¡ALLA TE VA Y QUE TE PRESTE! - Eladio Verde - Obras completas
¡ALLA TE VA Y QUE TE PRESTE! - Eladio Verde - Obras completas
¡ALLA TE VA Y QUE TE PRESTE! - Eladio Verde - Obras completas
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>¡ALLA</strong> <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
ELADIO VERDE
<strong>¡ALLA</strong> <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
Sainete en tres actos.<br />
Original de:<br />
ELADIO VERDE
<strong>¡ALLA</strong> <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
Obra en tres actos<br />
REPARTO<br />
Rosa ------------------------------------<br />
Pepa ------------------------------------<br />
Antón ----------------------------------<br />
Tino ------------------------------------<br />
Copín-----------------------------------<br />
Caleya----------------------------------<br />
Manuela -------------------------------<br />
Laura -----------------------------------<br />
Mozo 1º--------------------------------<br />
Pachu-----------------------------------
ACTO PRIMERO<br />
LA<strong>TE</strong>RAL DERECHA, CHIGRE DE PEPA. LA<strong>TE</strong>RAL IZQUIERDA, CASA DE<br />
LABOR. FORO, PAISAJE.<br />
LA ESCENA SOLA, DENTRO DEL CHIGRE CANTAN LOS MOZOS<br />
Mozos (DENTRO)<br />
Tanto ha llovido<br />
que hasta los naranjales<br />
han florecido<br />
¡Ay morena, salada!<br />
Como cae agua<br />
como llueve.<br />
Que serenita<br />
cae la nieve.<br />
Como llueve<br />
como ha llovido<br />
les manzanes del árbol<br />
ya se han caido.<br />
Como llueve<br />
que serenita<br />
cae la nive.<br />
(CESA EL CANTO. DEL CHIGRE SALE PEPA CON UN<br />
GRAN PALO EN LA MANO Y DESTRÁS SU HIJA<br />
ROSA)<br />
Rosa ¿Dónde vá madre?<br />
Pepa A buscalos. He de alcontralos y dayos de palos hasta<br />
rompeyos el espinazu con esta tranca.<br />
Rosa Eso ya no tien remediu. Déjelos.<br />
Pepa ¿Dejálos? De tu madre asegúrote que non se van reir esos<br />
sinvergüenzas. ¡Ay! ¡Eso sí! ¿Non dicen que soy Pepa la<br />
Rebirá? Pués cuando me llamen eso por algo ye. Después de<br />
la panadera que van llevar, ya verás como en lugar de la<br />
Riberá me llamen Pepa la Cruela. Hoy mátolos como hay<br />
Dios.<br />
Rosa Hoy no arme líos. Déjelo pá otru día.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
1
Acto Primero<br />
Pepa ¿Por qué?<br />
Rosa Porque dicen que anda por ahí Antón de Sevarez.<br />
Pepa Eso ye igual. Con Antón y sin Antón, hoy mátolos. Oye<br />
hom. ¿Por qué dices esos de Antón...? ¿Aunque venga<br />
Antón, qué?<br />
Rosa (RUBOROSA) Madre...<br />
Pepa ¿Qué ye?<br />
Rosa ... no sabe que esi mozu gústame mucho y... ¡quién sabe...! a<br />
lo mejor podía declaraseme...<br />
Pepa ¿Y Tino? ¿No cuentes con él?<br />
Rosa Yo a Tino no lu quiero. Además con tino yo no tengo nada.<br />
¿Qué él anda detrás de mí como un llocu pá que lu quiera...?<br />
¿Y qué...? Pá mí como sinó.<br />
Pepa Pos hay que day el pasaporte cuanto primero mejor. Así si<br />
esi rapaz y apetez decite algo que no haya moscones por de<br />
lao.<br />
Rosa Qué se yo. Tengo mieu que pase algo.<br />
Pepa ¿Qué va a pasar? ¿Vas querelu a la fuerza? ¿Yes moza de<br />
él?.<br />
Rosa No.<br />
Pepa ¿Pos entós? Tate tranquila. Déjalu de mi cuenta.<br />
Rosa Madre. Ha de tener cuidado ¿eh? Mire que está ciegu por mí<br />
y cuando vea que hablo con otru non vaya a armar lío.<br />
Pepa Diciendoy que no lu quies, ¿Por qué lu va a armar?<br />
Rosa Porque pá cortejame a mí hizo tantes tonteríes.<br />
Pepa ¿Que tonteríes?<br />
Rosa Abandonó la moza que tenía...<br />
Pepa Cuando la dejó ye que no la quería mucho.<br />
