[ Cooperation Project ] Giáo án hóa học cơ bản 11 dạy học theo chủ đề (P5+6) - GV Nguyễn Thị Dung

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

A. GIỚI THIỆU CHUNG 

I. Tên chủ đề: Hiđrocacbon no. 

Chủ đề 5: HIĐROCCBON NO 

Số tiết: 4 tiết 

II. Mô tả chủ đề: Chủ đề thuộc chương 5, gồm các bài: 

- Bài 25: Ankan. 

- Bài 27: Luyện tập: Ankan. 

III. Nội dung chủ đề: 

- Ankan: 

• Đồng đẳng, đồng phân và danh pháp ankan. 

• Tính chất vật lí. 

• Tính chất hóa học. 

• Phương pháp điều chế ankan. 

- Luyện tập: Ankan 

• Củng cố các kiến thức cần nắm vững về hiđrocacbon no. 

• Các dạng bài tập điển hình về hiđrocacbon no. 

B.TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ: 

I. Mục tiêu: 

1.Kiến thức: Biết được 

- Định nghĩa hiđrocacbon, hiđrocacbon no và đặc điểm cấu tạo phân tử của chúng. 

- Công thức chung, đồng phân mạch cacbon, đặc điểm cấu tạo phân tử và danh pháp. 

- Tính chất vật lí chung (quy luật biến đổi về trạng thái, nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi, khối 

lượng riêng, tính tan). 

- Tính chất hóa học (phản ứng thế, phản ứng cháy, phản ứng tách, phản ứng oxi hóa. 

- Phương pháp điều chế metan trong phòng thí nghiệm, khai thác các ankan trong công nghiệp và 

ứng dụng của ankan. 

2. Kĩ năng: 

- Quan sát thí nghiệm, mô hình phân tử, rút ra được nhận xét về cấu trúc phân tử, tính chất của 

ankan. 

- Viết được công thức cấu tạo, gọi tên một số ankan đồng phân mạch thẳng và mạch nhánh. 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

- Viết các phương trình hóa học biểu diễn tính chất hóa học của ankan. 

- Xác định công thức phân tử, viết công thức cấu tạo và gọi tên. 

- Tính được phần trăm về thể tích và khối lượng ankan trong hỗn hợp khí. 

1 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








3. Thái độ: Học sinh có thái độ tin tưởng vào khoa học, chân lí khoa học. 

- Có tinh thần làm việc nghiêm túc, sáng tạo. 

- Rèn luyện đức tính cần cù, tỉ mỉ và chính xác trong nghiên cứu khoa học. 

4.Năng lực cần phát triển: 

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: Học sinh biết được định nghĩa hiđrocacbon no và đặc 

điểm cấu tạo phân tử của chúng. 

- Năng lực làm thí nghiệm: Quan sát thí nghiệm, mô hình phân tử metan rút ra kết luận về cấu 

tạo của ankan. 

- Năng lực tính toán hóa học: Tính được phần trăm về thể tích và khối lượng ankan trong hỗn 

hợp khí. 

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học: 

+ Dựa vào tính chất vật lí có thể giải thích tại sao ankan hầu như không tan trong nước và tan 

nhiều trong dung môi hữu cơ. 

+ Dựa vào tính chất hóa học có thể sử dụng ankan làm nhiên liệu và nguyên liệu trong công 

nghiệp. 

II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 

GV chuẩn bị: 

- Mô hình của phân tử butan và isobutan. 

- Chuẩn bị các dạng bài tập phù hợp với từng nội dung trong chủ đề để học sinh làm. 

HS chuẩn bị: 

- Đọc trước nội dung bài học. 

- Làm tất cả các bài tập sau mỗi nội dung đã học. 

- Nắm vững tất cả các kiến thức trọng tâm của từng nội dung. 

III. Phương pháp 

- Phương pháp đàm thoại, nêu vấn đề. 

- Dùng mô hình phân tử để học sinh quan sát. 

IV. Tiến trình bài học: 

1. Nội dung 1: Ankan. 

1.1. Hoạt động 1: Đồng đẳng, đồng phân, danh pháp. 

Các năng lực cần hình thành cho học sinh: 

- Biết được công thức chung, công thức cấu tạo và gọi tên ankan đơn giản, xác định được bậc 

của cacbon. 


- Viết được các công thức cấu tạo mạch cacbon không phân nhánh và mạch cacbon phân nhánh 

của các đồng phân mạch cacbon từ C 4 H 10 . 





Hoạt động của giáo viên và học sinh 

Nội dung 

2 











GV: Giới thiệu định nghĩa 

hiđrocacbon no, ankan, công thức 

chung 

HS: Viết CTPT 5 ankan đầu tiên trong 

dãy đồng đẳng. 

GV: Cho HS quan sát mô hình cấu tạo 

phân tử CH 4 . 

HS: nhận xét. 

GV: Yêu cầu HS viết CTCT đồng 

phân mạch hở C 5 H 12 . 

HS: Lên bảng viết. 

GV: Nêu ra công thức và tên 1 số 

ankan không nhánh và gốc ankyl. 

HS: Nhận xét đặc điểm trong tên gọi 

của ankan và gốc ankyl 

GV: Đưa ra cách gọi tên mạch C có 

nhánh, bậc của C 

I.Đồng đẳng, đồng phân, danh pháp 

1.Đồng đẳng 

-Ankan(hay parafin) là những hiđrocacbon no không có 

mạch vòng. Công thức tổng quát: C n H 2n+2 (n≥ 1) 

- CH 4 , C 2 H 6 , C 3 H 8 , C 4 H 10 …⇒ Dãy đồng đẳng của 

ankan 

-Trong phân tử ankan : 

+ Chỉ có liên kết đơn C – C ; C – H 

+ Mỗi nguyên tử C tạo được 4 liên kết đơn hướng về 4 

đỉnh tứ diện. 

+ Góc liên kết CCC, HCH, CCH = 109,5 o 

+ Các nguyên tử C trong phân tử ankan(trừ C 2 H 6 ) 

không cùng nằm trên 1 đường thẳng. 

2.Đồng phân: 

Đồng phân mạch cacbon (từ 4C trở lên) 

Ví dụ : Viết CTCT các đồng phân ankan của C 5 H 12 

CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 2 – CH 3 

CH 3 – CH – CH 2 – CH 3 

CH 3 

CH 3 

CH 3 C CH 3 

CH 3 

3. Danh pháp: 

-Công thức và tên 1 số ankan mạch C không phân 

nhánh(SGK trang 111) 

-Ankan - 1H Gốc ankyl 

- Mạch C có nhánh gọi tên theo danh pháp thay thể như 

sau: 

+Chọn mạch C dài nhất và có nhiều nhánh nhất làm 

mạch chính 

+Đánh số mạch C chính từ đầu gần nhánh nhất sao 

cho tổng số chỉ nhánh là số nhỏ nhất 

+Gọi tên : số chỉ nhánh + tên nhánh + tên ankan mạch 

chính. 

- Chú ý khi gọi tên nhánh : 

+ Nếu có nhiều nhánh giống nhau : Thêm đi(2), tri(3)… 

trước tên nhánh 

+ Nếu có nhiều nhánh là các gốc ankyl khác nhau thì 


3 















1.2. Hoạt động 2: Tính chất vật lí. 


- Biết được các tính chất vật lí cơ bản của ankan. 

Hoạt động của giáo viên và học 

sinh 

GV : Yêu cầu HS dựa vào SGK và 

các kiến thức tìm hiểu được ngoài 

thực tế, nêu các tính chất vật lí cơ 

bản của ankan. 

1.3. Hoạt động 3: Tính chất hóa học. 


đọc ưu tiên theo mẫu tự. 

- Một số chất có tên thông thường: 

iso(C thứ 2 có 1 nhánh CH 3 ) 

+ ankan 

neo(C thứ 2 có 2 nhánh CH 3 ) 

- Bậc của C : Là số liên kết của C với các nguyên tử C 

khác 

C 

C 

C 

C 

C 

C 

C 

C số 1 là C bậc I 

C số 2 là C bậc IV 

C số 3 là C bậc III 

C số 4 là C bậc II 

II.Tính chất vật lý 

C 

Nội dung 

-Từ CH 4 đến C 4 H 10 : Chất khí 

-Từ C 5 H 12 đến C 17 H 36 : Chất lỏng 

- Từ C 18 H 38 trở lên : Chất rắn 

-Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi và khối lượng riêng tăng 

theo chiều M tăng. 

-Nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan nhiều trong dung 

môi hữu cơ. 

- Biết được các tính chất hóa học của ankan và phản ứng đặc trưng của hiđrocacbon no là phản 

ứng thế. 


