ეროვნული სასახლე - National Palace

გამოცემულია ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის ა(ა)იპ

„საქართველოს მოსწავლე-ახალგაზრდობის

ეროვნული სასახლის“ დაკვეთით

Issued by order of Tbilisi Municipality

NNLE “National Youth and Children's Palace”

თბილისი, რუსთაველის 6, მოსწავლე-ახალგაზრდობის ეროვნული სასახლე – დედაქალაქის ყველაზე ამბიციური

და მადლიანი ადგილი. შენობა, სადაც საქართველოს ბოლო ორასი წლის ისტორია და ქართული ნიჭიერების ამბავი

ერთად იქმნებოდა, იწერებოდა და ისევ ისტორიას უბრუნდებოდა, რადგან მასზე უკეთესად ვერავინ გაგახსენებს,

საიდან მოდიხარ და საით მიდიხარ! ამ კედლებში ჩვენი უახლესი წარსულია, რომელიც ძალიან გვეამაყება. ამ

საამაყო ადგილის სათავეებთან კი, ბედის ირონიით, რუსი მთავარმართებლები იდგნენ და მთელი მე-19 საუკუნე

მათი გემოვნებისა და განწყობის მიხედვით იცვლებოდა. მერე იყო საქართველოს დამოუკიდებლობის სამი

წელიწადი და ამ კედლებში მიღებული პირველი ქართული კონსტიტუცია. ისევ ბედის ირონია და ბოლშევიკების,

ალბათ, ყველაზე, ან იქნებ ერთადერთი, ადამიანური გადაწყვეტილება – სასახლე ყველასია და ის ბავშვების

აღზრდას უნდა მოემსახუროს.

როცა აქ აღზრდილი „ბავშვების“ გრძელ სიას გადახედავ, დარწმუნდები, რომ მათ ბოლო სამოცდათხუთმეტი წლის

ქართული ხელოვნებისა და მეცნიერების ისტორია შექმნეს. ნუ დავკონკრეტდებით, რადგან დიდი სახელებისა

და სახეების გრძელ ლაბირინთში მოგვიწევს გავლა. წარმატებული პედაგოგების შრომითა და სიყვარულით

დაწყებული ისტორია არასოდეს დამთავრდება. ამის თქმის უფლებას კი ჩვენი დროის ერთი ამბავი გვაძლევს:

რამდენიმე წლის წინ, როცა სასახლის გაყიდვა-გასხვისება გადაწყდა, სახლებში მშვიდად მყოფმა თბილისელებმა

„არაო“ დაიძახეს და გარეთ გამოვიდნენ. ის უხეირო გადაწყვეტილებაც ისტორიას ჩაბარდა. თბილისელებისთვის

მოსწავლე-ახალგაზრდობის სასახლე ისევ რჩება ყველაზე ამბიციურ ადგილად, რადგან აქ ნიჭიერი მოზარდები

იზრდებიან და ქართული ხელოვნების, მეცნიერებისა და სპორტის სამომავლო წარმატებების საფუძვლებს ქმნიან.

Tbilisi, 6 Rustaveli Avenue, National Youth Palace – the most ambitious and gracious place of the capital. The building, where

the history of the last two hundred years of Georgia and the story of Georgian talent were created together, written and

then again returned to history, because no one is able to remind you better, where you come from, and where you are

heading to! These walls keep our nearest past, which we are extremely proud of. Ironically, Russian commander-in-Chiefs

were standing at the origins of this magnificent place, all the 19th century. Then there were three years of independence

of Georgia and the first Georgian Constitution adopted in these walls. And then again, the twist of fate – probably one of

the most (if not the one and only) humane decision of Bolsheviks – the palace belongs to everyone and it should serve to

the upbringing of the generations.

When looking through the long list of children, raised here, it gets obvious that they were those who created the history of arts

and sciences of last 75 years. Better avoid specification, not to get lost in the long labyrinth of big names and faces. The history

started with the love and work of the successful tutors, will never end. One modern story gives us the right to claim it: several

years ago, when the decision of the Palace to be sold was made, residents of Tbilisi went out in the streets from their cosy

homes and said “NO”. That’s how the bad decision was never implemented. Youth Palace is still one of the most ambitious place

for the city residents, as it unites talented teenagers and creates the bases for the future of Georgian art, science and sport.

3

4

ამ დი დე ბუ ლი სა სახ ლის ის ტო რია XIX საუ კუ ნი დან იწ ყე ბა . ის ად გი ლე ბი, სა დაც დღეს რუს თა ვე-

ლის გამ ზი რია, მა შინ დე ლი ტფი ლი სის გა რეუ ბა ნი იყო. ბა ღე ბი თა და ვე ნა ხე ბით და ფა რუ ლი მი წე-

ბი ძვე ლი ქა ლა ქი სა და ტფი ლი სის ცი ხის გა რეთ იყო დარ ჩე ნი ლი. ამი ტო მაც აქაუ რო ბას „გა რე-

თუ ბანს“ უწო დებ დნენ. 1802 წელს სწო რედ გა რე თუბ ნის ვრცე ლი ბა ღი შეარ ჩიეს ამიერ კავ კა სიის

მთა ვარ მარ თებ ლის კარლ კრო ნინ გის რე ზი დენ ციის ასა შე ნე ბე ლად. შე მორ ჩე ნი ლი წყა როე ბის

მი ხედ ვით, სა სახ ლე სა ხელ და ხე ლოდ აუ გიათ ქარ თველ კი რით ხუ როებს, რო მელ თა მუ შაო ბა საც

სამ ხედ რო ინ ჟინ რე ბი ხელ მძღვა ნე ლობ დნენ. მოზ რდი ლი ად მი ნის ტრა ციუ ლი შე ნო ბა, წარ წე რით

Правительственные Места, 1802 წლით და თა რი ღე ბულ გეგ მა ზე უკ ვე იკით ხე ბა. ის დღე ვან დე ლი სა-

სახ ლის ში და ეზო ში მდგა რი ორი კორ პუ სის გან შედ გე ბო და.

კრო ნინ გის შემ დეგ, 1844 წლამ დე, სა ქარ თვე ლომ არაერ თი მთა ვარ მარ თე ბე ლი გა მოიც ვა ლა და

ეზოს გა ნა შე ნია ნე ბაც და სა სახ ლის იერ სა ხეც მა თი მოთ ხოვ ნე ბის მი ხედ ვით იც ვლე ბო და. ცნო ბი-

ლია, რომ 1807 წელს ძვე ლის ად გილ ზე აგებული ახა ლი შე ნო ბა რუ სუ ლი კლა სი ციზ მის ნი მუშს წარ-

მოად გენ და. მის გან აღა რა ფე რი შე მორ ჩა თა ნა მედ რო ვეო ბას, ისე ვე, რო გორც 1818 წელს, არ ქი ტექ-

ტორ ბრაუნ მი ლე რის პროექ ტით აშე ნე ბუ ლი სა სახ ლის გან.

The story of this truly beautiful palace begins in the XIX century. In 1800, the territory, where the Rustaveli

Avenue is located now, was considered to be a suburb. The area cultivated with the gardens and vineyards

was left behind the castle walls of Tiflis, that is why the place was called “Garetubani” (peripheries). In 1802, an

extensive garden of the outskirts was selected as a site for the construction of the Karl Knorring Residence, who

was assigned Commander-in-Chief in the Transcaucasia. It belonged to the Georgian Royal Family. According

to the survived sources, the place was promptly constructed by Georgian architects, under the guidance of

military engineers. The extensive Administrative building, with the inscription “Правительственные Места”

(Governing place) is readable on the plan dated back to 1802. It consisted of the two buildings, currently

located in the inner courtyard of the palace.

ტიფლისი XIX საუკუნის დასაწყისში

Tiflis in the beginning of XIX century

After Knorring, until 1844, Georgia changed numerous commanders. Their demands towards appearance and

conveniences of the palace were different. As it is known, in 1807, a new building, constructed on the site of

the old one, was a representation of the Russian classicism. However, neither its remains, nor the ones of the

palace built in 1818, according to the architect Braunmiller’s project, have survived.

5

გარეთუბანი და სასახლის ქუჩა

Garetubani and Sasakhle street

6

ამ ად გი ლებს თავ და პირ ვე ლად „რუ სე თის კენ მი მა ვალ გზას“ უწო დებ დნენ, XIX საუ კუ ნის 40-ია ნი

წლე ბი დან კი მთა ვარ მარ თე ბელ გო ლო ვი ნის სა ხე ლი მიენიჭა. გო ლო ვი ნის, დღე ვან დე ლი რუს თა-

ვე ლის, ქუ ჩა სწო რედ სა სახ ლი დან იწ ყე ბო და, თა ვი სუფ ლე ბის მოედ ნამ დე მან ძილს კი, „სა სახ ლის

ქუ ჩა“ ერ ქვა. ამ მოკ ლე და ვიწ რო გზა ზე, უფ რო გვიან აშე ნე ბუ ლი შე ნო ბე ბი დან აკა დე მი კო სი ვახ-

ტანგ ბე რი ძე გა მო ყოფს ორს, სომ ხურ ქა მოანთ საყ დარ სა და „ერთ მნიშ ვნე ლო ვან შე ნო ბას“, სა დაც

„სა თა ვა დაზ ნაუ რო თეატ რი“ და სხვა კულ ტუ რუ ლი ორ გა ნი ზა ციე ბი იყო გან თავ სე ბუ ლი, მათ შო რის

იყო: „კა ლა ტო ზო ვის სა ვაჭ რო სახ ლი“ და კა ფე „პა რი ზი“; ეს შე ნო ბა 1814 წელს დაიწ ვა.

1844 წლი დან მე ფის ნაც ვლის თა ნამ დე ბო ბის შე მო ღე ბა სა და მი ხეილ ვო რონ ცო ვის მე ფის ნაც ვლად

და ნიშ ვნას სა სახ ლის არ ქი ტექ ტუ რუ ლი იერ სა ხის ცვლი ლე ბაც მოჰ ყვა. 1845-47 წლებ ში ის საგ რძნობ-

ლად გა დაა კე თა პე ტერ ბურ გელ მა არ ქი ტექ ტორ მა ნი კო ლოზ სე მიო ნოვ მა. სა სახ ლის მეო რე სარ თუ-

ლის გა ყო ლე ბა ზე ამოჭ რილ ნი შებ ში ჰერ კუ ლე სი სა და მი ნევ რას სკულ პტუ რუ ლი ფი გუ რე ბი მოა თავ-

სა და ასე გა მო ხა ტა ახა ლი ხე ლი სუფ ლე ბის ძლიე რე ბა.

„სა სახ ლის ბა ღი“ XIX საუ კუ ნის 40-იან წლებ ში გაა შე ნეს და მა შინ აა გეს შად რევ ნე ბია ნი აუ ზიც. თავ-

და პირ ვე ლად ბა ღი და მოუ კი დე ბელ სივ რცედ აღიქ მე ბო და და სა სახ ლის არ ქი ტექ ტუ რის გა ნუ ყო ფე-

Originally called “the way to Russia”, the site of the palace was named after the commander-in-chief Golovin

since 40’s of the XIX century. Golovin Street, the current Rustaveli Avenue, started right from the Palace,

while the distance between the palace and the Freedom Square was named as “Palace Street”. From the

constructions raised in the later period on this exact short and narrow path, Georgian scientist Vakhtang

Beridze distinguishes two Armenian cathedrals and “one, extremely important building”, where the “Noble

Theater” and other cultural organizations were settled, including “Kalatozov’s Trade House” and café “Paris”;

this building was incinerated in 1814.

Since 1844, the introduction of Viceroy’s position, with Mikhail Vorontsov assigned to it, was followed by

the architectural change of the palace appearance. During 1845-47, it was significantly altered by Nikoloz

Semionov, an architect from St. Petersburg. The sculptural figures of Hercules and Minerva were placed in the

niches of the second floor, ment to express the power of the new authority in the characteristic features of

the Russian classicism. Regardless the frequent change of governors, the palace was long named after its first

Viceroy – Mikhail Vorontsov.

In the 40s of XIX century a new “Palace Garden” and the water basin with fountains were built. Initially the

7

ოტო იაკობ სიმონსონი

Otto Jacob Simonson

მიხეილ ვორონცოვი

Mikhail Vorontsov

8

ლი ნა წი ლი არ იყო. მა თი შერ წყმის პრო ცე სი 1850-ია ნი წლე ბი დან დაიწ ყო, რო დე საც სა ქარ თვე ლო-

ში არ ქი ტექ ტო რი ოტო ია კობ სი მონ სო ნი ჩა მო ვი და. იგი სან კტ-პე ტერ ბურ გი დან მოიწ ვიეს, რო გორც

თბი ლი სის მთა ვა რი არ ქი ტექ ტო რი. მან შექ მნა არაერ თი პროექ ტი, მათ შო რის, ალექ სან დრეს ბა-

ღი სა (დღე ვან დე ლი 9 აპ რი ლის ბა ღი) და გა ნა ხორ ციე ლა პირ ვე ლი კლა სი კუ რი გიმ ნა ზიის რე კონ-

სტრუქ ცია იმ სა ხით, რო გო რიც დღეს გვაქვს.

რაც შეე ხე ბა სა სახ ლეს, სი მონ სონ მა მნიშ ვნე ლოვ ნად გაა ფარ თო ვა მე ფის ნაც ვლის ძვე ლი რე ზი დენ-

ცია, სა სახ ლის გვერ დი თა ფრთე ბი წინ წა მო წია, ხო ლო მთა ვა რი ფა სა დის ნა წი ლი უმ ნიშ ვნე ლოდ გა-

ზარ და. გა დაა კე თა და გაა დი და მთა ვა რი სა მეჯ ლი სო დარ ბა ზი, ჩრდი ლოე თით მოაწ ყო დი დი ფოიე,

რომ ლის ფარ გლებ შიც მოაქ ცია სა ზეი მო კი ბე, დი დი სა სა დი ლო დარ ბა ზი პორ ტი კით ეს ტრა დის თვის

და სა ლო ნი. ხო ლო სამ ხრე თით — მე ფის ნაც ვლის სა მუ შაო კა ბი ნე ტი, მი სა ღე ბი, სას ტუმ რო და სა გა-

მო ფე ნო დარ ბა ზი, ბა ღის კენ მი მარ თუ ლი ტე რა სი თა და ფარ თო გახ სნი ლი კი ბით. შე ნო ბის შუა ნა წი-

ლი დან ეზოს გა დაჰ ყუ რებ და მე ფის ნაც ვლის სა ძი ნე ბე ლი. არ ქი ტექ ტორ მა, ასე ვე, დაა მა ტა დამ ხმა რე

სა თავ სოე ბი და გა სარ თო ბი ოთა ხე ბი. კლა სი ციზ მის თვის და მა ხა სია თე ბე ლი ფა სა დი რე ნე სან სუ ლი

სტი ლით მორ თო, დი დი სა მეჯ ლი სო დარ ბა ზი სპარ სულ ყაი და ზე მოაწ ყო — მი სი კედ ლე ბი სტუ კოს

ტექ ნი კით დაა მუ შა ვა და მუ შა რა ბია ნი ფან ჯრე ბით დაამ შვე ნა. დღე ვან დე ლი სარ კეე ბია ნი დარ ბა ზი

garden was considered as an independent area and was not an integral part of the palace architecture. The

process of merging the garden with the palace began in the 1850’s, when the architect Otto Jakob Simonson

arrived in Georgia and played a crucial role in shaping its look. Otto Jakob Simonson lived in Tbilisi since 1858. He

was invited from St. Petersburg, where he had been studying since 1854. After becoming the senior architect

of Tbilisi, he developed a number of projects, including the one of Alexander’s Garden (nowadays a garden of

April 9th) and the reconstruction of the first classical gymnasium. Simonson started a thorough reconstruction

of the palace with the minor alterations and completed in 1865-69, with the exact final shape it has today.