Rosa ... luego malvendió la hacienda que tenía y gastó les perres<br />
en nuestru chigre.<br />
ELADIO VERDE
Pepa ¿Y que neña? Si non ye aquí hubiéreles gastao en otru sitiu.<br />
Además, también se divertió. Por eso non tengas pena. Igual<br />
hicieron Severino, Manolín, Ramonín y cuando vieron que<br />
la mi Rosina no era lo que ellos pensaben, largaron con<br />
viento fresco, sin perres, sin amores y non pasó nada que yo<br />
sepa.<br />
Rosa Ya lo sé, pero Tino ye diferente. Ya y dije que esti ye capaz<br />
de armala.<br />
Pepa Pos que se atreva, que con lo entrená que voy venir de la<br />
somanta que yos voy a dar a esi par de ensivengüerzas, con<br />
él, no tengo ni pá empezar.<br />
Rosa Que no madre, que no. Ya lo verá.<br />
Pepa ¿Qué non? Non pases cuidao. Voy ver si alcuentro a esos.<br />
Mientres, puedes ir a casa Quico el llagararu que mande<br />
sidra hoy sin falta, que tamos acabándolo. Anda, anda.<br />
¡Ay!¡Qué descansá voy quedar después de machacalos!<br />
Antonio ¿A quién va a machacar, Pepa?<br />
Rosa ¡¡ Antón !!<br />
Antonio Hola Rosina. ¿Cómo te va?<br />
Rosa Ya lo ves... (MELOSA)<br />
Antonio Encuentrote tan guapina, como cuando está la espineda<br />
florecida.<br />
Rosa Calla bobu...<br />
Pepa ¡Qué malguerón yes! Y que bien se te arregla pa decir les<br />
coses. Igual yes capaz de pidiy rilaciones enseguida.<br />
Rosa ¡¡ Madre !!<br />
Antonio Home... eso non tendría nada de particular. Al fin y al cabu,<br />
la nena ye de les que lo merecen.<br />
Pepa Pos hale. Por si quies deci y lo y pá que non te dea<br />
vergüenza, yo marcho. Si a lo primero te diz qeu no, no y<br />
hagas casu que esta neña ye muy remirada y cuando una<br />
moza de estes diz que no, ye que sí. Además haceis una<br />
parejina muy salada y si vos arreglais, más de cuatro iben a<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
3
Acto Primero<br />
rabiar de envidia. ¡Ay! Ahora que hablo de rabies no me<br />
acordaba que tengo que descargar les que tengo adientro.<br />
Adiós neñu. Y ya sabes que por mí, si entamais a querevos,<br />
por delante te digo que me gustaríes pá xenru. Que sea pá<br />
bien. Adiós neñinos, adiós. Ten contenta me puse que non<br />
sé como me voy a arreglar pá dayos a esos ensinvergüenzas<br />
la paliza que merecen. Adiós Antonín, adiós. Voy buscalos.<br />
(MUTIS).<br />
Antonio ¿A quién busca tu madre con tantu afuegu?<br />
Rosa A Caleya y a Copín. Anden por ahí escondíos de ella.<br />
Antonio ¿Qué y hicieron?<br />
Rosa Bebierony un tonel de sidra, de cuentu.<br />
Antonio ¿Un tonel? Un tonel ye mucho beber.<br />
Rosa En veces bobu. Todes les noches, después de terminar la<br />
llabor, veníen a mi cosa, pedíen una xarra de sidra de les<br />
pequeñes y cuando marchaben, llevaben una talanquera<br />
terrible. ¿Sabes lo que hacien? Sentábense delante un tonel<br />
que tenía mi madre reservau pá la fiesta del llugar,<br />
barrenárolu por bajo, pusieron y una espicha y en una<br />
temporada bebieronlu casi enteru. Ayer descubriose el<br />
asuntu por que pá marchar, se conoz qeu uno por otru no<br />
acertaron a tapar la espicha y dejáronlu corriendo. ¡Figúrate<br />
cómo se puso mi madre cuando lo descubrió! Desde por la<br />
mañana que los anda buscando y non dá con ellos.<br />
Antonio Escondiéronse hasta que y pase. Ya la calmarán. Buenos<br />
son. Son terribles. Tengo ganes de velos. Mucho me voy<br />
reir cuando me lo cuenten.<br />
Rosa El casu ye que nos dejaron casi sin sidra. Voy ahora a casa<br />
de Quilo pá que nos mande algo. ¿Vas tú pá hacia allá?<br />
Antonio No. Tengo que ver a Xusta, pero si no te paez mal,<br />