- Viết được các phương trình phản ứng minh họa cho các tính chất hóa học của ankan 






Nội dung 

4 











GV: Yêu cầu HS xem SGK, nhận 

xét đặc điểm cấu tạo, tính chất hóa 

học của ankan, GV nhắc lại khái niệm 

phản ứng thế. 

GV: Lưu ý vì sao ankan khá trơ về 

mặt hóa học, phản ứng đặc trưng của 

ankan là phản ứng thế, cách xác định 

sản phẩm chính khi thế với các đồng 

đẳng. 

GV: Hướng dẫn viết pư tách, lưu ý 

điều kiện phản ứng. 

HS: Xem kĩ và áp dụng. 

GV: Yêu cầu HS viết phản ứng cháy 

hoàn toàn. 

GV: Lưu ý sản phẩm phản ứng cháy 

tạo ra khi thiếu oxi. 

GV: Viết phương trình phản ứng 

oxihóa metan khi có xúc tác. 

III. Tính chất hóa học: 

1.Phản ứng thế bởi halogen (phản ứng halogen hóa): 

as 

CH 4 + Cl 2 CH 3 Cl + HCl 

CH 3 Cl + Cl 2 

CH 2 Cl 2 + Cl 2 

CHCl 3 + Cl 2 

Clometan (metylclorua) 

as 

CH 2 Cl 2 + HCl 

Điclometan (metylenclorua) 

as 

CHCl 3 + HCl 

Triclometan (clorofom) 

as 

CCl 4 + HCl 

Tetraclometan (cacbon tetraclorua) 

Các đồng đẳng phản ứng tương tự, cho hỗn hợp sản 

phẩm trong đó sản phẩm thế ưu tiên vào C có bậc cao 

hơn (ít hiđro hơn) chiếm tỉ lệ nhiều hơn. 

CH 3 CH 2 CH 3 + Cl 2 

2. Phản ứng tách: 

CH 3 CH 2 CH 2 Cl+HCl 

1-clopropan(43%) 

CH 3 CHClCH 3 + HCl 

2-clopropan(57%) 

* Ở nhiệt độ và xúc tác thích hợp, ankan có phân tử 

khối nhỏ bị tách H thành hiđrocacbon không no tương 

500 o C,xt 

ứng. 

CH 3 – CH 3 CH 2 = CH 2 + H 2 

* Ở nhiệt độ cao và xúc tác ankan ngoài phản ứng tách 

còn có thể bị phân cắt mạch C tạo thành phân tử nhỏ 

hơn. 

CH 4 + C 3 H 6 

CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 3 C 2 H 4 + C 2 H 6 

3. Phản ứng oxihóa: 

- Phản ứng cháy: 

C n H 2n+2 + 3n+1/2 O 2 

as 

25 o C 

t o ,xt 

C 4 H 8 + H 2 

n CO 2 + (n+1) H 2 O 

Nếu thiếu oxi , phản ứng cháy xảy ra không hoàn toàn 

ngoài CO 2 , H 2 O còn có C, CO… 


-Phản ứng oxh CH 4 → HCHO 

t o ,xt 

CH 4 + O 2 HCHO + H 2 O 

t o 

5 












HS: Ghi phản ứng vào vở và lưu ý kĩ. 




1.4. Hoạt động 4: Điều chế. 


- Biết được phương pháp điều chế ankan trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp. 


GV: Nêu phương pháp điều chế 

metan trong phòng thí nghiệm. 

GV: Hướng dẫn HS viết phương 

trình phản ứng minh họa cho phản 

ứng điều chế metan trong phòng thí 

nghiệm. 

GV: Yêu cầu HS dựa vào SGK để 

nêu phương pháp điều chế ankan 

trong công nghiệp. 

1.5. Hoạt động 5: Ứng dụng. 


- Biết được các ứng dụng quan trọng của ankan. 



nêu các ứng dụng quan trọng của 

ankan. 

1.5. Củng cố và dặn dò: 

Nội dung 

IV. Điều chế: 

1.Trong phòng thí nghiệm 

-Đun nóng natriaxetat khan với hỗn hợp vôi tôi xút 

CaO,t o 

CH 3 COONa + NaOH CH 4 + Na 2 CO 3 

-Thuỷ phân nhômcacbua 

Al 4 C 3 + 12H 2 O 3CH 4 + 4Al(OH) 3 

2.Trong công nghiệp 

-Từ dầu mỏ : chưng cất phân đoạn 

-Từ khí thiên nhiên và khí mỏ dầu 

V. Ứng dụng: 

GV: Củng cố các kiến thức trọng tâm của bài. Yêu cầu HS: 

- Viết CTCT và gọi tên các đồng phân C 4 H 10 . 

Nội dung 

- Các ankan được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực: làm 

nhiên liệu cho động cơ , nguyên liệu cho công nghiệp 

(như nến thắp, giấy nến, chất bôi trơn, dung môi..). 


- Viết phản ứng thế halogen, phản ứng tách của đồng phân mạch thẳng C 5 H 12 





6 











GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 2,3,4,5, 6 trang 115, 116 (SGK). Củng cố toàn bộ kiến thức 

về ankan để làm bài luyện tập 

2. Nội dung 2: Luyện tập: Ankan. 

Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 

Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra trong quá trình làm bài tập. 

2.1. Hoạt động 1: Kiến thức cần nắm vững. 


- Các kiến thức cần nắm vững: 

+ Các phản ứng chính của hiđrocacbon no. 

+ Công thức chung của ankan. 

+ Cách viết các đồng phân ankan từ C 4 H 10. 

+ Tính chất hóa học đặc trưng của ankan. 


GV đặt các câu hỏi: 

1.Các phản ứng chính của hiđrocacbon 

no là gì? 

2. Đặc điểm về cấu trúc và công thức 

phân tử chung của ankan ? 

3.Từ ankan nào thì có đồng phân mạch 

cacbon nhánh ? 

4. Tính chất hóa học đặc trưng của 

ankan? 

5. Ứng dụng của ankan 

2.2. Hoạt động 2: Bài tập. 


- Viết được công thức cấu tạo và gọi tên ankan. 

Nội dung 

I. Kiến thức cần nắm vững 

1. Các phản ứng chính của hiđrocacbon no: phản ứng 

thế, phản ứng tách. 

2. Ankan là hiđrocacbon no mạch hở có CTPT chung là 

: C n H 2n+2 (n>=1) 

3. Ankan từ C 4 H 10 trở đi có đồng phân mạch cacbon. 

4. Tính chất hóa học đặc trưng của ankan. 

5. Các ankan là thành phần chính trong các loại nhiên 

liệu và là nguồn nguyên liệu phong phú cho công 

nghiệp hóa học . 

- Làm được các dạng bài tập tính toán về ankan. 


Nội dung 

II. Bài tập: 

Dạng 1: Xác định công thức phân tử, viết công thức cấu 

GV: Yêu cầu HS nhắc lại các bước tạo, gọi tên ankan. 

để gọi tên mạch C không nhánh và có 1. 

nhánh, cách gọi tên thông thường của CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH 3 

một số chất. Sau đó, GVgọi HS lên 

Pentan 

bảng để làm bài tập 1. 


7 












HS: Lên bảng làm bài tập 1. 

CH 3 – CH - CH 2 - CH 3 




GV: Hướng dẫn HS làm bài tập 2 

bằng cách xác định dạng của CTPT 

thông qua công thức đơn giản nhất 

của ankan đề cho. 

GV: Lưu ý ankan có số hiđro = 2. số 

cacbon + 2 

HS: Dựa vào hướng dẫn và lưu ý của 

GV lên bảng tìm công thức phân tử. 

GV: Lưu ý thêm Y có mạch không 

phân nhánh, HS dựa vào đó để viết 

công thức cấu tạo của Y. 

HS: Dựa vào kiến thức đã học bên 

phần phản ứng thế bởi halogen để viết 

và xác định sản phẩm chính, sản 

phẩm phụ trong câu b của bài 2. 

GV: Hướng dẫn HS giải bài tập 3 

bằng cách gọi số mol của CH 4 là x, 

C 2 H 6 là y. 

GV: Yêu cầu HS lên bảng viết 

phương trình phản ứng đốt cháy CH 4 

và C 2 H 6 . 

HS: Viết và ghi các số mol của CH 4 

và 

C 2 H 6 vừa gọi ở trên vào ptpứng, từ đó 

xác định số mol CO 2 trong 2 phương 

trình. 