As for the palace, the contribution of Simonson is confirmed in scientific journals and researches. They note that

the architect has significantly expanded the old residence of the Viceroy, moved its side wings forward, while

the main facade was changed slightly. On the main floor, the central reception hall was altered and enlarged.

In the North, he arranged a large foyer, including the festive staircase, a large dining room with a portico and

a salon. While in the South, a working office of the Viceroy was located along with a reception and a living

room, as well as an exhibition hall, with a terrace and a wide, open staircase to the garden. A bedroom and a

boudoir of the Viceroy were overlooking the garden from the middle part of the building. He also added some

supporting and entertainment rooms. The facade, typical to classicism, was treated by the Renaissance motifs,

9

10

მეფისნაცვლის სასახლის გეგმები

არქიტექტორი ოტო იაკობ სიმონსონი

Viceroy Palace Plans

Architect Otto Jacob Simonson

11





12

13





14

15

მეფისნაცვლის სასახლის დეტალებისა

და ინტერიერის სიმონსონისეული

ჩანახატები

Simonson Sketches of Viceroy Palace

details and interior

16

17

18





19

20





21

მეფისნაცვლის სასახლის დეტალებისა

და ინტერიერის სიმონსონისეული

ჩანახატები

Simonson Sketches of Viceroy Palace

details and interior

22

23

24

სწო რედ სი მონ სო ნის რე კონ სტრუქ ციის შე დე გია. სი მონ სო ნის გან კარ გუ ლე ბით, მე ფის ნაც ვლის

სა მუ შაო კა ბი ნე ტის მსგავ სად, აქაც სივ რცე ჭერ ზე სტა ლაქ ტი დე ბია ნი ფრი ზით შეკ რეს, დარ ბაზ ში

ჩა მო კი დეს მოოქ რო ვი ლი ჭა ღე ბი, სას ტუმ რო ოთა ხე ბი, ფოიე და ვეს ტი ბიუ ლი კი შა ვი და ფე რა დი

მარ მა რი ლოს ბუხ რე ბით „მორ თეს“. უფ რო სა ზეი მო იე რი შეს ძი ნეს ბა ღის კენ მი მარ თულ სამ ხრე-

თის ფა სად საც.

ამრიგად, მე-19 საუ კუ ნის თბი ლის მა მა ღა ლი მხატ ვრუ ლი ღი რე ბუ ლე ბით გა მორ ჩეუ ლი სა ზო გა-

დოებ რი ვი ნა გე ბო ბა შეი ძი ნა, რო მელ საც კი დევ უფ რო გან სა კუთ რე ბუ ლი იე რი უნი კა ლურ მა ბაღ მა

შე მა ტა.

სა სახ ლის ბა ღი, რომ ლის მოვ ლა- პატ რო ნო ბა საც გარ კვეულ პე რიოდ ში ცნო ბი ლი ქარ თვე ლი

ფლო რის ტი და მე ბა ღე მი ხეილ მა მუ ლაშ ვი ლი უძ ღვე ბო და, ეტა პობ რი ვად ივ სე ბო და იშ ვია თი და

სა ქარ თვე ლოს თვის ენ დე მუ რი ჯი შე ბით. თუ მე-19 საუ კუ ნე ში ბა ღი მხო ლოდ „მა ღა ლი სა ზო გა დოე-

ბის“ წარ მო მად გენ ლე ბის, წარ ჩი ნე ბუ ლე ბი სა და სა პა ტიო სტუმ რე ბის თავ შეყ რის ად გი ლი იყო,

მოგ ვია ნე ბით მოს წავ ლეე ბი სა და ახალ გაზ რდე ბის ინ ტე რე სის (მა გა ლი თად, ხატ ვის, ბო ტა ნი კის თუ

მწვა ნე გაკ ვე თი ლე ბის ფარ გლებ ში), სა ნა ხაო ბა თა მოწ ყო ბი სა და შეხ ვედ რე ბის სივ რცედ იქ ცა.

მეფისნაცვლის კაბინეტი,

მეფისნაცვლის სასახლის ერთ-ერთი სალონი

Viceroy Cabinet,

one of the salons of Viceroy

მეფისნაცვლის სასახლის ინტერიერი /

სამეჯლისო დარბაზი

Viceroy Palace interior / Ballroom

the walls were processed with stonework technique and beautified with Musharabi panels. The large dining

room was designed in the Persian style, its walls encrusted and curved with ornamental mirrors. According to

Simonson’s ordinance, the ceiling was adorned with the stalactite niche just like in the working office, windows

were filled with the colorful glass, the gilded chandeliers were hung in the hall, the living room, reception, foyer

and the lobby were ‘’decorated’’ with the black and colorful marble chimneys. The more festive look was given

to the South facade, directed to the garden.

Therefore the XIX century Tbilisi acquired a public building distinctive with its high artistic value, given even

more distinctive expression by the unique garden.

The planting and maintenance of a charming garden is connected to Georgian florist and gardener Mikheil

Mamulashvili for a distinct period of time. The garden with a variety of plants was gradually filled with the

rare and endemic species for Georgia. They were so harmoniously intertwined with each other, as the interior

of the palace with its exterior, and the building with the garden itself. If only the narrow group of the elite,

honorable guests and “high society” representatives were admitted to the garden initially, later it became the

interest of youth (i.e the lessons of painting or botanics) and became the space for spectacles and gathering.

25

26

ოტო იაკობ სიმონსონის მიერ

გადაკეთებული სასახლის ფასადი

Palace Façade by Otto Jacob Simonson

27

28




29




30




31

32

სასახლის ბაღი

Palace garden

33


Palace garden

34

35

ექვთიმე თაყაიშვილი (I რიგში მარცხნიდან IV ) დიდ ჯგუფთან ერთად მთავრობის სასახლის წინ. 1918 წლის დროებითი მთავრობა: შალვა-ალექსი

მესხიშვილი, ელიკო ბადრიძე, გრიგოლ გიორგაძე, კარლო ჩხეიძე, აკაკი ჩხენკელი, ქრისტეფორე რაჭველიშვილი, მიხეილ მაჩაბელი, გიორგი

ჟურული, ბენია ჩხიკვიშვილი, ივანე ლორთქიფანიძე, ალექსანდრე ასათიანი, ვლასა მგელაძე, ნოე ხომერიკი, ნიკიფორე იმნაიშვილი, არჩილ

ჯაჯანაშვილი. 1918 წ. თბილისი

Ekvtime Takaishvili (IV from left in 1st line) in front of Government House with a big group of Provisional Government in 1918: Shalva Aleksi-Meskhishvili,

ElikoBadridze, GrigolGiorgadze, KarloChkheidze, AkakiChkhenkeli, Qristefore Rachvelishvili, MikheilMachabeli, Giorgi Zhuruli, BeniaChkhikvishvili,

IvaneLortkipanidze, Alexander Asatiani, VlasaMgeladze, Noe Khomeriki, NikiforeImnaishvili, Archil Jajanashvili. Tbilisi, 1918 year

36

რო გორც ქვეყ ნის, ისე სა სახ ლის ის ტო რიის თვი საც, გან სა კუთ რე ბუ ლია 1918-21 წლე ბი. 1918 წლის 26

მაისს, შუად ღის 16:00 საათ სა და 50 წუთ ზე, სწო რედ გო ლო ვი ნის პროს პექ ტზე მდე ბა რე სა სახ ლე ში

გაიხ სნა სა ქარ თვე ლოს ეროვ ნუ ლი საბ ჭოს პირ ვე ლი სხდო მა, რომ ლის თავ მჯდო მა რე ნოე ჟორ-

და ნია გახ ლდათ. მან სხდო მის წევ რებ სა და კან დი და ტებს „სა ქარ თვე ლოს და მოუ კი დებ ლო ბის აქ-

ტი“ გააც ნო, რო მე ლიც ეროვ ნულ მა საბ ჭომ ერ თხმად დაამ ტკი ცა. და მოუ კი დე ბე ლი ქვეყ ნის დრო შა

სწო რედ კავ კა სიის მე ფის ნაც ვლის სა სახ ლის თავ ზე აღ მარ თეს და სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რა ტიუ ლი

რეს პუბ ლი კა ოფი ცია ლუ რად გა მოაც ხა დეს.

სა სახ ლე ხში რად იყო მე ზო ბე ლი ქვეყ ნე ბის პო ლი ტი კურ -ე კო ნო მი კუ რი თუ კულ ტუ რუ ლი ცვლი ლე-

ბე ბი სა და მნიშ ვნე ლო ვა ნი გა დაწ ყვე ტი ლე ბე ბის მას პინ ძე ლი. 1918 წელს სომ ხე თი სა და აზერ ბაი ჯა-

ნის მთავ რო ბებ მა ამიერ კავ კა სიის ად მი ნის ტრა ციულ -ე კო ნო მი კურ ცენ ტრად აღია რე ბუ ლი ქა ლა ქის

ამ გა მორ ჩეულ შე ნო ბა ში იზეი მეს და მოუ კი დებ ლო ბის გა მოც ხა დე ბა. ამ მოვ ლე ნე ბის აღ მნიშ ვნე ლი

აბ რა დღეს სა ქარ თვე ლოს მოს წავ ლე -ა ხალ გაზ რდო ბის ეროვ ნუ ლი სა სახ ლის მთა ვა რი დარ ბა ზის

კე დელს ამ შვე ნებს.

ნოე ჟორდანია – საქართველოს

დემოკრატიული რესპუბლიკის

მთავრობის თავმჯდომარე

Noe Zhordania – chairman of

government of the Democratic

Republic of Georgia

1918-21 years are special for both – the history of the country and of the palace as well.The first republic on

the Georgian territory was created after the collapse of Russian Empire and the revolution of 1917. On 26th of

May, 1918, at 16:50 PM, the first ever session of the Georgian National Council was opened right in the palace

located at the Golovin avenue. The Chair Noe Zhordania introduced the “Act of Independence of Georgia” to

the session members and candidates, which was approved by the National Council unanimously. The flag of

independence was set up right on the roof of Caucasus Viceroy’s palace and the sovereignty of the country was

declared officially by the Democratic Republic of Georgia.

The palace, located at the epicenter of all important events in Georgia, has frequently witnessed and hosted

the political,economic or cultural changes and important decisions of the neighboring countries. Within

two days after the announcement of the independence of Georgia, Armenian and Azeri governments also

celebrated the independence announcement in the special palace of Tbilisi, recognized as the administrative

and economic center of the Transcaucasus. A sign-board, denoting these events, still decorates the walls of the

main hall of Georgian Youth Palace.

37

38

სა ქარ თვე ლოს პირ ვე ლი კონ სტი ტუ ციაც სა სახ ლე ში მიი ღეს. ეს მოხ და 1921 წლის 21 თე ბერ ვალს.

ერ თი კვი რის შემ დეგ კი სა ქარ თვე ლოს და მოუ კი დებ ლო ბა დას რულ და – 25 თე ბერ ვალს რუ სე თის

წი თე ლი არ მია თბი ლის ში შე მო ვი და. ამ დროი დან მო ყო ლე ბუ ლი, და მოუ კი დებ ლო ბა წარ თმეუ ლი

ქვეყ ნის მთა ვა რი შე ნო ბა მაინც არ კარ გავ და ფუნ ქციას: სა სახ ლე ში ხან რევ კო მი მუ შაობ და, ხან

ამიერ კავ კა სიის ფე დე რა ციუ ლი მთავ რო ბა. 1937 წლი დან გა დაწ ყდა, რომ სა სახ ლე მო მა ვა ლი თაო-

ბის აღ ზრდის კე რად გა დაიქ ცეო და. მი სი კე თილ მოწ ყო ბის თვის 15 მი ლიო ნამ დე მა ნე თი გა მოყ ვეს.

სა რე კონ სტრუქ ციო პროექ ტის და მუ შა ვე ბა კი თბი ლი სის სა ქა ლა ქო საბ ჭოს აღ მას კო მის არ ქი ტექ-

ტუ რულ სა ხე ლოს ნოს დაა ვა ლეს. პროექტს არ ქი ტექ ტო რი არ ჩილ ქურ დია ნი ხელ მძღვა ნე ლობ და.

სა სახ ლის სა მა სამ დე ოთახ სა და დარ ბაზ ში მოაწ ყეს სას წავ ლო კა ბი ნე ტე ბი, ლა ბო რა ტო რიე ბი, სა ხე-

ლოს ნოე ბი, სპორ ტუ ლი და გა სარ თო ბი დარ ბა ზე ბი. გახ სნეს ლექ ტო რიუ მი, სამ კით ხვე ლო დარ ბა ზი,

აღ ჭურ ვეს თეატ რა ლუ რი სცე ნა, თო ჯი ნე ბის თეატ რი. ძვე ლი სა მეჯ ლი სო დარ ბა ზი ბავ შვთა თეატ რა-

ლუ რი დარ ბა ზით ჩაა ნაც ვლეს, მე ფის ნაც ვლის დი დი სა სა დი ლო ოთა ხი და მდიდ რუ ლი სა ლო ნი კი

ბავ შვთა გა სარ თობ და ე. წ. სარ კეე ბიან და თეთრ დარ ბა ზე ბად გა დაა კე თეს. 1941 წლის 2 მაისს შე ნო-

ბა პიო ნერ თა და მოს წავ ლე თა რეს პუბ ლი კუ რი სა სახ ლის სა ხე ლით გაიხ სნა. მი სი სა კუთ რე ბა გახ და

ბა ღიც, რო მე ლიც სა სახ ლეს გარს ერ ტყა. აგუ რის ღო ბე ქარ თუ ლორ ნა მენ ტე ბია ნი გრა ნი ტის სვე ტებ-

ში ჩას მუ ლი ლი თო ნის მა ღა ლი ღო ბით შეც ვა ლეს.

