sử dụng bài tập trong kiểm tra đánh giá. 

5. Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở 2 trường THPT ở tỉnh Đồng Nai. Kết quả 

thực nghiệm đã khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học và hiệu quả thiết 

thực của đề tài. 

II. KIẾN NGHỊ 

1. Đố với sở giáo dục và đào tạo 

Trang thiết bị cơ sở vật chất, phương tiện dạy học theo yêu cầu của chương trình, 

yêu cầu đổi mối PPDH nhằm bồi dưỡng và cải thiện kiến thức hóa học cho HS nói 


chung và HS yếu, kém nói riêng. 

2. Đối với trường THPT 




94 









- Động viên, khuyến khích GV soạn tài liệu học tập cho HS yếu, kém dựa trên 

chuẩn kiến thức, kỹ năng và thực trạng hiện có về năng lực học tập của HS, cơ sở 

vật chất của nhà trường. 

- Chú trong xây dựng ý thức tự học cho HS trên lớp cũng như ở nhà. 

- Sắp xếp thời khóa biểu theo tiết đôi thuận lợi cho việc dạy lý thuyết và luyện 

tập bài tập. 

3. Đối với giáo viên 

- Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ sư phạm, tích cực hưởng ứng và tham 

gia vào việc đổi mới PPDH ngành đang phát động. 

- Thay đổi thiết kế bài giảng tạo sự hưng phấn cho HS yếu, kém kiểm tra đánh 

giá trên cơ sở phát huy năng lực tự học cho HS yếu, kém nhằm cải thiện kiến thức 

hóa học, vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn. 

- Trong khuôn khổ hạn hẹp của đề tài, chúng tôi nghiên cứu và thực hiện đề tài 

bồi dưỡng học sinh yếu, kém môn Hóa học thông qua sử dụng hệ thống bài tập phần 

phi kim hóa học lớp 10 THPT nên kết quả còn hạn chế. Kính mong quý thầy cô, 

đồng nghiệp góp ý kiến để chúng tôi rút kinh nghiệm tiếp tục triển khai đề tài với 

chất lượng và kết quả cao hơn. 





95 







TÀI LIỆU THAM KHẢO 



1. Cao Thị Thiên An (2009), Hướng dẫn giải các dạng bài tập từ các đề thi quốc gia. 

NXBĐHQG Hà Nội. 

2. Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát triển tính tích cực, tự lực của học sinh trong quá 

trình dạy học. Bộ Giáo dục và đào tạo - Vụ giáo viên. 

3. Trịnh Đình Bảy (2004), Giáo trình triết học Mác – lênin, NXB chính trị quốc gia. 

4. Trịnh Văn Biều (2003), Các phương pháp dạy học hiệu quả. ĐHSP Tp.HCM. 

5. Trịnh Văn Biều (2004), Lí luận dạy học hóa học. Đại học Sư phạm Tp.HCM. 

6. Trịnh Văn Biều (2009), Một số vấn đề về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Đại 

học Sư phạm Tp.Hồ Chí Minh. 

7. Phạm Đức Bình (2008), Cơ sở lí thuyết và 500 câu hóa học lớp 10. NXBĐHSP. 

8. Bộ giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá 

kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh. NXB ĐHSP Hà Nội. 

9. Bộ giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn xây dựng các chuyên đề dạy 

học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh. NXB Đại 

Học Sư phạm Hà Nội. 

10. Nguyễn Cương (2007), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông và 

Đại học – Một số vấn đề cơ bản. NXBGD. 

11. Nguyễn Cương (chủ biên) – Nguyễn Mạnh Dung – Nguyễn Thị Sửu (2002), 

Phương pháp dạy học hóa học T1, T2, T3. NXB GD. 

12. Nguyễn Cương (chủ biên) – Nguyễn Xuân Trường – Nguyễn Thị Sửu – Đặng 

Thị Oanh – Nguyễn Mai Dung – Hoàng Văn Côi – Trần Trung Ninh (2008), Thí 

nghiệm thực hành – phương pháp dạy học hóa học T3. NXBĐHSP. 

13. Lê Văn Dũng (2001), Phát triển năng lực nhận thức và tư duy cho học sinh 

THPT qua bài tập hóa học, Luận án tiến sĩ. Trường ĐHSP Hà Nội. 

14. Nguyễn Thị Hồng Điệp (2004), Nghiên cứu sử dụng hệ thống bài tập lớp 10 ban 

khoa học tự nhiên theo hướng dạy học tích cực. Trường ĐHSP Hà Nội. 

15. Cao Cự Giác (2009), Hướng dẫn giải nhanh bài tập trắc nghiệm hóa học 10. 


NXB ĐHQG Hà Nội. 




96 









16. Cao Cụ Giác (2010), Bài tập lí thuyết và thực nghiệm, tập 1 – hóa vô cơ. 

NXBGD Việt Nam. 

17. Cao Cự Giác (2006), Thiết kế bài giảng hóa học 10, tập II. NXB Hà Nội. 

18. Trần Thành Huế (2006), Tư liệu hóa học 10. NXBGD. 

19. Đặng Thành Hưng (1994), Quan niệm và xu thế phát triển dạy học trên thế giới. 

Viện khoa học Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. 

20. Trang Thị Lân, Các phương pháp dạy học hiện đại (Chuyên đề Cao học – 

Chuyên ngành LL & PPDH hóa học). 

21. Từ Vọng Nghi (2009), Nắm vững kiến thức rèn luyện kĩ năng hóa học 10. 

NXBGD Việt Nam. 

22. Geoffrey Petty, Dạy học ngày nay. NXB Stanley Thornes. 

23. Nguyễn Thị Sửu-Lê văn Năm (2009), Phương pháp dạy học hóa học – Học 

phần: Phương pháp dạy học hóa học 2. Giảng dạy những nội dung quan trọng của 

chưng trình và sách giáo khoa hóa học phổ thông. NXBKHKT Hà Nội. 

24. Đặng Xuân Thư (2010). Luyện tập và tự kiểm tra, đánh giá theo chuẩn kiến 

thức, kĩ năng hóa học 10. NXBGD Việt Nam. 

25. Nguyễn Xuân Trường (2006), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ 

thông. NXBGD. 

26. Nguyễn Xuân Trường (2006), Sử dụng bài tập trong dạy học hóa học ở trường 

phổ thông. NXBĐHSP. 

27. Nguyễn Xuân Trường (2009), Hóa học với thực tiễn đời sống – Bài tập ứng 

dụng. NXBĐHQG Hà Nội. 

28. Nguyễn Xuân Trường – Quách Văn Long (2008), Ôn tập kiến thức và luyện giải 

nhanh bài tập trắc nghiệm hóa học THPT, T2 – Hóa học vô cơ. NXB Hà Nội. 





97

Bồi dưỡng học sinh yếu, kém môn Hóa học thông qua sử dụng hệ thống bài tập phần phi kim hóa học lớp 10 Trung học phổ thông

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?