13.04.2013 Views

DESATRACA

DESATRACA

DESATRACA

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>DESATRACA</strong><br />

ELADIO VERDE


<strong>DESATRACA</strong><br />

Estampa marinera en un acto, exclusiva de la Compañía<br />

Asturiana de José Manuel Rodríguez, original de:<br />

ELADIO VERDE<br />

Estrenada en el Teatro Dindurra de Gijón, por la Compañía<br />

Asturiana, el día 16 de abril de 1.935 con arreglo al siguiente<br />

reparto y por orden de su aparición en escena.<br />

REPARTO<br />

Gertrudis------------------------------- Nieves Sanchez<br />

Pilu ------------------------------------- Tomás Magdalena<br />

Cefero---------------------------------- Antonio Medio<br />

Belarma-------------------------------- Balbina Berrera<br />

Don Ramón --------------------------- Ignacio Colao<br />

Pachu----------------------------------- José Manuel Rodríguez<br />

Tolete ---------------------------------- Fernando Pañeda<br />

Minervo-------------------------------- José Martínez<br />

Apuntador Maquinista Regidor<br />

Eladio Sanchez Jesús Rúa


• Dos mesas de taberna.<br />

• Ocho banquetas.<br />

GUARDARROPÍA<br />

• Seis botellas de sidra (llenas).<br />

• Varios corchos.<br />

• Una manta.<br />

• Una botella de coñac (con líquido).<br />

• Tres copas.<br />

• Un sacacorchos.<br />

• Tres vasos para sidra.<br />

• Varias botellas de distintas clases.<br />

• Un bombo y llaves para hacer truenos.<br />

Electricista:<br />

• Tulipa corriente.<br />

• Preparar carbones para relámpagos.


ACTO ÚNICO<br />

INTERIOR DE UN CHIGRE DE PESCADORES. EN EL FORO PUERTA<br />

PRACTICABLE QUE DA ENTRADA AL MISMO Y UNA VENTANA CON<br />

CRISTALES DE COLORES. MESAS, TABURETES O BANCOS DE<br />

MADERA. EN LAS LATERALES PUERTAS PRACTICABLES UNAS PARA<br />

LOS RESERVADOS Y OTRAS PARA EL INTERIOR DE LA CASA. LA<br />

ORNAMENTACIÓN DEL CHIGRE CON MOTIVOS MARINEROS:<br />

BARCOS PESQUEROS, CUADROS ALEGÓRICOS, ETC.<br />

EN ESCENA BELARMA Y GERTRUDIS Y EL CORO DE<br />

PARROQUIANOS. MIENTRAS CANTA EL CORO, FUERA SE OYE EL<br />

TEMPORAL, HASTA LA TERMINACIÓN EN QUE ESTE SE HACE MÁS<br />

VIOLENTO.<br />

Coro De la luna el reflejo<br />

brilla en el mar<br />

brilla en el mar.<br />

La neña que yo quiero<br />

¿dónde estará?<br />

¿dónde estará?<br />

Canciones de Cimavilla<br />

hermoso barrio de mis amores<br />

cuna de los gijoneses<br />

son tus mujeres<br />

preciosas flores.<br />

Por ser madre cariñosa<br />

todos te envidian y es mi ilusión<br />

brindarte como tus hijos<br />

los marineros<br />

mi corazón.<br />

En tus orillas, morir quisiera<br />

que en ellas vive la que más quiero.<br />

Si su dulce cariño no consiguiera<br />

no consiguiera<br />

perdida mi esperanza<br />

de pena muero.<br />

Canciones de Cimavilla<br />

hermoso barrio de mis amores<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