ფრიდრიხ ფრიში.

თბილისი. მეფისნაცვლის სასახლე.

ქაღალდი. აკვარელი. ზომა: 38X22 სმ.

ზუგდიდის დადიანების სასახლეები.

Fredric Frisch.

Tbilisi. Viceroy Palace.

Paper. Watercolor. Size: 38X22 cm.

Dadiani Palaces of Zugdidi.

The constitution of Georgia was also established in the place, on February 21th, 1921. After a week – on

February 25, the Georgian independence has come to an end by the invasion of the Russian Red Army,

opposed by the national army or Georgia, along with the volunteers. Since then, the main building of the nonindependent

country has not lost its significance. Until 1937, the palace was a working space for either the

Revolutionary Committee of Georgia, or the Federal Government of Transcaucasus. Since 1937, the palace was

decided to be turned into the educational hub and it still appeared in the hands of youth – future generation.

Up to 15 million Rubles were allocated for the palace improvements. The reconstruction project was handed

over to the Tbilisi City Council’s architectural workshop, lead by by an architect Archil Kurdiani.

Classrooms , laboratories, workshops, sport and entertainment halls were arranged in up to 300 rooms of

the building. The lectorium and a reading hall were opened, the theatre stage and the puppet theatre were

equipped.The old ballroom was replaced with a children’s theater hall, the large dining room and luxury salon

of the Viceroy was altered to the entertaining – so called Mirror and White – halls. On May 2nd, 1941, the

building was reopened behalf of the “Pioneers’ and Pupils’ Republican Palace”. The garden, surrounding the

palace, has also become its property. The brick fence with Georgian ornaments (authors: O. Kalandarishvili; D.

39

40

ვე რი კო ან ჯა ფა რი ძე იგო ნებს: „რამ დე ნი თაო ბა აღ ზრდი ლა ამ დი დე ბულ ტა ძარ ში, უგ რძნია მი სი

სით ბო, რამ დენ ათასს დახ მა რე ბია პრო ფე სიის არ ჩე ვა ში, მის დაუფ ლე ბა ში და რა დი დი პა ტი ვის-

ცე მის ღირ სნი არიან, ვინც არ იშუ რებს დროს, ენერ გიას, სით ბოს, რომ ბავ შვებს ჩაუ ნერ გოს სიყ-

ვა რუ ლი გახ დნენ ჭეშ მა რი ტი მა მუ ლიშ ვი ლე ბი. მეც მქონ და ბედ ნიე რე ბა ამ დიდ საქ მე ში შე მე ტა ნა

წვლი ლი. ამ დღეებ ში რა მაზ ჩხიკ ვა ძემ მით ხრა — „თუ გახ სოვს, ვე რი კო, „ბა ში -ა ჩუკს“ რომ დგამ დი

პიო ნერ თა სა სახ ლე ში, მე შენს წარ მოდ გე ნა ში მთა ვა რი გმი რი ვი ყა ვი!“ — თურ მე რა მაზ საც აქ დაუწ-

ყია თა ვი სი სამ სა ხიო ბო ბიოგ რა ფია... და კი დევ ერ თი უძ ვირ ფა სე სი მო გო ნე ბა: პიო ნერ თა სა სახ ლე

აწ ყობ და ჩემ თან შეხ ვედ რას და სწო რედ შუა შეხ ვედ რის დროს დარ ბაზ ში ვი ღაც უც ნო ბი შე მოიჭ რა

ყვი რი ლით: „ო მი დამ თავ რდა!“ წარ მოდ გე ნი ლი გექ ნე ბათ, რა ამ ბა ვი ატ ყდა დარ ბაზ ში — ჟრია მუ ლი,

ხვევ ნა- კოც ნა, ცრემ ლე ბი... შემ დეგ ყვე ლა გა მო ვე დით ქუ ჩებ ში, სა დაც უკ ვე უამ რა ვი ხალ ხი ტალ ღა-

სა ვით ბო ბოქ რობ და. ეს დღე ჩემს ერ თ-ერთ უძ ვირ ფა სეს მო გო ნე ბად დარ ჩა“.

მეო რე მსოფ ლიო ომის დამ თავ რე ბი დან რამ დე ნი მე წლის შემ დეგ, 1948 წელს, სა სახ ლის ბრწყინ ვა-

ლე ბა სრუ ლად ასა ხეს ფილ მში „ქე თო და კო ტე“ რე ჟი სო რებ მა ვახ ტანგ ტაბ ლიაშ ვილ მა და შალ ვა

გე დე ვა ნიშ ვილ მა. არ ქი ტექ ტუ რით, მდიდ რუ ლი დარ ბა ზე ბი თა და ბა ღით გა მორ ჩეუ ლი შე ნო ბა ამის

შემ დე გაც არაერ თხელ გამ ხდა რა ქარ თვე ლი რე ჟი სო რე ბის ინ ტე რე სის სა გა ნი: „და თა თუ თაშ ხია“ ,

„ი ყო შაშ ვი მგა ლო ბე ლი“, „არ დაი დარ დო“ და სხვა.

Morbedadze) was replaced by a higher metal one, attached with granite columns. Despite its new name, the

palace still struggled to maintain and strengthen national identity.

ფოტოები ფილმიდან „ქეთო და კოტე“

სასახლის ინტერიერი

Photos from the movie „Keto and Kote“

Palace interior

Veriko Anjaparidze recalls: “How many generations have been raised in this splendid temple… It helped

thousands of people to choose the right profession, to master it. How much respect do they deserve, who

have devoted their time, energy and passion for the children to instill love and become true patriots. I was

also honored to play my role in this great deal. Ramaz Chkhikvadze has told me recently – “Do you remember,

Veriko, when you were staging Bashi-Achuki in the Pioneers’ Palace, I played the main character in your

performance!” – it appears that Ramaz has also started his career here. And one of the most precious memory:

the Pioneers’ Palace had organized a meeting with me, during which a stranger ran in, shouting “The war is

over!” Can you imagine the joy, excitement and tears … hen we all went out in the street, where a whole lot of

people were raging like a wave… This day remained as one of the most precious memories for me.”

Shortly after the end of the World War II, in 1948, the brilliance of the palace was captured in the movie “Keto

and Kote” by the directors Vakhtang Tabliashvili and Shalva Gedevanishvili. The building with its distinguishing

architecture, luxurious halls and a special garden, has become a filming location several times since then. In

41

ფოტოები ფილმიდან „ქეთო და კოტე“



Palace garden

42

43

ფოტოები ფილმიდან „ქეთო და კოტე“.

სასახლის ინტერიერი


Palace interior

44

45

„მზიური“

„Mziuri“

„საუნჯე“

„Saunje“

46

თით ქმის ყვე ლა ფე რი ვთქვით შე ნო ბა სა და მის ის ტო რია ზე, მაგ რამ არა ფე რი გვით ქვამს ყვე ლა ზე

მთა ვარ ზე, რაც მოს წავ ლე თა სა სახ ლეს ხე ლოვ ნე ბი სა და ნი ჭიე რე ბის სა სახ ლედ აქ ცევს და მთა-

ვარ ღი რე ბუ ლე ბას სძენს — მი სი, რო გორც სა გან მა ნათ ლებ ლო კე რის სიძ ლიე რეს და მნიშ ვნე ლო ბას

უპირ ვე ლე სად საუ კე თე სო პე და გო გე ბი გან საზ ღვრა ვენ. დღეს კა ბი ნე ტე ბით, სტუ დიე ბით, სა ხე ლოს-

ნოე ბით, შე მოქ მე დე ბი თი თუ სას წავ ლო- შე მეც ნე ბი თი წრეე ბით მდი და რი მოს წავ ლე -ა ხალ გაზ რდო-

ბის ეროვ ნუ ლი სა სახ ლე ათა სო ბით ბავშვს აერ თია ნებს. სა სახ ლე ამა ყობს უნი კა ლუ რი ბიბ ლიო თე-

კით, რო მე ლიც 1941 წელს სა სახ ლის თვის გა და ცე მუ ლი წიგ ნე ბი სა და ინ ვენ ტა რის ბა ზა ზე შეიქ მნა. იქ

და ცუ ლი წიგ ნე ბის რაო დე ნო ბა წლი დან წლამ დე იზ რდე ბა და ახა ლი გა მო ცე მე ბი თაც ივ სე ბა.

ცნო ბი ლი პე და გო გე ბის აღ საზ რდელ თა წარ მა ტე ბე ბი არ შე მოი ფარ გლე ბო და მხო ლოდ სა ქარ თვე-

ლო თი. მოს წავ ლე -ა ხალ გაზ რდე ბი დღემ დე ჩა დიან მსოფ ლიოს სხვა დას ხვა ქვე ყა ნა ში და შინ გა-

მარ ჯვე ბე ბით ბრუნ დე ბიან. მათ თვის ქმნიდ ნენ სიმ ღე რებს და წერ დნენ ფირ ფი ტებს, აკე თებ დნენ

აუ დიო და ვი დეო ჩა ნა წე რებს. „აჩ ვე ნეთ ეს ბავ შვე ბი მსოფ ლიოს და ომი აღარ იქ ნე ბა“ — ეს შე ფა-

სე ბა გერ მა ნიის ქა ლაქ ზაარ ბრიუ კე ნის მერ მა ოს კარ ლა ფონ ტენ მა „მზიუ რელ თა“ პირ ვე ლი თაო ბის

მი სა მარ თით წარ მოთ ქვა.

addition to “Keto and Kote”, the palace is captured in the following movies: “Data Tutashkhia”; “ Once Upon a

Time There Was a Singing Blackbird”; “Do Not Worry” and so on.

Now, with almost everything told about the building and its history, we should mention the most important

– the power and importance of the palace, as an educational hub – primarily due to its group of outstanding

tutors. They felt the role of the palace as the historical and cultural establishment, as well as the importance

of education in the upbringing and development of future generations.The National Youth Palace, enriched

with cabinets, studios, workshops, creative and educational courses, unites thousands of children. The palace

boasts with its library, which was set up on the bases of the book and inventory donation by Children’s Central

Library in 1941. The number of book collection is increased over time and is regularly filled with new editions.

Number of instrumental, folk or dance companies of the palace have become famous. The success of pupils

of well-known teachers were not limited to Georgia only. They competed all around the world and returned

home with victories. The songs were created, the vinyls and audio/video recordings were made for them.

Many remember the phrase by Saarbrucken mayor Oskar Lafontaine, towards the first generation of “Mziuri”

– “Show these children to the world and there will be no war anymore!”

47

გაკვეთილები

Lessons

48

49

საქართველოს ქალთა საჭადრაკო სკოლის ფუძემდებელი

ვახტანგ ქარსელაძე მოსწავლეებთან და ჩემპიონებთან — ნანა

ალექსანდრიასთან და ნონა გაფრინდაშვილთან ერთად

Vakhtang Karseladze – Founder of women chess school of Georgia

with youth and champions Nana Aleksandria and Nona Gaprindashvili

50

გაკვეთილები

Lessons

51

52

სა სახ ლე ში და ცუ ლია ალ ბო მე ბი, რო მ ლებიც არაერთ ის ტო რიულ ფო ტოს, კად რსა და ჩა ნა წერს ინა-

ხავს. ასე ვე უნი კა ლუ რი მა სა ლე ბის ავ ტო რია სა ხელ გან თქმუ ლი „პიო ნერ ფილ მი“. ფირ ზე ასა ხუ ლი

კად რე ბი ათ წლეუ ლებს მოი ცავს და დას ტუ რია ყვე ლა აქ ტი ვო ბი სა, რაც კი ნო მოყ ვა რულ თა სტუ დიის

ამოქ მე დე ბის დღი დან, 1959 წლი დან სა სახ ლე ში ხორ ციელ დე ბა.

და ვით ლორ თქი ფა ნი ძე, სა ქარ თვე ლოს ეროვ ნუ ლი მუ ზეუ მის გე ნე რა ლუ რი დი რექ ტო რი: — „სა ქარ-

თვე ლოს მოს წავ ლე -ა ხალ გაზ რდო ბის ეროვ ნუ ლი სა სახ ლის აქ ტი ვო ბა თა სპექ ტრი ფარ თოა. ყვე-

ლა ფე რი, რა საც იქ ას წავ ლიან, ძა ლიან მნიშ ვნე ლო ვა ნია მო მა ვა ლი თაო ბე ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბის თვის.

იქაუ რო ბა მო მავ ლის კენ გა ხედ ვის სა შუა ლე ბაა. ეს არ არის უბ რა ლო, ფორ მა ლუ რი გაკ ვე თი ლე ბის

სე რია, არა მედ აღ ზრდი სა და ღი რე ბუ ლე ბე ბის გა და ცე მის სა შუა ლე ბაა. ის ტო რიუ ლად სა სახ ლის წრეე-

ბი ცნო ბი ლი იყო სა ზო გა დოე ბა ში და სა ქარ თვე ლოს არ ქეო ლო გიის გან ვი თა რე ბა შიც ძა ლიან დი დი

რო ლი შეას რუ ლა... დღეს პრინ ცი პუ ლად აუ ცი ლე ბე ლია, სა სახ ლე გან ვი თარ დეს. ის არის ეროვ ნუ ლი

და წე სე ბუ ლე ბა და სწო რედ ეროვ ნულ ღი რე ბუ ლე ბებს ემ სა ხუ რე ბა. აქაუ რო ბა გა ნათ ლე ბის ცენ ტრა-

ლუ რი სის ტე მის უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი ნა წი ლია და ყო ველ გვა რი გა და მე ტე ბის გა რე შე აღ ვნიშ ნავ, რომ

შეუძ ლე ბე ლია მეც ნიე რე ბი სა და გა ნათ ლე ბის გან ვი თა რე ბა, თუ არ იქ ნე ბა სა ზო გა დოებ რი ვი გან ვი თა-

რე ბა, რა საც უკ ვე ათ წლეუ ლე ბია მოს წავ ლე -ა ხალ გაზ რდო ბის ეროვ ნუ ლი სა სახ ლე ემ სა ხუ რე ბა“.