enseguida voy buscate.<br />
Rosa Bueno... pos entonces... si vas... espérote. (SALE TINO)<br />
Tino Buenes.<br />
Antonio Hola Tino. ¿Qué dices hombre?<br />
ELADIO VERDE
Tino Nada. ¿Qué traes por aquí?<br />
Antonio Iba de pasu a ver a Xusta, encontré aquí a Pepa y a Rosina y<br />
entretuveme un poco.<br />
Tino Pués ya puedes ir que ahora está en casa.<br />
Antonio Pués voy allá. Adiós Tino. Hasta luego Rosina. (MUTIS)<br />
Rosa Adiós Antón.<br />
Tino ¿Por qué te dijo hasta luego?<br />
Rosa (MUY FRIAMEN<strong>TE</strong>) Porque y pareció.<br />
Tino Algo vos traeis.<br />
Rosa Bueno. Marcho. (HACE ADEMÁN DE IRSE)<br />
Tino ¡Rosa! ¿Dónde vas?<br />
Rosa A un recao.<br />
Tino Espera un poco.<br />
Rosa Tengo prisa ¿Qué quies?<br />
Tino Hablar contigo.<br />
Rosa Luego hablaremos en casa.<br />
Tino No. Nel chigre con tantos mozos no puedo hacelo. ¿Vas<br />
lejos?<br />
Rosa Al llagar de Quico.<br />
Tino Voy contigo.<br />
Rosa No... no, no, no...<br />
Tino ¿Por qué?<br />
Rosa Porque no.<br />
Tino Esi Tono con que me hablas, parez que me choca ¿Acasu no<br />
me queis?<br />
Rosa Tino. No empieces.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
5
Acto Primero<br />
Tino Si. Ye por eso. Precisamente de ello iba a hablate. Vengo<br />
notando que de pocu tiempu a esta parte estás muy fria<br />
conmigo, por no dedir otra cosa peor.<br />
Rosa ¿Qué ye? Dila.<br />
Tino ¿Qué ye? Que no solo no me quies, sinó que hasta me<br />
desprecies.<br />
Rosa Pos mira. Ya que sacaste eso a cuentu, voy a decítelo. No<br />
tenemos más remediu que dejar estes tonteríes.<br />
Tino ¿Tonteríes? ¿Tú sabes lo que dices? ¿Déjalo? ¿Por qué?<br />
Rosa El porque, sabeslo tú también como yo.<br />
Tino No. No lo sé. Yo solo sé que estoy llocu por tí; que te quiero<br />
con toda mi alma; que vivir sin el tu cariú sería la mayor<br />
desgracia que podría venime. Por tí dejé a Laurina; por tí<br />
desbaraté la mi hacienda. Mira. Hoy casualmente vendí ya<br />
lo último que me quedaba. Todo lo derroché en tu casa.<br />
Rosa Yo no te lo mandé.<br />
Tino Todo lo hice por vete contenta; porque la tu boquina<br />
sonriese pá mí; porque me quisieres; por tí.<br />
Rosa Pués por eso tenemos que dejalo.<br />
Tino ¿Ahora, eh? Porque ya non tengo perres ¿Verdá?<br />
Rosa No sé si les tienes o no. Esti asuntu tenemos que dejalu<br />
porque no quiero andar en lengues de de la gente.<br />
Tino ¿Qué diz la gente?<br />
Rosa Lo que dices tú. Que por mí: que dejaste a esa rapaza; que<br />
en mi casa que te estamos comiendo lo que tienes; que por<br />
mí, que te metiste en gastos de donde no puedes salir y eso<br />
no. En mi casa pagaste lo que se te sirvió y nada más. Si en<br />
ella gastastes perres fué por divertite tú y los tus amigos.<br />
Referente a esa neña que dices dejaste por mí, puedes volver<br />
con ella cuando primero mejor, que yo no quiero quitay el<br />
mozu a nadie.<br />
Tino ¿Cómo puedes hablar así? Yo todo lo hice por causa del tu<br />
cariñu. Tú dijisteme que me queries.<br />
ELADIO VERDE
Rosa Dicen que a los llocos y a los borrachos, siempre deben<br />
daseyos la razón. Si alguna vez te dije algo sería por eso.<br />
Tino ¡Rosa! ¿Dices eso ahora? No, no puede ser. Yo nunca<br />
estuve bebidu cuando hablé contigo de amores. Cuando me<br />
dijiste que sí, fué aquella noche que estabamos aquí sentaos.<br />
Los dos mirábamos el Cielu llenu de estrelles. Yo tenía les<br />
tus manos entre les mies y mirábamos aquelles dos estrelles<br />
que brillaben juntes; aquelles que tu decies eren les nuestres<br />
¿No te acuerdes?<br />
Rosa Sí. Puede ser.<br />