1


Acto Único<br />

se sienten de ti orgullosos<br />

tus marineros y pescadores.<br />

Mi admiración<br />

tuya será.<br />

Gertrudis Bueno, bueno... no da-y tantes voces que ya ye tarde y<br />

si vien el municipal va a echame una multa. Tanto<br />

escandalizar pa dos botelles de sidra.<br />

Pilu ¿Qué quies que pidamos? ¿Champán, hom?<br />

Gertrudis ¿Champán? De bolita. ¿Qué vais a pedir vosotros si<br />

haylu que con un porrón de vino está desde las siete de<br />

la mañana hasta que cierro el chigre. Y lo más célebre<br />

ye que sal ajumau.<br />

Pilu ¿No ves que estamos palmaos?<br />

Gertrudis Pues al pasu que vais, va a quedar la mar desierta.<br />

Pilu ¿Quién va a ir con ella con esti tiempu?<br />

Gertrudis Otros fueron seguramente.<br />

Pilu Pues si no entren de arribada en algún lao, con esti<br />

“vendobal” van echar pelu.<br />

Gertrudis Pasarayos algo (MUY INQUIETA) a la lancha de mi tíu...<br />

Pilu ¿Fue Pachu Borrasca a la mar? ¿Probín?<br />

Gertrudis Probín, ¿Por qué?<br />

Pilu Porque de esta va pal tachu.<br />

Gertrudis Madre del alma, yo muero. (POR EL FORO ENTRA<br />

CEFERO VESTIDO DE GUARDIA MUNICIPAL) Cefero,<br />

¿Quién te vistió así?<br />

Cefero Déjame el alma en paz. Ye hoy el primer día que<br />

pongo el uniforme y estoy más acharau... (DEL GRUPO<br />

LE TIRAN CORCHOS) ¿A ver a quién-y pego un toletazu<br />

que-y parto la cabeza? De paisano todes les bromes<br />

que queráis... pero el uniforme hay que respetalu... esi<br />

ye sagráu.<br />

ELADIO VERDE


Pilu Ceferón. Charrán.<br />

Cefero ¿Quién fue esi? ¿A que va pal cuartón?<br />

Gertrudis Déjalos, no ves que son unos neños.<br />

Cefero Pues que compren un chupu. De mí no se ríe nadie.<br />

Gertrudis Bueno, ¿qué quies?<br />

Cefero ¿Cómo te llames?<br />

Gertrudis Come castañes. Después de ser el mi padrín,<br />

¿Olvidósete el nombre que tú mismu me pusiste? No<br />

me extraña de que quieran tomate el pelo.<br />

Cefero Gertrudis, ye una formalidá.<br />

Gertrudis ¿Pa qué ye tanta formalidá?<br />

Cefero Pa echate una multa.<br />

Gertrudis ¿Echame una multa? A ti engañáronte.<br />

Cefero Riñome el cabu porque estaben cantando aquí.<br />

Gertrudis ¿Era yo la que cantaba?<br />

Cefero Eren esos mangantes.<br />

Gertrudis Pues échayos la multa a ellos. ¿Por qué voy a pagala<br />

yo, si no hice nada?<br />

Cefero Ye verdá. Pa mi dea ye que el cabu tiente rabies si no<br />

no se explica.<br />

Gertrudis Dices-y de mi parte al cabu que vaya a bañase. Voy a<br />

date un vasu de vino pa que se te quite el frío.<br />

Cefero Gertrudis, que eso ye quereme hacer faltar al<br />

reglamento de la corporación. De beber no tenemos<br />

orden.<br />

Gertrudis ¿Entós los mengues no podéis beber?<br />

Cefero Mira, no me llames mengue, que entós si que te calco<br />

la multa.<br />

Gertrudis Vas llenar. Bebe y no seas fatu, anda.<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

3


Acto Único<br />

Cefero Bébolo, porque val más un vasu de vino que un<br />

disgustu, que si no...<br />

Pilu Gertrudis, trai un capilé.<br />

Gertrudis No pue ser, ya ye tarde.<br />

Pilu Qué más da. Papámoslu en un boleo.<br />

Gertrudis Como si no. Cuando no pue ser, no pue ser.<br />

Cefero Da-ylu, total que más da.<br />

Gertrudis ¿Eso dizlo el reglamentu?<br />

Cefero Dígolo yo y abasta. Estando de uniforme ye como si te<br />

lo mandase el señor alcalde. Y pon otru pa mí.<br />

Gertrudis Ni pa ti, ni pa él. Luego si echen una multa ¿Quién la<br />

paga?<br />

Cefero Estando yo aquí nadie te echa multa ninguna. No hay<br />

manera de que creáis en la influencia de los<br />

municipales. Así está el mundo.<br />

Gertrudis Bueno, neñinos, a casina que ya te tarde.<br />

Pilu A ver, ¿Cuánto ye?<br />

Gertrudis Ocho botelles y el taquín, cuatro cuarenta.<br />

Pilu Cobra y calla. (AL CORO) Ir saliendo que voy a<br />

provocar a Cefero. (EL CORO LENTAMENTE VA<br />

HACIENDO MUTIS)<br />

Uno A ver si nos escorre.<br />

Pilu Mejor, así llegamos primero a casa.<br />

Gertrudis (A PILU) Toma, doce perres que sobren.<br />

Pilu Está bien. “Ceferón, charrán” (MUTIS RÁPIDO)<br />

Cefero Espera, lingote.<br />

Gertrudis ¿Dónde vas? Estate quietu.<br />

Cefero Si cojo a uno machácolu.<br />

Gertrudis Si te enfades, ye cuando más te tomen el pitu.<br />

ELADIO VERDE


Cefero Pues que anden en bromes.<br />

Gertrudis Toma, voy a date el capilé pa que no ronques tanto.<br />

Cefero Trai pa acá neña. Voy a ir a tomalu al reservao no y<br />

vaya a dar al cabu por asomar les ñarices, ye muy<br />

escamón.<br />

Gertrudis Dios quiera que no yos pase nada.<br />

Belarma (SALE DE CASA) ¿Ya despachaste a la gente?<br />

Gertrudis Haz un momentín. (LLORANDO)<br />

Belarma ¿Por qué llores?<br />

Gertrudis “Ay, hermanina del alma” “Probe de mí” “Qué<br />

remordimientos tendrá pa toa la vida” Él que no quería<br />

ver la mar ni en pintura. Ahora quizás no vuelva más.<br />

Y todo por mi culpa.<br />

Belarma ¿Qué dices?<br />

Gertrudis Belarma, si se afuega yo fui la que lu obligó a<br />

embarcase.<br />

Belarma ¿A quién?<br />

Gertrudis A quien va a ser. A Tolete.<br />

Belarma ¿A Tolete?<br />

Gertrudis Sí. Fue hoy a la mar por primera vez, na más porque y<br />

dije yo, que sólo me casaría con un hombre de mar. El<br />

probín con el mieu que-y tenía al agua, embarcose<br />

hoy... Y mira que tormenta.<br />

Belarma ¿Entós aquello de que iba de viaje fue un pretextu pa<br />

ir a la mar? ¿Que iba a probar sidra, eh?<br />

Gertrudis Claro. Y en lugar de sidra estará probando sal marina,<br />

seguramente.<br />

Belarma Buena la hiciste.<br />

Gertrudis (INQUIETA) ¿Por qué lo dices? ¿Crees que se afogará?<br />

Belarma ¿En qué lancha fue?<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