The albums protected in the palace keep numerous historical moments, photos and recordings. The wellknown

“Pioneer Film” is an author of some truly unique material. The footage reflected on the tape includes

decades and is a confirmation of every activity that has been implemented since the launch of the film studio

in 1959.

სასახლის სტუმრები

Guests of the Palace

General Director of the Georgian National Museum, David Lordkipanidze: “ The spectrum of activities of

the Georgian National Youth Palace is wide. Everything that is taught here is crucially important for future

generations. That’s the way to look for the future. This is not a series of simple formal lessons, but the means

of upbringing and transferring values. The classes of the palace where known historically for the society and

played an important role in the development of Georgian archaeology… Today, it is of a principal importance,

that the palace develops with different institutions, including the National Museum, engaged in the process.

This s a national establishment and serves national values.That is the reason I think everyone is obliged to

participate in this process, as it shapes the generation, that is eligible to change the country, have strong

values and have the best education. The palace is located in the very heart of the city and is the educational

and cultural center for not only the capital, but the whole country too.This place is one of the most important

53

54

ყვე ლა ხე ლი სუფ ლე ბის დეკ ლა რი რე ბუ ლი მხარ და ჭე რის მიუ ხე და ვად, 1940-ია ნი წლე ბი დან მო ყო-

ლე ბუ ლი, სა სახ ლე არაერ თხელ დად გა და ზია ნე ბის და გა ნად გუ რე ბის, და ხურ ვის საფ რთხის წი ნა შე.

მაინც გა დარ ჩა, უწი ნა რე სად, მი სი მნიშ ვნე ლო ბის წყა ლო ბით და იმ პე და გოგ თა თუ აღ ზრდი ლე ბის

ძა ლის ხმე ვით, რომ ლე ბიც მის და სა ცა ვად და შე სა ნარ ჩუ ნებ ლად ყვე ლა დრო ში ერ თიან დე ბოდ ნენ.

სა სახ ლე იცავს და უფ რთხილ დე ბა ტრა დი ციებს, რომ ლე ბიც იქ ათ წლეუ ლე ბის გან მავ ლო ბა ში ჩა-

მო ყა ლიბ და: კვლა ვაც მარ თა ვენ მოს წავ ლე თა სას წავ ლო შე მოქ მე დე ბით კონ ფე რენ ციებს, შეხ ვედ-

რებს, დის კუ სიებს, შე ჯიბ რე ბებს, სა ღა მოებს, ჩვე ნე ბებს.

ეროვ ნუ ლი სა სახ ლე – ეს თბი ლი სის, ალ ბათ, სა ქარ თვე ლო სიც, უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი სა გან მა ნათ-

ლებ ლო კე რაა. აქ თავს იყ რის ქარ თუ ლი ნი ჭი, რო მე ლიც მე რე გა რეთ გა მო დის, იპ ყრობს ჩვე ნი დღე-

ვან დე ლო ბის ყვე ლა სეგ მენტს და ვხე დავთ, როგორ გვეამაყება ამ ნიჭიერი ადამიანების საქმეები,

მიღწევები, წარმატებები. ეროვნული სასახლე ჩვენი სიამაყეა და რა დროც უნდა გავიდეს, მისი

არსებობა ქართული საზოგადოებისთვის ყოველთვის ჰაერივით საჭირო იქნება.

parts of the educational system and without any exaggeration, I would like to remark that it is impossible to

develop the science and education without the societal development, for which the National Youth Palace

serves already for decades.”

Despite the declared support of all the authorities, from the early 1940s, the palace has been repeatedly faced

the threat of destruction and closure. However, it still survived, thanks to its significance, and by the effort of

the tutors and students, who always united to defend and maintain. The Palace protects and preserves the

traditions which have been established over the decades: continues to hold students’ learning conferences,

meetings, discussions, competitions, evenings and shows.

სასახლის სტუმრები

Guests of the Palace

National Palace is probably the most important educational hub for Tbilisi and the whole Georgia. It gathers

Georgian talent, which later goes out, grabs every segment of our lives and we clearly see how we shall be

proud for the activities, achieverment and success of these talanted people. The Youth Palace is our pride, and

no matter how much time passes, its existence will always be inevitable.

55

სასახლის უცხოელი სტუმრები

Foreign Guests of the Palace

56

58

ეროვნული სასახლის ფასადი

National Palace Façade

59

60



61

62



63

ეროვნული სასახლის ინტერიერი და კიბეები.

National Palace interior and stairs

64

65

66

ეროვნული სასახლის თეთრი დარბაზი

White hall of the National Palace

67

68

ეროვნული სასახლის სარკეებიანი დარბაზი

Mirror hall of the National Palace

69

70



71

72



73

74



75

76

77



78

79

80

ეროვნული სასახლის მარმარილოს დარბაზი

Marble hall of the National Palace

81

ეროვნული სასახლის ბიბლიოთეკა

Library of the National Palace

82

83

84

ქეთოს და კოტეს აივანი

Keto and Kote's Balcony

85

86

ეროვნული სასახლის ბაღი

Garden of the National Palace

87

მოს წავ ლე ახალ გაზ რდო ბის სა სახ ლე, იგი ვე მე ფის ნაც ვლის სა სახ ლე, ყო ველ თვის იყო ყუ რად ღე-

ბის ცენ ტრში არა მარ ტო პო ლი ტი კუ რი, არა მედ შე მოქ მე დე ბი თი და მხატ ვრუ ლი თვალ საზ რი სით.

ეს გან სა კუთ რე ბით მეც ხრა მე ტე საუ კუ ნის პირ ველ და მეო რე ნა ხე ვარს ეხე ბა. აღ სა ნიშ ნა ვია მე ფის-

ნაც ლის სა სახ ლის იერ სა ხე, რო მე ლიც და ფიქ სი რე ბუ ლია ისე თი ცნო ბი ლი გერ მა ნე ლი მხატ ვრე ბის

ნა ხა ტებ ზე, რო გო რე ბიც არიან პოლ ფრან კე ნი, ფრიდ რიხ ფრი ში, ასე ვე, ცნო ბი ლი ფრან გი მხატ ვა რი

პიერ ბლან შა რი. ამ ნა ხა ტე ბის სა შუა ლე ბით ჩვენ ვხე დავთ, თუ რო გორ იც ვა ლა სა ხე სა სახ ლის არ ქი-

ტექ ტუ რამ, თუმ ცა ის ყო ველ თვის გა მორ ჩეუ ლი ნა გე ბო ბა იყო ჩვე ნი ქა ლა ქის ურ ბა ნულ იერ სა ხე ში.

თა ვად მე ფის ნაც ვლის სა სახ ლე, თა ვი სი მხატ ვრუ ლი კო ლექ ციით, თა ვის დრო ზე იყო ყვე ლა ზე გა მორ-

ჩეუ ლი ძეგ ლი ამიერ კავ კა სია ში. სამ წუ ხა როდ, მა საც, ისე ვე რო გორც ბევრ ქარ თულ სა სახ ლეს, ის ტო-

რია ძა ლიან უსა მარ თლოდ მოექ ცა და ბევ რი რამ დავ კარ გეთ. ეს იყო გა მორ ჩეუ ლი, ევ რო პუ ლი ტი პის

სა სახ ლე- ნა გე ბო ბა, რო მე ლიც მხატ ვრუ ლი იერ სა ხის მხრივ, საბ ჭო თა პე რიოდ შიც ყუ რად ღე ბის ცენ-

ტრში რჩე ბო და. ამ თვალ საზ რი სით აღ სა ნიშ ნა ვია ჩვე ნი კი ნე მა ტოგ რა ფიის გა მორ ჩეუ ლი მარ გა ლი ტი,

ფილ მი „ქე თო და კო ტე“, რომ ლის ბევ რი, ძა ლიან მნიშ ვნე ლო ვა ნი ეპი ზო დი სწო რედ მე ფის ნაც ვლის

სა სახ ლე შია გა და ღე ბუ ლი. აი, მა გა ლი თად, ის ცნო ბი ლი სცე ნა, რო დე საც შეყ ვა რე ბუ ლი წყვი ლი აი-

ვან ზე ხვდე ბა ერ თმა ნეთს, შეიძ ლე ბა ით ქვას, ქარ თულ კი ნო ში ერ თ-ერ თი ყვე ლა ზე გა მორ ჩეუ ლია.

ადა მიანს, მე ფის ნაც ვლის სა სახ ლის დათ ვა ლიე რე ბი სას, შე საძ ლოა დაა ვიწ ყდეს სარ კეე ბია ნი დარ ბა-

ზი, სა დაც ქვეყ ნის და მოუ კი დებ ლო ბა გა მოც ხად და, მაგ რამ ყო ველ თვის მო ძებ ნის იმ აი ვანს, რად გან

ყვე ლა ზე დი დი სიყ ვა რუ ლის სცე ნა სწო რედ იქ გა თა მაშ და.

გიორგი კალანდია

ხელოვნების სასახლის დირექტორი

90

The Youth Palace, former Commander’s Palace, was always been in the center of

attention not only because of the political, but for the creative and artistic point of

view. This mainly concerns the both halves of the XIX century. The appearance of the

palace should be noted, captured in the paintings of famous German artists including

Paul Franken, Friedrich Frisch and a well-known French artist Pierre Blancher. Through

this paintings we can see how the architecture of the building has changed over time,

while always being a distinctive structure in the urban landscape of the city.

The Palace of the King’s Viceroy was one of the most outstanding monument in the

Transcaucasus. Unfortunately, like in many other cases, the history has been unfair

with the palace too, and we lost may things. This was a truly distinctive, European

palace, which always stayed in the center of Soviet attention because of its artistic

side. From this point of view, we should note “Keto and Kote” - the pearl of Georgian

cinematography, important episodes of which were shoot in the palace. For example,

the famous scene of couple dating on the balcony, which is one of the most remarkable

in the Georgian film industry. Many may forget the mirror hall while visiting the Palace,

while one can never forget the balcony because of that well-known scene.

Giorgi Kalandia

Art Palace Director

91

ვი სურ ვებ დი, რომ ეს შე ნო ბა, რო გორც კა მერ ტო ნი, მთე ლი ჩვე ნი რუს თა ვე ლის პროს პექ ტის სიმ შვე-

ნიე რის გან მა პი რო ბე ბე ლი და ბიძ გის მიმ ცე მი, შე ნარ ჩუნ დეს, რო გორც მა ტე რია ლუ რი კულ ტუ რის

ძეგ ლი და, მეო რე მხრივ, რო გორც ჩვე ნი ეროვ ნუ ლი ინ ტე ლექ ტის გან ვი თა რე ბის ბუ დე...

გიგა ბათიაშვილი

არქიტექტორი,

არქიტექტურის საერთაშორისო აკადემიის აკადემიკოსი

მოს წავ ლე ახალ გაზ რდო ბის სა სახ ლეს უზარ მა ზა რი წვლი ლი მიუძ ღვის მთე ლი თაო ბის აღ ზრდა ში და

ეს, რა თქმა უნ და, იმ ადა მია ნე ბის დამ სა ხუ რე ბაა, ვინც აქ მუ შაობ და. წრეე ბი ფაქ ტობ რი ვად ყვე ლა

სფე რო ში ფუნ ქციო ნი რებ და, იქ ნე ბო და ეს მეც ნიე რე ბა, კულ ტუ რა თუ სპორ ტი. მათ შო რის იყო ჭად-

რა კის წრეც (გან ყო ფი ლე ბა), რო მელ საც ხელ მძღვა ნე ლობ და სა ქარ თვე ლოს დამ სა ხუ რე ბუ ლი მას-

წავ ლე ბე ლი ვახ ტანგ ქარ სე ლა ძე. სწო რედ მან მო მაქ ცია ყუ რად ღე ბა ბა თუმ ში, რო ცა სა ქარ თვე ლოს

პირ ვე ლო ბა ზე ზუგ დი დის შე მად გენ ლო ბა ში ვას პა რე ზობ დი და ოჯახ მა მი სი თხოვ ნით გა მო მიშ ვა თბი-

ლის ში. ამ გან ყო ფი ლე ბა ში, მთე ლი წე ლი წად -ნა ხე ვა რი თუ ორი წე ლი მი სი მეთ ვალ ყუ რეო ბის ქვეშ

ვი ყა ვი. ეს იყო უნი კა ლუ რი ად გი ლი, იმი ტომ რომ ყვე ლა მო ჭად რა კე აქ იყ რი და თავს. დამ თავ რე ბის

შემ დე გაც ვაგ რძე ლებ დით სია რულს 5-წუ თია ნი პარ ტიე ბის სა თა მა შოდ. ფაქ ტობ რი ვად, ეს გან ყო ფი-

ლე ბა იყო ლი დე რი სა ჭად რა კო ცხოვ რე ბის, რო მე ლიც სა ქარ თვე ლო ში ასე კარ გად ვი თარ დე ბო და.

იმე დი მაქვს, ტრა დი ცია გაგ რძელ დე ბა - და მარ ტო ჭად რაკს არ ვგუ ლის ხმობ - იმი ტომ, რომ მოს წავ-

ლე ახალ გაზ რდო ბის სა სახ ლე, თა ვი სი და მო კი დე ბუ ლე ბით, არაჩ ვეუ ლებ რი ვი პე და გო გე ბით, ყო-

ველ თვის გა მორ ჩეუ ლი იყო. მე ის ღა დამ რჩე ნია, მად ლო ბა ვუთ ხრა ყვე ლას, ვი საც კი აქ უმუ შა ვია,

არ სე ბობს უნი კა ლუ რი ფო ტო, სა დაც ვახ ტანგ ქარ სე ლა ძე ჩემ სა და ნა ნა ალექ სან დრიას შო რის დგას

და ხე ლი აქვს გა დახ ვეუ ლი ორი ვე ზე. მი სი ოც ნე ბა იყო, ოც ნე ბა კი არა, ხმა მაღ ლა ამ ბობ და, დად გე ბა

დრო, რო ცა მსოფ ლიო ჩემ პიო ნა ტის მატ ჩი ორ ქარ თველს შო რის ჩა ტარ დე ბაო. მა შინ ეს სა სა ცი-

ლოდ არ ყოფ ნი დათ, მაგ რამ მარ თლა ასე მოხ და.

ნონა გაფრინდაშვილი

მოჭადრაკე

მსოფლიოს ხუთგზის ჩემპიონი

92

I would love that this place, just like the Kammerton, causing the entire beauty and

moving force of the Rustaveli Avenue, remains as a monument of material heritage, as

well as the hub of our national intellectual development.