Tino Y aquí te pedí que me quisieres y tú dijisteme que sí y yo<br />
volvime llocu de gozu y alegría y ...<br />
Rosa No se. Si tal hice fue una locura por mí parte. Aquella noche<br />
no se en lo que estaría pensando.<br />
Tino En que ibes a pensar. En engañame. Ahora lo veo. Fingiste<br />
quereme pá que gastare perres en tu casa aunque por ello me<br />
arruinase y como ya lo conseguiste, ahora a abandoname y<br />
otru al canto ¿verdá?<br />
Rosa Soy libre y puedo hacer lo que quiero.<br />
Tino Eso creeslo tú... pero no trates de reite de mí porque va a ser<br />
del últimu mozu que te rias.<br />
Rosa Bueno, bueno. Marcho. No tengo gana de lates.<br />
Tino ¿Qué dijiste? ¿Qué lo que estoy diciendo son lates?<br />
¡Traidora! ¡Falsa! ¡Maldita!<br />
Rosa ¡¡ Tino !!<br />
Tino ¡No hay Tino que valga! (LA SUJETA POR LAS<br />
MUÑECAS) ¡Si trates de engañame soy capaz de matate!<br />
Rosa ¡Suelta! ¡Suelta! (SE SUELTA) ¿Pienses que por ponete así<br />
que te tengo mieu? No me asusten los mozos que amenacen<br />
pá que los quieran... y con esto que hiciste, ni te quiero ni te<br />
querré nunca.<br />
Tino Pá querer hay que tener corazón y tú no lu tienes. Tú sólo<br />
quies una cosa; dineru y dineru (SACA UN PUÑADO DE<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
7
Acto Primero<br />
BILLE<strong>TE</strong>S) Mira. Esto ye lo últmo que me queda de la<br />
hacienda que me dejaron los padres. Llévalo también. Por<br />
esti dineru que me está quemando les manos, ye por lo que<br />
me mentiste y engañaste (SELO TIRA) Toma. Cógelo pa tí.<br />
Ahí tienes dineru.<br />
Rosa Esto que haces bien ha de pesate. Júrotelo. (MUTIS)<br />
Tino No, no. ¡Rosa! ¡Rosina! ¡Ven! No me hagas casu que ye que<br />
estoy llocu. Ye que te quiero. (SE SIENTA Y APOYA LA<br />
CABEZA SOBRE LOS BRAZOS EN LA MESA) Rosina...<br />
¡Rosina mía!<br />
(ENTRAN CALEYA Y COPÍN)<br />
Copín Pase hom y si está que estea. Non vamos a andar toa la vida<br />
escondios.<br />
Caleya Mira que tien muy mal geniu y hasta que no y pase... Toa la<br />
culapa fue tuya. Si no llegues a dejar la espicha en sin<br />
tanpar, nu hubiere pasao ná. To lo echaste a perder.<br />
Copín Eso ye lo mismo. Cuando un día Pepa fuera a tocar nel tonel<br />
y viere que sonaba a hueco... descubríase igual.<br />
Caleya Pá que sonara a hueco todavía faltaba un cachu... y puestos<br />
a ello, podía pensar Pepa que la sidra se había desvanecío<br />
como diz el señor Don químicu, por evaporación. Pero<br />
como yes un patero que todo lo eches a perder... ¡Ay<br />
hombre! De la agachadera de escondeme, tengo los riñones<br />
arrangaos. Pá mí dea voy quedar torcíu toa la vida.<br />
Copín Apoyese en mí. (VIENDO EL DINERO EN EL SUELO)<br />
¡¡Mi madre!!<br />
Caleya ¿Qué ye Copín?<br />
Copín ¡¡Mire!! ¡Perres!<br />
Caleya ¿Que qué o? (SE TIRAN LOS DOS SOBFE LOS<br />
BILLE<strong>TE</strong>S, PERO CALEYA A PATADAS Y<br />
EMPUJONES IMPIDE AL COPÍN COGER NADA PARA<br />
COGERLOS TODOS ÉL) ¡Quita pá allá! ¡Quita pá allá!<br />
Copín Pero oiga hom. Si fui yo el que lo ví primero.<br />
ELADIO VERDE
Caleya Otra vez serás el últimu. ¡Hale! ¡Larga! ¡Quita pá allá<br />
condenau!<br />
Copín Atienda, hom.<br />
Caleya Non atiendo ná. Quitate... ¡Má que te afuego! (LOS<br />
RECOGE TODOS) Bah, bah col rapazacu esti<br />
(COMIENZA A CONTAR) Trescientos...<br />
Copín ¿Ye mucho Caleya?<br />
Caleya Non ye ná. Ye lo que a tí no te importa. Bah, bah.<br />
Trescientos, trecientos uno. ¡Marcha hom! ¿Non me oyes?<br />
Copín Oigolu de sobra ¿Tien bazu a quedase con tó? ¿No hay ná<br />
pá mí?<br />
Caleya ¿Pa ti? Si no son perres, no son perres. Son billetes de<br />