GV: Hướng dẫn HS dựa vào đề và 

phương trình phản ứng xác định hệ 

phương trình theo x và y. Từ đó, giải 

hệ xác định số mol x, y và tính phần 

CH 3 2-metylbutan hoặc isopentan 

CH 3 – CH – CH 3 

CH 3 isobutan hoặc 2 - metylpropan 

2.a.Ankan có công thức đơn giản nhất là C 2 H 5 

⇒ Công thức phân tử của ankan có dạng (C 2 H 5 ) n hay 

C 2n H 5n 

- Vì là ankan nên: 5n = 2n . 2 + 2 

⇒ n = 2 

⇒ Công thức phân tử của Y là C 4 H 10 

⇒ Vì Y mạch không nhánh nên công thức cấu tạo của Y 

là : 

CH 3 - CH 2 - CH 2 - CH 3 (butan) 

1: 1 CH 3 -CH 2 -CHCl-CH 3 

b. CH 3 -CH 2 -CH 2 -CH 3 +Cl 2 as (sản phẩm chính ) + HCl 

CH 3 -CH 2 -CH 2 -CH 2 Cl 

+ HCl 

(sản phẩm phụ ) 

Dạng 2: Bài toán về phần trăm thể tích ankan trong hỗn 

hợp 

3. Gọi số mol CH 4 là x, số mol C 2 H 6 là y 

= , 

= 0,15 () 

, 

n = 4,48 = 0,2 (mol) 

22,4 

Phương trình phản ứng đốt cháy: 

CH 4 + 2 O 2 → CO 2 + 2 H 2 O 

Mol x → x 

C 2 H 6 + 7/2 O 2 → 2 CO 2 + 3 H 2 O 

Mol y → 2y 

Theo đề và theo phương trình phản ứng ta có: 

n hhA = x + y = 0,15 (1) 

n = x + 2y = 0,2 (2) 

Từ (1) và (2) ta có hệ phương trình: 

x + y = 0,15 


x + 2y = 0,2 

Giải hệ phương trình ta được: x = 0,1 mol, y = 0,05 mol 

8 















trăm thể tích các ankan trong hỗn hợp 

A. 

GV: Giải bài tập 4 và nêu rõ cách 

giải từng bước cho HS nắm vững. 


GV: Yêu cầu HS xem trước bài 29: “Anken” 

0,1 .22,4 .100% 

%V = = 66,67% 

3,36 

%V 

= 100% − 66,67 = 33,33% 

Dạng 3: Xác định thể tích ankan dựa vào nhiệt lượng 

sinh ra của phản ứng đốt cháy. 

4. Nâng nhiệt độ của 1,00g nước lên 1 0 C cần tiêu tốn 

nhiệt lượng là 4,18 J 

Vậy, khi nâng nhiệt độ 1,00g H 2 O từ 25,0 o C lên 100 0 C 

cần tiêu tốn nhiệt lượng là 

75,0 . 4,18 = 314(J) 

Do đó , nhiệt lượng cần tiêu tốn cho 1,00 lít nước từ 

25,0 0 C lên 100,0 o C là: 

314 . 1,00. 10 3 =314. 10 3 (J)= 314 kJ 

Mặt khác: 1g CH 4 khi cháy tỏa ra 55,6 kJ 

Vậy để có 314 kJ, cần đốt cháy lượng CH 4 là: 

314 = 5,64(g) 

55,6 

Từ đó, thể tích CH 4 (đktc) cần phải đốt là : 

(5,64 :16). 22,4 = 8 (l) 






9 











A. GIỚI THIỆU CHUNG 

I. Tên chủ đề: Hiđrocacbon không no. 

Chủ đề 6: HIĐROCCBON KHÔNG NO 

Số tiết: 8 tiết 

II. Mô tả chủ đề: Chủ đề thuộc chương 6, gồm các bài: 

- Bài 29: Anken. 

- Bài 30: Ankađien. 

- Bài 31: Luyện tập: Anken và ankađien. 

- Bài 32: Ankin. 

- Bài 33: Luyện tập: Ankin. 

III. Nội dung chủ đề: 

- Anken: 

• Đồng đẳng, đồng phân và danh pháp anken. 



• Phương pháp điều chế anken. 

• Ứng dụng. 

- Ankađien: 

• Định nghĩa và phân loại ankađien.. 


• Phương pháp điều chế và ứng dụng. 

- Ankin: 

• Đồng đẳng, đồng phân và danh pháp ankin. 



• Phương pháp điều chế ankin. 

• Ứng dụng. 

B.TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ: 

I. Mục tiêu: 

1.Kiến thức: Biết được 


- Công thức chung, đặc điểm cấu tạo phân tử, đồng phân cấu tạo và đồng phân hình học của 

anken. 





1 











- Cách gọi tên thông thường và tên thay thế của anken. Tính chất vật lí chung của anken. Phương 

pháp điều chế anken trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp. 

- Tính chất hóa học: Phản ứng cộng, phản ứng trùng hợp và phản ứng oxi hóa. 

- Định nghĩa, công thức chung, đặc điểm cấu tạo của ankađien. 

- Đặc điểm cấu tạo, tính chất hóa học của ankađien liên hợp và phương pháp điều chế buta-1,3 – 

đien từ butan hoặc butilen và isopren từ isopentan trong công nghiệp. 

- Định nghĩa, công thức chung, đặc điểm cấu tạo, đồng phân, danh pháp và tính chất vật lí của 

ankin. 

- Phản ứng hóa học: phản ứng cộng, phản ứng thế và phản ứng oxihóa. 

- Phương pháp điều chế axetilen trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp. 

2. Kĩ năng: 

- Quan sát thí nghiệm, mô hình phân tử, rút ra được nhận xét về cấu trúc phân tử, tính chất của 

anken, ankađien và ankin. 

- Viết được công thức cấu tạo, gọi tên các đồng phân tương ứng với mỗi công thức phân tử 

anken (không quá 6 nguyên tử C trong phân tử). 

- Viết các phương trình hóa học của một số phản ứng cộng, trùng hợp của anken. 

- Phân biệt được một số anken với ankan cụ thể. 

- Xác định công thức phân tử, viết công thức cấu tạo và gọi tên anken. 

- Tính phần trăm thể tích anken, ankađien và ankin trong hỗn hợp khí. 

- Viết được công thức cấu tạo của một số ankađien và ankin cụ thể. 

- Viết các phương trình hóa học biểu diễn tính chất hóa học của buta-1,3- đien và axetilen. 

- Phân biệt được ank -1- in với anken bằng phương pháp hóa học. 

3. Thái độ: Học sinh có thái độ tin tưởng vào khoa học, chân lí khoa học. 

- Có tinh thần làm việc nghiêm túc, sáng tạo. 

- Rèn luyện đức tính cần cù, tỉ mỉ và chính xác trong nghiên cứu khoa học. 

4.Năng lực cần phát triển: 

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: Học sinh biết được định nghĩa, công thức chung, đặc 

điểm cấu tạo của anken, ankađien và ankin. 

- Năng lực làm thí nghiệm: Quan sát thí nghiệm, mô hình phân tử rút ra kết luận về cấu tạo của 

anken, ankađien và ankin. 

- Năng lực tính toán hóa học: Tính được phần trăm về thể tích và khối lượng anken, ankađien và 

ankin trong hỗn hợp khí. 


- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học: 





2 











+ Etilen, propilen, butađien được dùng để làm chất đầu tổng hợp các polime ứng dụng nhiều 

trong cuộc sống. 

+ Dùng buta-1,3-đien và isopren để sản xuất cao su được ứng dụng rộng rãi trong thực tế. 

+ Dùng axetilen để sản xuất chất dẻo PVC, tơ sợi tổng hợp… 

II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 

GV chuẩn bị: 

- Mô hình của phân tử etilen, propilen, buta-1,3-đien. 

- Mẫu vật: áo mưa, ống nước… 

- Chuẩn bị các dạng bài tập phù hợp với từng nội dung trong chủ đề để học sinh làm. 

HS chuẩn bị: 

- Đọc trước nội dung bài học. 

- Làm tất cả các bài tập sau mỗi nội dung đã học. 

- Nắm vững tất cả các kiến thức trọng tâm của từng nội dung. 

III. Phương pháp 

- Phương pháp đàm thoại, nêu vấn đề. 

- Phương pháp hỏi – đáp, so sánh. 

- Dùng mô hình phân tử để học sinh quan sát. 

IV. Tiến trình bài học: 

1. Nội dung 1: Anken. 


Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra. 



- Biết được cấu tạo, danh pháp, đồng phân của anken. 

- Hiểu được vì sao anken có nhiều đồng phân hơn ankan tương ứng. 

- Viết được CTCT và gọi tên các đồng phân (đồng phân cấu tạo, đồng phân hình học). 