Giga Batiashvili

Architect

Academician of the International Academy of Architecture

The Youth Palace has played an important role in upbringing the whole generation, and

this is of course the merit of its staff. The classes were available literally for every field,

from science to culture and sports, The chess class was one of them, headed by the

honorous Georgian tutor Vakhtang Karseladze. It was him, who noticed me in Batumi,

where I was competing on behalf of Zugdidi team for the championship of Georgia.

Because of his request, my family let me to move to Tbilisi. I was under his own control

in this department for a year and a half or two. This was a unique place, where every

famous chess player gathered. After completing the courses, we still continued to visit

the Place to play 5 minute game. Actually this division wa a leader in Georgian Chess

field.

I hope the tradition goes on - and I mean not just the chess, but the Youth Palace,

always known for its attitude and brilliant tutors. All I am left with is to be grateful for

everyone who worked there.

There are two unique photos where Vakhtang Karseladze is standing between me

and Nana Aleksandria, holding his arms around us. It was his dream that one day, two

Georgians would compete in the final match of the world Championship.It seemed

funny then, but his dream actually came true.

Nona Gaprindashvili

Chess Player

Five times world champion

93

სი მარ თლე გით ხრათ, არც მახ სოვს, რო დის აღ მოვ ჩნდი პირ ვე ლად სა სახ ლე ში... პირ ველ ან მეო-

რე კლას ში ვიქ ნე ბო დი... ჩე მი პირ ვე ლი მის ვლა სა სახ ლე ში... ასე მგო ნია, რომ მთე ლი ბავ შვო ბა იქ

გა ვა ტა რე... სხვა დას ხვა წრე ში ვი ყა ვი სხვა დას ხვა დროს... ხატ ვის წრე... მე რე ჭად რაკ ზე დავ დიო-

დი რა ტომ ღაც, მე რე მხატ ვრუ ლი კით ხვის წრე ზე. ცო ტა ხა ნი ვია რე დრამ წრე ში, მაგ რამ დიდ ხანს

ვერ გავ ძე ლი, მიუ ხე და ვად ვახ ტანგ სუ ლაქ ვე ლი ძი სად მი ჩე მი დი დი სიყ ვა რუ ლი სა. იმ დე ნი რამ მა-

გონ დე ბა თან და თან, იმ დე ნი ადა მია ნი შე მორ ჩა მეხ სიე რე ბას, რო მელ მაც ძა ლიან და დე ბი თი რო ლი

ითა მა შა ჩვე ნი ბავ შვე ბის აღ ზრდა ში... მარ ტო ჩე მი თაო ბა არა, ცხა დია, ჩემ ზე ბევ რად უფ რო სე ბიც

იქ და დიოდ ნენ... თით ქმის ერ თა დერ თი ად გი ლი იყო ქა ლაქ ში, სა დაც ბავ შვებს შეეძ ლოთ, მიდ რე კი-

ლე ბე ბის და სურ ვი ლის შე სა ბა მი სად, სრუ ლიად უსას ყიდ ლოდ ევ ლოთ და თა ვიან თი უნა რე ბი გა ნე-

ვი თა რე ბი ნათ. იმ დენ და დე ბითს გვაძ ლევ და... შე სა ნიშ ნა ვი პე და გო გე ბი გვყავ და... მე ში ნია, ვინ მე არ

გა მომ რჩეს, ვინ მეს არ და ვაკ ლო ყუ რად ღე ბა და სიყ ვა რუ ლი...

დარ წმუ ნე ბუ ლი ვარ, სა სახ ლის აუ ცი ლებ ლო ბა ყო ველ თვის იქ ნე ბა... არაფ რით არ შეიძ ლე ბა უგუ-

ლე ბელ ყო ფა ან შეუ ფა სებ ლო ბა იმი სა, რაც იქ გა კე თე ბუ ლა... მე მეს მის, გაჩ ნდა უამ რა ვი სხვა ად გი-

ლი ან სამ ბლე ბის თუ გუნ დე ბი სათ ვის და ასე თი მრა ვალ სა ხიე რე ბა ძა ლიან კარ გია, მაგ რამ ის დო ნე,

რო მე ლიც სა სახ ლეს ჰქონ და, ყო ველ ფე ხის ნა ბიჯ ზე არ გვხვდე ბა. ჩვენ ყვე ლამ უნ და გა ვიაზ როთ

მი სი აუ ცი ლებ ლო ბა მო მა ვა ლი თაო ბე ბის თვის. ამას არ მა ლა პა რა კებს მხო ლოდ ჩე მი ბავ შვო ბი დან

წა მო სუ ლი სიყ ვა რუ ლი სა სახ ლის მი მართ. იმე დი მაქვს, რომ მარ ტო მე არ ვფიქ რობ ასე. რომ ვიხ სე-

ნებ, რა პი როვ ნე ბე ბი გა მო სუ ლან აქე დან და რა სპე ცია ლის ტე ბი გამ ხდა რან თავ- თა ვიანთ პრო ფე-

სია ში, სხვა ნაი რი შე ფა სე ბა რო გორ უნ და მივ ცე, არ მეს მის...

თემურ ჩხეიძე

რეჟისორი

ხში რად, ბავ შვო ბა მხო ლოდ უდარ დელ, უზ რუნ ველ და ვარ დის ფერ ხა ნად აღიქ მე ბა, მაგ რამ მა საც

აქვს თა ვი სი პრობ ლე მე ბი, სი მარ ტო ვის შეგ რძნე ბა, 13-14 წლის ასა კის ყმაწ ვი ლის თვის თა ვი სი ინ-

ტე რე სე ბის გამ ზია რებ ლე ბის პოვ ნის სურ ვი ლი... ამ მხრივ გა მი მარ თლა, რო ცა ჩემს თა ნაკ ლა სე ლებ-

თან, რა მაზ საყ ვა რე ლი ძეს თან და მა ნა ნა ხე ლაიას თან ერ თად პირ ვე ლად შევ დგი ფე ხი პიო ნერ თა

სა სახ ლის ლი ტე რა ტუ რულ სა ლონ ში, სა დაც წე რას და წა ფე ბუ ლი, ძა ლიან ნი ჭიე რი ბავ შვე ბი დამ-

ხვდნენ. ლექ სი, პრო ზა, შე სა ნიშ ნა ვი პე და გო გი, ქალ ბა ტო ნი ფა ცია პაი ჭა ძე, ექ სპე დი ციე ბი მთა თუ-

შეთ ში, ხევ სუ რეთ ში... მთე ლი მთა და ბა რი მო ვია რეთ და ჩვენ წი ნა შე სრუ ლიად ახა ლი სივ რცეე-

94

To be honest, I do not even remember, when I first appeared in the palace. It seems

I spent my whole childhood here… I took different courses at a time. First I attended

painting courses, then chess, without any known reason… And then there were classes

for artistic reading and I was there too…I also attended drama classes, but could not

stay long for it. Generally speaking, I remember so many things and faces, who I think

played extremely positive role in upbringing my generation… This was almost the only

place, where children could demonstrate their passions, capabilities, inclinations and

desires free of cost... It filled us with positivity… And the excellent tutors… I fear not to

miss anyone’s name… Not to express enough attention and love…

No matter how much time passes, I am sure that there will always be an inevitability of

the Palace’s existence. It is inadmissible to underestimate the job that was done and

is still done by this brilliant place. I understand that whole new places have emerged

for singing and dancing classes, and this is good, but to keep the standards as high as it

was done in the palace, is not that common. We should all think of its importance for

the future generations. I do not say this because of my childish love to the Palace and

I hope I am not the only one thinking this way. When remembering the professionals

issued by this lace, the specialists of different fields, I can not rate it the other way.

Temur Chkheidze

Director

Childhood is often perceived as a careless period of life, despite the fact that it still has its

problems, the feeling of loneliness, the desire to find someone to share interests with, in the

age of 13-14… I was lucky to enter the literature salon of the Pioneer’s palace for the first

time together with my classmates Ramaz Sakvarelidze and Manana khelaia, where I met

the talented young people extremely fond of writing. Poetry, prose, brilliant tutor Fatsia

Paichadze, expeditions in Tusheti, Khevsureti… We traveled around the whole country with

the new perspectives opened in front of us. The palace was like a sole ship, different with

95

ბი გაიხ სნა. სა სახ ლე თით ქოს ცალ კე მდგო მი გე მი ვით იყო, ამო ვარ დნი ლი თა ვი სი მშვე ნიე რე ბით,

კარ გი გა გე ბით ამო ვარ დნი ლი, თა ვი სი ავ ტო ნო მიუ რო ბით. და ინ ტე რე სე ბის მი ხედ ვით გა ნა წი ლე ბუ-

ლი ეს ათა სო ბით ბავ შვი, რო მე ლიც პოუ ლობ და თა ნამ ზრახ ვე ლებს, ახალ მე გობ რებს და იძენ და იმ

ახალ სივ რცეებს... ეს იყო ბიტ ლზე ბის შე მოს ვლის ხა ნა, გან სა კუთ რე ბუ ლი იდეო ლო გიუ რი რე ჟი მი

შე სუს ტდა და სწო რედ მაგ დროს და ვიწ ყეთ სა კუ თა რი ქვეყ ნის აღ ქმა... მთა თუ შეთ ში, მა გა ლი თად,

სა დაც პირ ვე ლად ვიგ რძე ნით ლა დო ასა თია ნის პოე ზიის ძა ლა...

სა სახ ლემ ყო ვე ლი ჩვენ გა ნის ცხოვ რე ბა ში უზარ მა ზა რი რო ლი ითა მა შა. ამი ტო მაც იყო, რომ ვერ

დავ თმეთ და ამ ხე ლა პრო ტეს ტი მოჰ ყვა მი სი გას ხვი სე ბის მცდე ლო ბას იმ ადა მია ნე ბის მიერ, ვი-

საც არ ეს მო და, თუ რა მნიშ ვნე ლო ბა ჰქონ და პიო ნერ თა სა სახ ლეს არა მარ ტო ჩვენ თვის, ჩვე ნი

მშობ ლე ბის თვი საც... წარ მოიდ გი ნეთ 1937 წელს გა მოვ ლი ლი ბავ შვე ბი, მშობ ლებ და პა ტიმ რე ბუ ლე-

ბი, რომ ლე ბის გა ნაც თა ვი სუ ფა ლი აზ როვ ნე ბის ნა კა დი მო დიო და, სწო რედ ამ ჩა ხუ თულ სივ რცე ში.

ასე ვე აღ სა ნიშ ნა ვია ის საო ცა რი კონ ტაქ ტე ბი, პე და გო გებ სა და ბავ შვებს შო რის რომ მყარ დე ბო და...

თვი თონ ექ სპე დი ციის ფორ მა იყო შე სა ნიშ ნა ვი, რო დე საც პრაქ ტი კუ ლად ნა ხევ რად ექ სტრე მა ლურ

პი რო ბებ ში თავ საც აღ მოა ჩენ დი, შენს მე გო ბარ საც და პე და გოგ საც სხვაგ ვა რად ქალ ბა ტო ნი ფა ცია

მა გი ტომ ვახ სე ნე... ჩვენ გა მო ნაად რე ვად გა ჭა ღა რავ და... ამი ტო მაც არის ეს და მო კი დე ბუ ლე ბა საოც-

რად წრფე ლი და სიყ ვა რუ ლით აღ სავ სე. მო გო ნე ბე ბი კი არ ფერ მკრთალ დე ბა, პი რი ქით, ძვირ ფა სი

ღვი ნო სა ვით სულ უფ რო და უფ რო მეტ ფასს იძენს. ძა ლიან მი ხა რია, რომ ეს მუხ ტი არ შე სუს ტდა და

დღე საც ძვე ლე ბუ რად ფეთ ქავს ის ორ გა ნიზ მი, რა საც „პიო ნერ თა სა სახ ლე“ ჰქვია...

ლაშა თაბუკაშვილი

მწერალი

ვი საც სა სახ ლე ში გვივ ლია, ყვე ლას გან სა კუთ რე ბუ ლი და მო კი დე ბუ ლე ბა დაგ ვრჩა ამ ად გი ლის მი-

მართ. კარ გია, რომ დღემ დე არ სე ბობს, რად გან იქ იღებ იმას, რა საც სხვა გან ვერ მიი ღებ დი. ეს კი

იმ ადა მია ნე ბის დამ სა ხუ რე ბაა, ვინც იქ მუ შაობს, ბავ შვებ სა და თა ვიანთ პრო ფე სია ზე შეყ ვა რე ბუ ლი

ხალ ხის.

დათო ტურაშვილი

მწერალი

96

its beauty, “different” in its positive meaning, with its autonomy. Thousands of children

divided by their interests, who found soulmates and partners, new friends and spaces,, This

was the period of The Beatles, with the special ideological regime weakening - the moment

we started perceiving our country… In the mountains of Tusheti for example, where we first

felt the power of Lado Asatiani’s poetry…

The palace played an important role in our lives. That is why we could not surrender it

and the huge protest was followed to the attempt of its alienation by those people, who

could not understand its importance for both - us and our parents … Ms. Lana has an

extremely interesting memories about her friends - Guram Asatiani, Tamaz Chkhenkeli,

Rezo Tabukashvili. Imagine children who overcame 1937, with their parents arrested,

but still streaming the independent mentality in this extremely limited space. The special

contact, set between the tutors and the students should also be mentioned… The form

of expedition was outstanding itself, when you suddenly found yourself in an extreme

situation, that let you discover your friends and tutors in a completely different way.

That’s why I especially mentioned Ms. Fatsia. Her hair went gray prematurely because

of us...That’s why this attitude is so pure and full of love. And as the time passes, our

memories become more and more precious instead of fading, just like a precious wine,

and even today, the organism called “Pioneers’ Palace” continues beating the same way...

Lasha Tabukashvili

Writer

Those who have visited the Palace have special attitude towards this place. The fact

that it still exists is very appealing, as what you get here is not taught anywhere else.

This is the merit of its staff, children and people who are in love with their professions.

Dato Turashvili

Writer

97

თბი ლი სის პიო ნერ თა და მოს წავ ლე თა სა სახ ლე თა ვის დრო ზე გახ ლდათ გა ნათ ლე ბის ოა ზი სი. გა-

ნათ ლე ბის -მეთ ქი, იმის თვის მო გახ სე ნებთ, რომ ის არ ყო ფი ლა არც სა შუა ლო სას წავ ლე ბე ლი, არც

უმაღ ლე სი სას წავ ლე ბე ლი, არა მედ იყო ე.წ. სკო ლის გა რე შე და წე სე ბუ ლე ბა. აი, ამ ნიშ ნით და ფუძ ნდა,

ძა ლიან მძი მე დროს, ომამ დე ცო ტა ხნით ად რე და მას ჰყავ და თა ვი სი მეს ვეუ რე ბი, ენ თუ ზიას ტე ბი,

რომ ლე ბიც ცდი ლობ დნენ, შეექ მნათ და წე სე ბუ ლე ბა, სა დაც გაერ თია ნე ბო და მოს წავ ლე ახალ გაზ რდე-

ბის უზარ მა ზა რი რაო დე ნო ბა და სა დაც შე საძ ლე ბე ლი იქ ნე ბო და სკო ლის გა რე შე საქ მია ნო ბის გაშ ლა.