anunciu... prospetos de tiatro... Trescientos dos, trescientos<br />
tres...<br />
Copín Pero Caleya....<br />
Caleya ¡Non me equivocas! Trescientos cuatro... trece...¡Marcha<br />
que les lleves!... trescientos cuatro...<br />
Copín Oiga paisano. Yo también soy probe y non tengo perres.<br />
Caleya Tas guapamente en sin elles. Así ahorres...<br />
Copín Sin perres ¿Qué voy a ahorrar o?<br />
Caleya ... ahorres de tener quebraderos de cabeza. Bueno. Luego lo<br />
contaré con calma porque esti...<br />
Tino ¡Rosina! ¡Mi neña del alma!<br />
Caleya ¡Eh! ¿Quién tá ahí?<br />
Copín Ye Tino.<br />
Caleya Tino. ¿Qué te pasa hom? ¿Tás malu?<br />
Tino Toy desesperau.<br />
Caleya ¡Ay hombre! En la vida hay que tener paciencia (A COPÍN)<br />
Tú. Largando. ¡Hale!<br />
Copín Aspera hom. Aspere.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
9
Acto Primero<br />
Tino ¡Ay Caleya! Muchas veces la paciencia acábase.<br />
Caleya (Ver´´iame esti coger los cuartos) (A COPÍN) Disviando<br />
¡Hale!<br />
Copín Aspera, hom, aspere. Entós ¿qué?<br />
Caleya ¿Que de qué?<br />
Copín ¿Non me dá ná?<br />
Caleya Como sigas aquí voy date una que vas llevar el focicu<br />
caliente.<br />
Copín Está bien. Allá usté. Luego si y pesa non se queje.<br />
Caleya ¿Pesame de qué?<br />
Copín De ná. (Vas soltalo) Ah Tino. ¿Sabes a quién y habrán caido<br />
perres por aquí o?<br />
Caleya ¡Má qué charrán o!<br />
Tino ¿Díceslo por les que están en suelu?<br />
Copín Por les que estaben. Ya les cogió todes Caleya.<br />
Caleya Má que llenguateru... ¡Hoy machacote!<br />
Tino Son mies. Ye que y les tiré a una persona.<br />
Caleya ¿Que les tiraste? ¿Entos qué ye? ¿Qué non les quies?<br />
Copín Usté suélteles, ande. Como son billetes de anunciu que más<br />
y dá?<br />
Caleya A ti ya te lo diré.<br />
Tino ¡Malditu dineru! ¿Cogioles usté? Pógales ahí.<br />
Caleya Má pá ahí lo que rivolvio esti manguanazu.<br />
Copín Dijo que les ponga ahí. ¿Tá sordu? Tino. Mira a ver si falta<br />
algo. Cuéntales por si acasu.<br />
Tino Ye igual. Vosotros sois de confianza.<br />
Caleya (TRIS<strong>TE</strong>) Toma rapaz. Aquí les tienes (A COPÍN) A ti hoy<br />
arráncote el pelleyu a cachos.<br />
Copín Encima que debía estar contentu.<br />
ELADIO VERDE
Caleya ¿Contentu? ¿De qué?<br />
Copín ¿Non venía tou doblau y encogíu? Pués mire que bien y<br />
vino. Por coger ese perres sanó. Aunque tenga que<br />
devolveles, por lo menos sirvieron pá enderazalu.<br />
Caleya Calla que ya, ya te enderezaré yo a tí también.<br />
Copín Pá que vea que en esti mundo non se puede ser avarientu.<br />
Caleya ¡Me caso nos diaños! (COPÍN HACE MUTIS<br />
CORRIENDO) Ya, ya te agarraré, ya. Bah, bah col micu<br />
esti que tal paez un micu...<br />
Copín (ASOMANDO) El micu llevolu usté y bien gordu (MUTIS)<br />
Caleya ¡Aspera sió gandúl! Ya. Ya volverás... se yo que ... ¿Entós<br />
que ye eso Tino?<br />
Tino Nada. Coses de la vida.<br />
Caleya ¿Ya empezaste a trabayar les tierres?<br />
Tino No.<br />
Caleya Pos no hay que discuidase. Si no sembraste va pasasete el<br />
tiempu.<br />
Tino Que les siembre el amu.<br />
Caleya ¿El amu non yes tú?<br />
Tino Ya no. De la hacienda que me dejó mi padre ya no tengo<br />
nada. Todo lo tiré y malvendí por causa de...<br />
Caleya Nada hombre. Por eso no hay que apurase. Ya se que a<br />
cuenta de la hacienda pediste unes perres emprestaes... pero<br />
ya se pagarán. Trabayando un poco... hoy salse a flote<br />
deseguida. Véndese todo muy bien. El galipu de fabes a<br />
ocho pesos, les patates a catorce riales kilo, la leche con el<br />