5


Acto Único<br />

Gertrudis En la de mi tíu Pachu.<br />

Belarma Bueno, no te aceleres. A lo mejor no yos pasa na.<br />

Gertrudis (SUENA FUERA LA TORMENTA) “Jesús”.<br />

Belarma Ave María.<br />

Gertrudis ¿Veslo? Cada vez ye más fuerte el temporal. ¡Probe<br />

Tolete!<br />

Belarma ¿Y el mi Minervo? Si lu cogió esto en la mar, lo que<br />

estará pasando. Que Dios lu ayude.<br />

Gertrudis Eso, que Dios ayude al tu mozu y al mi Tolete que lu<br />

parta un rayu. (FUERTE RELÁMPAGO) Dios mio. Ya lu<br />

partió.<br />

Belarma Ye terrible. No me acuerdo de otra tormenta igual.<br />

Gertrudis Pues de esta vamos a acordanos toda la vida. Cefero,<br />

Cefero.<br />

Cefero (SALIENDO) ¿Qué quies, rapaza? Hola, Belarma.<br />

Belarma Madre, Cefero. Que elegantón.<br />

Cefero Eso pitorréate tú también.<br />

Belarma Siéntate bien el traje.<br />

Cefero Donde hay percha... (A GERTRUDIS) ¿Qué queríes tú?<br />

Gertrudis Preguntate una cosa.<br />

Cefero Venga.<br />

Gertrudis Tú que tanto navegaste, ¿podrá salvase con este<br />

temporal la lancha de mi tíu?<br />

Cefero ¿Por qué no? Seguramente no yos pasará nada...<br />

aunque esti Nordeste nunca trai nada bueno, ¿eh? Pero<br />

la trainera de tu tíu ye muy marinera y él entiéndela<br />

bien. Con el motor y dándo-y bien al timón, puede<br />

entrar de arribada en cualquier sitiu de la costa.<br />

Gertrudis ¿Entós no podrá ir a pique?<br />

ELADIO VERDE


Cefero Eso quien lo sabe, neña. Muches veces al llegar a<br />

tierra, un golpe de mar estrella la embarcación contra<br />

les peñes... pero nádase un pocoñín ¡y en paz!<br />

Gertrudis ¡Tolete de mi alma! ¡No tienes salvación!<br />

Cefero ¿Fue Tolete con ellos?<br />

Gertrudis Si, y lo terrible ye que no sabe nadar.<br />

Cefero ¿Quién mandó a esi pinín metese donde no lu llamen?<br />

Belarma Esta.<br />

Cefero ¿Tú? Pues estate segura que si ocurre algo sálvense<br />

todos menos él.<br />

Gertrudis (EXTREMECIÉNDOSE) ¡Cefero, por Dios!<br />

Cefero No te quepa la menor duda.<br />

Gertrudis ¡Eché pelu!<br />

Belarma No te apures. Ya verás que pronto vienen.<br />

Gertrudis Vendrá, pero hechu rappe. Voy a encender un ciriu a<br />

la Soledad. ¡Santo Tomas, una y no más! Si de esta<br />

non vuelve, no embarca más. (MUTIS)<br />

Belarma Probina, tien un sustu.<br />

Cefero Ya paez que amaina. ¿Necesites algo?<br />

Belarma No, nada. Gracies, Cefero.<br />

Cefero Bueno, pues entonces voy a dar una vueltina pol<br />

distrito a ver si cerraron los portales. Hasta luego,<br />

neña. (MUTIS)<br />

Belarma Hasta luego. Esta rapaza no recogió les botelles. Hasta<br />

que no vuelva Tolete, no hay quien haga carrera de<br />

ella.<br />

(ENTRA EN ESCENA RAMÓN, ARMADOR ACOMODADO)<br />

Ramón ¡Buenas noches, Belarma!<br />

Belarma Hola, don Ramón. ¿Cómo por aquí a estes hores?<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

7


Acto Único<br />

Ramón Ya ves. Bajé al muelle por ver si entraba la pareja y<br />

acabo de recibir un telegrama donde me dice el patrón<br />

que están los barcos en San Esteban.<br />

Belarma Cualquiera contaba con usted tan tarde.<br />

Ramón Tienes razón. Al pasar por aquí vi que estaba abierto y<br />

entré por dos motivos...<br />

Belarma ¿Pueden sabese?<br />

Ramón No es ningún secreto. Y por lo mismo te los voy a<br />

decir. El primero porque me sirvas una copita de<br />

coñac y el segundo, ¿no sabes cuál es?<br />

Belarma Si no se explica...<br />

Ramón Pues el más importante.<br />

Belarma No caigo.<br />

Ramón Que tengo mucho placer en ver a la chigrera más<br />

bonita de...<br />

Belarma Vaya, don Ramón. No empiece con les tonteríes de<br />

siempre.<br />

Ramón No son tonterías, Belarma. Quisiera que por un<br />

momento tú vieses mi corazón, para que supiese lo<br />

que es sufrir. Bien quisiera arrancar este cariño que<br />

me consume... pero es más fuerte que yo. No sabes lo<br />

que daría porque fueses mi mujer. Viviría solamente<br />

para que tuvieses todo lo que desearas... para adorarte.<br />

Belarma Mire, don Ramón. No vaya a pensar que-y digo que<br />

no, por presumir, se que ye verdá todo cuanto me diz.<br />

Usté siempre fue muy buenu pa con nosotros, todo<br />

cuanto tengo ye de usté, esti chigre, la pensión que nos<br />

pasa, les atenciones que tuvo con la enfermedá de mi<br />

padre, al cual no-y faltó nada gracies a usté...<br />

Ramón Todo eso no tiene importancia. ¿Qué iba a hacer yo?<br />

Era mi deber. Tu padre trabajó 40 años en nuestra casa<br />

y es lo menos que yo podía hacer.<br />

ELADIO VERDE


Belarma A pesar de todo, estes son coses que nunca se olviden.<br />

Y por eso siempre-y estaré agradecida.<br />

Ramón Bien me lo pagas, ¡despreciándome!<br />

Belarma No ye eso. ¿Qué quier que haga yo? Usté sabe que<br />

tengo mozu.<br />

Ramón ¿Ese es el único obstáculo?<br />

Belarma El únicu. Si no fuese por eso, aunque no lu quisiese<br />

no-y podría decir que no.<br />

Ramón Entonces serás mi mujer.<br />

Belarma ¿Qué quier decir?<br />

Ramón Que adivinando tus deseos he escrito a Minervo que<br />

continúe pescando en Irlanda con mi pareja, hasta que<br />

yo le avise. Así cuando vuelva nos encontrará casados.<br />

Belarma Hoy tien ganes de broma don Ramón.<br />

Ramón No lo tomes a broma, que es verdad.<br />

Belarma ¿Sería capaz de hacer eso?<br />

Ramón ¿Por qué no? Si te quiero.<br />

Belarma También yo lu quiero a él.<br />

Ramón Pues ya es tarde.<br />

Belarma ¿Por qué?<br />

Ramón Porque bien claro se lo puse en la carta.<br />

Belarma ¿Qué fue lo que puso?<br />

Ramón Que no pensase más en ti, pues ibas a ser mi esposa.<br />

Belarma Don Ramón, si tal hizo, a pesar del respetu que-y<br />

debo, eso ye una acción canalla.<br />

Ramón Todo tiene disculpa cuando se hace por amor. Yo sólo<br />

pretendo tu felicidad.<br />

Belarma ¡Guárdela! ¿Qué pensará él?<br />

Ramón No pienses en ese hombre, que no te quiere.<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