სა სახ ლე ში ბევ რი მნიშ ვნე ლო ვა ნი ღო ნის ძიე ბა იმარ თე ბო და, ის იქ ცა ძა ლიან ბევ რი თაო ბის წარ-

მო მად გენ ლე ბის შეკ რე ბის ად გი ლად და ფარ თოდ უღებ და კარს ნე ბის მიე რი პრო ფე სიის ადა მია-

ნებს. შეგ ვიძ ლია გა ვიხ სე ნოთ პოე ზიის სა ღა მოე ბი, გან სა კუთ რე ბით 50-ია ნე ბის მეო რე ნა ხე ვარ სა და

60-იან წლებ ში. ცხოვ რე ბა დუღ და.

ყო ველ თვის ვთვლი დით, რომ ვინც ამ სკო ლას გაივ ლი და, ის მე რე ცუდ საქ მე ზე აღარ იფიქ რებ და...

ასეთ დიდ მნიშ ვნე ლო ბას ვა ნი ჭებ დით.

როინ მეტრეველი

პროფესორი

საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი

სა სახ ლე ში ჩემს მე გობ რებ თან ერ თად ძა ლიან დი დი პე რიო დი გა ვა ტა რე. სხვა თა შო რის, ეს პე-

რიო დი მოი ცავ და იმ დრო საც, რო დე საც ალ ბათ ადა მია ნი ძა ლიან ბევრ რა მეს სწავ ლობს... ინ-

ტერ ნა ციო ნა ლუ რი მე გობ რო ბის კლუ ბის პრე ზი დენ ტი ვი ყა ვი, ასე თი ამ ბი ციუ რი სა ხე ლი მერ ქვა

– პრე ზი დენ ტი, და ეს სიტ ყვა პირ ვე ლად სწო რედ აქ მოგ ვხვდა ყურ ში... ასე გა დაწ ყვი ტეს ამ კლუ ბის

მას წავ ლებ ლებ მა... მა ში ნაც მი ფიქ რია და შემ დე გაც, რომ მთლია ნად ამ პე რიო დის სა სახ ლე თით-

ქოს იყო ქვეყ ნის პა ტა რა მო დე ლი და ჰქონ და სხვა დას ხვა ფუნ ქცია, დატ ვირ თვა... ინ ტერ ნა ციო ნა-

ლუ რი მე გობ რო ბის კლუ ბი თით ქოს იგი ვე სა გა რეო საქ მე თა სა მი ნის ტრო იყო. ჩვენ ვხვდე ბო დით

სა ქარ თვე ლო ში ჩა მო სულ პრაქ ტი კუ ლად ყვე ლა მნიშ ვნე ლო ვან საერ თა შო რი სო დე ლე გა ციას, ანუ

ვმას პინ ძლობ დით სა სახ ლე ში, ვუყ ვე ბო დით მის ის ტო რიას, მათ შო რის, ცხა დია, პიო ნე რუ ლი ორ-

გა ნი ზა ციის ის ტო რია საც, თუმ ცა იდეო ლო გიურ წნეხს, რო მე ლიც თით ქოს უნ და ყო ფი ლი ყო, ვერც

ერ თი ვერ ვგრძნობ დით.

98

The Pioneers’ Palace was a real oasis of education that time. When I say education,

I should remark that it was not a high school, university or any other school, but it

was an institution based separately from school. This was the main characteristic of

it’s foundation in a very hard period, shortly before the beginning and had its own

entrepreneurs and enthusiasts, trying to create a place which would unite a huge

number of students and be able to “out of school” education.

Number of important events took place in the Palace.It became a gathering point for

many generations, with its door wide open to anyone regardless their profession. The

poetry evenings were especially remarkable in later 50s and 60s. The life was seething.

We always thought that those who came through this school, would never have bad

intentions- that’s how important it was to us.

Roin Metreveli

Professor

Academician of the Georgian National Academy of Sciences

I spent a significant period with my friends at the palace. By the way, this

period included the time, when a person learns a lot… I was the president of the

international friendship club, yes i had this ambitious title - the president, and this

was the first time I heard this word. That’s how the club tutors decided. I thought

then, and even think about it now, that the Palace was a small copy of the country

of that period, having different purposes and goals. The international friendship

club had the same meaning as the ministry of foreign affairs - we hosted any

important delegation visiting Tbilisi that time, were telling the important stories

including the history of Pioneers’ organization, but we did not feel the common

soviet ideology pressure at all.

99

ეს იყო მე გობ რო ბის, სპე ცი ფი კუ რი სწავ ლე ბის ად გი ლი, ჩვენს კლუბს ევა ლე ბო და იმ დე ლე გა ციე ბის

დახ ვედ რა და მას პინ ძლო ბა. გარ და ამი სა, ვსტუმ რობ დით ყო ფი ლი საბ ჭო თა კავ ში რის დე და ქა ლა-

ქებს, ვხვდე ბო დით ასე თი ვე ტი პის ორ გა ნი ზა ციებს, ვაც ნობ დით სა კუ თარ თავს და ქვე ყა ნას. ეს იყო

მე გობ რო ბის და ოფი ცია ლუ რი ურ თიერ თო ბის ერ თგვა რი შერ წყმა, ამი ტომ ვთქვი, ერ თგვა რი სა გა-

რეო საქ მე თა სა მი ნის ტროს ფუნ ქციას ას რუ ლებ და- მეთ ქი.

არ შეიძ ლე ბა არ ვახ სე ნო ის ადა მია ნე ბი, რომ ლე ბიც გვხვდე ბოდ ნენ. მას წავ ლებ ლე ბი. არ ვი ცი, მას-

წავ ლე ბე ლი რამ დე ნად სწო რი სიტ ყვაა, თით ქოს ტუ ტო რე ბი იყ ვნენ, თან გვა კონ ტრო ლებ დნენ, თან

ვმე გობ რობ დით. აქ, გარ და შენს ჯგუფ ში სია რუ ლი სა, იცო დი, რა ხდე ბო და ლი ტე რა ტუ რის თუ სიმ ღე-

რის წრე ში. ყვე ლა ფერ ში გარ კვეუ ლი უნ და ვყო ფი ლი ყა ვით, ყვე ლა ფე რი უნ და გვცოდ ნო და, შემ დეგ

სხვე ბის თვი საც რომ მოგ ვე ყო ლა. ამი ტომ ჩვენ კარ გად ვი ცო დით სა სახ ლის მთე ლი სტრუქ ტუ რა. მი-

ფიქ რია, რამ ხე ლა ფუ ფუ ნე ბა იყო, რომ ძა ლიან დიდ დროს ვა ტა რებ დით ძა ლიან ლა მაზ სივ რცე ში...

სარ კეე ბია ნი დარ ბა ზი, ეს პა ტა რა თეატ რა ლუ რი დარ ბა ზი. ჩვე ნი თეატ რი გვქონ და, აი, ამ ბაღ შიც, სა-

დაც ახ ლა ვართ, მიგ ვი ღია სტუმ რე ბი, გა დაგ ვი ღია ფო ტოე ბი, მოგ ვი ყო ლია ის ტო რია... კარ გად მახ-

სოვს, პირ ვე ლად აქ გა ვი გე, რომ ამ ბაღს ოდეს ღაც მა მუ ლაშ ვი ლი უვ ლი და.

მე დღე საც მაქვს შე ხე ბა სა სახ ლეს თან. შარ შან დე ლი წე ლი რუს თა ვე ლის წლად იყო გა მოც ხა დე ბუ-

ლი, რამ დე ნი მე ღო ნის ძიე ბა აქაც გაი მარ თა, გან სა კუთ რე ბით აქ ტიუ რობ დნენ დევ ნი ლი ბავ შვე ბი,

ვერ წარ მოიდ გენთ, რო გორ კით ხუ ლობ დნენ „ვეფ ხის ტყაო სანს“. ეს იყო კონ კურ სი, რომ ლის გა მარ-

ჯვე ბუ ლე ბი და ჯილ დოვ დნენ. რო დე საც სა სახ ლეს ასეთ აქ ტიურს ვხე დავ, მგო ნია, რომ მას სწო რი გზა

და ვექ ტო რი აქვს არ ჩეუ ლი... აღ სა ნიშ ნა ვია აგ რეთ ვე ეროვ ნულ მუ ზეუმ თან თა ნამ შრომ ლო ბა, რო-

მე ლიც უკ ვე დაწ ყე ბუ ლია და ძა ლიან კარ გი შე დე გი შეიძ ლე ბა მოი ტა ნოს... გვინ და, მჭიდ რო კავ ში რი

გვქონ დეს სა სახ ლის ბიბ ლიო თე კას თან...

სა ჭი როა, სა კუ თარ და წარ მა ტე ბუ ლი ქვეყ ნე ბის გა მოც დი ლე ბა ზე დაყ რდნო ბით, სა სახ ლემ მო ძებ-

ნოს ახა ლი გზე ბი, ახა ლი სა შუა ლე ბე ბი, რა თა მის მა აღ საზ რდე ლებ მა თა ვიან თი წვლი ლი შეი ტა ნონ

ქვეყ ნის სხვა დას ხვა სფე როს გან ვი თა რე ბა ში, იქ ნე ბა ეს ხე ლოვ ნე ბა, მეც ნიე რე ბა თუ პო ლი ტი კა.

სა სახ ლის მო მა ვა ლი, ჩე მი აზ რით, არის კულ ტუ რუ ლი მარ კე ტინ გი. ეს უნ და იყოს ერ თგვა რი პა ტა რა

მო დე ლი, რო მე ლიც ქვეყ ნის ყვე ლა წარ მა ტე ბულ სფე როს გაარ თია ნებს.

მარიკა დარჩია

„პალიტრა მედია“ – კრეატიული დირექტორი

100

This was a special place for friendly learning. It was our club;s duty to meet and host the

important guests. Despite this, we visited and acquainted with the capitals of former

Soviet Union. This was a kind of a merger of friendship with formal relations, that’s why

I paralleled it with the activities of the Ministry of Foreign affairs.

I should definitely mention the people we met. The teachers, tutors - to be correct,

who controlled us and were our friends at the same time. Despite visiting your own

classes, you always knew what was up in literature or singing groups. We should always

be informed about the current events, in order to share them to others..That’s why

we were aware of the palace structure quite well. Spending that much time in such a

beautiful place was a real luxury, I thought - the mirror hall , small theatre gall. We had

our own theatre, hosted guests in the garden we are sitting right now, took photos,

narrated history ... It was here when I first learned that Mamulashvili was taking care

of this courtyard.

I am still connected with the palace now. The last year was announced to be the year

of Rustaveli, and several events were held here too, with the active participation of the

children from the occupied territories. The way they read passages from “The Knight in

the Panther’s Skin” is unbelievable. This was a contest, with the winners awarded. When

I see the palace so active, I think that it heads to the right direction. We collaborate

with the National Museum, with some prosperous results to come… We would love to

tightly cooperate with the Palace library as well.

It is crucial for the Palace to find a new way on the bases of the experience of

successful countries, to find new means so that the youth could again contribute to the

development of different fields - may it be politics, culture or science.

In my opinion, cultural marketing is the future of the palace. It should be a small kind

of a model for the country, uniting every successful field.

Marika Darchia

„Palitra Media“ – Creative Director

101

მეც სა სახ ლის აღ ზრდი ლი ვარ და სია მოვ ნე ბით გა ვიხ სე ნებ აქ გა ტა რე ბულ დღეებს. გან სა კუთ რე ბით

მახ სენ დე ბა მერ ვე- მეც ხრე კლა სის დროინ დე ლი ამ ბა ვი, რო დე საც პირ ვე ლად მო ვე დი ლი ტე რა ტუ რის

კა ბი ნეტ ში და არაჩ ვეუ ლებ რი ვი გამ გე – ფა ცია პაი ჭა ძე დამ ხვდა. ის უბ რა ლოდ ლი ტე რა ტო რი ან მი სი

და ბავ შვე ბის მოყ ვა რუ ლი კი არ იყო, არა მედ – დი დი მოღ ვა წე. ისე თი სიყ ვა რუ ლი და მზრუნ ვე ლო ბა

იგ რძნო ბო და მის გან ჩვენ მი მართ, ისე შეგ ვაყ ვა რა ლი ტე რა ტუ რა. მას ჰქონ და გან სა კუთ რე ბუ ლი და-

მო კი დე ბუ ლე ბა, რა ღაც ნაი რად გრძნობ და თი თოეუ ლის ინ დი ვი დუა ლო ბას, იცო და, რა მი მარ თუ ლე ბა

მოე ცა. სხვა ნაი რად გვიღ ვი ვებ და ლი ტე რა ტუ რის სიყ ვა რულს, პატ რიო ტიზმს. დი დი პი როვ ნე ბა იყო, მაგ-

რამ სრუ ლიად თავ მდა ბა ლი, მოკ რძა ლე ბუ ლი ადა მია ნი. ასე თი ადა მია ნე ბი ხში რად ჩრდილ ში რჩე ბიან

ხოლ მე. თვი თო ნაც უთ ქვამს ამის თაო ბა ზე, ძა ლიან დი დი მოღ ვა წე შეიძ ლე ბა ისე ჩა მო ვარ დეს და გაჰ-

ყვეს ქარს, რომ მი სი არ სე ბო ბა ვე რა ვინ გაი გო სო. და ზუს ტად მი სი სიტ ყვე ბი გა მახ სენ და. დი დი მოღ ვა წე

იყო ქ-ნი ფა ცია პაი ჭა ძე, დარ წმუ ნე ბუ ლი ვარ, თბი ლის ში ბევრს ახ სოვს და ბევრს ატ ყვია მი სი კვა ლი...

სწო რედ ფა ცია პაი ჭა ძეს თან, ლი ტე რა ტუ რის კა ბი ნეტ ში ჩაი სა ხა კი ნო კა ბი ნე ტიც, რო მე ლიც დღე საც არ-

სე ბობს და მა შინ დე ლი ვით, ახ ლაც „პიო ნერ ფილ მი“ ჰქვია. მი სი პირ ვე ლი ჯგუ ფი შეიკ რი ბა ბ-ნ გულ ბაათ

აბე ლიშ ვი ლის თაოს ნო ბით, არაჩ ვეუ ლებ რი ვი პი როვ ნე ბა იყო, რე ჟი სო რი, ქარ თვე ლი მა მუ ლიშ ვი ლი.

