6 | 2023 Massage Magazine

Gebruik strijkende en
zachte TCM-technieken
bij een verminderde
immuniteit
magazine voor wellness & therapie
Prof. Frank Backs:
‘De masseur heeft
een belangrijke
signaalfunctie’
Het immuunsysteem
een boost geven?
Adviseer een massage!
december 2023

Nano
CellCare
therapie
Een andere benadering
Mogelijke effecten van
Nano verneveling
in de praktijk:
- Herstellen activiteit van het Lymfatisch systeem
- Boost immuunsysteem met hyaluronzuur,
mineralen uit het zout van de Dode Zee + vitamine C
- Directe ontspanning en opname complete Fascia
& Endocriene systeem
Voordelen voor de
therapeut & cliënt:
- Comfortabele behandeling voor beiden
- 100% natuurlijke ingrediënten
- Unieke resultaten met slechts enkele
behandelingen
Persoonlijke
ervaringen:
Kijk voor persoonlijke ervaringen van partners en
eindgebruikers op ons YouTube Kanaal. Volg ons op:
Benieuwd of dit concept in jouw regio nog beschikbaar is? Neem dan snel contact op en laat je uitgebreid en
persoonlijk informeren!
Nano Healthcare - Engellaan 1A - 1427 AK Amstelhoek - 0031297743572
info@nanohealthcare.nl - www.nanohealthcare.nl

EDITORIAL
Nieuwe Horizon in Massage Magazine
“Time flies when you’re having fun”, een
spreekwoord dat perfect past bij onze reis
met Massage Magazine sinds de overname in
januari 2021 van BDU Vakmedia. Achttien edities, drie jaar vol
kennis en passie voor de massagewereld later, sluiten we dit
hoofdstuk met een gevoel van voldoening. Samen met een
fantastisch team van redacteuren en columnisten hebben we
elke editie met veel plezier samengesteld, steeds met jullie,
onze gewaardeerde abonnees en relaties, in gedachten.
Verandering is echter onvermijdelijk. Dit jaar nemen we
afscheid van enkele gewaardeerde teamleden. Gonny van
der Lang, een gerespecteerd lid van onze redactieraad en
expert op het gebied van yoga en Traditionele Chinese
Geneeskunde, keert terug naar haar praktijk en werkt
mogelijk aan een vervolg op haar succesvolle boek “Helpmijn-mestcellen-zijn-van-slag”.
Tirza Bottema, onze
steunpilaar voor Thaise massages, neemt ook afscheid. Hun
bijdragen waren onmisbaar en we zullen hun passie en
expertise missen.
Maar zoals elk einde een nieuw begin markeert,
verwelkomen we volgend jaar nieuwe columnisten die hun
kennis en inzichten zullen delen. Het belooft een frisse en
opwindende fase te worden voor ons magazine.
In deze editie richten we ons op het immuunsysteem.
Professor Frank Backx deelt in een interview met Lizet
van Triet zijn visie op de rol van de sportmasseur bij het
monitoren van het afweersysteem van de sporter. Saskia
Petit praat met triggerpointspecialist Hanneke Heij over
het oplossen van chronische klachten. En mis vooral
de columns van Pim en Stefan niet, die zoals altijd zeer
lezenswaardig zijn.
Terwijl we dit jaar afsluiten, wil ik iedereen bedanken
voor hun toewijding en harde werk, in het bijzonder Tirza
Bottema, Pim Vree, Stefan van Rossum en last but non least
Gonny van de Lang. Hun bijdragen hebben ons magazine
gevormd en ze laten een nalatenschap achter die moeilijk te
evenaren zal zijn.
Ik wens jullie allemaal fijne feestdagen en een voorspoedig
nieuwjaar. Geniet van deze editie en tot in 2024!
Milan Potuznik, Uitgever Massage Magazine
Wij verwelkomen uw ideeën en suggesties!
NB Mocht u behoefte voelen uw gedachten over ons
magazine of website met ons te delen, dan kunt u een e-mail
sturen naar: massagemag@businesscontentmedia.nl.
6-2023
3

COLOFON
Uitgever
Business Content Media b.v.
Richard van der Hak, Milan Potuznik
Bink 36, Unit C1-19
Binckhorstlaan 36
2516 BE Den Haag
T. +31(0)70-2211944
www.businesscontentmedia.nl
info@businesscontentmedia.nl
Redactie
Saskia Petit en Lizet van Triet
Ontwerp en vormgeving
Wendy Rijke, Studio 3017
Adverteren
Danijela Pantelic
T. +31(0) 628422526
danijela@businesscontentmedia.nl
Traffic
T. +31(0)70-2211944
traffic@businesscontentmedia.nl
Abonnement
Abonneren en vragen over
abonnementen:
Abonnementenland
Postbus 20
1910AA UITGEEST
Tel: +31(0)251-257924
Site: www.aboland.nl voor abonneren,
adreswijzigingen en opzeggingen.
Financial Controller
Linda van den Brink
T. +31(0)70-2211944
linda@businesscontentmedia.nl
Drukwerk
Damen Drukkers
Abonneren
Verschijnt 6 keer per jaar
Voor actuele aanbieding check s.v.p.:
www.massage-magazine.nl/
abonnementen
Opzeggen van het abonnement:
Abonnementen worden na afloop
van de abonnementstermijn telkens
stilzwijgend verlengd met een
periode van twaalf maanden tenzij de
afnemer het abonnement tenminste
twee maanden vóór het einde van
de lopende abonnementstermijn
schriftelijk heeft opgezegd.
Persoonsgegevens
Massage Magazine legt persoonsgegevens
vast van lezers ten behoeve
van de abonnementsovereenkomst.
Die gegevens kunnen worden gebruikt
om je te informeren over andere
producten of diensten. Liever niet?
Geen probleem. Laat het weten via
info@businesscontentmedia.nl.
ISSN-1877-4423
Copyright
Niets uit dit vakblad mag worden
verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautomatiseerd gegevensbestand
of openbaar gemaakt worden in
enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch of door
fotokopieën, opname, of op enige
andere manier, zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de
uitgever.
WIE WERKTEN MEE
Lizet van Triet
Freelance journalist drs.
Lizet van Triet studeerde af als
bewegingswetenschapper en
als fysiotherapeut. Voor Massage
Magazine interviewt zij met veel
passie deskundigen uit binnenen
buitenland voor de rubrieken
Sportmassage, Medisch en Step-bystep.
Dit om je te inspireren met de
laatste (wetenschappelijke) inzichten
over jouw vak. Daarnaast ontwikkelde
en schreef zij samen met Stefan van
Rossum Mindfulness Massage en met
Lorraine Vesterink Charismatische
Vrouw, hoe haal je het maximale
uit jezelf.
Stefan van Rossum
Stefan van Rossum is oprichter
van Esoterra, een opleidingsinstituut
voor massage-, lichaamsgerichteen
energetische therapie. Stefan is
in de jaren ’90 begonnen als een
van de eerste stoelmasseurs in
Nederland en heeft zich daarna
verder ontwikkeld als docent,
hypnotherapeut en lichaamswerker.
Hij is host van de Esoterra podcast
waarin hij interessante gasten uit de
complementaire zorg interviewt en
samen met Lizet van Triet schreef hij
de bestseller ‘Mindfulness Massage’.
Stefan is ook voorzitter van het
CGO (Collectief Geaccrediteerde
Opleidingen).
Pim Vree
Pim Vree is de bewogen eigenaar
van de opleiding Vreeling Deep
Tissue Massage; hij schreef het
lesboek ‘Vreeling deep tissue
massage’ (lesboek). Hij is tevens
eigenaar van Centrum te vree, een
spirituele beweging en schreef van
daaruit drie boeken in twee jaar: Zijn
in vree, Zin in vree, Zon in vree.
Saskia Petit
Saskia Petit is freelance journalist
en eigenaar van Petit Media. Zij
schrijft voor verschillende vakbladen
en organisaties in onder meer de
branches huidverzorging en de
massagebranche. Saskia werkte voor
verschillende uitgeverijen en heeft
jarenlange ervaring als redacteur,
eindredacteur en hoofdredacteur.
In 2021 richtte zij haar eigen tekstbureau
op. Voor Massage Magazine
schrijft zij reportages, interviews en
achtergrondartikelen.
Drs. Harmen Rijpkema
Drs. Harmen Rijpkema is medisch
antropoloog, aromatherapeut en
auteur van vele artikelen en diverse
boeken over aromatherapie. In
2019 is de 9e druk van zijn werk het
Aromecum verschenen met meer
dan 600 pagina’s aan informatie
over aromatherapie. Met meer dan
40 jaar ervaring geeft hij diverse
cursussen, lezingen en opleidingen
over aromatherapeutische onderwerpen.
Harmen is ook adviseur in
aromatherapie op het gebied van
wetenschappelijk literatuuronderzoek
en productontwikkeling.
4 6-2023

Inhoud: editie 6/2023
21
11
Step-by-step.............................................. 8
Massage beïnvloedt het
immuunsysteem
“Wil jij het immuunsysteem van je
cliënt een boost geven? Adviseer
een massage.” Aan het woord is Elja
van Heteren, directeur Sonnevelt
opleidingen. Zij geeft aan dat beide
onlosmakelijk aan elkaar verbonden
zijn: “Massage en aanraking zijn een
essentieel onderdeel van alle zes de
delen van de vitaliteitspiramide.” In deze
step-by-step vertelt zij daar meer over.
Interview....................................................11
“De nieuwe generatie ziet
andere dingen dan ik”
Ton Beljon draagt Chi Natural Life
volgend jaar over aan zijn zoons
Stabiliteit is het woord dat Chi Natural
Life kenmerkt in het 45-jarige bestaan.
Stabiliteit in kwaliteit, pure ingrediënten
en hun visie op kracht van de natuur.
Sinds eind jaren negentig leidde Ton
Beljon als pater familias het bedrijf
op een sociale en betrokken manier.
Volgend jaar treedt hij officieel af als
directeur en nemen zijn twee zoons het
over. De Beauty Professional vertrok
daarom naar Breda voor een gesprek
met de drie heren.
18
TCM..................................................................18
Massage bij herstel
“De Traditionele Chinese Geneeswijze
(TCM) heeft een eigen visievisie op
de werking en het herstel van het
immuunsysteem en de rol van massage
daarbij”, aldus docent en therapeut Els
Matthijssen: “Volgens deze traditie is
het innerlijke klimaat van de menswat
staat voor lichaam, ziel en geest -
verbonden met en wordt het beïnvloed
door het klimaat waarin we leven. Door
onder meer kleding en voeding kunnen
we ons daarop aanpassen, zoals met
warme kleding in de winter.”
Triggerpoints.........................................21
Triggerpointspecialist Hanneke Heij
‘Veel onbegrepen klachten
komen voort uit triggerpoints’
Hanneke Heij is eigenaar van
massagepraktijk Triggertouch in
Bussum en van het opleidingsinstituut
Triggerpointcoach. Ze belandde in de
massagebranche omdat ze al zeven jaar
last had van onbegrepen chronische
pijnklachten. Uiteindelijk lukte het haar
om pijnvrij te worden door middel van
triggerpointtherapie. Ze verdiepte zich
in deze techniek en groeide uit tot dé
triggerpointspecialist van Nederland.
We spreken Hanneke over haar werk
en gaan ook in op het thema ‘het
immuunsysteem’ van deze editie van
Massage Magazine.
25
Sportmassage.......................................25
Sport, massage en het belang
voor het immuunsysteem
Sporten en bewegen heeft twee kanten,
aldus sportarts professor Frank Backx:
“Het kan zowel een positief áls een
negatief effect hebben. Als de conditie
van jouw cliënt in balans is, dan versterkt
beweging het immuunsysteem. Het
tegenoverstelde is het geval bij een
overbelast lichaam, zoals bij koorts.” De
hoogleraar geeft uitleg en deelt zijn visie
over de rol van de sportmasseur en –
verzorger.
Oliën...............................................................29
De voordelen van massage
met Lavendel essentiële olie
De essentiële olie van lavendel wordt
al eeuwenlang gebruikt vanwege
haar kalmerende en geneeskrachtige
eigenschappen. Wanneer het wordt
toegepast tijdens massages, biedt het
verschillende voordelen voor zowel het
lichaam als de geest. Zo kan het helpen
bij het verminderen van stress, angst en
spanning.
En nog meer:
Boekennieuws.............................................. 6
Massage beurs.............................................. 7
Aanstormend talent.................................. 14
Opleiding in beeld...................................... 16
Column Stefan van Rossum.................. 24
Column Linda Dool.................................... 30
Column Pim Vree........................................ 32
Agenda............................................................. 34
Abo-aanbieding........................................... 35
6-2023
5