Nội dung 


GV: Giới thiệu chất đơn giản nhất của 1. Dãy đồng đẳng anken: 

dãy đồng đẳng của anken là etylen - Anken ( hay olefin) là những hiđrocacbon mạch hở 

C 2 H 4 (CH 2 = CH 2 ) 

trong phân tử có một liên kết đôi C=C. 

HS: Nhận xét về đặc điểm cấu tạo của - Công thức chung: C n H 2n (n ≥ 2) 

etylen, từ đó rút ra khái niệm về anken 

và công thức chung. 

2. Đồng phân: 

GV: Do phân tử anken có một liên kết a. Đồng phân cấu tạo 

đôi nên ngoài đồng phân mạch Từ C 4 H 8 trở đi có đồng phân anken: 

cacbon, anken (từ C 4 trở đi) còn có – Đồng phân mạch cacbon. 


3 















thêm đồng phân vị trí liên kết đôi. 

HS :Viết các đồng phân C 4 H 8 

GV: Những anken mà mỗi nguyên tử 

cacbon ở vị trí liên kết đôi liên kết với 

2 nhóm nguyên tử khác nhau sẽ có sự 

phân bố không gian khác của mạch 

chính xung quanh liên kết đôi. Sự 

phân bố khác nhau đó tạo ra đồng 

phân về vị trí không gian của các 

nhóm nguyên tử gọi là đồng phân hình 

học. 

GV cho HS xem mô hình của but-2-en 

dạng cis và dạng trans. 

HS: Nhận xét, rút ra kết luận về đồng 

phân hình học. 

GV: Một số ít anken có tên thông 

thường , ví dụ: etilen C 2 H 4 ; propilen 

C 3 H 6 ; butien C 4 H 8 . 

GV: Yêu cầu HS hãy nêu qui tắc gọi 

tên thông thường? 

GV: Các anken có tên thay thế , ví dụ 

: eten C 2 H 4 ; propen C 3 H 6 . 

GV: : Yêu cầu HS hãy nêu qui tắc gọi 

tên thay thế? 

GV: Từ C 4 H 8 trở đi, trong tên anken 

cần thêm số chỉ vị trí nguyên tử 

cacbon đầu tiên chứa liên kết đôi. 

Mạch cacbon được đánh số từ phía 

gần liên kết đôi hơn. 

GV: Yêu cầu HS phân biệt 2 cách gọi 

– Đồng phân vị trí liên kết đôi. 

Ví dụ: C 4 H 8 

CH 2 = CH – CH 2 – CH 3 

CH 3 – CH = CH – CH 3 

CH 2 = C – CH 3 

b. Đồng phân hình học 

– Đồng phân có mạch chính ở cùng một phía của liên 

kết đôi được gọi là đồng phân cis-. 

– Đồng phân có mạch chính ở về hai phía khác nhau 

của liên kết đôi được gọi là đồng phân trans-. 

Ví dụ: Ứng với công thức cấu tạo 

CH 3 – CH = CH – CH 3 có các đồng phân hình học: 


a. Tên thông thường 

Tên thông thường của anken xuất phát từ tên ankan có 

cùng số nguyên tử cacbon đổi đuôi –an thành –ilen. 

Ví dụ : etilen C 2 H 4 ; propilen C 3 H 6 ; butien C 4 H 8 . 

b. Tên thay thế 

Tên thay thế của anken được xuất phát từ tên ankan 

tương ứng bằng cách đổi đuôi –an thành –en. 

Ví dụ: 

CH 3 

H 

H 

CH = CH 

CH 3 CH 3 

cis-but-2-en 

H CH 3 

CH = CH 

CH 3 H 

trans-but-2-en 

4 

CH 

3 

– CH 3 = C 2 – CH 

1 3 

CH 3 

2–metylbut-2–en 


4 












tên. 






- Biết được các tính chất vật lí cơ bản của anken. 


sinh 

GV hướng dẫn HS: Nghiên cứu 

SGK và trả lời các câu hỏi liên 

quan đến tính chất vật lí: Trạng 

thái, qui luật biến đổi về nhiệt độ 

nóng chảy, nhiệt độ sôi, khối 

lượng riêng, tính tan. 




Nội dung 

– Ở điều kiện thường, các anken từ C 2 H 4 đến C 4 H 8 là chất 

khí ; từ C 5 H 10 trở đi là chất lỏng hoặc chất rắn. 

– Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi và khối lượng riêng của 

các anken tăng dần theo chiều tăng của phân tử khối. 

– Các anken đều nhẹ hơn nước ( D < 1g/cm 3 ) và không tan 

trong nước. 

- Hiểu được tính chất hóa học của anken: 

+ Phản ứng cộnh hiđro, cộng halogen, cộng HX theo qui tắc Mac-côp-nhi-côp. 

+ Phản ứng trùng hợp. 

+ Phản ứng oxi hóa. 

- Viết phương trình hóa học thể hiện tính chất hóa học của anken. 

+ Vận dụng các kiến thức đã học để làm bài tập nhận biết. 

+ Giải các bài tập lập CTPT của anken. 


GV: Liên kết đôi C=C gồm 1 liên kết 

σ và 1 liên kết π. Liên kết π kém 

bền hơn liên kết σ nên dễ bị phân cắt 

hơn, gây nên tính chất hóa học đặc 

trưng của anken: Dễ dàng tham gia 

phản ứng cộng tạo thành chất no 

tương ứng. 

GV: Khi đun nóng có kim loại niken 

làm xúc tác, anken kết hợp với hiđro 

tạo thành ankan tương ứng. 


Nội dung 

Tính chất hóa học đặc trưng của anken: dễ dàng tham 

gia phản ứng cộng tạo thành chất no tương ứng. 

1. Phản ứng cộng 

a. Cộng hiđro: 

Ví dụ: 


0 

Ni,t 

CH 2 =CH 2 + H 2 ⎯⎯⎯→ CH 3 –CH 3 

5 















GV: Cho ví dụ viết phương trình hóa 

học của etilen với H 2 . 

GV: Mô tả thí nghiệm dẫn khí etylen 

từ từ vào dung dịch brom. 

GV: Yêu cầu HS hãy cho biết hiện 

tượng và viết phương trình hóa học 

của phản ứng? 

GV nhấn mạnh phản ứng cộng brom 

của anken dùng để phân biệt anken 

với ankan. 

GV: Yêu cầu HS viết phương trình 

hóa học phản ứng cộng của etilen với 

tác nhân HX. 

GV : Viết phương trình hóa học và 

xác định sản phẩm chính của phản ứng 

propen với HBr. 

GV: Yêu cầu HS xác định bậc của 

nguyên tử C và rút ra qui tắc cộng 

Mac-côp-nhi-côp. 

GV: Ở nhiệt độ cao, áp suất cao có 

chất xúc tác thích hợp, các phân tử 

anken có thể kết hợp với nhau thành 

những phân tử có mạch rất dài và phân 

tử khối lớn. 

Ví dụ: 

… + CH 2 = CH 2 + CH 2 = CH 2 + CH 2 

= CH 2 + … 

0 

t ,p,xt 

⎯⎯⎯→ … – CH 2 – CH 2 – CH 2 – 

b. Cộng halogen 

Thí nghiệm: Dẫn khí etilen từ từ vào dung dịch brom, 

thấy màu nâu đỏ của dung dịch nhạt dần (nhận biết 

anken). 

CH 2 = CH 2 + Br 2 (dd) → CH 2 Br – CH 2 Br 

(màu nâu đỏ) (không màu) 

c. Cộng HX (X là OH, Cl, Br…) 

Các anken cũng tham gia phản ứng cộng với nước, với 

hiđro halogenua (HCl, HBr, HI), với các axit mạnh. 

Ví dụ: 

CH 2 =CH 2 + H–OH 

⎯⎯→ CH 3 – CH 2 – OH 

H + 

CH 2 =CH 2 + H–Br ⎯⎯→ CH 3 – CH 2 – Br 

Các anken có cấu tạo phân tử không đối xứng khi tác 

dụng với HX có thể sinh ra hỗn hợp hai sản phẩm. 

Ví dụ: 

CH 3 –CH–CH 3 

Br 

CH 3 –CH=CH 2 + HBr 2-brompropan (spc) 

CH 3 –CH 2 –Br 

1-brompropan (spp) 

Qui tắc cộng Mac–côp–nhi–côp: Trong phản ứng cộng 

HX vào liên kết đôi, nguyên tử H (hay phần mang điện 

dương) chủ yếu cộng vào nguyên tử cacbon bậc thấp 

hơn (có nhiều H hơn), còn nguyên tử hay nhóm nguyên 

tử X (phần mang điện âm) cộng vào nguyên tử cacbon 

bậc cao hơn (có ít H hơn). 