9


Acto Único<br />

Belarma Eso quisiera usté.<br />

Ramón Su contestación a mi carta, bien claro lo dá a entender.<br />

¿Quieres leerla? (LE DA UNA CARTA)<br />

Belarma No me interesa.<br />

Ramón Yo te la leeré. (LEYENDO) “Referente a su casamiento<br />

con la que yo creía mi novia, le deseo que sea muy<br />

feliz, esperando que en lo sucesivo no haga con usted<br />

lo que ahora ha hecho conmigo...” ¿Qué dices a esto?<br />

Belarma Que ahora ni usté ni él.<br />

Ramón Eso no puede ser.<br />

Belarma Ya puede tenerlo por seguro.<br />

Ramón Eso no puede rezar conmigo.<br />

Belarma Con usté primero que con nadie.<br />

Ramón Eres más bonita cuando te enfureces. (SE ACERCA A<br />

ELLA)<br />

Belarma No se acerque que-y doy con una botella. ¡Gertrudis!<br />

¡Tíu! ¡Socorro!<br />

Gertrudis (SALE) Eh, ¿Qué ye aquello? ¿Volvióse llocu?<br />

Ramón No es nada.<br />

Belarma ¡Fuera!<br />

Ramón ¿Me echas de mi casa?<br />

Belarma ¡¡Fuera!!<br />

Ramón Ya hablaremos.<br />

Belarma ¡¡Fuera he dicho!!<br />

Ramón Hasta la vista. (MUTIS)<br />

Gertrudis ¡Ma que ensinvergüenza! Estos vieyos son los peores.<br />

Belarma ¡Canalla! Querer abusar de una porque la ve sola en el<br />

mundo. ¡Qué desgraciada soy!<br />

Gertrudis Y eso que parecía un mansulín.<br />

ELADIO VERDE


Cefero (SALE) ¿Qué eren eses voces? ¿Hubo reyerta?<br />

Gertrudis No. Ye que a Belarma duelen-y les mueles.<br />

Cefero Mal negociu. También yo estoy pasando un mal día de<br />

elles.<br />

Gertrudis Tendrásles picaes.<br />

Cefero No. La que tenía picá fue la mi muyer, que hoy por la<br />

mañana arreóme un tarterazu que me dejó les mueles<br />

de juerga perpetua.<br />

Gertrudis ¿De juerga?<br />

Cefero Como lo oyes. Desde po la mañana les tengo bailando.<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

11<br />

(ENTRAN PACHU Y TOLETE. ESTE ÚLTIMO VIENE<br />

ENVUELTO EN UN COBERTOR, TIRITANDO DE FRÍO)<br />

Pachu Anda, entra y ponte derechu, que pareces un<br />

“gurrión”.<br />

Tolete ¿Cómo quier que esté con lo que pasé?<br />

Gertrudis ¡Gracies a Dios!<br />

Belarma Tíu, ¿Paso-y algo?<br />

Pachu (POR TOLETE) ¡Al que-y pasó algo fue a esti! ¿No ye<br />

verdá, chiquéte?<br />

Tolete ¿Quier dejame en paz, hom?<br />

Gertrudis Toletín, ¿amoríes?<br />

Tolete Tú ya pues buscar pa mozu a un marineru... que<br />

conmigo ¡fua!<br />

Belarma ¿Hubo novedad?<br />

Pachu Ninguna. Quitando a esti que-y entró una “sede” que<br />

por na acaba la salmoria. Eso que fue un gallu. Si no<br />

ye por él, palmamos.<br />

Gertrudis ¿Cómo?<br />

Pachu Como lo oyes.<br />

Gertrudis ¿Entós qué hizo?