ქ-ნი ფა ცია პაი ჭა ძე და გულ ბაათ აბე ლიშ ვი ლი ერ თად ხელ მძღვა ნე ლობ დნენ მა შინ ამ კი ნო კა ბი ნეტს,

შეიკ რა სცე ნა რის ტთა 11-12-კა ცია ნი ჯგუ ფი. მე რე ჟი სო რიც ვი ყა ვი და სცე ნა რის ტიც. ჩვენ დავ დიო დით

მთელ სა ქარ თვე ლო ში, მა ხინ ჯაურ ში მხატ ვრუ ლი ფილ მი გა და ვი ღეთ. კი ნო კა ბი ნე ტის ამ ჟა მინ დე ლი დი-

რექ ტო რი, გრი გოლ ჩი გო გი ძე, მა შინ ოპე რა ტო რი იყო. არაჩ ვეუ ლებ რი ვი ჯგუ ფი შეიქ მნა. ძა ლიან კარ გად

ვუ გებ დით ერ თმა ნეთს. საინ ტე რე სო ცხოვ რე ბა გვქონ და.

სა სახ ლის ძა ლიან მად ლიე რი ვარ, ის კულ ტუ რის და გა ნათ ლე ბის ნამ დვილ კე რას წარ მოად გენ და და

კარ გი იქ ნე ბა, ეს ტრა დი ცია გაგ რძელ დეს. არ მახ სოვს, მა შინ ვინ მე მნიშ ვნე ლო ვა ნი პი როვ ნე ბა სა ქარ-

თველ ში ჩა მო სუ ლი ყოს და აქ არ მოეყ ვა ნათ. სა სახ ლეს არაჩ ვეუ ლებ რი ვად კვა ლი ფი ციუ რი კად რე ბი

ჰყავ და. ბავ შვე ბი ცეკ ვავ დნენ, მღე როდ ნენ, ხა ტავ დნენ, ქარ გავ დნენ... სკო ლა სკო ლაა და აქ კი ძა ლიან

თა ვი სუ ფა ლი მიდ გო მა იყო. ძა ლიან კარ გად მახ სოვს, რომ ჩვენ სრულ თა ვი სუფ ლე ბას გვაძ ლევ დნენ,

იმ ავად სახ სე ნე ბე ლი წყო ბის მიუ ხე და ვად. ძა ლიან გა ხა რე ბუ ლი და კმა ყო ფი ლი ვარ იმით, რომ სა სახ-

ლის მრა ვა ლი აღ ზრდი ლი დღეს ჩვე ნი ქვეყ ნის სა სა ხე ლო შვი ლია, ჩა მოთ ვლაც კი შეუძ ლე ბე ლია, ალ-

ბათ მთე ლი სა ქარ თვე ლო არის მის გან და ვა ლე ბუ ლი.

სა სახ ლე ში ისეთ სი ლა ღეს და ბედ ნიე რე ბას ვგრძნობ დით, თით ქოს ყვე ლაფ რის გა კე თე ბა და ნე ბის მიე რი

სურ ვი ლის ას რუ ლე ბა შეგ ვეძ ლო. რაც მთა ვა რია, ეს იყო გა ნათ ლე ბი სა და კულ ტუ რის ნამ დვი ლი კე რა, სა დაც

ღვივ დე ბო და პატ რიო ტუ ლი ნაკ ვერ ჩხა ლი, რომ მე რე დიდ ცეც ხლად აბ რია ლე ბუ ლი ყო. კარ გი იყო სა სახ ლე!

მანანა აბრამიშვილი

ფილოლოგი

102

I was a student of the palace myself and would love to recall the days spent there.I

especially remember the stories of 8-9th classes, when I first came to the Literature

Cabinet and met its brilliant chief - Fatsia Paichadze. She was not only a loving teacher

or an ordinary literator, but an amazing stateswoman as well. We felt unforgettable love

and care from her, reflected in our love for literature.With the special attitude she had,

she felt the individuality of each student and knew who to give right directions. She was a

great public figure, with the extremely modest personality. Professionals like her usually

stay in the shadow. That’s what she mentioned too - a great public figure may be taken by

the wind so quietly, that nobody understands… These are the words I remembered. She

was a great public figure, and I am sure many remember and reflect her effort in Tbilisi.

It was right in Fatsia’s office, where the cinema cabinet was founded too, and still

exists with the same old name “Pioneer Film.”Its first group was assembled by Mr.

Gulbaat Abelishvili, a director, extraordinary person and true patriot. Ms. Fatsia and

Mr. Gulbaat were both in chief of this club. The 11 member group of scriptwriters was

gathered. I was the scriptwriter and a director at the same time. We were traveling

around Georgia, captured a documentary in Makhinjauri. The current director of our

cabinet - Grigol Chigogidze was a cameraman then. We had an amazing group with

great understanding and interesting life

I am very grateful to the Palace, for being a real educational hub, and would love this

tradition to continue. I hardly remember any important person visiting Georgia, without

being a guest of the palace.It had extraordinarily qualified staff. The students learned to

dance, sing, paint, stabbing… In difference with the school, much free approach was used

here. Despite the terrible governing structure, we were given full freedom. I am extremely

happy with the fact that those students are glorious representatives of our country.

We felt such a freedom and happiness in the palace, as if we could make any of our

dreams true.And most importantly, it was the real educational and cultural hub, where

the patriotic coil was set up to become the fire! The palace was great!

Manana Abramishvili

Philologist

103

პიო ნერ თა სა სახ ლეს თან და კავ ში რე ბით რაც მახ სენ დე ბა, რამ დენ ჯერ მე მთხო ვეს გა მო ფე ნის გა-

კე თე ბა, რო დე საც სა ქარ თვე ლო ში მა ღა ლი დო ნის სტუმ რე ბი ჩა მო დიოდ ნენ, პრე ზი დენ ტე ბი, სამ-

თავ რო ბო დე ლე გა ციე ბი... მა შინ ერ თი -ო რი დღით მქონ და პერ სო ნა ლუ რი გა მო ფე ნა და რამ დე-

ნი მე ნა მუ შე ვა რი იმ დროი დან შე მომ რჩა, მნიშ ვნე ლო ვა ნი, საე ტა პო ნა მუ შევ რე ბი, რომ ლებ საც

დღემ დე ვერ შე ვე ლიე.

მე რე „ვეფ ხის ტყაოს ნის“ საიუ ბი ლეო თა რი ღი იყო და რად გან „ცის კრის“ გა მომ ცემ ლო ბის თვის

„ვეფ ხის ტყაოს ნის“ ილუს ტრა ციე ბი მქონ და, მეც მი ვი ღე მო ნა წი ლეო ბა. ჩე მი ბო ლო შე ხე ბა სა-

სახ ლეს თან ასე ვე საინ ტე რე სო ღო ნის ძიე ბას უკავ შირ დე ბა – ბავ შვე ბი „ვეფ ხის ტყაოს ნი დან“

ამო ნა რი დებს კით ხუ ლობ დნენ, საინ ტე რე სო სა ნა ხაო ბა იყო, მხატ ვრე ბიც სა სახ ლი დან იყ ვნენ,

რომ ლებ საც „ვეფ ხის ტყაოს ნის“ ძა ლიან საინ ტე რე სო ილუს ტრა ციე ბი ჰქონ დათ. შემ დეგ დაგ ვათ-

ვა ლიე რე ბი ნეს წრეე ბი, სა დაც ხატ ვას, ქან და კე ბას სწავ ლო ბენ და ფილ მებს იღე ბენ.

ძა ლიან დი დი სა მუ შაო მიმ დი ნა რეობს ყო ველ დღიუ რად, ყო ველ თვიუ რად, ყო ველ წლიუ რად. ძა-

ლიან კარ გი პე და გო გე ბი მუ შაო ბენ და ბავ შვებს პრო ფე სიო ნა ლურ დო ნე ზე ას წავ ლიან მხატ ვრო ბას,

ქან და კე ბას, ლი ტე რა ტუ რას, კი ნო ხე ლოვ ნე ბას... ძა ლიან მნიშ ვნე ლო ვა ნია, რომ ეს ტრა დი ცია გაგ-

რძელ დეს. ამ სა სახ ლე ში დი დი თაო ბე ბი აღი ზარ და, იგი ჩვე ნი ბავ შვე ბის თვის სე რიო ზუ ლი საყ რდე-

ნი ბა ზაა და უნ და შე ნარ ჩუნ დეს, რა თა მათ შემ დეგ ად ვი ლად შეძ ლონ ცხოვ რე ბა ში ორიენ ტი რე ბა.

რუსუდან ფეტვიაშვილი

მხატვარი

ამ დი დე ბულ დარ ბაზ ში რო ცა შე მოვ დი ვარ, ძა ლიან ბევ რი რა მე მახ სენ დე ბა. ეს არის ულა მა ზე სი დარ-

ბა ზი და აქ გა მოს ვლა ყვე ლა მსა ხიო ბის თვის თუ მო ცეკ ვა ვის თვის იყო ძა ლიან პრეს ტი ჟუ ლი. იმ დი დე-

ბულ ცეკ ვა ში, რო მელ საც ვას რუ ლებ დი, სა დარ ბა ზო ცეკ ვას, ცეკ ვა ქარ თულს, მყავ და ბრწყინ ვა ლე მეწ-

ყვი ლეე ბი – იამ ზე დო ლა ბე რი ძე და ლა ტავ რა ფო ჩია ნი. მახ სოვს, აქ რამ დენ ჯერ მე ვი ცე კეთ და ძა ლიან

დი დი წარ მა ტე ბა გვხვდა წი ლად, იმი ტომ, ეს არაჩ ვეუ ლებ რი ვი ში ნაარ სის, ულა მა ზე სი ცეკ ვა ძა ლიან

მოუხ და ამ დარ ბაზს. ახ ლა, რო ცა უკ ვე ხან ში შე ვე დი, ყვე ლა ფე რი ძა ლიან კარ გად მა გონ დე ბა...

ეს არის სამ ჭედ ლო, რო მე ლიც ძა ლიან ბევ რმა მო ცეკ ვა ვემ გაია რა, მათ შო რის, სუ ხიშ ვი ლე ბის ან-

104

What I remember concerning the palace is that they asked me to exhibit my works

several time, when the important guests were visiting Georgia, including presidents,

government delegations… At that time I had a personal exhibition, with a handful of my

works that I could not give up to, still remained.

Then there was an anniversary of “The Knight in the Panther’s Skin” As I already had

the works for the “Tsiskari” publishing house, I also participated. My last milestone with

the Palace was also interesting, as children were reading excerpts from “The Knight in

the Panther’s Skin”, which was an interesting performance. Then we saw the classes of

painting, sculptures and filmmaking.

Huge work is done every day, every month, every year. Very good tutors work there

and teach kids painting, sculpture, literature, cinematography professionally ... It is

very important to continue this tradition. In this palace, generations have grown up,

it is a serious base for our children and should be maintained, so that they are able to

effortlessly orientate in life.

Rusudan Petviashvili

Artist

Entering this splendid hall reminds me of many things. This is an extremely beautiful

room, prestigious for every artist and dancer to perform in. I had perfect partners in

the magnificent Georgian hall dance that I performed, including Iamze Dolaberidze and

Latavra Fochiani. I remember numerous times we performed extremely successfully

here, as this dance with the great context was harmonised with the hall. Now, as I get

older, I remember everything with great pleasure.

MAny dancers went through this forge, including Sukhishvilebi dance company members.

They also recall their rehearsals here with pleasure. Remarkable choreographer, Ruben

105

სამ ბლის წევ რებ მა. აქაუ რი რე პე ტი ციე ბი მა თაც კარ გად ახ სენ დე ბათ. აქ იყო არაჩ ვეუ ლებ რი ვი ქო-

რეოგ რა ფი რუ ბენ ჭო ხო ნე ლი ძე, რომ ლის ძა ლიან ბევ რი მო ცეკ ვა ვე გა ვი და დიდ ას პა რეზ ზე. ამ ულა-

მა ზეს დარ ბაზ ში გა მარ თულ კონ ცერ ტებს ჩე მი მეხ სიე რე ბი დან ვე რა ფე რი ამოშ ლის.

სად და დი ხარ, ვინ გას წავ ლის, ბავ შვო ბა სა და ახალ გაზ რდო ბა ში ამ ყვე ლა ფერს დიდ ყუ რად ღე ბას

აქ ცევ. და მგო ნია, რომ ბედ ნიე რე ბი არიან ბავ შვე ბი, რომ ლე ბიც აქ და დიან, ასეთ დი დე ბულ სა სახ-

ლე ში და ბრწყინ ვა ლე პე და გო გებ თან სწავ ლო ბენ ცეკ ვა სა თუ სიმ ღე რას.

ფრიდონ სულაბერიძე

ანსამბლი ,,რუსთავი“ – სამხატვრო ხელმძღვანელი

ჩემთვის ნაცნობი ისტორიები სასახლის ბაღზე დაკავშირებულია ყველაზე დიდ მებაღესთან - მიხეილ

მამულაშვილთან. ის ამ ბაღში მუშაობდა მებაღედ, მთავარმართებელ გოლიცინის დროს და ბაღის

გალამაზებაზე, მოვლაზე, მორწყვასა და კრეჭვაზე ზრუნავდა. ერთხელ მთავარმართებლისგან

ცოლის შერთვის უფლება უთხოვია, გოლიცინკს კი მისთვის ამის უფლება არ მიუცია, ბაღს ხელი

დააკლდებაო... და რა გააკეთა? მეორე დღეს გაიპარა ბაღიდან, უნებართვოდ შეირთო ცოლი და

მიატოვა სამსახური... ეს მისი სიყოჩაღის მაჩვენებლიც არის ხომ?! წავიდა მცხეთაში და იქ დასახლა.

როგორც თვითონ წერს, არც არაფერი მემართა, მაგრამ ჩემი თავის პატრონი მევე ვიყავიო...