2. Phản ứng trùng hợp: 

0 

t ,p,xt 

nCH 2 = CH 2 ⎯⎯⎯→ ( CH 2 – CH 2 ) n 

etilen 

polietilen (PE) 

* Phản ứng trùng hợp (thuộc loại phản ứng polime hóa) 

là quá trình kết hợp liên tiếp nhiều phân tử nhỏ giống 

nhau hoặc tương tự nhau thành những phân tử rất lớn 

(gọi là polime). 

– Chất đầu (C 2 H 4 ) tham gia phản ứng trùng hợp được 

gọi là monome. 

– Sản phẩm ( CH 2 – CH 2 ) n là polime. Phần trong dấu 

ngoặc – CH 2 – CH 2 – được gọi là mắt xích của polime. 


6 















CH 2 – CH 2 – CH 2 –… 

Phương trình hóa học trên có thể viết 

gọn như sau: 

nCH 2 = CH 2 

0 

t ,p,xt 

⎯⎯⎯→ ( CH 2 – CH 2 

) n etilen polietilen (PE) 

Phản ứng như trên được gọi là phản 

ứng trùng hợp. 

HS :Nêu khái niệm phản ứng trùng 

hợp, điều kiện cùa phản ứng trùng 

hợp. 

GV: Lưu ý cho HS các khái niệm 

mới: polime, monome, mắt xích 

polime, hệ số trùng hợp. 

GV: Khi bị đốt với oxi, etilen và các 

đồng đẳng đều cháy và tỏa nhiều nhiệt 

GV: Hãy cho biết phương trình hóa 

học của phản ứng cháy dạng tổng 

quát, nhận xét tỉ lệ số mol CO 2 và H 2 O 

sau phản ứng? 

GV: Mô tả thí nghiệm etilen tác dụng 

với dung dịch KMnO 4 . 

HS: Quan sát, nhận xét hiện tượng. 

GV: Hướng dẫn HS viết pthh của 

phản ứng. 

GV lưu ý cho HS: Các đồng đẳng của 

etilen cũng làm mất màu dung dịch 

KMnO 4 . Phản ứng này dùng để phân 

biệt anken với ankan. 



– n là hệ số trùng hợp. 

3. Phản ứng oxi hóa: 

a. Phản ứng oxi hóa hoàn toàn 

3n C n H 2n + O 

t 

0 

2 

⎯⎯→ nCO 2 + nH 2 O 

2 

b. Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn 

Thí nghiệm: Sục khí etilen vào dung dịch KMnO 4 , thấy 

màu của dung dịch nhạt dần và có kết tủa nâu đen của 

MnO 2 . 

Phương trình hóa học: 

3CH 2 = CH 2 + 4H 2 O + 2KMnO 4 ⎯⎯→ 3HO–CH 2 – 

CH 2 –OH + 2MnO 2 ↓ + 2KOH 

- Biết được phương pháp điều chế anken trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp. 


GV: Giới thiệu phương pháp điều chế 

etilen trong phòng thí nghiệm. 

HS : Nhận xét điều kiện phản ứng và 

nêu cách thu khí etilen. 

Nội dung 


1.Trong phòng thí nghiệm: 

Etilen được điều chế từ ancol etylic 

C H OH ,đặ, 

CH = CH + H O 






7 











GV: Nêu phương pháp điều chế anken 

trong công nghiệp và viết phương 

trình tổng quát. 



2.Trong công nghiệp: 

Các anken được điều chế từ ankan: 

C n H 2n+2 

- Biết được các ứng dụng quan trọng của anken. 




anken. 


0 

t ,p 

xt 


⎯⎯→ C n H 2n + H 2 

GV: Củng cố các kiến thức trọng tâm của bài. Yêu cầu HS nêu lại: 

- Cấu tạo của anken. 

- Tính chất hóa học của anken. 

- Điều chế anken 

Nội dung 

- Các anken và dẫn xuất của anken là nguyên liệu cho 

nhiều quá trình sản xuất hóa học. Etilen, propilen, 

butilen được dùng làm chất đầu tổng hợp các polime có 

nhiều ứng dụng. 

GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 3,4,5, 6 trang 132 (SGK). Xem trước bài 30: Ankađien. 

2. Nội dung 2: Ankađien. 


Kiểm tra bài cũ: GV yêu cầu 2 HS lên bảng để kiểm tra bài cũ. 

1.Thế nào là anken? Công thức chung của anken? 

Viết CTCT và gọi tên các đồng phân cấu tạo, đồng phân hình học của anken có 4 cacbon. 

2. Viết pthh của phản ứng xảy ra khi: 

a. But-2-en tác dụng với hiđro, đun nóng (xúc tác Ni) 

b. But-1-en tác dụng vói hiđro clorua, xác định sản phẩm chính. 

c. Trùng hợp propen. 

2.1. Hoạt động 1: Định nghĩa và phân loại. 



- Biết được khái niệm về ankađien: Công thức chung, đặc điểm cấu tạo, phân loại, đồng đẳng, 

đồng phân, danh pháp. 

8 
















GV lấy ví dụ một số ankađien 

CH 2 = C = CH 2 

CH 2 = C = CH – CH 3 

CH 2 = CH – CH = CH 2 

GV: Yêu cầu HS hãy cho biết định 

nghĩa và công thức chung của 

ankađien? 

GV hướng dẫn HS gọi tên. 

GV: Hãy viết CTCT các đồng phân 

ankađien có CTPT C 5 H 8 

GV: Dựa vào vị trí tương đối giữa hai 

liên kết đôi, có thể chia các ankađien 

thành ba loại. 

Các ankađien liên hợp như 

Buta-1,3-đien CH 2 = CH – CH = CH 2 

và isopren CH 2 = C(CH 3 ) – CH = CH 2 

có nhiều ứng dụng thực tế. 



Nội dung 

I.Định nghĩa và phân loại. 

1.Định nghĩa: 

Ankađien là hiđrocacbon mạch hở có hai liên kết đôi C 

= C trong phân tử. 

Công thức chung của các ankađien là 

C n H 2n-2 (n ≥ 3). 

Ví dụ: 

CH 2 = C = CH 2 propađien (anlen) 

CH 2 = C = CH – CH 3 buta-1,2-đien 

CH 2 = CH – CH = CH 2 buta-1,3-đien 

(butađien) 

CH 2 = C – CH = CH 2 2-metylbuta-1,3-đien 

CH 

(isopren) 

3 

2. Phân loại: 

Ankađien có hai liên kết đôi cạnh nhau. 

Ví dụ: anlen CH 2 = C = CH 2 

Ankađien có hai liên kết đôi cách nhau 1 liên kết đơn 

được gọi là ankađien liên hợp. 

Ví dụ: buta-1,3-đien (đivinyl) 

CH 2 = CH – CH = CH 2 

Ankađien có hai liên kết đôi cách nhau từ hai liêu kết 

đơn trở lên. 

Ví dụ: penta-1,4-đien 

CH 2 = CH – CH 2 – CH = CH 2 

- Viết được phương trình hóa học thể hiện tính chất hóa học của ankađien như phản ứng cộng, 

phản ứng trùng hợp và phản ứng oxihóa. 


sinh 

GV: Yêu cầu HS hãy so sánh 

những điểm giống nhau và khác 

II.Tính chất hóa học 

1. Phản ứng cộng: 


Nội dung 


9 















nhau về cấu tạo của anken và 

ankađien? 

Từ đó, HS nhận xét khả năng phản 

ứng của ankađien: Tương tự 

anken, ankađien có thể tham gia 

phản ứng cộng với hiđro (xúc tác 

niken), halogen và hiđro 

halogenua. 

GV: Tùy theo điều kiện về tỉ lệ số 

mol giữa các chất và nhiệt độ), 

phản ứng cộng có thể xảy ra: 

* Tỉ lệ mol 1:1 – phản ứng cộng có 

thể theo kiểu 1, 2 hoặc1,4. 

* Tỉ lệ mol 1:2 – phản ứng cộng 

đồng thời vào hai liên kết đôi. 

GV hướng dẫn HS viết phương 

trình phản ứng giữa buta-1,3-đien 

với hiđro, brom. 

HS: Vận dụng viết phương trình 

phản ứng giữa buta-1,3-đien với 

HBr. 

GV lưu ý HS: Viết sản phẩm 

chính theo qui tắc Mac-côp-nhicôp. 

GV: Yêu cầu HS hãy nhắc lại khái 

niệm phản ứng trùng hợp, điều 

kiện để có phản ứng trùng hợp. 