Acto Único<br />

Pachu Ye un artista. En medio del temporal, estábamos un<br />

poco apuraos. Yo col timón procuraba que la trainera<br />

no llevase bandazos con los golpes de mar. De pronto<br />

veo venir un cachón, enorme, terrible... y al ir a hacer<br />

una virada pa safame de él, esti se conoz que se<br />

asustó. Yo no se como fue. El casu ye que se garró al<br />

timón, el cachón garronos de lleno y cuando me fui a<br />

dar cuenta... la lancha había marchao.<br />

Belarma ¿A dónde?<br />

Pachu A dar una vueltina. Estaba encima de les peñas muerta<br />

de risa. Yo empecé a nadar y vi a esti patuxando al mi<br />

lao y grité: “Tolete, no bebas tanto que te va hacer<br />

dañu”, y él glu, glu, glu... eche-y una mano, y aquí<br />

estamos.<br />

Gertrudis Tómelo a risa, pero él salvólos a toos.<br />

Pachu Home, si, salvónos a todos y a los calafates que<br />

estaban viéndonos desde la boca el muelle.<br />

Tolete ¿A los calafates por qué, hom?<br />

Pachu Porque con lo que me van a cobrar por arreglar la<br />

lancha, salven el añu. ¿Tenéis la cocina encesa?<br />

Belarma Si, ¿qué quier?<br />

Pachu Metéi a esti en el horno a ver si se espurre.<br />

Gertrudis Ven, Toletín.<br />

Pachu Espabila, hombre, espabila.<br />

Tolete (A PACHU) Como seque de esta, usté no me embarca<br />

más. (MUTIS CON GERTRUDIS)<br />

Pachu Anda a secate que paeces una “pioya” ¡Madre, Cefero!<br />

¿Estás ahí? ¡Qué curru! No te había visto vestíu de<br />

“mengue” hasta ahora.<br />

Cefero Mira Pachu, eso de “mengue” poco a poco ¿eh?<br />

Pachu ¿Parezte mal, hom?<br />

Cefero Debes de respetame, soy una autoridad.<br />

ELADIO VERDE


Pachu ¡Qué digas tú eso! Tantes veces como nos llevaron los<br />

municipales al Cuartón por deciyos con la juma<br />

¡Agua, “mengue”!<br />

Cefero Eren otros tiempos.<br />

Pachu ¿Otros tiempos de qué, hom? ¡Si la última vez haz un<br />

mes que fuimos!<br />

Cefero Tienes razón, Pachu. Fíjate lo que son les coses. Ahora<br />

que soy guardia y entro y salgo en la Inspección como<br />

cuentu risa, pásame una cosa muy célebre. Cuando<br />

voy allá, en lugar de entrar como todos en el despachu<br />

del inspector a dar la novedad, enfílome pal calabozu.<br />

Pachu Como cuando ibes presu.<br />

Cefero Igual. Y cuando me dicen: “Cefero, ¿dónde va?”<br />

Dame una cosa como si estuviese durmiendo y me<br />

despertasen... mírome y veome vestidu así y no lo<br />

creo. Home, hoy po la mañana antes de ir, tomé unes<br />

copines de caña y paez que no me habíen sentao bien.<br />

Cuando entro pa allá y dizme un cabu “A ver. La<br />

novedá” ¿Qué novedá? Si supiere quien fue el babayu<br />

que me vistió de “mengue”.<br />

Pachu ¿Qué te dijeron?<br />

Cefero ¡Hubieron matame! ¡Qué mal yos pareció! Entonces<br />

dime cuenta que todo está cambiao.<br />

Pachu ¿Por qué?<br />

Cefero Porque antes, cuando los llamábamos eso metíenos en<br />

Cuartón y allí por llamalos “mengues” queríen echame<br />

fuera...<br />

Pachu Así son les coses, bobu. Belarme, damos una botella<br />

vino pa los dos. Esti “mengue” debe de tener sed.<br />

Cefero Pachu, ¿quies mamales?<br />

Pachu No seas mal tomáu. ¿Quies más que te llame<br />

Fañequina?<br />

Cefero ¡Pachu! ¡No vayas enredala!<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

13


Acto Único<br />

Pachu ¿A lo mejor yes capaz de querer llevame al Cuartón?<br />

Cefero Si sigues así, vas pero de cabeza.<br />

Pachu ¿A que no? ¡Fañequina!<br />

Cefero ¡¡Pachu!!<br />

Pachu Mocipal. Anda llévame, sió “mengue”.<br />

Cefero Aunque no sea por mí, respeta el traje.<br />

Pachu Que choyu garraste, ¡picachón!<br />

Cefero Aquí hay que tomar una determinación. ¿Cómo te<br />

llames, Pachu?<br />

Pachu ¿Pa qué saques la libreta? ¿Pa echame una multa?<br />

Guárdala en bolsu... eso llévenlo los que saben<br />

escribir. Yo lo único que puedo hacer ye gastar el duru<br />

de la multa en vino ¿Quies?<br />

Cefero Pues a gastalu ahora mismo.<br />

Pachu Está bien. Sin querer ya hables como el alcalde. Ahí<br />

va un vasín.<br />

Cefero (DESPUÉS DE BEBER) Está buenu esti vinín. Espera un<br />

poco que voy a dar una vueltina pol distrito y vuelvo<br />

enseguida. Oye...<br />

Pachu ¿Qué quies?<br />

Cefero No lo bebas todo, ¿eh? (MUTIS)<br />

Pachu Non tengas mieu, ya te guardaré el fondón. ¿Qué<br />

tiene, Belarma?<br />

Belarma Tengo que habla-y, tíu.<br />

Pachu Tú lloraste. ¿Escribióte Minervo? ¿Llores por él, no?<br />

Pachu Mirái que ronchina. Que callao lo tenía. De manera<br />

que eren dos los mozacos, ¿eh? ¿Y quien ye el otru?<br />

Belarma Don Ramón.<br />

Pachu ¿Qué dices? ¿Tú estás chiflá? Esi paisanín tan buenu...<br />

ELADIO VERDE


Belarma Ye el mayor sinvergüenza que vi.<br />

Pachu Pero, muchacha, ¿tú sabes lo que dices? Si te oye él<br />

echamos pelu.<br />

Belarma Ya me oyó bastante. Tuve que echalu de aquí. Con<br />

que no-y digo más...<br />

Pachu Pero si ye como si fuera de la familia.<br />

Belarma Eso ye lo que quier, ser de la familia.<br />

Pachu A ver, a ver. Explícame esa gatera.<br />

Belarma Que quier que me case con él.<br />

Pachu ¿Díjotelo así?<br />

Belarma Como lo oye.<br />

Pachu No hagas casu. Como ye tan campachanote quiso<br />

gastate una broma seguramente y tú tomástelo en<br />

serio.<br />

Belarma Desgraciadamente lo que-y digo ye verdá.<br />

Pachu ¿Qué xuegu ye esti?<br />

Belarma Estuvo antes aquí “y” intentó propasase.<br />

Pachu ¿Contigo? ¿De qué manera?<br />

Belarma Abrazándome.<br />

Pachu ¿A qué asuntu?<br />

Belarma Pregúntailo a él.<br />

Pachu Ye lo que te digo yo. Fue una broma y pareciote mal.<br />

Belarma Aún hizo otra cosa peor.<br />

Pachu ¿Cuála?<br />

Belarma Escribi-y a Minervo diciendo-y el que iba a casase<br />

conmigo.<br />

Pachu Menuda risa-y va a dar a Minervo cuando lo lea.<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