agua necesario a dos pesetes el litro... Ye una mina. Esto del<br />
estraperlo pá los aldianos fue la Bana. Si durase muchu<br />
tiempu habíamos de acabar por gastar bombín. Anda. Non<br />
hagas casu y anímate.<br />
Tino ¡Esa traidora!<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
11
Acto Primero<br />
Caleya ¡Ah! ¿Tas así por causa de Rosa la fía de la chigrera? Pos<br />
mira. Si voy sete francu... por un lao tate bien empleao.<br />
Tino ¿Por qué o?<br />
Caleya Lo que hiciste con Laurina no estuvo bien. Esa neña ye muy<br />
buena y formalina. La fía de Pepa, yo non digo que sea<br />
mala, Dios me libre, pero si está aleccioná por la madre, esa<br />
pepa de los demonios que tal paez un perru cuspín. Esa, esa<br />
ye la que le reguelve todo... y la que va a regolveme a mí si<br />
paez por ahí.<br />
Tino ¡Perdí la cabeza Caleya! Non sé lo que me pasó.<br />
Caleya Eso dígotelo yo enseguida.<br />
Tino ¿Qué?<br />
Caleya Que pá midea Pepa echote algún bebedizu ná sidra y eso<br />
atontote.<br />
Tino No digas bobaes.<br />
Caleya ¿Bobaes? Esa rapaza tiente echizau y si tal hizo contigo y si<br />
se prestó a tal trucu, ye tan buena ella como la madre.<br />
Tino (ENÉRGICO) ¡Basta Caleya! Buena o mala, quierola como<br />
sea. Ya lo sabes (DE SU CASA SALE MANUELA)<br />
Manuela ¡Caleya! ¿Qué haces ahí?<br />
Caleya (DA UN SALTO ASUSTADO) ¡Eh! Contra. Asustásteme.<br />
Creí que era Pepa. Nada... ye que... Tino y...<br />
Manuela Había caete la cara de vergüenza. Estar ahí hablando con<br />
semejante perdíu.<br />
Tino ¡Manuela!<br />
Manuela ¿Qué ye? Sí perdíu, sí. Que otra cosa yes más que eso. ¿Qué<br />
hiciste de la hacienda que con tantu sudor consiguió ajuntar<br />
tu probe padre pensando al hacelo en que a tí non te faltara<br />
ná. ¿Dónde está? ¿Qué hiciste de ella? Ah perdíu. Si tu<br />
padre abriese el güeyu y viere que todo el trabayu de la su<br />
vida honrá, desbaratástelo en cuatro días pá gastalo en esi<br />
chigracu y pá enriquecer fartones.<br />
ELADIO VERDE
Tino Manuela ¡Calle!<br />
Manuela Non callo non. ¿Qué creies? ¿Qué ibes ser feliz al lao de esa<br />
moza? Ya verás ya, la carina de risa que te va a poner<br />
cuando y digas que estás arruinau y que acabaste les perres.<br />
Cuando te vea que pá ganar la vida tengas que ser jornaleru<br />
de cualquier vecín, tú, Tino, el fiu de Xuan el Seriu, el<br />
llabrador que más envidiaben todos.<br />
Tino Por lo que más quiera Manueal calle la boca que voy<br />
volveme llocu. No sabe lo que tal sufro.<br />
Manuela ¡Probín! ¡Y lo que te espera! Dios tien que castigate como<br />
mereces.<br />
Tino ¡¡Manuela!!<br />
Manuela Sí, Manuela. Mírame bien. Soy Manuela. La que tantes<br />
veces trató con tu difuntu padre de ajuntar les nuestres<br />
haciendes cuando te casares con la mi fía Laurina, pá que<br />
fuereis los llabradores más fuertes del llugar. Hicisteisvos<br />
mozos pé ello y cuando la mió probe neña estaba más<br />
ilusionadina queriéndote, sin parate a mirar si con ello y<br />
destrozabes el corazón, abandona´stela como se abandona a<br />
un perru, pá ir a pedi y amores a esa mozaca. Anda. Ahí<br />
tienes amores, ahí los tienes...<br />
Caleya Manuela.<br />
Manuela ¿Qué ye?<br />
Caleya Tienes que date cuenta de que esti rapaz no está bien del<br />
tanque.<br />
Manuela ¿Qué ye lo que quies decir?<br />
Caleya Lo que y estaba diciendo antes a él. Que pá mi dea a Tino<br />
solmenaron y un bebedizu que lu atontó.<br />
Manuela Pos mira. Vete a ver si te dan otru a tí pá espabilar, que<br />
buena falta te haz.<br />
Caleya (Non. A mí va espabilame en cuanto me vea en sin<br />