GV: Khi có mặt kim loại natri 

CH 2 = CH – CH = CH 2 + 2H 2 

b. Cộng brom: 

- Cộng 1,2 : 

CH 2 = CH – CH = CH 2 + Br 2 (dd) 

chính) 

- Cộng 1,4 : 

CH 2 = CH – CH = CH 2 + Br 2 (dd) 

- Cộng đồng thời vào hai liên kết đôi: 

o t ,Ni 

⎯⎯⎯→ CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 3 

−80 o C 

⎯⎯⎯→ 

40 o C 

⎯⎯⎯→ 

(sản phẩm 

(sản phẩm chính) 

CH 2 = CH – CH = CH 2 + 2Br 2 ⎯⎯→ CH 2 Br – CHBr – 

CHBr – CH 2 Br 

c. Cộng hiđrua halogenua: 

Cộng 1,2 : 

CH 2 = CH – CH = CH 2 + HBr 

Cộng 1,4: 

−80 o C 

⎯⎯⎯→ 

40 

CH 2 = CH – CH = CH 2 + HBr 

o C 

⎯⎯⎯→ 

CH 3 – CH = CH – CH 2 Br 


2. Phản ứng trùng hợp: 

nCH 2 = CH – CH = CH 2 

o 

t ,p 

xt 

⎯⎯→ 

( CH 2 – CH = CH – CH 2 ) n 

polibutađien 

CH 2 = CH – CH – CH 2 

Br 


Br 

CH 2 – CH = CH – CH 2 

Br 

Br 

CH 2 = CH – CH – CH 3 


Br 

10 















hoặc chất xút tác khác nhau, buta- 

1,3-đien tham gia phản ứng trùng 

hợp, chủ yếu trùng hợp theo kiểu 

1,4. 

GV cho HS viết phương trình 

phản ứng trùng hợp isopren. 

GV: Yêu cầu HS viết pthh của 

phản ứng cháy. 

GV: Viết phương trình phản ứng 

cháy không hoàn toàn. 

HS: Lưu ý và ghi nhớ. 




a. Phản ứng oxi hóa hoàn toàn: 

Ví dụ: 

2C 4 H 6 + 11O 2 

o 

t 

⎯⎯→ 8CO 2 + 6H 2 O 

b. Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn: 

Buta-1,3-đien và isopren cũng làm mất màu dung dịch kali 

pemanganat tương tự anken. 

- Biết được phương pháp điều chế ankađien trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp. 

Hoạt động của giáo viên và 

học sinh 

GV: Hướng dẫn HS viết 

pthh của phản ứng điều chế 

buta-1,3-đien từ butan bằng 

cách đehiđro hóa. 

GV: Yêu cầu HS viết pthh 

của phản ứng điều chế 

isopren bằng cách tách hiđro 

của isopentan. 


III. Điều chế: 


- Biết được các ứng dụng quan trọng của ankađien. 


Nội dung 

1. Điều chế buta-1,3-đien từ butan hoặc butilen bằng cách 

đehiđro hóa: 

t ,xt 

CH 3 – CH 2 – CH 2 – CH 3 ⎯⎯⎯→ 

CH 2 = CH – CH = CH 2 + 2H 2 

2. Điều chế isopren bằng cách tách hiđro của isopentan: 

o 

t o ,xt 

CH 3 CH CH 2 CH 3 CH 2 C CH CH 2 + 2H 2 

CH 3 CH 3 


Nội dung 





11 











GV: Yêu cầu HS nghiên cứu SGK và 

rút ra những ứng dụng của ankađien. 


IV. Ứng dụng: 

Nhờ phản ứng trùng hợp, từ buta-1,3-đien hoặc từ 

isopren có thể điều chế được polibutađien hoặc 

poliisopren là những chất có tính đàn hồi cao được 

dùng để sản xuất cao su (cao su buna, cao su isopren). 

Cao su buna được dùng làm lốp xe, nhựa trám thuyền… 

GV: Củng cố các kiến thức trọng tâm của bài. Yêu cầu HS nêu lại các kiến thức như: 

- Cấu tạo của ankađien. 

- Tính chất hóa học của ankađien. 

- Điều chế buta-1,3-đien và isopren. 

GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 2,3,4,5 trang 135 (SGK). Củng cố toàn bộ kiến thức về 

anken và ankađien để làm bài luyện tập. 

3. Nội dung 3: Luyện tập: Anken và ankađien. 





+ Công thức phân tử chung của anken và ankađien. 

+ Đặc điểm cấu tạo, tính chất hóa học đặc trưng của anken và ankađien. 

+ Sự chuyển hóa giữa ankan, anken và ankađien. 


GV: Yêu cầu HS cho biết công thức 

phân tử chung của anken, ankađien? 

HS: Công thức phân tử chung của 

anken: C n H 2n (n≥2); ankađien: C n H 2n-2 

(n ≥ 3) 

GV: Yêu cầu HS so sánh đặc điểm 

cấu tạo của ankan và ankađien? 

HS: Giống nhau: Đều là hiđrocacbon 

mạch hở. 

Khác nhau: Trong phân tử anken có 1 

liên kết đôi C = C, ankađien có hai 

liên kết đôi C = C. 

Nội dung 


1. Công thức phân tử chung của anken (C n H 2n ) , 

ankađien (C n H 2n-2 ). 

2. Đặc điểm cấu tạo: 

- Phân tử anken có một liên kết đôi, ankađien có 2 liên 

kết đôi. 

- Anken và ankađien đều có đồng phân mạch cacbon và 

đồng phân vị trí liên kết đôi. 

- Một số anken, ankađien còn có đồng phân hình học. 


12 















GV: Yêu cầu HS cho biết tính chất 

hóa học đặc trưng của anken và 

ankađien? 

HS: Phản ứng cộng, phản ứng trùng 

hợp. 

GV: Đưa ra sơ đồ chuyển hóa lẫn 

nhau giữa ankan, anken và ankađien. 



3. Tính chất hóa học đặc trưng của anken và ankađien. 

- Phản ứng cộng. 

- Phản ứng trùng hợp. 

4. Sự chuyển hóa lẫn nhau giữa ankan, anken, 

ankađien. 

Ankađien 

0 

+ H 2 ,t ,xt 

←⎯⎯⎯⎯ ⎯⎯⎯⎯→ 

0 

t ,xt( −H ) ) 

ankan 

- Viết được các phương trình phản ứng hóa học của anken và ankađien. 

anken 

- Làm được các dạng bài tập liên quan đến anken và ankađien. 


Nội dung 


Dạng 1: Viết phương trình phản ứng theo yêu cầu đề 

GV: Yêu cầu HS dựa vào kiến thức đã bài và thực hiện dãy chuyển hóa. 

học về tính chất hóa học của anken lên 1. 

bảng làm bài tập 1. 

a. CH 2 = CH 2 + Br 2 ⎯⎯→ CH 2 Br–CH 2 Br 

GV: Yêu cầu HS lên bảng viết các 

phương trình hoàn thành dãy chuyển 

hóa. GV: Lưu ý cho HS về điều kiện 

xảy ra các phản ứng. 

b. 3CH 3 –CH 2 =CH 2 + 4H 2 O + 2KMnO 4 ⎯⎯→ 3CH 3 – 

CH–CH 2 + 2MnO 2 ↓ + 2KOH 

3. Các phương trình hóa học trong dãy chuyển hóa: 

2CH 4 

0 

1500 C 

⎯⎯⎯→ C 2 H 2 + 3H 2 

3 

C 2 H 2 + H 2 ⎯⎯⎯⎯→ Pd / PbCO 

0 C 2 H 4 

C 2 H 4 + H 2 

C 2 H 6 + Cl 2 

t 

0 

Ni,t 

⎯⎯⎯→ C 2 H 6 

as 

⎯⎯→ C 2 H 5 Cl + HCl 


4. Phản ứng điều chế 1,2- đicloetan, 1,1-đicloetan 





GV: Yêu cầu HS thảo luận nhóm để 

CH 3 –CH 3 

0 

500 C,xt 

⎯⎯⎯⎯→ CH 2 =CH 2 + H 2 

13 











đưa ra các phương trình phản ứng điều 

chế 1,2- đicloetan, 1,1-đicloetan, 

polibuta-1,3-đien. Sau đó, GV gọi hai 

HS lên bảng để viết các phản ứng điều 

chế. 

GV: Hướng dẫn cách phân biệt các 

chất trong bài tập 2. HS dựa theo sự 

hướng dẫn của GV để phân biệt và 

viết các phương trình phản ứng cần 

thiết. 

GV: Hướng dẫn HS làm bài tập 5. HS 

dựa vào sự hướng dẫn làm và tìm ra 

đáp án phù hợp. 

GV: Gợi ý HS dựa vào số C trong 

C n H 2n-2 và CO 2 để tìm ra số mol của 

ankađien, dựa vào đề tìm ra n, xác 

định CTPT của ankađien. 