FASCIA
HET BINDWEEFSELNETWERK
Auteur: Peter Schwind
Fascia is het bindweefselnetwerk dat de spieren, botten,
gewrichten en organen in ons lichaam omgeeft en dat ons in
de kern bijeen houdt. Het loopt door het hele lichaam: van top
tot teen, van huid tot bot. Dit complexe systeem heeft invloed
op onze houding, flexibiliteit, ons immuunsysteem en op onze
emotionele gesteldheid.
IEDERE HERINNERING VERDIENT RESPECT
OVER TRAUMATISCHE ERVARINGEN EN DE
HELENDE KRACHT VAN EMDR
Auteurs: Deborah L. Korn, Michael Baldwin
Door terug te denken aan een nare of traumatische
gebeurtenis uit het verleden en tegelijkertijd afgeleid te
worden, verliest de herinnering aan kracht en emotionele
lading. Dit afleiden gebeurt door middel van bijvoorbeeld
een bewegend voorwerp dat met de ogen gevolgd moet
worden of geluiden die afwisselend links en rechts te horen
zijn. Het klinkt bijna als magie, maar EMDR is een bewezen
effectieve therapievorm die al ruim 25 jaar zeer succesvol
wordt toegepast.
In Iedere herinnering verdient respect geven ervaringsdeskundige
Michael Baldwin en wetenschapper Deborah
Korn een heldere introductie tot een ingewikkeld
onderwerp. Aan de hand van persoonlijke verhalen en
wetenschappelijk onderbouwde uitleg leer je hoe trauma
wordt opgeslagen in hersenen en lichaam en daar pijn
en lijden blijft veroorzaken, en hoe EMDR de kracht heeft
om het denken en emotionele reacties te veranderen om
lichter verder te kunnen. EMDR is een krachtige methode
om de impact van nare gebeurtenissen uit het verleden te
verminderen. Het zorgt ervoor dat je minder last hebt van
angst, verdriet, schaamte of schuld. Je kunt je weer vrijer
voelen en meer genieten van het leven. — Francine Shapiro,
grondlegger van EMDR.
Uitgeverij AnkhHermes, www.ankh-hermes.nl
Prijs paperback: 23,50 euro (ook verkrijgbaar als e-book)
BOEKENNIEUWS
Hoewel fascia zeer belangrijk is voor een gezond en
soepel lichaam en een belangrijke rol speelt in het
verlichten van bijvoorbeeld nek- en rugpijn, spannings- en
gewrichtsklachten, wordt het in de traditionele geneeskunde
nog vaak over het hoofd gezien. Dit boek biedt een diepgaand
inzicht in fascia en biedt vele praktische tips en oefeningen
om het gezond te houden. Ben jij klaar om je lichaam te
transformeren en een nieuwe dimensie van welzijn te
ervaren?
Uitgeverij AnkhHermes, www.ankh-hermes.nl
Prijs paperback: 23,50 euro (ook verkrijgbaar als e-book)
OP 10 JANUARI VERSCHIJNT MERIDIANEN VAN MIKE MANDL BIJ UITGEVERIJ ANKHHERMES.
DE 12 LEVENSLIJNEN VAN DE ZIEL EN HUN INVLOED
OP JE GEZONDHEID
Auteur: Mike Mandl
Wanneer lichaam en geest in balans zijn, voelen we ons gezond en gelukkig. Vaak
is deze balans echter verstoord, waardoor we allerlei lichamelijke en geestelijke
klachten ervaren. De traditionele Chinese geneeskunde (TCG) beschouwt pijn en
ziekte als signalen dat we uit balans zijn. Een manier waarop vanuit de TCG naar
die balans wordt gekeken, is vanuit het meridiaanprincipe. We hebben twaalf
meridianen. Deze energiebanen staan ieder voor een fundamenteel levensprincipe.
Zo staat de longmeridiaan voor een standvastig ‘ja’ tegen je leven en tegen jezelf, en
de dikkedarmmeridiaan juist voor een krachtig ‘nee’ en voor grenzen leren stellen.
Daarnaast ondersteunen de meridianen onze organen, en zorgen ze ervoor dat de
levensenergie (qi) vrij kan stromen. Zo vormt dit meridiaansysteem een bijzondere
brug tussen lichaam en geest.
Mike Mandl geeft je alle tools in handen om deze principes te onderzoeken, jezelf
beter te leren begrijpen en om met je gezondheid aan de slag te gaan. Je komt steeds
meer in balans, voelt je sterker en kunt deze harmonie moeiteloos vasthouden in je
dagelijks leven.
Mike Mandl beoefent al 30 jaar TCG en Shiatsu en is een van de belangrijkste
drijvende krachten achter Shiatsu in Europa.
Uitgeverij AnkhHermes, www.ankh-hermes.nl
Prijs paperback: 25,- euro (ook verkrijgbaar als e-book)
6 6-2023

BEURS
Massage en Complementair Vakbeurs
Inspiratie, Kennis &
Netwerkkansen
Deze beurs is er voor masseurs, therapeuten, en andere zorgprofessionals in de
natuurlijke gezondheidsbranche. Het focuspunt? De holistische benadering om
gezondheid en welzijn te bevorderen, waarbij complementaire behandelingen
de sleutel vormen tot een algeheel gezonde mind, spirit & body.
Jouw holistisch maatwerk,
een unieke aanpak
De wereld van de natuurlijke
gezondheid is groot en het aanbod
en de mogelijkheden kunnen
best overweldigend zijn! Welke
behandelingen biedt jij aan? Welke
producten zet je in? Hoe ver kun
je gaan en wat is echt van waarde?
Hoe vind je wat het best bij jou past,
zowel als behandelaar als persoon?
Misschien ben je zoekende en wil je je
graag oriënteren of misschien heb je
helemaal gevonden wat voor jou werkt,
maar wil je je expertise vergroten of je
bedrijf naar een nieuwe level tillen. Wat
het ook mag zijn, de beurs is een bron
voor inspiratie en concrete ideeën!
Beleef en oriënteer:
120 deelnemende bedrijven en
diverse lezingen en workshops!
De beurs biedt een ideaal platform
om verschillende methoden en
producten direct te ervaren. Leer
hoe je hydrolaten kunt inzetten bij
FytArom, maak kennis met de Pijn
Reset Methode, experimenteer met
BamboeSage, of ervaar de nieuwste
ASMR hoofdmassage
methode. Zo krijg je een breed scala aan
behandelingen en producten binnen
handbereik.
Profiteer van de vele
beursacties
Ook heerlijk om lekker te shoppen
met aantrekkelijke kortingen op je
favoriete massageproducten en -tools!
Zoals Ingrid verwoordt, 'het is net een
snoepwinkel voor mij!' Van diffusers tot
massagetafels, je vindt het op de beurs.
Speciale aanbieding voor
onze lezers
Mis dit evenement niet en blijf
jezelf ontwikkelen! Onze lezers krijgen
een exclusieve korting van €10 op de
entreeprijs. Gebruik hiervoor de code
MM bij het bestellen van je ticket op
soonerevents.nl. Entreetickets kun je al
bestellen, en vanaf medio januari is
het ook mogelijk om je in te schrijven
voor uiteenlopende workshops en
lezingen. ✤
Deelnemen als bezoeker of
exposant? Bezoek onze website
www.soonerevents.nl voor meer
informatie! Op de hoogte blijven van
het laatste nieuws? Volg dan onze
Massage en Complementair Vakbeurs
Facebook pagina.
6-2023
7

STEP BY STEP
Tekst Lizet van Triet
‘Tijdens een massage worden meer witte bloedcellen
aangemaakt. Die helpen ziekteverwekkers in
je lichaam te bestrijden en zo je immuunsysteem
versterken.’
8 6-2023

Massage
beïnvloedt
het immuunsysteem
“Wil jij het immuunsysteem van je cliënt een boost geven? Adviseer een massage.”
Aan het woord is Elja van Heteren, directeur Sonnevelt opleidingen. Zij geeft aan
dat beide onlosmakelijk aan elkaar verbonden zijn: “Massage en aanraking zijn
een essentieel onderdeel van alle zes de delen van de vitaliteitspiramide (zie
plaatje).” In deze step-by-step vertelt zij daar meer over.
Als brede basis staat
zinvol leven onderaan de
piramide: “Het is voor je
gezondheid belangrijk om
zin te geven aan je leven.
Hoe je dat doet? Bedenk wat je zou doen
als geld en tijd geen rol zouden spelen.
Wat zou jou dan voldoening, energie en
blijdschap geven?” Alle vijf de vakken
erboven zijn van invloed op een zinvol
leven, te weten voeding, beweging,
herstel, positief denken en het sociale
netwerk.
Massage ontspant
Hoe past massage in de bovenste
schijf? Elja: “Eet gezond. Dat is in
deze haastige maatschappij niet
altijd makkelijk. Na een massage is
het eenvoudiger om ontspannen
een maaltijd te verorberen, wat je
gezondheid ten goede komt. Het
is daarnaast helemaal mooi als je
regelmatig met anderen aan tafel zit.
Dan werk je gelijktijdig aan je sociale
netwerk, de vijfde schijf. Eenzaamheid
blijkt net zo schadelijk te zijn als
bijvoorbeeld roken. Wees dat voor
en besteed tijd en energie aan het
opbouwen en bijhouden van een
vriendenkring.”
Beweging
Een ander aspect dat zorgt voor een
gezond immuunsysteem is voldoende
beweging. Tweeënhalf uur matig
intensief bewegen per week zou al
voldoende zijn om hart en bloedvaten
in conditie te houden. Elja: “Ook een
massage activeert de bloedcirculatie en
verbetert de stofwisseling. Vooral door
de combinatie bewegen en masseren
kan het lichaam zich beter ontspannen
en voel je je fitter en energieker.
Daarnaast worden door een massage
meer witte bloedcellen aangemaakt. Zo
help je eveneens het immuunsysteem
te versterken.”
Microbreak
Nederlanders en Belgen bewegen te
weinig. De kwalijke effecten daarvan
zijn regelmatig in het nieuws. Elja: “Je
kunt de schouders van je cliënt die te
lang achter een computer zit masseren
om zo diens pijn te verlichten en
gespannen spieren te ontspannen.
Bewustwording is bovendien van
belang: dat het tijd is voor afwisseling,
een microbreak zoals de oprichter van
de opleiding – de psycholoog Albert
Sonnevelt - in zijn boeken doceert:
even anders zitten, opstaan of ademen
kan daar ook aan bijdragen. Net als
zelfmassage.”
Oxytocine
Zowel massage als beweging helpt
om spanningen los te laten. Hoe dat
werkt? Elja: “Door beide worden onder
De vitaliteitspiramide.
6-2023
9