გოლიცინთან და გოლიცინის მეუღლესთან დაკავშირებით კიდევ ერთი ისტორია არსებობს: მიხეილ

მამულაშვილს ქონდა ყვავილების მაღაზია „სოლეიდორი“, თამამშევის ქარვასლაში. იმ დროისთვის

ცნობილი მაღაზია იყო. ერთხელაც მისთვის გაუგზავნიათ ეტლი წვეულებისთვის დეკორაციის

შესაქმნელად და მიხეილ მამულაშვილი იხსენებს, როგორი ხელდამშვენებული გააგზავნა ეტლი

უკან. ყვავილი არ მქონდა, ადრე გაზაფხული იყო და მწირი იყო არჩევანი, ამიტომ მთაწმინდის

ფერდობზე შევაგროვე ხავსი და ჯირკი, დაწნულ ჩელტზე მოწყობილ კომპოზიციაში, ჩავდგი თიხის

თასი ხავსებში, გავავსე წყლით და შევქმენი ტბა, რომელშიც გაზაფხულის ყვავილებს ჩავახედეო...

წყლის ზედაპირზე აირეკლებოდა იები და ფურისულები... ასეთი კომპოზიცია სასახლეში შეკრებილთ

ისე მოწონებიათ, რომ მაშინდელ მთავარმართებელს მისი მიხეილ მამულაშვილის სასახლეში

მიყვანის სურვილი გამოუთქვამს. ასეთი ყურადღებით მებაღე ძალიან შეწუხებულა და მაღაზიის

უკანა კარებიდან გაპარულა სასახლეში რომ არ წასულიყო მადლობის მისაღებად... მიხეილ

მამულაშვილთან დაკავშირებული ისტორიები ძალიან მიყვარს და ბევრი მაქვს შეგროვებული. მათ

შორის განსაკუთრებით ვუფრთხილდები მისი ხელით შექმნილ მისალოც ბარათებს, რომლებსაც

106

Chokhonelidze worked here, with number of students gone in the global arena. Nothing

can erase the memories of the concerts held in this stunning hall.

Where and by whom you study is extremely important, and when younger, you pay

great attention to this. I think that those children, who are able to go here, should be

very happy to study singing and dancing from these brilliant tutors.

Pridon Sulaberidze

Artistic Director of Ensemble “Rustavi”

The stories of this garden, that I am familiar of, are connected to one of the greatest

gardeners of all times – Mikheil Mamulashvili. He was working on planning and beautifying

this garden. Once he requested right to marry from the commander-in-chief. Golitsyn

refused to give him this right, not to leave the garden inattentive… and what did Mikheil

do? He went away from the work secretly, left the job and got married anyway. This is the

indicator of his vigorousness, isn’t it? He went to Mtskheta and later in his memoirs recalls,

that he owed nothing, and he was the only owner of himself… He continued working in

his own garden in Mtskheta. There is another story connected to Golitsyn and his wife. At

that time, Mikheil already owned “Soleidor”, his well-known flower store in Tamamshev’s

Caravanserai. They sent a phaeton for Mikheil, who should create decorations for some

party, and he describes the decorations, that he loaded on the phaeton and sent back…

It was early spring and the choice was poor, he ran out of flowers and collected stump

and moss, he worked with this natural Georgian material… So he describes that he suited

this composition on a molded chelta, where he put a bowl full of water, representing a

lake, and the places the spring flowers around it the way that the water reflected them

- the violets and primroses- as far as you can imagine... So he sent the phaeton back to

the palace, equipped with such a bouquet. And as the guests highly appreciated it, the

governor requested the creator to arrive in the palace. Mikheil was so shy and disturbed

by the attention, that he said to have ran away from the back door of the store, in order

to avoid arriving to the palace for gratefulness. I have number of stories collected about

Mikheil, among which there are the handmade greeting cards created by him, that are

extremely valuable for me.. He used to send these greeting cards to the children of the

elite families of that time, who were quite close to him, acknowledged his talent and

107

მაშინდელი ინტელიგენციის და წარჩინებული ოჯახის შვილებს უგზავნიდა. ისინი მასთან

ახლობლობდნენ, აღიარებდნენ მის ტალანტს, ნიჭიერებას და მცხეთაშიც ხშირად სტუმრობდნენ. ეს

გამშრალი ყვავილების ბარათები, ერთი რომ უნატიფესი ნამუშევრებია, ერთიმეორეზე დახვეწილი

გემოვნებით შესრულებული და მეორეა ტექსტები, ძველი, გამართული ქართულით და უბრალოდ,

მარტივად, სადად დაწერილი... თითქმის ყველა მისი წერილი იწყება ასე: „გილოცამთ ახალ წელს“...

ამაზე დიდი სიწმინდე რა უნდა იყოს ჩემთვის?! ამ ბარათებთან შეხება მავსებს ენერგიით და ემოციით.

სასახლის ბაღთან დაკავშირებული მართლაც უნიკალური ისტორიები, ადამიანური ემოციები და

მშვენიერი ტრადიციები აუცილებლად უნდა გაგრძელდეს და ჩვენ ყველამ უნდა შევძლოთ ის, რომ

ამ ბაღის ისტორია სწორი მიმართულებით განვითარდეს.

ზურა შევარდნაძე

მებაღე

აქ მხო ლოდ ფრია დოს ნებს და ოთ ხოს ნებს იღებ დნენ, მე კი არც ერ თი ვი ყა ვი და არც მეო რე. ამი ტომ

აქ არ დავ დიო დი. ერ თხელ სა სახ ლე ში გა დაწ ყვი ტეს, თბი ლი სის სხვა დას ხვა სკო ლი დან მოეყ ვა ნათ

მოს წავ ლეე ბი, რომ ლებ საც სმე ნა ჰქონ დათ, სიმ ღე რა შეეძ ლოთ და კა პე ლა შეექ მნათ. რე პერ ტუარ ში

კი შეე ტა ნათ ბუ კიას სა ბავ შვო ოპე რა „დაუ პა ტი ჟე ბე ლი სტუმ რე ბი“ და მი სი სა კონ ცერ ტო შეს რუ ლე ბა

ამ კა პე ლის თვის დაე ვა ლე ბი ნათ. აი, ეს აუ დი ტო რია სავ სე იყო მოს წავ ლეე ბით და მათ შო რის ვი ყა ვი

მეც. აქ იყო პა ტა რა სცე ნა, სა დაც მარ თა ლია სიმ ღე რით, მაგ რამ ამას რა მნიშ ვნე ლო ბა აქვს, შედ გა

ჩე მი დე ბიუ ტი... მე რე და მე რე, კარ გად იცით, რო მელ სცე ნა ზე გა მოვ დიო დი და რო გორ წა რი მარ თა

ჩე მი ცხოვ რე ბა... ასე რომ, ჩე მი სას ცე ნო ცხოვ რე ბა ამ საყ ვა რე ლი „მი ნია კა დე მიი დან“ დაიწ ყო.

მე ოპ ტი მის ტი კა ცი ვარ და მჯე რა, რომ რაც ამ სა სახ ლეს უკე თე ბია, იმა ზე მეტს გაა კე თებს მო მა ვალ-

ში. იყო ტენ დენ ცია ვი თომ ამ შე ნო ბის წარ თმე ვი სა, მაგ რამ მთე ლი სა ზო გა დოე ბა ფეხ ზე დად გა და

არა ვის დაუთ მო. და არც დაუთ მობს, იმი ტომ, რომ ეს არის სამ ჭედ ლო ძა ლიან დი დი ხალ ხის, რომ-

ლი თაც ამა ყობს ჩვე ნი პა ტა რა სა ქარ თვე ლო. ასე იყო და ასე იქ ნე ბა.

ჯემალ ღაღანიძე

სახალხო არტისტი

108

used to visit him in Mtskheta quite often. Mikheil congratulated them the holidays by

his handmade greeting cards of dried flowers. On one hand, these are very sophisticated

works, while on the other hand the simplicity of content and texts should be remarked…

Written in perfect old Georgian in a very casual, simple way, his texts are so unassuming,

just as his gift cards, known for their simplicity. Almost each of the letters begin with the

words: “Happy New Year”.. And for me, there is nothing more holy.. And every touch with

these letters and cards fills me with emotions and energy...

And as for the future of the garden, I think that we should continue this unique stories,

human emotions and beautiful traditions by all means. We all should manage to keep

these special stories, full of brilliant emotions, with which the history of the garden will

head to the right direction...

Zura Shevardnadze

Gardener

During the Communist period, only excellent students were accepted here, while I was

not one of them. So I never used to go here. Once the palace decided to bring those

students from different schools, who had the vocal talent and were able to create a

cappella. The repertoire included the children’s opera by Bukia - “Uninvited Guests”

and its concert performance was up to this cappella to perform. This auditorium was

full of children, and I was among them too. Here was a small stage, where my debut

was made as a singer but it doesn’t actually matter now. Since then, you all know how

my life has gone on.So, my career life started from this lovely “miniacademy”.

I am an optimistic person and therefore I believe, that the job done by this palace is

smaller than the one that it has to do. There was a tendency of the building seizure,

but the whole society protected it. And will continue to do so, as this is a forge of great

people, our small Georgia is proud of. It was, and always will be like this.

Jemal Gaganidze

People’s Artist of Georgia

109

13 წლის ვი ყა ვი, რო დე საც პირ ვე ლად მი ვე დი პიო ნერ თა სა სახ ლის ლი ტე რა ტუ რულ წრე ზე და იქე-

დან დაიწ ყო მთე ლი ეპო ქა ჩემს ცხოვ რე ბა ში, იმ ჩე მი თაო ბის ბი ჭე ბის ცხოვ რე ბა ში. ეს მარ თლაც

რა ღაც ნაი რი მოვ ლე ნა იყო, სრუ ლიად უჩ ვეუ ლო და რა თქმა უნ და პა რა დოქ სუ ლი, იმი ტომ რომ

პიო ნერ თა სა სახ ლე, რო მე ლიც უნ და ყო ფი ლი ყო საბ ჭო თა იდეო ლო გიის და საყ რდე ნი, იყო ზუს ტად

სა პი რის პი რო. ეს იყო ერ თა დერ თი ად გი ლი იმ დროინ დელ თბი ლის ში, სა დაც სუ ფევ და თა ვი სუ ფა-

ლი აზ რი და თა ვი სუ ფა ლი სიტ ყვა. რო გორ მოხ და ეს, აუხ სნე ლია დღემ დე ჩემ თვის. რა თქმა უნ და

მთა ვა რი დამ სა ხუ რე ბა ქე თე ვან ანა ნიაშ ვილს მიუძ ღვის, დეი და ქე თო, სრუ ლიად ახალ გაზ რდა მომ-

ხიბ ვლე ლი ქა ლი...

დეი და ქე თო გვხელ მძღვა ნე ლობ და ჩვენ და ეს გა მოი ხა ტე ბო და იმა ში, რომ ვი ყა ვით სრუ ლიად თა-

ვი სუფ ლე ბი, ვაწ ყობ დით მშვე ნიერ სა ღა მოებს დიდ დარ ბაზ ში. ეს მარ თლაც რა ღაც ნაი რი მოვ ლე ნა

იყო. იმი ტომ რომ, ომის დროს, ჩაბ ნე ლე ბულ თბი ლის ში აღარ ვიტ ყვი რა ატ მოს ფე რო სუ ფევ და, რო-

გო რი დათ რგუ ნუ ლი იყო სა ზო გა დოე ბა... ჩვენ კი ამ დროს პიო ნერ თა სა სახ ლე ში ვიკ რი ბე ბო დით,

დარ ბა ზი სავ სე იყო... იმი ტომ რომ გავ რცელ და ხმა თბი ლის ში, თუ გინ და სი მარ თლე გაი გო ნო, პიო-

ნერ თა სა სახ ლე ში უნ და წახ ვი დეო... ამ სა ღა მოებს მარ თლაც გა მორ ჩეუ ლი ადა მია ნე ბი ეს წრე ბოდ-

ნენ, ჩვენ თან მო დიოდ ნენ: კონ სტან ტი ნე გამ სა ხურ დია, გიორ გი ლეო ნი ძე, გე რონ ტი ქი ქო ძე, იო სებ

გრი შაშ ვი ლი, ლე ვან გო თუა, ნი კო კეც ხო ვე ლი, აკა კი ხო რა ვა, ლე ვან ასა თია ნი. ერ თხელ გიორ გი

ლეო ნი ძემ თქვა: ასე თი ბავ შე ბი საუ კუ ნე ში ერ თხელ იბა დე ბია ნო... ჩვენ ამის გვჯე რო და. არა ვი თა რი

თავ მდაბ ლო ბით არ გა მო ვირ ჩეო დით და პი რი ქით, მარ თლა გვე გო ნა, რომ საუ კუ ნე ში ერ თხელ მო-

ვევ ლი ნეთ ამ ქვე ყა ნას, ასე, ყვე ლა ნი ერ თად...

ლანა ღოღობერიძე

რეჟისორი

110

I was 13 years old when I first came to attend the literary classes of the Pioneers

Palace and started the whole epoch of for me and boys of my generation. It was an

extraordinary event, completely unusual and paradoxical - the Pioneers’ Palace, which

should be the foundation of the Soviet ideology, was exactly the opposite. It was

the only place in Tbilisi at that time, where the freedom of speech was supported.

Even today, its stays mysterious for me. The prodigious merit for it goes to young and

beautiful Ketevan Ananiashvili, aunt Keto...

Aunt Keto’s guidance on us, and her supervision revealed in the total freedom – we

held nice evenings in this huge hall of the palace. It was a truly peculiar event during

the war period in the dark Tbilisi, full of stressful atmosphere. Meanwhile we gathered

in the palace, with the hall full of people. They said that in order to learn the truth, one

should go to the Pioneers’ Palace. The guests of the evenings were actually significant

persons, including Konstantine Gamsakhurdia, Giorgi Leonidze, Geroni Kikodze, Ioseb

Grishashvili, Levan Gotua, Niko Ketskhoveli, Akaki Khorava, Levan Asatiani… Giorgi

Leonidze once said:”Children like these are born once in the century!” And we totally

believed it. We were not known by our modesty, but contrary, we all believed that

children like us were actually born once in the century in our country…

Lana Gogoberidze

Film Director

111

დიზაინი, დაკაბადონება, რედაქტირება — შპს „ქედი სტუდიო“

გამოყენებული მასალა:

საქართველოს ეროვნული არქივი

საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა

საქართველოს გიორგი ლეონიძის სახელობის ქართული ლიტერატურის მუზეუმი

ხელოვნების სასახლე

საქართველოს მოსწავლე-ახალგაზრდობის ეროვნული სასახლე

Design and Prepress by LLC Kedi Studio

Used Material:

National Archives of Georgia

The National Parliamentary Library of Georgia

Giorgi Leonidze State Museum of Literature

Art Palace

Youth National Palace

თბილისი, 2017

დაიბეჭდა და აიკინძა შპს „სეზანში“

Printed and Bound at Cezanne ltd

ISBN

ეროვნული სასახლე - National Palace

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?