HS: Dựa vào hướng dẫn của GV để 

tìm ra đáp án. 

CH 2 =CH 2 + Cl 2 ⎯⎯→ CH 2 Cl–CH 2 Cl 

1,2-đicloetan 

as 

CH 3 –CH 3 +2Cl 2 ⎯⎯→ CH 3 –CHCl 2 + 2HCl 

1,1-đicloetan 

6. Viết phương trình hóa học của các phản ứng điều chế 

polibuta–1,3–đien từ but–1–en. 

Giải 

t 

CH 2 = CH – CH 2 – CH 0 ,xt 

3 ⎯⎯⎯→ 

CH 2 = CH –CH = CH 2 + H 2 

nCH 2 = CH – CH = CH 2 

o 

t ,p 

Na 

⎯⎯→ 

( CH 2 – CH = CH – CH 2 ) n 

Dạng 2: Nhận biết các chất trong hỗn hợp 

2. Dẫn lần lượt từng khí trong mỗi bình qua dung dịch 

Ca(OH) 2 , khí nào cho kết tủa trắng là CO 2 

CO 2 + Ca(OH) 2 ⎯⎯→ CaCO 3 ↓ + H 2 O 

Hai khí còn lại lần lượt qua nước brom, khí nào làm 

mất màu nước brom là khí etylen. 

CH 2 = CH 2 + Br 2 ⎯⎯→ CH 2 Br–CH 2 Br 

Khí còn lại là metan. 

Dạng 3: Các bài toán liên quan đến anken và ankađien. 

5. Cho hỗn hợp khí qua dd Br 2 thì khí thoát ra là metan 

(CH 4 ) 

⇒ 

V 

CH 4 

% 

CH 4 

=1,12 lít 

1, 12. 100% 

V = = 25% 

4, 

48 

Đáp án: A 

7. C n H 2n-2 ⎯⎯→ nCO 2 

, 

 

1 n 

Theo đề ta có: , 

 

⇒ n = 4 

⇒ CTPT: C 4 H 6 

← 0,4mol 


.(14n-2) = 5,4 

14 












⇒Ankađien liên hợp ⇒ Đáp án: A 





GV: Yêu cầu HS xem trước bài 32: “Ankin” 

4. Nội dung 4: Ankin. 


Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra. 



- Biết được cách viết công thức cấu tạo và gọi tên một số ankin. 


Nội dung 


GV: Giới thiệu chất đơn giản nhất của 

1.Dãy đồng đẳng ankin: 

dãy đồng đẳng của ankin là axetylen 

Gồm axetylen C 2 H 2 và các chất tiếp theo như C 3 H 4 ; 

C 2 H 2 . 

C 4 H 6 … có tính chất tương tự. 

HS: Nhận xét về đặc điểm cấu tạo của 

axetylen, từ đó rút ra khái niệm về 

CTTQ: C n H 2n – 2. ( n≥2). 

anken và công thức chung. 

GV: Do phân tử ankin có một liên kết 2.Đồng phân: 

ba nên ankin chỉ có đồng phân mạch Từ C 4 H 6 trở lên có đồng phân. 

cacbon. 

Ví dụ: Ứng với CTPT C 4 H 6 có các ankim đồng phân là: 

HS :Viết các đồng phân C 4 H 6 

CH 3 – CH 2 - C≡CH; CH 3 –C≡C – CH 3 . 

GV: Một số ankin có tên thông thường 

, ví dụ: axetylen C 2 H 2 ; metylaxetylen 

C 3 H 4 ; etylaxetylen C 4 H 6 . 


tên thông thường? 

GV: Các anken có tên thay thế , ví dụ 

: etin C 2 H 2 ; propin C 3 H 4 . 


tên thay thế? 

GV: Từ C 4 H 6 trở đi, trong tên ankin 

cần thêm số chỉ vị trí nguyên tử 

cacbon bắt đầu bằng liên kết ba. Mạch 


a.Tên thông thường: 

Tên gốc hiđrocacbon + axetylen 

Ví dụ:CH≡CH axetylen 

CH≡C – CH 3 : metylaxetylen 

CH≡C – CH 2 – CH 3 : etylaxetylen 

b.Tên thay thế: 

Tương tự anken,thay từ EN bằng IN 

Xem bảng 6.2 tên thay thế của một số ankin 


15 















cacbon đánh số từ phía gần liên kết ba 

hơn. 

GV: Yêu cầu HS phân biệt 2 cách gọi 

tên. 



- Biết được các tính chất vật lí cơ bản của ankin. 


sinh 

GV hướng dẫn HS: Nghiên cứu 

SGK và trả lời các câu hỏi liên 

quan đến tính chất vật lí: Nhiệt độ 

sôi, khối lượng riêng, tính tan. 




Nội dung 

– Ankin có nhiệt độ sôi tăng dần theo chiều tăng của phân 

tử khối. Nhiệt độ sôi và khối lượng riêng của ankin lớn hơn 

anken tương ứng. 

– Các ankin không tan trong nước và nhẹ hơn nước. 

+ Viết được phương trình phản ứng của ankin nói chung, axetylen nói riêng với một số chất. 


GV: Liên kết ba gồm 1 liên kết σ bền 

và 2 liên kết π kém bền nên ankin dễ 

tham gia phản ứng cộng. Ngoài ra, 

ank-1-in còn có phản ứng thế H của 

liên kết ba bằng nguyên tử kim loại. 

GV: Khi đun nóng có kim loại niken 

làm xúc tác, ankin kết hợp với hiđro 

tạo thành anken, sau đó tạo thành 

ankan. 

GV: Cho ví dụ viết phương trình hóa 

học của axetylen với H 2 . 

GV: Yêu cầu HS xem SGK và viết 

phương trình phản ứng cộng của brom 

với axetylen. 


1. Phản ứng cộng: 


Ni, t 0 

Nội dung 

CH≡CH + H 2 ⎯⎯⎯→ CH 2 =CH 2 . 

CH≡CH + 2H 2 ⎯⎯⎯→CH 3 – CH 3 . 

b. Cộng brom, clo: 


Ni.t 0 

CH≡CH + Br 2 ⎯⎯⎯→CHBr=CHBr. 

1,2 - đibrometen 

16 
















hóa học phản ứng cộng của axetylen 

với tác nhân HX. 

GV: Viết phản ứng đime và trime hóa 

của axetylen. HS chú ý và ghi nhớ. 

GV: Mô tả thí nghiệm phản ứng của 

axetylen với AgNO 3 . 

GV: Hướng dẫn HS viết phương trình 

phản ứng xảy ra. 

GV: Đưa ra nhận xét. 

CH≡CH + 2Br 2 ⎯⎯⎯→CHBr 2 –CHBr 2 . 

1,1,2,2 - tetrabrometan 

c. Cộng HX(X= OH; Cl: Br; CH 3 COO…): 

CH≡CH + HCl ⎯⎯⎯→ CH 2 = CHCl. 

Vinyl clorua. 

CH 2 = CHCl + HCl , 

CH 3 – CHCl 2 . 

1,1 – đicloetan 

Phản ứng cộng HX của ankin tuân theo quy tắc Maccôp- 

nhi- côp. 

Với nước: 

CH≡CH + H 2 O ⎯⎯→ CH 3 - CHO. 

Anđehit axetic. 

d. Phản ứng đime và trime hóa: 

2CH≡CH ⎯⎯→ CH≡C – CH=CH 2 . 

3CH≡CH ⎯⎯→ 

Vinyl axetylen 

C 6 H 6 . Benzen 

2. Phản ứng thế bằng ion kim loại: 

Thí nghiệm: Tác dụng với dd AgNO 3 trong NH 3 tạo kết 

tủa vàng nhạt. 

CH≡CH +2AgNO 3 + 2NH 3 ⎯⎯→ AgC≡CAg + 

2NH 4 NO 3 . 

Nhận xét: 

xt,t 0 

600 0 C 

Bột than 

HgCl 2 . 

150-200 0 C 

HgSO 4 . 

Bạc axetilua 






Đây là phản ứng để nhận biết ankin -1. 

17 












phản ứng đốt cháy. 

GV: Ankin cũng có phản ứng làm mất 

dung dịch KMnO 4 



- Biết được phương pháp điều chế ankin trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp. 


GV: Giới thiệu phương pháp điều chế 

axetilen trong phòng thí nghiệm. 

GV: Nêu phương pháp điều chế 

axetilen trong công nghiệp và yêu cầu 

HS viết phương trình phản ứng. 



- Biết được các ứng dụng quan trọng của axetilen. 




axetilen. 