andere endorfines aangemaakt die de
stresshormonen bestrijden. Daarbij
maakt je lichaam eveneens feelgood
hormonen aan die je vrolijk stemmen.
Uit onderzoek blijkt dat door massage
eveneens het knuffelhormoon
oxytocine wordt aangemaakt wat stress
vermindert en je afweer verbetert.”
Vandaar het advies om regelmatig
grotere of kleinere herstelmomenten in
te plannen.
Positief denken
De bovenste drie schijven van
de vitaliteitspiramide zijn de meer
praktische, maar net als de onderste
drie beïnvloeden ze wel de vitaliteit en
het immuunsysteem. Elja: “Hoe je over
je gezondheid denkt, heeft daar invloed
op. Zo kunnen negatieve gedachten je
zieker maken en positieve denkbeelden
doen het tegenovergestelde.
Een relatief nieuw terrein, de
Focus op de ademhaling ontspant
psychoneuroimmunologie, doet daar
onderzoek naar.” En wat is de relatie
met massage? “Troost en geborgenheid,
door ofwel een behandeling in een
massagepraktijk of door aanraking van
dierbaren, versterkt de gezondheid.”
Ondersteunende relaties
Elja geeft aan dat het voor je
gezondheid van groot belang is om
in verbinding te blijven: “Investeer
dagelijks in de meest favoriete mensen
om je heen. Daarnaast kun je om hulp
vragen, want je moet wel alles zelf
doen maar dat hoeft niet alleen. En
maak een praatje met een collega van
je, net als dat je contact houdt met je
cliënten. Op die manier blijf je zowel
mentaal als sociaal actief.” Stel dat je
bijvoorbeeld wel gezond eet, maar geen
ondersteunende relaties hebt, dan is
het positieve effect van die voedzame
maaltijd minder. ✤
Elja van Heteren,
directeur Sonnevelt
opleidingen
Aanraking en de vijf elementen
In alle zes de stappen van de
vitaliteitspiramide kan massage effect
hebben. Elja: “Afhankelijk van het doel
dat je nastreeft, zijn verschillende
grepen effectief. Het uitgangspunt
van de aanrakingen is dat je door
de manier ervan ruimte maakt voor
de emotie die er op dat moment bij
je cliënt is. Want dan kan die emotie
zich omzetten tot een onderliggende
kwaliteit. Zo kan woede veranderen
in flexibiliteit, verdriet in loslaten,
angst in moed, piekeren in begrip
en schrik in kwetsbaarheid.” Hoe zit
het met de vijf elementen uit de
Traditionele Chinese Geneeswijze die
erbij horen? “Het blijkt dat alles in deze
vijf elementen verdeeld kan worden,
ook een massage-aanraking. Zo
gaat het bij het element aarde om
stevigheid, bij metaal om helderheid,
bij water om stabiliteit bij hout om
dynamiek en bij vuur om sensitiviteit.
In een behandeling leg je, afhankelijk
van de situatie, extra nadruk op een
daarvan. Als je bijvoorbeeld merkt
dat de ademhaling extra aandacht
nodig heeft, dan focus jij je meer
daarop en beweeg je als masserend
met de ademhaling mee. En als je
het element aarde wilt benadrukken,
dan zullen jouw handgrepen vooral
ritmisch en stevig zijn.” Naast dat
de technieken verschillen, kun je
vervolgens kiezen of je ook de bij dat
element behorende meridianen
meeneemt. Of je kunt buikzones
volgens de vijf elementenleer
behandelen. Elja: “Uiteraard richt jij
je op die gebieden waar je cliënt
last van heeft. Op die manier kun je
bijdragen aan het herstel van het
immuunsysteem en de vitaliteit.”
Lezersactie
Sonnevelt heeft een ruim studieaanbod
van opleidingen en trainingen
op het gebied van vitaliteit en
gezonde leefstijl en is al tien keer op
rij verkozen tot de beste opleider
op het gebied van vitaliteit en een
gezonde leefstijl. Speciaal voor de
abonnees van Massage Magazine
biedt Sonnevelt een korting aan van €
250,- voor een opleiding of incompany
traject. Vul daarvoor de code
Massagemagazine2024 in bij het
inschrijven op: sonneveltopleidingen.
nl/lezersaanbieding-massagemagazine.
Eenzaamheid is schadelijk voor je gezondheid.
Wees dat voor en besteed tijd en energie aan het opbouwen en
bijhouden van een vriendenkring.
Zowel door massage als door beweging kan
het lichaam zich beter ontspannen.
10 6-2023

INTERVIEW
“De nieuwe generatie ziet
andere dingen dan ik”
Ton Beljon draagt Chi Natural Life volgend jaar over aan zijn zoons
Stabiliteit is het woord dat Chi Natural Life kenmerkt in het 45-jarige bestaan. Stabiliteit in kwaliteit, pure
ingrediënten en hun visie op kracht van de natuur. Sinds eind jaren negentig leidde Ton Beljon als pater familias
het bedrijf op een sociale en betrokken manier. Volgend jaar treedt hij officieel af als directeur en nemen zijn
twee zoons het over. De Beauty Professional vertrok daarom naar Breda voor een gesprek met de drie heren.
6-2023
11

Chi Essential Cosmetics
Naast de aromatherapie lanceerde het bedrijf ruim
15 jaar geleden een eigen lijn voor professionals:
Chi Essential Cosmetics. Waar de aromatische
producten ook in de bredere markt van drogisten,
reformhuizen en apothekers te koop zijn, worden
deze producten en behandelingen exclusief
geleverd aan beauty professionals. “Deze lijn is
ook niet online te verkrijgen of via onze site. Wij
kiezen bewust voor het traditionele model van
professionals opleiden en enkel hen onze producten
laten toepassen in behandelingen en verkopen,
opdat het beste uit de prWWoducten wordt
gehaald”, leggen de heren uit. Het sluit perfect
aan bij de sterke loyaliteit en partnerschap die ze
aangaan met de professionals in de beautymarkt.
Er is geen beauty professional
die ze niet kent. Of je nu in
je salon de etherische oliën
van Chi Natural Life ergens
hebt staan en gebruikt of
niet - je herkent zeker de heerlijke
geuren die je tijdens de beautybeurzen
altijd even naar de stand lokken.
Wanden vol met de lekkerste aroma's,
de tools om deze te verspreiden en een
duurzame ingrediëntenlijst die al sinds
de oprichting in 1979 pure kwaliteit
toont. Ton Beljon zwaaide er de
afgelopen 25 jaar de scepter en breidde
het bedrijf uit naar de diverse Chi
Natural Life lijnen van aromatherapie,
natural cosmetics en supplementen.
In 2024 zal hij zoals hij zelf schetst
’directeurtje af’ zijn en draagt hij het
directeurschap over aan zijn twee
zoons: Kai en Sico.
Ton: ‘Je moet die nieuwe
generatie ook dingen op
hun manier laten doen’
De zoons werden al respectievelijk
Director Operations en Director
Commerce om gedrieën de koers uit
te zetten voor de komende jaren. “Je
moet die nieuwe generatie ook dingen
op hun manier laten doen. Zij zien
andere dingen dan ik, dingen die nu
nodig zijn in de markt”, beseft Ton in
vol vertrouwen. Tegelijkertijd zien Kai
en Sico dat de ervaring van hun vader
onveranderd waardevol is voor het
bedrijf. Dat klinkt als heel goede balans.
“Klopt, dat is het ook. Natuurlijk zijn
we het onderling soms niet met elkaar
eens. En juist omdat je familie bent,
kan het er ook dan best hard aan toe
gaan. We durven elkaar de waarheid te
zeggen, maar we komen er ook altijd
samen weer uit”, beaamt Sico.
Opgegroeid tussen de geuren
Het ‘zoontje van de baas’ zijn, heeft
voor de zoons ook nooit betekent dat ze
de kantjes er wel vanaf konden lopen.
“Het is eerder andersom. Net als bij het
voetballen vroeger (waar vader Beljon
jarenlang bevlogen trainer was, red.)
waar hij nog strenger was voor ons dan
12
6-2023

Kai: ‘Wanneer een boer zich
geen Bio certificering kan
permitteren door hoge
kosten, maar wel volledig
natuurlijk werkt en de beste
kwaliteit heeft, kiezen
we daarvoor’
voor de rest”, lachen de broers. “Het is
ook leuker om gewoon gewaardeerd
te worden voor wie je zelf bent en wat
je kan, dan omdat je ‘zoon van’ bent”.
Toen ik na mijn studie Commerciële
Economie startte in de buitendienst
van het bedrijf, stelde ik mezelf gewoon
voor als Sico, zonder de - van ons merk
- welbekende achternaam. Veel klanten
begrepen pas veel later dat ik de zoon
van Ton ben”, herinnert Sico zich.
De twee zoons zijn van jongs af aan
opgegroeid in het Bredase bedrijf,
zeker omdat moeder er in de afgelopen
25 jaar eveneens werkte. “In de
schoolvakanties gingen we gewoon
mee naar het werk. Dan kregen we
klusjes van prullenbakken legen tot
helpen in het magazijn”, vertelt Kai.
Toch was het geen uitgestippeld pad dat
ze beiden in het bedrijf zouden stappen.
Maar na hun studies - beiden kozen ze
voor Commerciële Economie - kwamen
ze beiden toch naar volle tevredenheid
in het familiebedrijf terecht.
Ruim veertig jaar voor
de troepen uit
Voor de komende 25 jaar met
de twee zoons aan het roer, hoeft
de beauty branche geen grote
veranderingen te verwachten. “We
zitten op een zorgvuldig uitgekozen
pad, waar we allemaal achter staan.
Dat pad blijven we volgen. Natuurlijk
kijken we naar ontwikkelingen in de
markt, technologieën en wetenschap.
Wanneer die ontwikkelingen aansluiten
op onze eigen waarden en visies, dan
kijken we wat we er mee kunnen. Maar
we hoeven niet mee in een trend,
omdat het een trend is”, schetst Sico.
De trotse blik van zijn vader is niet
te ontkennen en tegelijkertijd haalt
het ook een verschil in visie aan dat
er eerder ontstond tussen de heren.
Ton: “Vroeger keken we helemaal niet
zo fanatiek naar de andere merken
in de markt en trends. Gewoon het
allerbeste product maken, dat verhaal
goed uitleggen en daar vertrouwen
in hebben. Je eigen waarden volgen,
ook wanneer dat je product duurder
maakt dan een ander. De beste kwaliteit
en een beter resultaat zijn altijd de
uitgangspunten”.
De nieuwe generatie heeft echter veel
meer te maken met ‘copy cats’, juist
omdat het bedrijf ver voor de troepen
uitliep. De producten van Chi Natural
Life sluiten vanuit hun essentie aan
op huidige trends en marktwensen
als groen, bio, vegan, volledig vrij van
micro plastics en het gebruik van
natuurlijke ingrediënten. “Ons merk
bestaat sinds 1979 en heeft nog nooit
iets anders gebruikt dan natuurlijke
producten. Wij werken al jaren met de
beste argan olie die we zelf selecteren.
Wanneer er nu op de synthetische
shampoo in de supermarkt ook heel
groot ‘met arganolie’ op staat, zul je
toch méér moeten uitleggen wat het
verschil is in kwaliteit en samenstelling,
in plaats van alleen het effect van het
ingrediënt”, zien de zonen. “Merken
mogen claimen: met 100% natuurlijke
ingrediënten! Terwijl er in de formule
bijvoorbeeld maar 2 ingredienten zitten
die natuurlijk zijn en dat maar 1% van
de totaalformule is.”
Merkwaarden vs. marketing
Er is en komt dan ook meer aandacht
voor het marketingverhaal achter
de producten, de ingrediënten en
het bedrijf. Waarom Chi juist kiest
voor die ene lavendelsoort uit een
bepaalde streek. “En ook daarbij
gaat kwaliteit en een goede omgang
met de natuur boven alles. Wanneer
een boer zich geen Bio certificering
kan permitteren door hoge kosten,
maar wel volledig natuurlijk werkt
en de beste kwaliteit heeft, kiezen
we daarvoor”, benadrukt Kai. Zo is
marketing een onderdeel van het
merk, maar niet leidend. “Wij kunnen
van een deel van onze producten
bijvoorbeeld niet zeggen dat het vegan
is, omdat er bijenwas in verwerkt
is. Maar wel op een verantwoorde
manier verkregen en van de beste
kwaliteit. Wij vinden dat de voordelen
van het ingrediënt dan groter zijn dan
de marketingwaarde om het vegan
predicaat erop te kunnen plakken”, legt
Ton uit. Zeker in het beseft dat veel
vegan verzorgingsproducten juist veel
synthetische alternatieven gebruiken,
is dat de logische keuze voor het bedrijf.
De belangrijkste claim is en blijft de
100% natuurlijke grondstoffen voor de
producten die ze ontwikkelen. Het geeft
het stabiele vertrouwen dat Chi ook in
de volgende 25 jaar verbonden blijft
met de natuur. ✤
Sico: ‘Juist omdat je
familie bent, kan
het er ook dan best
hard aan toe gaan.
We durven elkaar de
waarheid te zeggen,
maar we komen er
ook altijd samen
weer uit’
6-2023
13