bebedizu) (SALE LAURA)<br />
Laura Madre ¡Ah!<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
13
Acto Primero<br />
Manuela ¿Qué quies? Entra pá casa. Ahora mismo. (LAURA HACE<br />
MUTIS) Non quiero... nin que te mire (MUTIS)<br />
Caleya Chaval. Está pintau. Ahora que desimula... porque ya sabes<br />
que Manuela siempre...<br />
Tino Todo lo que dijo fue verdá. No tengo vergüenza.<br />
Caleya ¡Ah bueno! Pos entós ná. Diciéndolo tú que yes el<br />
interesau... Después de todo, hay tantos como tú que por<br />
uno más... ¿non te parez? En el mundo por les coses no hay<br />
que amilanase.<br />
Tino Ties razón. No hay que amilanase. Necesito consuelu y<br />
ánimou y voy por ello.<br />
Caleya ¿A dónde?<br />
Tino Al chigre. Allí está la sidra. Ella ye mejor que les muyeres,<br />
porque anima y no engaña.<br />
Caleya Non creas, que un pocoñín de esi consuelu, tampoco me<br />
vendría mal a mí.<br />
Tino Pues ven conmigo.<br />
Caleya El casu ye... en la vida hay circustancies... como te diria<br />
yo...<br />
Tino Ya lo sé hombre ¿Qué no tienes perres?<br />
Caleya Home, eso de perres, aquí no les tengo per en casa gracies a<br />
Dios, tampoco. Ye otra cosa.<br />
Tino Mira, aquí hay bastantes. (RECOGE EL DINERO DE LA<br />
MESA) Anda, vamos (MUTIS)<br />
Caleya Voy, voy. Esperame... esperame sentau pá no cansar. Ahora<br />
iba yo a meteme en la boca del llobu. Largaremos de aquí<br />
que ye zona de piligru por si les mosques (SALE PEPA)<br />
Pepa ¡Ay! ¡Gracies a Dios! ¡Todo llega en esti mundo!<br />
Caleya ¡Madre del alma! ¡Non lo decía yo! ¡Ay Caleyina!<br />
Pepa Tate quietu. Non trates de escapar proque non vas adelantar<br />
ná. Si te metes en casa igual entro yo allá a sacate de les<br />
oreyes; si...<br />
ELADIO VERDE
Caleya Pepina... déjame explicate... la cosa fue...<br />
Pepa Non ye hora de explicaciones. Tou el día buscándote por ahí<br />
sola...<br />
Caleya ¿Sola?<br />
Pepa Sola.<br />
Caleya Pués yo véote bien acompañá. Con esi garrote non tendríes<br />
mieu.<br />
Pepa Esti garrote ye el que va a arreglar les coses.<br />
Caleya Será desarreglales. Con esos ñudos y con lo gordu que ye<br />
cuando caiga enriba del interesau... ¡Ay Pepina...! Yo<br />
quisiera decite...<br />
Pepa Fuera cuentu. Ahora voy a hablar yo.<br />
Caleya Cómo ¿sola o con la compaía? Non andes enriedando ¿eh?<br />
Pepa Bebísteme a la traicioná un tonel enteru.<br />
Caleya Eso fue Copín... fue Copín que discurrió hacer lo de la<br />
espicha... y yo dicía que no, que eso iba a parecete mal y ya<br />
lo ves como fue verdá, ya lo ves.<br />
Pepa ... encima de debeme catorce pesos de sidra.<br />
Caleya Eso sí. Reconózcote la deuda y tó pagátelos como Dios<br />
manda cuando pueda. Aunque non sea mñas que pá poder<br />
dormir con tranquilidá.<br />
Pepa ¿Pa poder dormir? Non creo que el debeme te haya quitao el<br />
sueñu.<br />
Caleya Mira Pepina. Non me lo creerás pero ye verdá. Desde que te<br />
debo eses perres, iba pá la cama y vuelta va y vuelta que<br />
vien, poníame a pensar “Deboy a Pepina catorce pesos de<br />
sidra ¡Ay Señor! ¿Cómo y pagaré...?” y así piensa que te<br />
piensa en sin poder dormir hasta les doce.<br />
Pepa Home. Eso está bien. Hasta les doce. ¿Y de les doce en<br />
adelante, qué?<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
15
Acto Primero<br />
Caleya Hasta les doce yo ya pensé bastante como y voy a pagar a<br />
Pepa... ahora de les doce en adelante que piense ella como<br />
me va a cobrar a mí.<br />
Pepa Bueno, mira.<br />
Caleya ¿Ya vas empezar? ¡Pepa! No enredes ¿eh? No enredes.<br />