Nội dung 


1.Trong phòng thí nghiệm: 

Từ canxi cacbua: 

CaC 2 + 2H 2 O ⎯→ C 2 H 2 ↑+ Ca(OH) 2 . 

2.Trong công nghiệp: 

Từ metan: 

2CH 4 ⎯⎯→ C 2 H 2 ↑ + 3H 2 . 


GV: Củng cố các kiến thức trọng tâm của bài. Yêu cầu HS nêu lại: 

- Công thức cấu tạo và gọi tên ankin. 


- Phản ứng oxi hóa hoàn toàn: Phản ứng cháy. 

2C n H 2n-2 + (3n-1)O 2 ⎯⎯→ 2nCO 2 + (2n-1)H 2 O. 

- Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn: 

Ankin cũng làm mất màu dd KMnO 4 . 

1500 0 C 

t 0 

Nội dung 

- Axetilen điều chế được nhiều chất đầu quan trọng cho 

các quá trình hữu cơ như sản xuất chất dẻo PVC, đèn xì 

để hàn và cắt kim loại, tơ sợi tổng hợp… 






18 











- Tính chất hóa học đặc trưng của ankin. 

- Phương pháp điều chế và ứng dụng quan trọng của ankin. 

GV: Yêu cầu HS làm bài tập về nhà 1, 2, 3,4,5, 6 trang 145 (SGK). Xem kĩ lại các kiến thức của 

ankin chuẩn bị cho bài 33 “ Luyện tập”. 

5. Nội dung 5: Luyện tập: Ankin. 





- Củng cố kiến thức về tính chất hóa học của ankin. 

- Phân biệt được các chất ankan, anken, ankin bằng phương pháp hóa học. 

Hoạt động của giáo viên 

Nội dung 

và học sinh 

GV : Chuẩn bị sẵn bảng tóm 

tắt, gọi HS lên bảng ghi bổ 

sung các phần còn trống. 

GV : Yêu cầu HS rút ra kết 

luận về tính chất của ankin 

so với anken. 

HS: ank-1- in có tham gia 

phản ứng thế với 

ddAgNO 3 /NH 3 , còn anken 

thì không. 

GV: Yêu cầu HS lên bảng 


1. Những điểm giống nhau và khác nhau về cấu tạo, tính chất hóa 

học của anken và ankin: 

Công thức 

chung 

Cấu 

tạo 

Tính 

chất 

hóa 

học 

Giống 

nhau 

Khác 

nhau 

Giống 

nhau 

Khác 

nhau 

Anken 

C n H 2n (n≥2) 

Ankin 

C n H 2n-2 (n≥2) 

- Hiđrocacbon không no, mạch hở. 

- Có đồng phân mạch C, đồng phân vị trí liên 

kết bội. 

- Có 1 liên kết đôi. 

- Có đồng phân hình 

học 

- Cộng hiđro; cộng ddBr 2 ; HX. 

- Làm mất màu dd KMnO 4 . 

Không có phản ứng 

thế bởi ion kim loại 

- Có 1 liên kết ba. 

- Không có đồng 

phân hình học. 

Ank – 1 – in có phản 

ứng thế bởi ion kim 

loại 

2. Sự chuyển hóa lẫn nhau giữa các ankan, anken, ankin: 


19 















ghi sơ đồ chuyển hóa lẫn 

nhau giữa ankan, anken, 

ankin. 

HS: Dựa vào sgk và kiến 

thức đã học lên bảng làm 

theo yêu cầu của GV 



- Làm được một số bài tập liên quan đến phản ứng đặc trưng của ankin. 


GV: Yêu cầu HS dựa vào kiến thức 

đã học về tính chất hóa học của 

ankan, anken và ankin lên bảng làm 

bài tập 1. 


phương trình hoàn thành dãy chuyển 

hóa. GV: Lưu ý cho HS về điều kiện 

xảy ra các phản ứng. 

GV: Yêu cầu HS thảo luận nhóm để 

đưa ra các phương trình phản ứng 

ANKAN 

-H 2 , t o , xt 

+H 2 dư, xt Ni, t o 

Nội dung 


Dạng 1: Nhận biết và thực hiện dãy chuyển hóa. 

Bài 1: Dẫn hỗn hợp khí đi vào dd AgNO 3 /NH 3 thì 

axetilen phản ứng với AgNO 3 /NH 3 sinh ra kết tủa vàng 

nhạt. 

CH ≡ CH + 2AgNO + 2 NH → AgC = CAg 

↓ +2 NH NO 

- Hỗn hợp khí còn lại dẫn vào dd Br 2 thì etilen sẽ làm 

mất màu dung dịch Br 2 . 

CH = CH + Br → CH Br − CH Br 

Dd nâu đỏ Không màu 

Khí còn lại là metan. 

2. Các phương trình hóa học hoàn thành sơ đồ phản ứng 

: 

C H + 3H 

(2)2C H , 

CH ≡ C − CH = CH 

, 

(3)CH 

≡ C − CH = CH + H CH = CH − CH 

= CH 

(1)2CH ,à ạ 

(4)nCH 2 = CH CH = CH 2 ( CH 2 CH = 

CH 

CH 2 ) n 

+ H 2 , xt Ni 

ANKIN 

t 0 , xt Na 

ANKEN 

+H 2 ; Pd/PbCO 3 


20 















điều chế các chất từ axetilen. Sau đó, 

GV gọi hai HS lên bảng để viết các 

phản ứng điều chế. 

GV: Hướng dẫn HS làm bài tập 4. HS 

dựa vào sự hướng dẫn làm và tìm ra 

hiệu suất của phản ứng. 


phương trình phản ứng xảy ra trong 

bài 5. 

GV: Hướng dẫn HS tính dựa vào thể 

tích đề cho và dựa vào phương trình 

phản ứng. 

3. Viết phản ứng điều chế các chất từ axetilen và các 

chất vô cơ cần thiết. 

a. 1,2- đicloetan 

CH ≡ CH / , 

CH = CH 

CH = CH + Cl → CH Cl − CH Cl 

b. 1,1 – đicloetan 

CH ≡ CH + HCl , 

CH = CHCl 

CH = CHCl + HCl , 

CH − CHCl 

c. 1,2 – đibrommeten 

CH ≡ CH + Br → CHBr = CHBr 

d. buta-1,3 – đien 

2C H , 

CH ≡ C − CH = CH 

, 

CH ≡ C − CH = CH + H CH = CH − CH 

= CH 

e. 1,1,2 – tribrommetan. 

CH ≡ CH + Br → CHBr = CHBr 

CHBr = CHBr + HBr → CH Br − CH Br 

Dạng 2: Các bài toán liên quan đến ankin. 

Bài 4: M X = 4,44.2 = 8,88 

Gọi n ban đầu là 1, phản ứng là 2x 

,à ạ 

2 CH C H +3 H 

n bđ 1 

n pứ 2x → x → 3x 

n sau pứ 1 – 2x x 3x 

Tổng số mol khí sau phản ứng: 1-2x + x+3x = 1+2x 

Theo đề ta có phương trình: 

().. 

 

⇒ x = 0,4 mol 

= 8,88 

Hiệu suất phản ứng: H% = , 

 

100% = 40% 

Bài 5: a. 

Phương trình phản ứng xảy ra: 

CH = CH + Br → CH Br − CH Br 

CH ≡ CH + Br → CHBr − CHBr 

CH ≡ CH + 2AgNO + NH → AgC ≡ CAg ↓ 

+2 NH NO 

b. Khí không hấp thụ là propan C 3 H 8 


21 
















⇒ n 

= , 

= 0,075 (mol) 

, 

Kết tủa là Ag 2 C 2 

n 

= , 

= 0,101 (mol) →n 

= 0,101(mol) 

 

n = 6,72 

22,4 = 0,3(mol) 

⇒ n 

= 0,3 − (0,075 + 0,101) = 0,124(mol) 

⇒ 

⇒ 

%V 

= %n 

= 0,075 . 100% = 25% 

0,3 

%V 

= %n 

= 0,101 . 100% = 33,7% 

0,3 

%V 

= 100% − 25% − 33,7% = 41,3% 

m = m 

+ m 

+ m 

= 0,075.44 + 0,124.28 

+0,101.26= 9,398 (g) 

%m 

= 0,075.44 . 100% = 35,1% 

9,398 

%m 

= 0,101.26 . 100% = 28% 

9,398 

%m 

= 100% − 35,1% − 28% = 36,9% 

GV: Yêu cầu HS xem trước bài 35: “Benzen và đồng đẳng. Một số hiđrocacbon thơm khác” 






22

[ Cooperation Project ] Giáo án hóa học cơ bản 11 dạy học theo chủ đề (P5+6) - GV Nguyễn Thị Dung

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?