Babette Melsen-Zijlmans:
‘Het is mijn missie
anderen te inspireren’
Ondanks corona zijn er mensen die er de afgelopen periode bewust voor kozen
om masseur te worden. Ze zijn gegrepen door het vak en vast van plan om een
succesvolle massagepraktijk op te zetten. In Massage Magazine iedere editie een
portret van een ambitieuze, startende masseur. Deze maand Babette
Melsen-Zijlmans, eigenaar van Massagepraktijk Pure Bliss in Waspik.
TALENT
Tekst Saskia Petit
Foto’s: Babette Melsen-Zijlmans,
Wanneer ben
je gestart en
wat voor soort
praktijk heb je?
“Begin 2022 ben ik
gestart met de opleiding Masseur
bij Esoterra. Gedurende deze
opleiding ben ik begonnen met
het masseren van familieleden en
vrienden. Perfectionistisch als ik
ben, wilde ik graag alles op orde
hebben voordat ik mijn bedrijf echt
zou gaan inschrijven bij de Kamer
van Koophandel. Dat is niet te doen,
want altijd is een nieuwe ‘beer op de
weg’ te vinden om de inschrijving
vooruit te schuiven. In november
vorig jaar heb ik eindelijk de knoop
doorgehakt en ben ik naar de Kamer
van Koophandel gegaan met een naam
en logo. Op 22 november 2022 ben ik
officieel gestart met Massagepraktijk
Pure Bliss. Het is een praktijk waar
mensen terecht kunnen voor een
heerlijke ontspanningsmassage
(inclusief zwangeren), maar ook
voor een klachtgerichte massage.
Daarnaast verzorg ik stoelmassages bij
bedrijven en masseer ik meervoudig
gehandicapte kinderen op locatie.
Bij deze massages bied ik goede
service: mijn cliënten krijgen altijd een
bloemetje, flesje water en ik gebruik
zachte handdoeken, waarmee ik een
luxueuze uitstraling creëer. Ik sta
bekend om mijn onvervalste aandacht,
verbinding, rust, nét dat beetje extra.”
Wanneer wist je dat je masseur
wilden worden? “Daar is stiekem een
heel proces aan vooraf gegaan. Ik heb
jarenlang een baan gehad als jurist.
In het begin van mijn carrière stond
ik werknemers bij, later werden dat
werkgevers. Als bedrijfsjurist bij een
Massagepraktijk Pure Bliss bestaat sinds november vorig jaar.
advocatenkantoor had ik een geweldige
baan, leuke collega’s en ik verdiende
goed. Ook thuis alles goed op orde.
Een hele lieve, leuke man, schatten
van dochters, mooi huis. Wat kun je je
nog meer wensen? Nou… een goede
gezondheid. Ik werd helaas twee keer
erg ziek. Van een burn-out naar een
depressie. Met als gevolg een opname
bij de ggz en vervolgens een lange weg
van herstel met vele therapieën. Mijn
tweede ziekteperiode was mijn wakeup
call. Het moest anders. Ik wilde echt
niet nog een keer zo ziek worden. Ik
moest de leiding weer terugpakken
over mijn eigen leven. Ik bleek een
hoogsensitief persoon te zijn en heb
met de hulp van een coach daar een
positieve draai aan gegeven. Ik kreeg
de kracht om het roer om te gooien
en juist gebruik te maken van mijn
hoogsensitiviteit. Een mooie kans om
anderen meer met mijn handen en
minder met mijn hoofd te gaan helpen.
Na zelf een massage te hebben gehad,
viel alles opeens op zijn plek; dit is wat
ik ook wil doen! Heerlijke vibe en blije
mensen ‘maken’. Tijdens de studie bleek
inderdaad dat dit de juiste keuze is. Ik
Babette behandelt zowel voor
de ontspanning als klachtgericht.
vind het leuk om te doen en er is zoveel
aandacht voor ‘het goed in je vel zitten’.”
Welke massageopleiding(en) heb je
gevolgd? “Toen ik besloot opnieuw
te beginnen, wilde ik dat wel meteen
goed doen. Ik wilde mensen masseren
en ben daarom de opleiding tot
Massagetherapeut gaan volgen bij
Esoterra, met daarin onder andere
Aromatherapie, Holistic Pulsing, Deep
Tissue-, Chakra-, Mindfulnessmassage,
Fascia release en massage bij kanker.
Volgend jaar start ik met het laatste
jaar van deze driejarige opleiding
en hoop ik mijn diploma te behalen.
Inmiddels heb ik wel de opleiding
Medische Basiskennis en de cursussen
voor Zwangerschapsmassage en
Stoelmassage practitioner behaald.”
Wat vind je het leukste aan dit
vak? “Het is mijn missie anderen te
inspireren. Dat andere mensen mogen
14 6-2023

ervaren dat ook zij meer ontspannen
en gelukkiger door het leven kunnen
gaan. Dat het leven moeitelozer kan
zijn. Ben je zelf relaxter en vrolijker, dan
straal je dat uit naar anderen. Kijk maar
eens wat een simpele glimlach naar
een ander doet; voor de ander én voor
jezelf. En die glimlach zie ik heel vaak
als cliënten bij mij de praktijk verlaten.”
‘Ik probeer meer met de dag en
in het moment te leven’
Hoe werk jij met cliënten op hun
immuunsysteem? “Cliënten vullen als
ze voor de eerste keer bij mij komen,
vooraf een intakeformulier in. Ook als
ze voor een ontspanningsmassage
komen. Tijdens het bespreken van
dit intakeformulier komt naar voren
in hoeverre iemand zelf, bewust of
onbewust, bezig is met zijn of haar
immuunsysteem. Het gegeven dat
iemand een massage ondergaat levert
overigens al een goede bijdrage aan
het immuunsysteem. De massage kan
namelijk bijdragen aan onder andere
het verlagen van het stresshormoon
cortisol en het verhogen van de aanmaak
van witte bloedcellen. Hierdoor kan het
immuunsysteem z’n werk blijven doen
en wordt de kans om ziek te worden
verkleind. Komt een cliënt bij mij met
een klachtgerichte vraag of heeft diegene
een auto-immuunziekte, dan informeer
ik ze daarnaast over de impact die de
gezondheid of juist ongezondheid
van de darmen op het hele gestel kan
hebben. In ons gezin hebben wij dat
aan den lijve ondervonden en zorgen
voor je immuunsysteem is dan ook iets
waar wij dagelijks mee bezig zijn. Als
cliënten ervoor openstaan probeer ik ze
te inspireren aan de hand van onze eigen
ervaringen.”
Wat zijn je ambities? Ik ben altijd
iemand geweest die boordevol
ambities zat, maar ben daar heel hard
van terug gekomen. Ik ging over mijn
eigen grenzen en dat heeft mij heel
wat kruim gekost. Het is goed om een
doel voor ogen te houden, maar ik
probeer nu wel meer met de dag en in
het moment te leven. Doen wat goed
voelt. Natuurlijk wil ik heel graag mijn
goed lopende bedrijf laten groeien en
probeer ik geregeld wat nieuws. Zo
ben ik nu aan het onderzoeken hoe ik
meer mensen kan helpen, maar toch de
persoonlijke aandacht en mijn kracht
kan waarborgen naar mijn cliënten toe
én mijn eigen grenzen kan bewaken. Ik
zie stilstand als achteruitgang. Maar vele
jaren vooruitplannen doe ik niet meer.”
Babette Melsen-Zijlmans, eigenaar van Massagepraktijk Pure Bliss in Waspik.
Wat is je beste tip voor aanstormend
talent? “Blijf bij jezelf. Doe wat je leuk
vindt, wat je intrinsiek drijft en heb
vertrouwen in jezelf, dan komt het wel
goed!” ✤
6-2023
15

Opleiding in beeld
Adem massage
De meeste mensen gebruiken maar een gedeelte van hun longcapaciteit omdat zij de ademhaling
hoog in de borst hebben vastgezet. De organen en spieren krijgen daardoor onvoldoende zuurstof om
hun werk goed te kunnen doen. Aanhoudend oppervlakkig ademen kan zich uiten in allerlei klachten.
Sanne Theben-Terville is docent van de opleiding Adem Massage bij MOOD Massage.
16 6-2023

OPLEIDING
Tekst Saskia Petit
Waarom is
ademhaling
zo belangrijk
en wat kan de
masseur ermee?
“Adem is leven! Iedere keer als we
inademen wordt ons lichaam voorzien
van zuurstofrijke lucht, dit zet ons
systeem aan. Maar het uitademen
van koolzuurgas is net zo belangrijk.
Door bewust te ademen, ademen we
levensenergie en levenskracht
in. Inademen is levenskracht.
Uitademen is loslaten. In een massage
gaan masseur en cliënt altijd een
uitwisseling met elkaar aan. Voor de
masseur is de ademhaling een bron
van informatie, zowel op fysiek, als
op holistisch en energetisch vlak. Een
hoge ademhaling geeft aan ons lichaam
het signaal dat we niet veilig zijn, wat
onmiddellijk leidt tot een verhoogde
spierspanning in het lichaam. Dit komt
door een verstoorde gaswisseling
van zuurstof en koolzuurgas en
met de adem (in balans) kunnen
we dit herstellen - zelfs op langere
termijn. De ademhaling is dan dus
het eerste waar je aandacht aan kan
besteden tijdens een behandeling
ter ontspanning, omdat deze direct
verbonden is met het zenuwstelsel en
wanneer iemand ontspannen op de
tafel ligt, is het halve werk al gedaan.
Een ontspannen persoon kan ook veel
beter ontvangen.”
Wat is het doel van een Adem
massage? “Het doel van een massage
is om het lichaam tot ontspanning
en bewustzijn te brengen. Door het
aspect van beleving weer terug te
brengen, maken we een verbinding
tussen ons mentale, emotionele en
fysieke systeem. Deze verbinding helpt
spanningen te integreren en zorgt
daarmee voor diepe ontspanning
en nieuwe vitaliteit. Door in
de massage bewust te blijven
ademen en uit te nodigen tot een
diepe lichaamsademhaling kunnen
stagnaties en blokkades door de cliënt
opgemerkt, erkend en losgelaten
worden. De ademhaling is de bedding
waarin emoties en opgeslagen trauma’s
kunnen stromen en transformeren.
Tijdens deze cursus leer je meer over
het ademhalingsproces, over de invloed
en de kracht van de adem en de balans
van de adem door alles vooral zelf te
doen en te ervaren. Begin bij jezelf om
te ervaren dat de adem als medicijn
werkt, want pas dan kun je het
doorgeven!
Het is daarna aan de deelnemer hoe
hij/zij deze kennis toe wil passen en
wil laten integreren in de praktijk of
in het werk.”
Wat doet deze massage voor het
immuunsysteem? “Adem je naar
de buik, dan duwt je middenrif, de
parachutevormige spier die de buiken
borstholte scheidt, naar beneden.
Daardoor bewegen de buikorganen
bij voorkeur naar buiten en is er dus
beweging in het buikgebied. Dat is
wenselijk, want dit is simpelweg een
massage voor je buikorganen die
daardoor beter doorbloed raken en
dus beter functioneren. Tegelijkertijd
is de beweging van het middenrif de
pomp van het lymfevatenstelsel, het
reinigingssysteem van het lichaam.
Deze pomp werkt het beste in een
zachte, ontspannen buik waarbij de
adem langzaam gaat en vertraagt.” ✤
‘De ademhaling is de bedding waarin
emoties en opgeslagen trauma’s
kunnen stromen en transformeren’
Sanne Theben
Terville is tijdens
het masseren heel
bewust bezig met
haar ademhaling en
die van haar cliënt.
(Foto: Isla Grossi)
Andel Schoof, eigenaar van
praktijk ANSLESS Moments
in Apeldoorn:
Waarom heb je voor deze opleiding
gekozen? “De bewustwording van
de ademhaling en vooral wat je kunt
bereiken door een goede ademhaling
wordt steeds bekender. Ik wil tijdens
de behandelingen die ik geef hier meer
focus op leggen. Ik koos ervoor om zelf
in de praktijk te ervaren welke soorten
ademhalingen er zijn, en vooral zelf te
kunnen voelen wat dat deed met mijn
lichaam. Om vervolgens in de praktijk
meer onderbouwing te hebben uit
eigen ervaring.”
Wat vond je van de opleiding? “Ik
ben heel enthousiast over de opleiding.
Het biedt zowel theorie als praktijk en
Sanne kan dat vol passie overbrengen.
Voor mij was de praktijk extra bijzonder
door de fases van ademhaling waar
we doorheen zijn gelopen. Ook
werd er goed verteld wat we konden
verwachten, de begeleiding hiervan
was heel prettig. Sanne geeft tijdens de
opleiding veel ruimte en tijd om echt te
doorvoelen wat ademhaling doet.
Op mijn terugweg naar huis zat
ik meteen vol nieuwe ideeën hoe
ik dit zelf zowel privé als in mijn
behandelingen kon gaan toepassen.”
Wat is de meerwaarde van deze
massage voor jouw massagepraktijk?
“Mijn behandelingen
zullen beter worden ontvangen in
een ontspannen staat, dit kan ik nu
door middel van ademhaling sneller
bereiken. Door de theorie geef ik nu
meer druk op de uitademing van mijn
klant, hierdoor kom ik dieper in de
spieren en voelt mijn klant minder
weerstand. Ook start en eindig ik nu
met een ontspannende of activerende
ademhaling. Sanne heeft me bewuster
gemaakt van mijn ademhaling en wat
ik zelf kan doen om mijn werk nog
ontspannender te maken.”
6-2023
17