15


Acto Único<br />

Belarma Al contrario. Contesto-y diciendo que lu felicitaba y<br />

que tuviere cuidao conmigo.<br />

Pachu ¿Veslo? Lo que yo te dije, a una broma contéstase con<br />

otra.<br />

Belarma Tíu, lo que-y estoy diciendo ye en serio.<br />

Pachu Pues aunque me lo jures, no lo creo. Un hombre tan<br />

buenu y tan educau como don Ramonín.<br />

Belarma Vaya creyéndolo (LLORA) Bien tengo que sufrir.<br />

Pachu Belarma, viéndote llorar doime cuenta de que lo que<br />

me dices ye verdá. Verás, esto arréglolo yo enseguida.<br />

Belarma ¿Cómo?<br />

Pachu Hablando con él. Eses coses no se hacen y mucho<br />

menos sin hablar antes con el... tíu de la rapaza.<br />

Seremos probes, pero honraos. Y nada más.<br />

(LLAMANDO) Tolete.<br />

Tolete (SALE CON GERTRUDIS) ¿Qué quier?<br />

Pachu Hale... a viaje.<br />

Tolete ¿A viaje a donde, hom? Ya-y dije que a mí no me<br />

embarca más.<br />

Gertrudis ¿Pa la mar? a esti, bórrelu.<br />

Pachu Mandarémoslu a la aldea a sayar maíz.<br />

Tolete Con tal de no ver la mar, marcho igual pa Castilla.<br />

Pachu (A BELARMA) No te apures. Esi asuntu déjalu de mi<br />

cuenta.<br />

Gertrudis Toletín has de abrigate, ricu.<br />

Pachu Yo lu taparé, no vaya a coger el sarapicu. (MUTIS DE<br />

LOS DOS)<br />

Belarma (A GERTRUDIS) Vete cerrando que ya ye tarde.<br />

Gertrudis ¿Dijísteis a mi tíu lo que te pasó antes con Ramón?<br />

Belarma Sí.<br />

ELADIO VERDE


Gertrudis ¿Qué te dijo?<br />

Belarma Marchó a buscalu.<br />

Gertrudis Eso está bien. A ver por dónde sal.<br />

Belarma Dirá-y lo que me dijo a mí.<br />

Gertrudis Pero sin abrazalu.<br />

Belarma ¿Ya tienes ganes de broma, porque pareció Tolete?<br />

Gertrudis No sabes lo tranquila que quedé. Si llega afogase<br />

tirábame yo al agua pa estar siempre juntos.<br />

Belarma Estás bien chifladona.<br />

Gertrudis Ye muy salau.<br />

Belarma Y ahora con el bañu que llevó, mucho más.<br />

Gertrudis Que lo digas, hoy estaba como me gusten a mi los<br />

hombres.<br />

Belarma ¿Cómo te gusten?<br />

Gertrudis Como a ti. Que fiedan bien a salitre.<br />

Belarma Estás como una cabra. En cuanto cierres vete a echate<br />

que buena falta te haz. (MUTIS)<br />

Gertrudis Estos demonios de hombres bien dan que hacer. Es<br />

que vuelven a una chiflá. ¿Cómo se arreglarán pa que<br />

esté una todu el día pensando en ellos?<br />

Tolete (SALE) Gertrudis.<br />

Gertrudis Tolete, ¿a qué vienes?<br />

Tolete Ye porque alcontré a Minervo, y díjome que viniere a<br />

avisabos pa que no cierres hasta que venga él.<br />

Gertrudis ¿Pero vino Minervo?<br />

Tolete Pa mi dea si.<br />

Gertrudis Vaya fregao que se va armar.<br />

Tolete Está muy contentu. Anda de corredera con una<br />

pandillona... son más de venti.<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

17


Acto Único<br />

Gertrudis ¿Y va a venir aquí con toa esa jarca a estes hores?<br />

Tolete Eso pregúntailo a él... a mí que me dices...<br />

Gertrudis Ma pa y que mozu (REMENDÁNDOLE) “Qué me dices a<br />

mí” Va llegate la saladura a la Garita. Que poca sangre<br />

te dio Dios.<br />

Tolete Que voy a hacer yo si soy así.<br />

Gertrudis Espabilar. ¿No me ves a mí? ¿No me ves?<br />

Tolete Pienses que estoy ciegu.<br />

Gertrudis Vaya un mozu.<br />

Tolete Eso de mozu, poco a poco, ¿eh?<br />

Gertrudis ¿Qué quies decir?<br />

Tolete Que a mí otra charraná no me la vuelves a hacer. Yo<br />

no quiero volver a exponeme a palmar por ninguna<br />

muyer, paseles muy negres.<br />

Gertrudis ¿Entós qué quies? ¿Dejalo?<br />

Tolete Prefiérolo antes que llevar más sustos.<br />

Gertrudis Pues larga y no te presentes más delante de mí hasta<br />

que hayas naufragao siete veces.<br />

Tolete Si eso esperes vas vete negra.<br />

Gertrudis Ya estás marchando de aquí ahora mismo.<br />

Tolete ¿Despáchesme?<br />

Gertrudis Sí. Despáchote.<br />

Tolete ¿Cómo mozu?<br />

Gertrudis Como mozu.<br />

Tolete Está bien. Trai una botellina de sidra.<br />

Gertrudis Tú aquí no pides na.<br />

Tolete Yo, ahora, soy un parroquianu que si no me traes la<br />

sidra, doite una ñarigá que te deshago.<br />

ELADIO VERDE


Gertrudis Quien, ¿Tú a mí?<br />

Tolete Si yo. ¿Qué ye? A servime ahora mismo que ya cansé<br />

de hacer el pinín.<br />

Gertrudis Tolete, estás desconocíu.<br />

Tolete Fuera confiances con los veceros, ¡hale!<br />

Minervo (SALE CON EL CORO) Pasái pa acá.<br />

Gertrudis ¡Minervo!<br />

Minervo ¿Qué hay Gertrudis? ¿Cómo te va? Aquí vengo con<br />

unos amigos que tienen sed.<br />

Gertrudis Ya sabes que estás en tu casa.<br />

Minervo Gracies, pero de aquí sólo me interesa el chigre.<br />

Gertrudis ‘Y algo más’<br />

Minervo Eso déjalo pa prao.<br />

Gertrudis ¿Llámola?<br />

Minervo ¿A quién?<br />

Gertrudis A quién va a ser, a Belarma.<br />

Minervo Únicamente pa que nos sirva.<br />

Belarma (SALE) ¿Qué barullu ye esti? Minervo, tú aquí.<br />

Minervo Que sorpresa, eh. No me esperabes, ¿Verdad?<br />

Belarma Si te he de decir la verdad, no contaba contigo.<br />

Minervo Ya lo se. Pero no te asustes.<br />

Belarma Asustame, ¿por qué?<br />

Minervo Porque si yo fuese mal tomáu, podría pedite cuentes.<br />

A los hombres pareznos mal el quedar en ridículo. A<br />

mí, al principiu, revolvióseme la sangre, pero pensélo<br />

mejor y díjeme: “Minervo no hay que disgustase por<br />

lo que no merez la pena...” y así lo hice.<br />

Belarma ¿Por qué viniste entonces?<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