‘Vooral in de winter zijn gekookte
wintergroenten goed voor je, net als
dat verwarmende kruiden de afweer
kunnen versterken’
18
6-2023

TCM
Tekst Lizet van Triet
Massage bij herstel
“De Traditionele Chinese Geneeswijze (TCM) heeft een eigen visie op de werking
en het herstel van het immuunsysteem en de rol van massage daarbij”, aldus docent en
therapeut Els Matthijssen: “Volgens deze traditie is het innerlijke klimaat van de mens- wat
staat voor lichaam, ziel en geest - verbonden met en wordt het beïnvloed door het
klimaat waarin we leven. Door onder meer kleding en voeding kunnen we ons
daarop aanpassen, zoals met warme kleding in de winter.”
Centraal in de TCM staat
de balans in energieën.
De belangrijkste energie
is Qi, de levensenergie.
Els: “Als die niet verstoord
is, zorgt dat ervoor dat we gezond
en vitaal zijn. Als de stroom van Qi
wél verstoord is, kan dat leiden tot
gezondheidsproblemen. Om dan weer
in evenwicht te komen, werkt de TCM
met vijf pijlers voor gezondheid, te
weten massage, acupunctuur, voeding,
kruidengeneeskunde en beweging.”
Vatbaar?
Hoe komt het dat volgens de TCM
de een vatbaarder is voor ziekte dan
een ander? Els: “Als je geboren wordt
heb je een soort basisenergie – Jing
- die je van je ouders meekrijgt. Die
kun je slechts tot op zekere hoogte
beïnvloeden. Er is nog een vorm van
energie waar je wel invloed op hebt. De
sterkte daarvan vormt het fundament
voor de kracht van het immuunsysteem
en dat is afhankelijk van de
spijsvertering, de voeding, de kracht
van ademhaling en de kwaliteit van
de lucht die je inademt. Door dagelijks
goed te eten wordt deze energie als
het ware gevoed. Daar draagt het goed
functioneren van de maag en milt
aan bij.” Het is gebruikelijk wanneer
je het vanuit de TCM over de organen
hebt om daar een hoofdletter voor
te gebruiken. Dit omdat ze meer, en
een aantal andere, functies hebben
dan wanneer dit beschreven wordt
vanuit een westers regulier perspectief.
Els vervolgt: “Zo zorgt de Maag voor de
eerste vertering en transformeert de
Milt de voeding in bruikbare energie.
Als deze energie stagneert, zal de
afweer minder goed functioneren en
kunnen ziekteverschijnselen optreden.”
Aanval
In de TCM wordt volgens Els niet
gesproken over een virus: “Men
beschouwt wat wij een infectie noemen
als een ‘aanval’ door de elementen wind,
kou, warmte of vocht of droogte. Dat zijn
de externe ziekmakers. Wanneer er een
‘aanval’ van deze ziekteverwekkers is
geweest en deze is afgeslagen, dan zie
je wel dat je cliënt moe is en zijn diens
stem en adem vaak wat zwakker. Dat
laatste komt doordat de aangevallen
longen eveneens essentieel zijn voor de
afweer. Els: “De TCM gaat ervan uit dat
ingeademde lucht ook de Qi voedt. Een
zwakke Longenergie uit zich in een zwak
immuunsysteem. En vice versa.” De TCM
ziet, net als de westerse geneeskunde,
een sterke wisselwerking tussen het
fysieke en het emotionele. Els:
“Wanneer emoties het lichaam
verzwakken, kun je door je lichaam
6-2023
19

‘Met massage kun je vermoeidheid bij
een verminderd immuunsysteem aan pakken’
Voeding
Een van de belangrijkste zaken waarmee
je volgens de TCM de afweer kunt
versterken, is juiste voeding. Els: “Waar die
uit bestaat? Neem een warm gerecht
als ontbijt: sla koude yoghurt over en
kies voor bijvoorbeeld havermout. ”
Een andere optie, waar veel westerse
mensen aan moeten wennen, is het eten
van een warm soepje als ontbijt: “Als je
immuunsysteem ondersteuning nodig
heeft, eet dan minstens twee keer per week
een krachtsoep. Die kan onder andere
gemaakt worden door kippen(botten)
langdurig te koken.” Een andere tip die zij
heeft, is het drinken van warm water - ook
in de zomer. “En zeker in de winter is dat
belangrijk. Neem daarnaast zoveel mogelijk
seizoensgebonden producten, liefst uit
jouw regio. Vooral in de winter zijn gekookte
wintergroenten goed voor je, net als dat
verwarmende kruiden de afweer kunnen
versterken.”
te versterken beter omgaan met die
emoties. Een van de manieren om te
werken aan of de emoties of de afweer,
is het aanbieden van massage en
acupunctuur.”
Massage
Els raadt aan om te starten met
massage om vermoeidheid bij een
verminderd immuunsysteem aan te
pakken: “Dat kan goed helpen, vooral
als de cliënt daarnaast de aangepakte
punten zelf nog dagelijks masseert.”
Tijdens de behandeling gebruikt Els
strijkende en zachte technieken: “Het
is belangrijk om de druk goed af te
stemmen op de energie van de cliënt.
Vaak is de basisenergie verzwakt en je
wilt geen verergering van de klachten.
Dan helpt het als je eerst alleen
ontspannende grepen toepast.” Zij start
met een zachte druk met vlakke handen
op de longmeridiaan (zie foto). Op het
lichaam zitten meerdere punten en
reflexzones waar massage kan helpen
bij het herstel van het immuunsysteem.
Els: “Zo is een belangrijk punt op de
voet de reflexzone van de ring van
Waldeyer (de ringvormige positie
van het lymfeweefsel in de neus- en
keelholte dat betrokken is bij de
afweer van het menselijk lichaam;
red).” Zij pakt dat al drukkend en
draaiend aan. “Ook massage van het
acupunctuurpunt Maag 36, boven aan
de laterale zijde van het onderbeen,
helpt hierbij, net als behandeling van
andere reflexzones op de voet die met
de weerstand te maken hebben. Dat
zijn onder meer die van de thymus,
de bovenste lymfewegen en de dunne
darm.” Tijdens een sessie concentreert
zij zich op het weer laten stromen van
de energie. Met de wiegengreep in een
lemniscaatbeweging en het tenenkapje
sluit zij de massage af. ✤
‘Het doel van je behandeling is om
het immuunsysteem weer gezond en
sterk te maken’
Els Matthijssen heeft meer dan dertig jaar ervaring en zij werkt in haar praktijk Terra Ming
met behulp van klassieke acupunctuur en Chinese voetreflextherapie. Ook geeft ze onder
deze naam diverse trainingen en nascholingen. En daarnaast geeft zij yogalessen. Voor
meer info: www.terraming.nl.
Els is eveneens als docent verbonden aan opleidingsinstituut Total Health. Op de site van
deze opleider vind je een webinar over het immuunsysteem waarin oosterse en westerse
theorie gecombineerd wordt om zo de afweer een boost te geven. Zie: https://www.
totalhealth.eu/index.php?structure_id=a0f765843aca7c83e04d16b6778206ad
20
6-2023

TRIGGERPOINTS
Tekst Saskia Petit
Hanneke is ook docent Triggerpointtherapie.
Triggerpointspecialist Hanneke Heij:
‘Veel onbegrepen klachten
komen voort uit triggerpoints’
Hanneke Heij is eigenaar van massagepraktijk Triggertouch in Bussum en van het
opleidingsinstituut Triggerpointcoach. Ze belandde in de massagebranche omdat
ze al zeven jaar last had van onbegrepen chronische pijnklachten. Uiteindelijk
lukte het haar om pijnvrij te worden door middel van triggerpointtherapie. Ze
verdiepte zich in deze techniek en groeide uit tot dé triggerpointspecialist van
Nederland. We spreken Hanneke over haar werk en gaan ook in op het thema
‘het immuunsysteem’ van deze editie van Massage Magazine.
6-2023
21

Armtechniek triggerpointtherapie.
Oorzaken
Triggerpoints kunnen door verschillende factoren
ontstaan. Hanneke: “Vaak heeft het te maken met
langdurige stress of overbelasting van het lichaam,
bijvoorbeeld door een verkeerde (werk)houding,
herhaaldelijke bewegingen of zware inspanning. Maar
ook te weinig beweging kan leiden tot het ontstaan
van spierknopen. Triggerpoints kunnen voorts het
gevolg zijn van trauma, littekens, vallen, schokken,
botsingen of medische ingrepen. Triggerpoints
spelen bijna altijd ook een rol bij de meer ‘chronische’
aandoeningen zoals bijvoorbeeld RSI/ KANS,
migraine en een whiplash. Heb je veel triggerpoints
in het lichaam, dan heet dat een myofasciaal
pijnsyndroom (MPS). Dit wordt vaak aangezien voor
fibromyalgie.”
Bij Hanneke duurde het een jaar voordat haar
pijnklachten waren verdwenen. Haar lichaam moest
langzaam herstellen en spieren moesten weer
geactiveerd worden. “Als je pijn hebt, ga je je anders
bewegen. Je wordt voorzichtiger, je probeert de
pijn te vermijden waardoor je lichaam verkrampt.
Dit zorgt weer voor klachten en zo beland je in een
vicieuze cirkel. Het kost tijd om daaruit te breken en te
leren hoe je lichaam weer ‘normaal’ moet gebruiken.”
Hanneke Heij is
Psychomotorisch
Therapeut (PMT) en
Integraal Myofasciaal
Therapeut (IMT). Ze
werkte vroeger als accountmanager
bij de gemeente op de afdeling
Economische Zaken toen ze last kreeg
van onverklaarbare pijnklachten.
“Uiteindelijk kon ik daardoor niet meer
werken en zat ik onder de pijnstillers.
Na een jarenlange zoektocht kwam
ik toevallig een boek tegen over
triggerpoints, dat ik ben gaan lezen.
Dit leek zo op mijn eigen verhaal! Na
acht triggerpointbehandelingen en
adviezen over stress, spieren en de
werking van het lichaam heb ik mijn
leefstijl aangepast. Ik wist zo weinig
over de werking van de lichamelijke
systemen en die bewustwording is
mijn redding geweest. Op die manier
ben ik uiteindelijk helemaal pijnvrij
geworden. Vervolgens ben ik zelf alle
triggerpoint-opleidingen gaan volgen
die er maar waren in binnen- en
buitenland. Het fascineerde me zo
enorm, dat ik er alles over wilde weten.
In 2013 werd in mede-eigenaar en
sinds 2016 ben ik volledig eigenaar van
opleidingsinstituut Triggerpointcoach.”
Verkrampte spiervezels
Triggerpointtherapie, ook wel
myofaciale therapie genoemd, is een
manuele behandeltechniek, waarbij
spierknoopjes (triggerpoints) en fascia
in het lichaam worden losgemaakt.
Hanneke: “Een triggerpoint is een
plek in een spier waarvan de vezels
chronisch verkrampt zijn. Druk je op
dit punt, dan voelt de client pijn of een
tintelende sensatie. De pijn of tinteling
kan ook op een andere plek worden
ervaren dan waar de triggerpoint
zit. Dit noemen we afgeleide pijn.
Afgeleide pijn komt bij triggerpoints
veel voor. De kramptoestand in de spier
heeft ook gevolgen in andere delen
van het lichaam. Dit komt doordat
triggerpoints de spier verkorten,
waardoor er meer spanning komt
te staan op de spier zelf en de
naastgelegen gewrichten, zenuwen
en bloedvaten. De kramptoestand
kan pijn, stijfheid, tintelingen, koude
lichaamsdelen, uitstralende pijn
veroorzaken. Helaas kennen veel (para)
medici het belang van triggerpoints
niet.”
Diagnostisch
Om te beoordelen of klachten
veroorzaakt worden door triggerpoints,
is het belangrijk een goede anamnese
af te nemen. Hanneke: “Triggerpoint
is een diagnostische therapie. Bij
langdurige klachten die niet verklaard
kunnen worden, ga je kijken of de
spieren of de fascie mogelijk de
oorzaak kunnen zijn. Je kijkt waardoor
de klacht mogelijk ontstaan is, welke
Behandeling van triggerpoints in de buik.
‘Een triggerpoint is een plek in
een spier waarvan de vezels
verkrampt zijn’
spieren daar verantwoordelijk voor
kunnen zijn en welke rol de fascia
(het communicatienetwerk van
bindweefsel) speelt in het geheel. En
je kijkt naar wat er al eerder gedaan is
en of er mogelijk in standhoudende
factoren zijn.
Dit wordt vaak vergeten, daarom is het
belangrijk dat triggerpointtherapie
bekender raakt bij huisartsen en
andere therapeuten. Veel klachten,
zoals hernia-achtige klachten,
schouderklachten of hielspoor kunnen
22 6-2023

door triggerpoints worden veroorzaakt.
Spieren en fascia geven dan een
pijnsensatie af die lijkt op de klacht.
Als je niet weet dat de myofascia deze
uitstralende sensaties kan geven,
dan wordt een goede diagnose lastig.
Zeker als het gaat om langdurige en
onbegrepen klachten. Wil je de klachten
die deze myofasciale triggerpoints
kunnen veroorzaken herkennen
en deactiveren, dan heb je goede
scholing nodig. Daar zet ik me met
mijn opleidingsinstituut voor in. Hoe
meer mensen bekend zijn met deze
kennis, hoe meer mensen geholpen
kunnen worden. Ik weet hoe het is om
chronische pijn te hebben en geen
goede behandeling te kunnen vinden.
Mensen lopen jaren met klachten rond
terwijl ze, als het gaat om triggerpoints,
goed te behandelen zijn. Als ik toen
geweten had wat ik nu weet, dan
hadden mijn pijnklachten nooit zeven
jaar geduurd.”
Massage
Triggerpointtherapie is zoals gezegd
een manuele therapie, waarbij je
primair zoekt naar de oorzaak van de
klacht door onderzoek en testen en
vervolgens op een langzame manier
de myofascia met verschillende
technieken te masseren en te
behandelen. Hanneke: “Triggerpoints
zijn een soort verstoppingen in de
spiervezels waardoor er plaatselijk
kramp ontstaat. Specifieke triggerpoint-massage
is nodig om ‘afval’ uit
het triggerpoints te masseren en de
vezels te ‘ontspannen’, denk maar
aan een spons die je leeg knijpt. De
massage dient langzaam te gebeuren,
want de spons moet ook de tijd
krijgen om zich weer vol te zuigen met
goede stoffen en zuurstof. Langzame
massage stimuleert het beste de
plaatselijke bloedcirculatie. Zuurstof en
voedingsstoffen kunnen zo weer goed
in de hele spier komen en afvalstoffen
Behandeling van de rug.
worden beter afgevoerd. De spieren
kunnen zich zo herstellen en weer goed
ontspannen. Vervolgens is het dagelijks
stretchen van de spiergroep belangrijk
om de spiervezels weer te laten wennen
aan hun nieuwe rol.”
Ook de fascie heeft een belangrijke
taak. “Onderzoek heeft aangetoond dat
de fascia zelfstandig, net als een spier,
kan ontspannen en samentrekken”,
legt Hanneke uit. “De myofascia speelt
een belangrijke rol in de mobiliteit en
stabiliteit van gewrichten. Als gevolg
van lichamelijk trauma, een slechte
houding of psychische stress kan dit
bindweefsel plaatselijk verstarren,
waardoor de natuurlijke bufferwerking
ervan wordt verstoord. Myofascial
release is erop gericht om met behulp
van verschillende technieken deze
myofascia te laten ontspannen en
in zijn normale structuur terug te
brengen.”
Immuunsysteem
Triggerpoints zijn vaak het gevolg
van langdurige overbelasting en
die overbelasting heeft weer een
grote impact op ons hormonale- en
immuunsysteem. Hanneke: “Wanneer
het immuunsysteem constant onder
druk staat, bijvoorbeeld als gevolg
van veel stress, veel pijn, steeds maar
doorgaan, jezelf geen rust gunnen,
een ongezonde leefstijl (te weinig
beweging, slecht slapen, ongezond
voedingspatroon), word je vatbaarder
voor infecties en ontstekingen. Dat kan
leiden tot het ontstaan van laaggradige
ontstekingen in het lichaam. En we
weten inmiddels dat dit heel slecht is
voor onze gezondheid. Laaggradige
ontstekingen hebben namelijk de
vervelende eigenschap dat je niet direct
in de gaten hebt dat ze er zijn, maar
als het te lang duurt dan steken ze ook
gezond weefsel aan. Deze laaggradige
ontstekingen zitten vooral in je darmen.
Daarom is goede voeding, minder
stress en pijn dus essentieel. Zo zie
je het verband tussen pijnklachten
en lifestyle in jouw praktijk. Gaat een
klacht niet over, kijk dan verder. Als
behandelaar moet je daar dus altijd
alert op zijn en adviezen meegegeven
die een gezonde leefstijl bevorderen.
Dit is een wezenlijk onderdeel van
de behandeling. Je kunt nog zoveel
(triggerpoint)behandelingen geven, de
cliënt zal uiteindelijk zelf aanpassingen
in zijn leven aan moeten brengen. Maar
dan moet hij zich daarvan wel eerst
bewust zijn. Dat is onze taak!” ✤
Hanneke Heij: “Adviezen die een gezonde leefstijl bevorderen zijn
een wezenlijk onderdeel van de massagebehandeling.”
6-2023
23

“Ik heb het nog nooit
gedaan, dus ik denk
dat ik het wel kan”
je door vlieguren en ervaring beter en
beter. Als iemand op je tafel ligt is dat
een kwetsbare situatie en heb je een
grote verantwoordelijkheid. Je moet
weten waar je grenzen liggen en hoe je
dient te handelen in moeilijke situaties.
Ook qua grenzen van je vakgebied.
Massage(therapie) is helend maar je
kunt er niet alles mee oplossen.
Een bekende quote van Pippi
Langkous die het ook weer
goed doet op de socials; “ik
heb het nog nooit gedaan,
dus ik denk dat ik het wel
kan’. Het is natuurlijk een bevrijdende
opmerking voor perfectionisten die
100% zeker willen zijn dat ze iets
compleet beheersen voordat ze het
kunnen. “Gewoon doen en kijken
waar het schip strandt (of niet).” Een
heerlijke onbevangen manier om in
het leven te staan maar het heeft ook
zijn nadelen.
Zo gaat een kennis van mij al meer
dan 20 jaar van de ene cursus naar de
andere opleiding en heeft ze inmiddels
meer diploma’s en certificaten dan
je kunt ophangen. Toch durft ze de
stap naar een echte eigen praktijk
te starten niet te maken. Terwijl ze
wel (ongevraagd) op elk feestje of
bezoek iedereen adviseert, healed en
therapeutisch bijstaat.
Sommige mensen gun je wat meer
luchtigheid. In dit vak zul je naast de
vakinhoudelijke kwaliteiten toch ook
vaak als zelfstandige ondernemer aan
de slag moeten. “Jezelf verkopen” is
voor velen een ware nachtmerrie. Dit
kan ook een groot obstakel zijn bij het
uitbouwen van je praktijk.
Eerst springen…
Mijn adagium was; eerst in het diepe
springen en dan kijken of je weer
boven komt drijven. Later ontdekte
ik dat ik mezelf wel elke keer in
stressvolle situaties bracht met dat in
het diepe springen en dat een beetje
meer mildheid naar mezelf toe ook
prettig is. Want stel je voor dat je zoals
Pippi voor een volle zaal ontdekt of je
wel of niet trompet kan spelen. Wat
als tientallen mensen naar je kijken
en je gaat af? Voor veel mensen is het
tegenover andere mensen blunderen
of afgaan de grootst denkbare
nachtmerrie. Pippi heeft het overigens
nooit zo expliciet gezegd en daar ben ik
blij mee want Pippi is al een heel leven
mijn held en ik heb grootste moeite
met deze uitspraak.
Hoewel deze quote aan de ene kant
uitnodigt om wat losser en minder
perfectionistisch te zijn kan het dus
ook de nodige stress opleveren en in
ons vak voor gevaren zorgen.
Het is maar een papiertje
Iedereen kan op zijn huis het
bordje masseur of massagetherapeut
plaatsen. Het is een vrij beroep, dus het
maakt nogal een verschil of je nu een
2-daagse cursus hebt gevolgd of een
geaccrediteerde meerjarige opleiding.
Nog even los van bij welke opleider
kun je ervan uitgaan dat je met zijn
opleiding veel meer ontwikkeling
en verdieping aangaat. Met een
opleiding duik je een langdurig traject
in met een team van docenten en
medestudenten waar je gedurende
een bepaalde periode je herhaaldelijk
in een proces moet verdiepen. Ik heb
zelf talloze cursussen gevolgd waar ik
aanvankelijk heel enthousiast over was
maar waarvan na enkele dagen niet zo
heel veel meer was blijven hangen.
Sommige mensen vinden behalen
van een diploma slechts ‘een papiertje
halen’ en zien niet waar dat papiertje
voor staat: een onderzoek, leren,
oefenen, mijmeren, verdiepen en je
ontwikkelen.
Vakmanschap is meesterschap
Massage(therapie) is een ambacht
en als cliënt hoop je dat je bij iemand
op de tafel komt die zo’n “papiertje”
heeft en het liefst nog een berg aan
ervaring. Net als bij elk ambacht word
COLUMN
Tekst Stefan
van Rossum
De vraag achter de vraag
Ik zat laatst een podcastserie
te luisteren en merkte dat in elke
uitzending dezelfde vragen werden
gesteld. Dat zou iedereen kunnen
doen, dacht ik, maar de kracht van
de interviewer kwam tevoorschijn bij
de antwoorden die werden gegeven.
Daar hoorde je dat de interviewer
wist waar het over ging en de materie
beheerste en door kon vragen naar
de vraag achter de vraag. In dit vak
komt iedereen met dezelfde spieren
en botten op je tafel liggen. Zelfs
de problematiek kun je denk ik wel
verdelen over een aantal specifieke
levensthema’s. Problemen gaan
meestal over acceptatie, loslaten of
vertrouwen. Toch is het leuke van
dit vak dat elk mens, elk lijf weer zijn
eigen manier van doen heeft en op
zijn/haar/ het eigen manier in het
leven staat.
Just do it
Pippi Langkous kan ons leren
om onbevangen en met een beetje
bravoure jezelf in beweging te brengen
en om niet naast de zijlijn te blijven
staan. “Just do it” zou Nike zeggen of
om met een andere quote te eindigen:
“Het leven is een pittige leraar. Eerst de
toets, dan pas de les!”
In dit vak leer je het vooral door het
te doen. En als je een beetje zelf
evaluerend vermogen hebt kun je
een topper worden en enorm blijven
genieten van je ontwikkeling. En dan
kun je na een tijdje zeggen en voelen:
“Ik doe het, dus ik weet dat ik het kan!” ✤
‘Hoewel deze quote aan de ene kant uitnodigt
om wat losser en minder perfectionistisch te zijn
kan het dus ook de nodige stress opleveren en
in ons vak voor gevaren zorgen’
24 6-2023

SPORTMASSAGE
Tekst Lizet van Triet
Sport, massage en
het belang voor het
immuunsysteem
Sporten en bewegen heeft twee kanten, aldus sportarts professor Frank Backx: “Het kan zowel een positief
áls een negatief effect hebben. Als de conditie van jouw cliënt in balans is, dan versterkt beweging
het immuunsysteem. Het tegenoverstelde is het geval bij een overbelast lichaam, zoals bij koorts.”
De hoogleraar geeft uitleg en deelt zijn visie over de rol van de sportmasseur en – verzorger.
6-2023
25