19


Acto Único<br />

Minervo Por ver si encuentro otru barcu. Comprenderás que no<br />

está bien el que esté llevando golpes de mar, pa que la<br />

muyer que me quitó el dineru del armador, viva bien.<br />

Belarma ¿Por qué hables así, Minervo, sin saber lo que pasó?<br />

Minervo Con una carta que recibí estoy bien al corriente...<br />

Belarma Ya lo sé. Pero te juro que yo no di pié para que esi<br />

hombre hiciera lo que hizo. ¡Qué no lu quiero, ni lu<br />

querré nunca!<br />

Minervo Que me importa a mí el que lu quieras o no. Ya se que<br />

al casate con él vas buscando los cuartos.<br />

Belarma Minervo, ¿por quién me tomaste?<br />

Minervo Por lo que yes. Y mira, voy con los amigos a<br />

divertime, que ya fueron bastantes calamidades.<br />

(HACIENDO MUTIS AL RESERVADO) Gertrudis, trai<br />

sidra. (MUTIS)<br />

Belarma Diviértete, pa llorar basto yo. (MUTIS)<br />

Coro (CANTA DENTRO)<br />

Si mi trainera se hundiera<br />

si mi trainera se hundiera,<br />

tranquilo yo viviría.<br />

Pero si tú me olvidaras<br />

morena mía, me moriría.<br />

Navío marinero<br />

enfila el botalón<br />

llévame al lado de ella<br />

porque me muero de amor.<br />

Pachu (SALE CON DON RAMÓN) Pasa pa acá. Siéntate aquí.<br />

¿Qué quies tomar, coñac o ron?<br />

Ramón Cualquier cosa.<br />

Pachu (VA AL MOSTRADOR DONDE ESTÁ BELARMA) Belarma,<br />

trai dos copes de coñac, una pa mí y otra pa don<br />

Ramón.<br />

ELADIO VERDE


Belarma Quién ¿yo? Habría de tener poca vergüenza, después<br />

de lo que me hizo, el servilu encima.<br />

Pachu Haz lo que te digo y no eches a perder lo que casi está<br />

arreglao. Pa casamenteru tengo manu de santu.<br />

Belarma Déjeme el alma en paz, tíu.<br />

Pachu Haz lo que te digo, y no seas tonta. No embayes la<br />

calá.<br />

Belarma Además está ahí Minervo con los amigos.<br />

Pachu ¿Son los que están en el reservao?<br />

Belarma Sí.<br />

Pachu Pues salvamos. Entonces en lugar de dos copes, pon<br />

cuatro... les otres dos son pa ti y pa él.<br />

Belarma ¿Qué quier hacer?<br />

Pachu Tú déjame a mí. (SE SIENTA CON RAMÓN) Bueno,<br />

hombre, bueno. Pues como te venía diciendo... ¿No te<br />

parecerá mal que te trate de tu, eh?<br />

Ramón Así debe de ser. Todavía me acuerdo de cuando<br />

éramos chiquillos.<br />

Pachu Cuantu tiempu haz ya. Qué vieyos somos.<br />

Ramón Tienes razón. Qué viejos somos.<br />

Pachu Y sabiendo que yes tan vieyu, ¿quies casate con una<br />

neña? Íbeis a hacer buena pareja. Como pa date la<br />

pandorgá.<br />

Ramón Ye que la tu sobrina tién un no se qué.<br />

Pachu Lo que tien ye que ella ye joven y tú ya estás popu.<br />

Ramón No lo creas...<br />

Belarma (SIRVIENDO) El coñá.<br />

Ramón Belarma.<br />

Belarma (MUY SERIA) Haga el favor, ¿eh?<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

21


Acto Único<br />

Pachu Ramonín, que resbalies.<br />

Ramón Está enfadada.<br />

Pachu ¿Quies que te de chochos después de lo que hiciste?<br />

Ramón ¿Qué hice yo?<br />

Pachu No, casi na. ¿No te dá vergüenza a tu edá andar detrás<br />

de les moces queriendo abrazales a pelu gochu?<br />

Ramón ¿Qué tien la mi edad?<br />

Pachu Haz poco acabes de decir que yes un vieyu, con que<br />

no te vuelvas atrás. Pero como hablar de la edá a los<br />

vieyos repunayos, vamos a recordar los tiempos de<br />

cuando éramos rapacinos. ¿Acuérdeste del morrillazu<br />

que te di cuando me quitaste aquella pionza?<br />

Ramón Todavía tengo la marca.<br />

Pachu Pues muchu mayor lu mereces ahora. Tú fíjate: si yo<br />

por una pionza que total no val na, dite un tecazu,<br />

¿qué tien que tirar esi rapaz por querer quita-y la<br />

moza? El espeñaderu enteru. No seas bobu, cada cosa<br />

en su tiempu.<br />

Ramón ¿Qué quies que haga?<br />

Pachu Desatraca. Deja a esos neños en paz, que nunca se<br />

metieron contigo y sé buenu como siempre fuiste.<br />

Pero vamos a ver, hom. Tú tienes muches perres, ¿no?<br />

Ramón Muches no, algunes.<br />

Pachu ¿Todavía te parecen poques? No seas modestu que<br />

estás bien abrocháu. Pos bueno, si yo fuese a<br />

quitételes, ¿tú que hacíes?<br />

Ramón Rompíate un huesu.<br />

Pachu Pos ahí lo tienes. ¿Cómo quies quita-y la muyer a un<br />

probe, que ye la única riqueza que tien en esti mundo?<br />

Desde luego que en esto hay excepciones. Si me<br />

viniera uno a quitame la muyer, ¿sabes lo que hacía?<br />

Ramón ¿Qué-y hacíes?<br />

ELADIO VERDE


Pachu ¿Quies sabelo? ¿Quies saber lo que-y hacía?<br />

Ramón Sí.<br />

Pachu Pues convidalu a café, copa y puru. Así que desatraca,<br />

deja esa aventura y...<br />

Ramón Ye que me encuentro tan solu...<br />

Pachu Pues busca a una chorona. Esperes que venga<br />

Carnaval y vas a los bailes. Allí tiénesles a cientos.<br />

Escoges a tu gusto. Pero querer tangar a Belarma,<br />

pudiendo ser güelu de ella... eso no se-y ocurre más<br />

que a ti.<br />

Ramón Tienes razón, Pachu, iba a hacer una locura.<br />

Pachu Entonces, ¿desatraques?<br />

Ramón Desatraco.<br />

Pachu Ramón del alma mía, por el trabayu que me costó,<br />

choca esos cinco.<br />

Ramón (MIENTRAS LE DA LA MANO) Belarma, ¿quieres hacer<br />

el favor?<br />

Pachu Trai dos copes, de pasu.<br />

Ramón No hagas caso, ven primero.<br />

Belarma ¿Qué quier?<br />

Ramón En primer lugar pedirte perdón por lo que te hice. Tu<br />

tíu a fuerza de limar hizo que cayese la venda que me<br />

cubría los ojos y ahora veo que tien razón. No sé como<br />

pudo pasar para olvidar toda la vida de honradez y<br />

trabajo de tu padre y faltar al cariño que os tengo a<br />

todos vosotros.<br />

Pachu De rosca pue pasase cualquiera.<br />

Ramón No se lo que será. Pero si quiero reparar el daño que te<br />

hice y que me perdones ¿Me perdonas?<br />

Belarma Sí, don Ramón, lu perdono.<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