Ee masseur heeft een
belangrijke signalerende
functie, aldus Frank Backx:
“Zo krijgt de sportverzorger
door gesprekken met de
sporter inzicht in het functioneren van
diens afweer. Ook kan deze deskundige
adviezen geven over hoe de client zelf
kan werken aan een betere weerstand.”
Massage kan daarbij een rol spelen
door ofwel de spieren te ontspannen
ofwel de klant in zijn totaal.
Hockeystick
In zijn lezingen over het effect
van bewegen op het afweersysteem
geeft Frank vaak het voorbeeld van
de hockeystick (zie plaatje): “Op de
verticale as staat de vatbaarheid voor
virussen en op de horizontale as de
hoeveelheid en de intensiteit van
oefening. Je ziet dat hoe harder je
traint, hoe vatbaarder je wordt voor
ziekteverwekkers.” Volgens de sportarts
verschilt dat wel per individu: “Zo zullen
vooral topsporters eerder moeite
hebben om minder te bewegen. Zij
moeten hun prestatievermogen op
peil houden, maar gaan soms daarin
te ver: overprikkeling door te intensief
bewegen vermindert de gunstige
werking die sporten heeft op het
immuunsysteem, zoals bij koorts of
een andere disbalans in het lichaam.
Gelukkig kennen trainers tegenwoordig
beter het belang van voldoende rust na
inspanning.”
Hoeveel inspanning is gezond?
Volgens Frank verhogen reguliere,
middelzware oefeningen de
afweer. Maar hoe ziet dat eruit, dat
middelzware? “Slechts driemaal per
week een half uurtje flink doorfietsen,
bijvoorbeeld, dat stimuleert je
immuunsysteem al, maar dagelijks
matige activiteiten helpen nog
beter daarvoor.” Als je niet of te
weinig beweegt, en de helft van de
Nederlanders zit in die verkeerde
groep, dan vergroot je de kans op
ontstekingen door een verminderde
weerstand. “Maar ook bevorder je
die kans als je te veel doet, zoals bij
topsporters die zich niet helemaal fit
voelen en toch doorgaan omdat ze
‘Trek aan de bel en voorkom
chronische overbelasting
omdat die leidt tot
verminderde immuniteit’
26 6-2023

willen presteren. Het is niet altijd even
makkelijk een juiste balans te vinden.”
Frank vervolgt: “Wist je dat uitputtende
inspanningen een onderdrukking
van het afweersysteem veroorzaken?
Topsporters leren in de loop van de tijd
hun eigen lijf goed kennen en weten
meestal wel hoe zij weer in balans
kunnen komen, hoe ze voldoende rust
en herstel kunnen inbouwen.” Een
massage helpt bij vermoeide spieren,
net als dat het algehele ontspanning
teweeg kan brengen. Daarnaast – en dat
geldt niet alleen voor topsporters – is
een gezonde leefstijl essentieel. Frank:
“Daarin zijn verschillende aspecten
van belang, zoals voldoende slaap. Een
powernap kan uitkomst bieden als
je nachtrust tekortkomt. Net als dat
gezonde voeding van belang is, evenals
niet (of heel weinig) alcohol en genoeg
beweging.”
Ziekteverwekkers
Frank geeft aan dat er drie barrières
zijn voor een ziekteverwekker:
“Allereerst is daar de huid: zijn er
wondjes dan krijgen bacteriën,
schimmels en virussen eerder kans
om naar binnen te gaan. Vandaar
dat hygiëne en een intacte huid
noodzakelijk zijn om te mogen
masseren. Naast de huid maken
de slijmvliezen in je luchtwegen
en darmen deel uit van de fysieke
barrière. De derde belemmering voor
ziekteverwekkers is het maagzuur. Als
deze drie barrières niet goed genoeg
functioneren, gaat je immuunsysteem
aan de slag.” Frank geeft aan dat jij als
behandelaar meerdere signalen in
ogenschouw kunt nemen: “Als je van
jouw cliënt hoort dat deze regelmatig
een blaasontsteking heeft of ontstoken
tandvlees, dan wil dat ook zeggen dat
de afweer verminderd is, net als bij
chronische verkoudheid. Je kunt dan
adviseren rustiger aan te doen, acht
te slaan op een gezonde leefstijl en/of
Prof. dr. Frank Backx is als sportartsmedisch
specialist verbonden
geweest aan het UMC Utrecht,
waar hij werkte als hoogleraar
Klinische Sportgeneeskunde
binnen de afdeling Revalidatie,
Fysiotherapiewetenschap en
Sport en waar hij wetenschappelijk
sportonderzoek uitvoerde. En hij is als
initiatiefnemer, sportarts en medisch
directeur betrokken bij het Artrose
Instituut Nederland.
‘Lachen werkt positief op het immuunsysteem:
het ontspant en je wordt er blijer en gelukkiger van’
voor een nader bloedonderzoek naar
de huisarts te gaan.”
Chronische overbelasting
Frank geeft aan dat bestudering
van de werking en de aanpak van
immuniteit een ingewikkeld proces
is waar gelukkig wel steeds meer
over bekend wordt: “Een chronische
overbelasting kan ontstaan doordat je
cliënt meer van diens lichaam vraagt
dan het aankan.” En slaapgebrek kan,
zeker bij gezinnen met jonge kinderen,
te veel van het afweersysteem vergen
en blijven familieleden elkaar vaak
aansteken.” Daarbij doelt de hoogleraar
op een gezinsinfectie, die meerdere
keren rond kan gaan. Hij ziet dat autoimmuunziekten
tegenwoordig vaker
gediagnostiseerd worden: “De ziekte
van Crohn, een schildklierafwijking,
reuma en psoriasis onderdrukken de
afweer. Dan wordt een gezonde leefstijl
nóg belangrijker. Geef als masseur
advies om te blijven bewegen, want
dat stimuleert de aanmaak van witte
bloedcellen en brengt de antistoffen
op peil. En je cliënt kan meer leren
over het belang van zorg voor het
immuunsysteem door een informatief
filmpje van NPO Kennis (zie Hoe
versterk je je immuunsysteem? | NPO
Kennis).”
Balans
Sporten helpt om te ontspannen.
Dat is belangrijk omdat er balans
nodig is om gezond te blijven. Dan
gaat het om zowel een lichamelijk als
psychisch evenwicht: “En die hebben
ook nog eens invloed op elkaar. Zo zal
iemand die langdurige stress op het
werk ervaart, eerder door die spanning
een verminderde weerstand vertonen
en ziek worden. Daarbij kunnen
lichamelijke klachten ontstaan als
hartkloppingen, een gejaagd gevoel
of een hoge bloeddruk. En piekeren
en slaapproblemen kunnen leiden tot
vermoeidheid en somberheid. Dit kun
jij als masseur signaleren en adviseren
daar wat aan te doen.” Frank benadrukt
het belang van deze signaalfunctie: “De
beroepsgroep heeft een belangrijke
rol in het signaleren van problemen
en kan zo aan de bel trekken, vóórdat
de afweer afbrokkelt en iemand ziek
wordt.”
Heb je nog een laatste tip, Frank?
“Jazeker en dit krijgt eigenlijk te weinig
aandacht. Wist je dat lachen gezond
is? Want het werkt positief op het
immuunsysteem doordat het ontspant
en je wordt er blijer en gelukkiger van.
Een leuke grap en vrolijke momenten
tijdens je behandeling zijn daarom een
mooie aanvulling.”
6-2023
27

De voordelen van
massage met Lavendel
essentiële olie
OLIËN
Tekst Harmen Rijpkema
De essentiële olie van lavendel wordt al eeuwenlang gebruikt
vanwege haar kalmerende en geneeskrachtige eigenschappen.
Wanneer het wordt toegepast tijdens massages, biedt het
verschillende voordelen voor zowel het lichaam als de geest.
Zo kan het helpen bij het
verminderen van stress,
angst en spanning. Studies,
zoals een onderzoek uit 2012
gepubliceerd in het Journal
of Alternative and Complementary
Medicine, tonen aan dat het inhaleren
van lavendelolie tijdens een massage
leidt tot verlaagde stressniveaus en een
verbeterde gemoedstoestand.
Een ander voordeel van lavendelolie
bij massages is de potentiële
verlichting van spierpijn en spanning.
Onderzoek, zoals een studie uit
2015 gepubliceerd in het tijdschrift
Evidence-Based Complementary and
Alternative Medicine, ontdekte dat het
topisch aanbrengen van lavendelolie
tijdens massage kan helpen bij het
verminderen van spierpijn en het
verbeteren van de flexibiliteit. De
ontspannende eigenschappen van
de olie kunnen bijdragen aan het
verminderen van ontstekingen en het
losser maken van gespannen spieren.
Bovendien staat lavendelolie bekend
om zijn vermogen om de slaapkwaliteit
te verbeteren en te helpen bij
slapeloosheid. Een onderzoek uit 2015,
gepubliceerd in het International
Journal of Nursing Practice, toonde aan
dat het gebruik van lavendelolie tijdens
massage resulteerde in een verbeterde
slaapkwaliteit en verhoogde slaapduur
bij deelnemers met slaapproblemen.
Een ander opmerkelijk voordeel
van lavendelolie bij massages
is de mogelijke verlichting van
hoofdpijn en migraine. Studies,
zoals een onderzoek uit 2012 in
European Neurology, suggereren
dat het inhaleren van lavendelolie
tijdens massage kan helpen bij het
verminderen van de frequentie en
intensiteit van hoofdpijn bij patiënten
met migraine. Naast deze voordelen
tonen verschillende onderzoeken aan
dat lavendelolie ook antibacteriële en
ontstekingsremmende eigenschappen
heeft. Het kan worden gebruikt
om de huid te kalmeren, irritatie te
verminderen en zelfs de genezing van
kleine wondjes te bevorderen.
Concluderend biedt lavendel
essentiële olie diverse voordelen bij
gebruik tijdens massages. Wel is het
belangrijk dat de masseur zich goed
laat informeren over de dosering van
de lavendel-olie bij een massageolie. In
het algemeen kiest met bij een full body
massage voor een 1% verdunning (d.w.z.
1 ml Lavendelolie op 100 ml dragerolie,
bijvoorbeeld een mix van jojoba en
amandelolie) aan te raden. Bij een
lokale, deelmassage is het soms zinvol
de dosering iets te verhogen. Of ga voor
een kant en klare massageolie met
échte lavendelolie geproduceerd en
aangeboden door een gerenommeerde
partij. ✤
Ga voor de literatuurlijst naar:
stichtingaromatherapie.nl
‘Wanneer het wordt toegepast tijdens
massages, biedt het verschillende voordelen voor
zowel het lichaam als de geest’
‘Het kan worden gebruikt om de huid te kalmeren, irritatie te verminderen
en zelfs de genezing van kleine wondjes te bevorderen’
6-2023
29

Effectief nee
zeggen voor een
goede balans
In ons vak komen wij het regelmatig tegen. De klant gaat jouw grenzen
opzoeken. Voor sommige klanten kan je een beetje je grenzen opschuiven
en bij anderen moet je heel duidelijk zijn. Het stellen van grenzen en deze
bewaken is van essentieel belang voor je gezondheid en welzijn. Je kan leren
om effectief nee te zeggen en je eigen behoeften op nummer één te zetten.
Door deze vaardigheid te oefenen creëer je een goede balans voor jezelf en
bescherm je je tegen overbelasting.
Frustraties
Veel ondernemers worstelen met
het stellen van grenzen. Vaak zetten
wij liever de klant voorop en komen
onze eigen behoeften als laatste
aan de beurt. Op lange termijn kan
je je hierdoor gefrustreerd voelen,
vermoeid of ervaar je minder
werkplezier. Het is belangrijk om deze
vaardigheid onder de knie te krijgen
en dit probleem te tackelen. Dit kan op
een assertieve en respectvolle manier.
Het zal je meer zelfvertrouwen geven.
Het is begrijpelijk
Het is nog niet zo makkelijk om
tegen iemand nee te zeggen. Het is
dan ook belangrijk om te achterhalen
waarom je ja zegt terwijl je nee voelt.
Vaak komt dit voort uit de angst om
klanten te verliezen, negatieve reacties
te ontvangen of als onprofessioneel
te worden gezien. Daarnaast hebben
we vaak de neiging om onze eigen
behoeften te negeren omdat we
gefocust zijn op het tevreden houden
van anderen. Vaak komt hier je
opvoeding ook om de hoek kijken.
Misschien ben je conflictvermijdend
of ben je niet gewend om je uit te
spreken. Het kan verhelderend werken
als je weet waar je gedrag vandaan
komt. Kijk of dit gedrag je nu nog dient.
Zo niet, bedank dan je oude opvoeding
en ga kijken naar hoe jij sterker zou
willen overkomen.
Nieuwe communicatie
Het ontwikkelen van effectieve
grensstellende vaardigheden begint
met bewustwording en zelfreflectie.
Je mag je eigen behoeften ontdekken
en ze erkennen. Jouw grens aanvoelen
is belangrijk. Dit kan je letterlijk
voelen in je lijf. Als ik mijn cliënten
vraag waar in het lichaam zij een ‘nee’
voelen wordt er vaak het middenrif
aangewezen. Je kan het voelen als
iemand je grens overgaat door
bijvoorbeeld een verkramping in je
maag. Het kan helpen om een hand op
‘Misschien ben je conflictvermijdend of ben je niet gewend
om je uit te spreken. Het kan verhelderend werken als je weet
waar je gedrag vandaan komt’
30 6-2023

COLUMN
Tekst Linda Dool
die plek te leggen terwijl je duidelijk
nee zegt. Oefen het eerst voor de
spiegel, desnoods met je ogen dicht.
Voorbeeld uit de praktijk
Stel je voor dat een klant vraagt om
buiten de reguliere openingstijden
een behandeling te boeken. En je hebt
je net voorgenomen om echt niet
meer in de avonden te gaan werken.
Haal diep adem en maak contact met
jouw ‘nee’. Je kan zelf je hand leggen
op je middenrif. Zo kun je je klant
vriendelijk maar duidelijk uitleggen
dat je je houdt aan de openingstijden
om zelf voldoende rust en herstel te
kunnen krijgen. Bied ze vervolgens een
alternatief aan binnen de beschikbare
‘Als je merkt dat je moeite hebt
met het stellen van grenzen en het
prioriteren van je eigen behoeften,
kan het waardevol zijn om contact
op te nemen met iemand die
je kan begeleiden’
tijden. Er zit dan een kans in dat de
klant gaat sputteren en dreigt om
naar een ander te gaan. Dan kan je je
afvragen of deze klant wel bij jou past
aangezien zij geen respect heeft voor
jouw grenzen. Laat dan de klant los,
zo maak je weer ruimte voor nieuwe
klanten.
De truc
Dat het van belang is om voor jezelf
op te komen, kan je nog wel bedenken.
De truc zit hem in hoe je je behoeften
uit. Als je je grens kan aanvoelen is
het fijn om dit op een krachtige en
respectvolle manier over te brengen.
Op het moment dat je stevig staat kan
je zelfs met kracht een nee fluisteren.
Het gaat erom dat jij in jouw grens
gelooft. Dan wordt het ook eerder door
de ander gevoeld en serieus genomen.
Beetje hulp
Als je merkt dat je moeite hebt
met het stellen van grenzen en het
prioriteren van je eigen behoeften,
kan het waardevol zijn om contact
op te nemen met iemand die je kan
begeleiden. Diegene kan je helpen
bij het ontwikkelen van effectieve
grenzenstellende vaardigheden en
je stap voor stap kan ondersteunen.
Neem vandaag nog de stap om voor
jezelf te zorgen en te leren hoe je je
eigen behoeften op een gezonde en
respectvolle manier kunt uiten. ✤
Warme groet,
Linda Dool
www.lindadool.nl
begeleid HSP met burn-out klachten
Groene Beauty expert
6-2023
31

Gender,
nature of
nurture
Nog niet eens zo heel lang geleden werd ons land geconfronteerd met een
voor de meeste mensen totaal nieuw fenomeen: genderdysfory. Het begrip
gender was voor de meesten al volkomen nieuw, laat staan genderdysforie.
Nu hebben we wel vaker te maken met plotseling opkomende nieuwe golven
in onze maatschappij.
Denk bijvoorbeeld
aan ADHD, daar had
voorheen ook vrijwel
niemand van gehoord
en plotseling werd je
er mee overspoeld. Geldt net zo
voor de plotselinge en onverklaarde
toename van dyslexie en wat te
denken van bekkeninstabiliteit?
Ook andersoortige grillen kwamen
ongevraagd aan ons voorbij. Zo moest
de vrouw bijvoorbeeld en masse plots
haar schaamhaar verwijderen en op
zijn minst kunnen squirten. Nu is
het dan de beurt aan genderdisfory.
Een verschijnsel waar ook masseurs
en massagetherapeuten zich tot te
verhouden hebben.
Nature of nurture
Laten we eens specifieker naar dit
onderwerp kijken door ons gezonde
verstand te gebruiken. De hamvraag in
dit soort kwesties luidt: is het nature
of nurture? Het nurture kamp zegt dat
het ons allemaal aangepraat wordt.
Dat leerkrachten al op basisscholen
onze kinderen hier mee indoctrineren.
(Als dat zo is vind ik dat overigens
verwerpelijk). Het andere kamp zegt
dat het van nature aanwezig is maar
dat het altijd taboe was (net zoals het
met homoseksualiteit is gegaan).
Laten we naar de kern gaan. Ben jij een
vrouw? Kun je je dan voorstellen hoe
het is om man te zijn? Kun je weten
hoe het voelt om een erectie te krijgen?
Kun je weten hoe het is de baard in
de keel te krijgen? Het antwoord luidt:
nee, en dat zul je ook nooit te weten
komen.
Ben jij een man? Kun je je dan
voorstellen hoe het is om vrouw te
zijn? Kun je weten hoe het voelt om te
menstrueren, om in verwachting te
zijn, in de overgang te komen en ga zo
maar door? Zelfde antwoord.
Ik ben een mens
Maar het wordt nog ingewikkelder.
Want wat is eigenlijk ‘jezelf een vrouw
(of een man) voelen’. Mijn dochter
(19) zei: ‘papa ik ben een vrouw maar
hoe weet ik eigenlijk wat en hoe
het is om vrouw te zijn? Het enige
wat ik kan voelen en weten is dat
ik een mens ben, een mens in een
vrouwenlichaam.’ Hier was mijn
dochter mijn leraar. Want naast dat
je niet kunt weten hoe het is om van
een ander geslacht te zijn, hoe kun je
eigenlijk weten wat het is om van je
eigen geslacht te zijn? Wie kan dat je
vertellen? En ervaart niet iedereen dat
anders? Of voelen vier miljard vrouw/
manmensen precies hetzelfde als ze
zeggen: ik voel me een echte vrouw/
man? Lijkt me van niet. Toch?
Ik ging eens om me heen vragen en
kreeg van mannen antwoorden als: ik
voel me man als ik gearmd met mijn
vrouw over straat loop, dan ben ik trots.
Of: mijn vrouw is een stuk kleiner dan
32 6-2023

COLUMN
Tekst Pim Vree
ik, als ik mijn armen om haar heen
sla dan krijg ik het gevoel dat ik haar
bescherm, dat voelt heel mannelijk. Of:
ik voel me man als ik voor een vrouw
de deur open houd. (Vrouwen gaven
soortgelijke antwoorden maar dan
andersom natuurlijk). Deze antwoorden
gaan van nurture uit. Immers,
wat benoemd wordt zijn culturele
eigenschappen die in andere culturen
volstrekt niet als mannelijk dan wel
vrouwelijk ervaren worden. Gezien
deze antwoorden, neig ik nu naar de
kant van het nurture kamp.
2000 jaar polarisatie van man
versus vrouw
We leven in tijden van polarisatie:
links tegen rechts, pro- vaxxers
tegen anti-vaxxers, klimaatontkenners
tegen klimaat-erkenners
en ga zo maar door. In dat licht en
tegen die achtergrond dien je m.i.
genderdysforie te zien. De grootste en
langste polarisatie aller tijden - die
maar niet in haar volle omgang gezien
wil worden - is namelijk met stip die
tussen man en vrouw. Geïnitieerd
door het christendom waarbij Eva uit
de rib van Adam ontstond, waarbij
Eva als het kwaad gezien werd en als
bezit van de man. Hier werden man
en vrouw keihard uit elkaar gedreven.
Een tegennatuurlijk proces dat nu
haar catharsis tegemoet gaat. De wet
van de homeostase laat zich gelden.
Het kantelpunt is bereikt. Want in
dat licht bezien is het niet gek dat
na millennia polarisatie van het
mannelijke en het vrouwelijke, het
resultaat nu is dat er totale verwarring
over ontstaat. Immers, steeds meer
jonge mensen raken in de war over
hun seksuele identiteit. Ik kan me heel
goed voorstellen dat je als jongetje
ter wereld komt met een zachtaardig
niet competitief karakter het vreselijk
vindt, om aan al die regels die manzijn
in de huidige cultuur inhoudt te
moeten voldoen. (Neem bijvoorbeeld
dat akelige trio Genee, van der Gijp en
Derksen, het product van 2000 jaar
polarisatie). Ik kan me voorstellen dat
je dan geen man wil zijn, maar dat
betekent niet dat je dan een vrouw wil
zijn. Simpelweg omdat dat nu eenmaal
niet voor te stellen is. Want je zult nooit
een echt meisje kunnen worden. Je zult
nooit kunnen menstrueren, bevallen
van een kind of een clitoraal orgasme
beleven. En dat geldt omgekeerd ook:
een vrouw zal nooit 100% man worden.
Het laatste woord hierover is nog niet
gezegd. Voordat ik me werkelijk een
mening kan vormen heb ik nog veel uit
te zoeken. Zo stel ik mezelf de vraag:
wanneer voel ik me nu ‘een echte
man’? Ik heb daar nog geen eenduidig
antwoord op. Ik stel de vraag ook
aan jou: wanneer voel jij je een echte
man of vrouw. Graag hoor ik jullie
antwoorden! (antwoord naar Pim,
info@centrumtevree.nl) ✤
Note 1. Interessant? Kijk dan naar
de aflevering op 22 december
jongsleden van De Nieuwe Wereld
waar ik te gast ben en hierover (en
nog veel meer) wordt geïnterviewd.
Note 2. Dit was voor nu mijn laatste
column voor Massage Magazine. Het
is tijd voor vers bloed. Ik heb met veel
plezier voor dit mooie blad columns
geschreven. Ik wens Massage
Magazine en haar lezers dan ook een
mooie toekomst en natuurlijk volle lok
en Seine in 2024!
Pim Vree is al 25 jaar lichaamsgericht
psychotherapeut en is
de ontwikkelaar en eigenaar van
massageopleiding Vreeling deep
tissue. Hij is tevens auteur van drie
boeken: ‘Vreeling, een bijzondere
vorm van deep tissue’, ‘Zijn in Vree’en
‘Zin in Vree’. Vragen en reacties over
deze column kun je mailen naar:
info@centrumtevree.nl.
6-2023
33

Agenda opleidingen 2024:
Cursussen, congressen en
evenementen
Januari
20-Jan Introcursus massage (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
Februari
2-Feb Holistic Massage Course English (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
3-Feb Cursus Stoelmassage Practitioner (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
8-Feb Cursus Energetisch Lichaamswerk (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
9-Feb Cursus Psoas Release II (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
12-Feb Cursus Zwangerschapsmassage (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
14-Feb Cursus Hoofdmassage (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
17-Feb Introcursus Massage (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
19-Feb Cursus Zwangerschapsmassage (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
Maart
1-Mar 3D Fascia Stretching (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
9-Mar Introcursus massage (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
13-Mar Cursus Polyvagaaltheorie (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
16-Mar Cursus Handmassage (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
25-Mar Cursus Indiase Hoofdmassage (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
April
8-Apr Cursus Hoofdmassage (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
13-Apr Cursus Stoelmassage Practioner (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
15-Apr Cursus Hoofdmassage (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
Mei
2-Mei Cursus Psoas Release (Bilthoven) https://www.esoterra.nl/agenda/
22-Mei Cursus Indiase Hoofdmassage (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
Juni
5-Jun Cursus Zwangerschapsmassage (Bilthoven) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
19-Jun Cursus Handmassage (Amsterdam) Esoterra https://www.esoterra.nl/agenda/
Massageolie van de maand
Abrikozenpit
olie
Iedere maand ontwikkelt DeMassageWinkel massageoliën
die ze in de spotlight zetten. Enkel tijdens de uitgelichte
maand kun je deze oliën éénmalig verkrijgen tegen een
voordeligere prijs! Maak gebruik van de kortingscode
MAG-NOVEMBER voor €5 korting vanaf €25 bestelwaarde
Demassage
winkel.com
Zoete
amandelolie
Druivenpit
olie
34 6-2023

Haal alles uit je wellnessen
massagevak
Massage Magazine is hét meest gelezen
vakblad voor massagetherapeuten en
wellness-professionals. Met ons team van
onafhankelijke redacteuren haal je alles uit
je vak. Praktisch én verdiepend.
✤ verbeter je skills met praktische
step by steps
✤ verbreed je kennis over gezondheid
en massages
✤ ontdek de laatste producten en
behandelingen
✤ meer over slim ondernemen
Profiteer nu van 25% korting
Word nu abonnee en profiteer van
maar liefst 25% korting. Ontvang zes
keer per jaar Massage Magazine (en de
online editie) en betaal slechts €59,-
(excl. btw).
AANBIEDING
Deze aanbieding bedraagt in België
€ 69,-(excl. btw, incl. portokosten).
Wilt u graag abonnee worden?
Ga dan snel naar onze website
www.beauty-pro.nl/abonneren
Vul uw gegevens in en u bent direct
abonnee.
P.s. Alle abonnees ontvangen
inloggegevens om ons magazine
ook online te kunnen lezen.
Ik wens u veel leesplezier.
6-2023
35

Extra beleving
tijdens de
massage
Leuk om
cadeau te geven!
De beste selectie uit de natuur! Sinds 1979 chi.nl