23


Acto Único<br />

Ramón Gracies, Belarma. Mañana escribiré a Minervo para<br />

que venga a tu lado y lo demás corre de mi cuenta.<br />

Belarma No se moleste.<br />

Ramón ¿Por qué?<br />

Belarma Porque Minervo está aquí.<br />

Ramón ¿Dónde?<br />

Pachu En esi reservao con los amigos.<br />

Ramón Ah. Mucho mejor. Belarma, dame la mano y no estes<br />

intranquila.<br />

(BELARMA LE DA LA MANO Y EN ESE MOMENTO SALE<br />

MINERVO)<br />

Minervo A ver, Gertrudis, trai más sidra. Ah (CON SORNA) ¿Ya<br />

marcha, don Ramón?<br />

Ramón Todavía no. Estaba dándole las gracias a tu novia.<br />

Minervo (FURIOSO) ¿Qué dijo? ¿Mi novia? ¿Quién? ¿ésta? No<br />

vuelva a decir esa palabra delante de mí, porque<br />

tenemos un disgusto, yo de esta no soy na. Entiéndalo<br />

bien, ¡nada.!<br />

Pachu Minervo, no tires pilancos.<br />

Minervo (A PACHU) Usté vaya a esparcer.<br />

Pachu ¿A esparcer? ¿Quién yo? Si te pones cheche conmigo<br />

pégote una mazcá que te dijo sin ñarices. Oye lo que te<br />

va a decir don Ramón y entonces charra... Non pus.<br />

Minervo A mí no me tien que decir na esti.<br />

Ramón Te equivocas, tengo mucho que aclarar.<br />

Minervo Usté ya no manda en mí.<br />

Ramón Desde ahora más que nunca ¿Por qué dejaste el barco?<br />

Minervo Porque me dio la gana.<br />

Ramón ¿Por eso o porque queríes a Belarma?<br />

Minervo ¿Y qué?<br />

ELADIO VERDE


Ramón Tú no vuelves a los mis barcos.<br />

Minervo Ni falta.<br />

Pachu No seas pollín y déjalu hablar.<br />

Ramón Digo que no vuelves a los mis barcos, porque quiero<br />

que quedes en tierra. Desde ahora eres el encargado de<br />

las mis parejes.<br />

Minervo ¿Por qué?<br />

Ramón Pa que te cases y no te separes más de Belarma.<br />

Minervo Yo no lo entiendo. ¿Entonces usté?<br />

Ramón Yo, ya me arreglaré.<br />

Minervo ¿Y esta carta?<br />

Ramón Esa carta, fue, fue...<br />

Pachu Esa carta fue una broma. Que iba a ser sino. Paez<br />

mentira que seas tan pazguatu. Vete con ella y no<br />

preguntes más, arrayante.<br />

Minervo Belarma, de lo que te dije antes no haries casu,<br />

¿Verdá?<br />

Belarma Con hacételu a ti, estoy satisfecha.<br />

Pachu Bueno. Menos arrimase y échanos unes copines. Esto<br />

hay que festejalo. ¿Verdá, Ramonín?<br />

Ramón Ni más ni menos.<br />

Minervo Y los mis amigos también. (ALTO) Eh, rapazos. Pasái<br />

pa acá, que yo convido. (SALE EL CORO).<br />

Ramón No. El que convida soy yo.<br />

Pachu Va a salite caro. Ye mucha garcia. Ahora que tú yes<br />

así. Donde va la gorra va el amu. Tolete, ven pa acá (A<br />

RAMÓN) ¿No podíes colocar a esti?<br />

Ramón Sí. Que vaya mañana pal barcu.<br />

Tolete ¿Al barcu? No, home, no.<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

25


Acto Único<br />

Ramón ¿Dónde quies ir?<br />

Tolete A la oficina de escribiente.<br />

Belarma Qué felices vamos a ser, Minervo.<br />

Minervo Así lo espero, Belarma.<br />

Cefero (SALE) Acabáronse les contemplaciones. Además de la<br />

multa vais todos pal Cuartón.<br />

Pachu Ven pa acá, Fañequina.<br />

Cefero Tú, el primeru.<br />

Pachu Bueno. Pero oye una cosa.<br />

Cefero ¿Qué ye?<br />

Pachu Todo lo que se beba aquí, está pago.<br />

Cefero ¿Quién lo paga?<br />

Pachu Don Ramón.<br />

Cefero ¿De verdá?<br />

Pachu De verdá.<br />

Cefero Pos deserto. Que me lleven al cuartón con vosotros.<br />

Viva la guaracha.<br />

Pachu Viva (AL CORO) A ver, yo de director. Venga.<br />

Todos Canciones de Cimavilla<br />

hermoso barrio de mis amores<br />

cuna de los gijoneses<br />

son tus mujeres<br />

preciosas flores.<br />

Por ser madre cariñosa<br />

todos te envidian<br />

y es mi ilusión<br />

brindarte como tus hijos<br />

los marineros,<br />

mi corazón.<br />

ELADIO VERDE


Mi admiración<br />

tuya será.<br />

<strong>DESATRACA</strong><br />

27<br />

(TOLETE BAILA CON GERTRUDIS. CEFERO BAILA CON<br />

PACHU. BELARMA Y MINERVO SE ARRULLAN, EL CORO<br />

CANTA MIENTRAS LENTAMENTE VA CAYENDO EL<br />

TELÓN)<br />

FIN DE LA ESTAMPA MARINERA<br />

Gijón 1.935


Acto Único<br />

ELADIO VERDE

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!