Pepa No tengas mieu. A cualquier hora del día que te hubiese<br />
cogido, hubiesete machacao por ensinvergüenza, pero como<br />
todos los pillos tienen suerte, tú non podies ser menos y<br />
tiénesla también. Necesito hablar contigo de un asuntu y si<br />
me ayudes en él, perdonote los catorce pesos, perdonote lo<br />
del tonel, perdónte la panadera que te tengo ofrecía y puede<br />
que a lo mejor, todavía saques tajada.<br />
Caleya Nada. Manda lo que quieras. Toy muertu por servite. Mecá<br />
¿Qué ye o? ¿Qué ye?<br />
Pepa Trátase de buscar la felicidá de la mí fía.<br />
Caleya ¿Qué quies? ¿Qué hable a Tino pá que se case con ella?<br />
Pepa No. La mi neña a Tino no lu quier. Rosina está enamorá de<br />
otru mozu.<br />
Caleya ¿Y qué quies que haga yo?<br />
Pepa Dos coses. Dos maturrangues en les que hay que reconocer<br />
que yes el amu. La primera, arreglate pá que Tino deje a la<br />
mi neña en paz y la segunda arreglate pá que esi otru mozu<br />
venga a ella.<br />
Caleya ¿Quién ye esi otru mozu?<br />
Pepa Antón de Sevares.<br />
Caleya ¿Antón de Sevares? Esi está bien acomodau. ¿Y qué quies?<br />
¿Desplumalu también como a esos otros probes rapazos que<br />
en el tu chigracu dejaron todo lo que teníen?<br />
Pepa Eso acabose. De los desplumaos, Tino fue el últimu. ¡Ay<br />
Caleya! Comprendo que la xente dirá que no estuvo bien lo<br />
que hice, pero Dios sabe por que fue.<br />
Caleya Porque iba a ser. Pa enllenar el bolsón.<br />
ELADIO VERDE
Pepa No. Tú conocesme bien desde haz muchos años.<br />
Caleya Pués por eso te lo digo, porque te conozco.<br />
Pepa Non seas charrán. Desde piquiñina en esta vida pa mí non<br />
hubo más que trabayos y poques alegríes. Una vez, vino un<br />
hombre. Hablome de amores. Creí en él y cuando más feliz<br />
era, abandonome.<br />
Caleya Dejándote una neña como recuerdu. Ya lo sé. Y eso<br />
estúvote bien empleao porque por fiate de aquél mozu que<br />
venía a engañate, dispreciasteme a mí que estaba muertu por<br />
tí.<br />
Pepa Si me llego a casar contigo echaba pelu. Calla, calla.<br />
Cuando me ví abandoná, creí volveme lloca de la cabeza...<br />
Caleya De la cabeza tenía que ser. De les padielles nunca ví volvese<br />
a nadie... y lloca tenies que estar porque después del desliz,<br />
quise cargar contigo y con la neña y non quisiste.<br />
Pepa Desde aquél día, los hombres pá mí murieron. Desde aquél<br />
día solotuve un pensamientu: vivir pá la mi fia. Estábamos<br />
muy probines. Poco a poco pude poner esti chigrín. Poco a<br />
poco también, la mi neña fue haciéndose una moza y los<br />
hombrones venien como mosques a ver si me la<br />
engañaben...pero estaba yo al cuidao y los engañaos fueron<br />
ellos. Aprovecheme de aquella maldá que traien dentro del<br />
alma pá hacer la suerte de la mi neña. Hoy de Rosina nadie<br />
pude decir na más que una cosa, que tien la madre buenos<br />
miles de duros pá ella.<br />
Caleya Bueno. Si como dices ya tienes bastantes perres ¿Qué<br />
necesidá tienes de dejar a dos veles a Antón de Sevares?<br />
Pepa Si esi mozu tien perres, la mi neña también les tien y como<br />
además ye buena, guapa y con dienru, por eso debe poder<br />
casase con quien ella quiera.<br />
Caleya Siendo así, la cosa cambia de aspectu. Oye hom. De aquel<br />
rescoldín de los nuestros tiempos, asoplando... ¿non<br />
podíamos hacer una foguerina?<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
17
Acto Primero<br />
Pepa Aquello apagose pá siempre y perdonándote lo que me<br />
debes, lo que me hiciste y lo que iba a hacer contigo, vas<br />
que te mates.¿Hacemos el tratu?<br />
Caleya Por mí, hechu. ¿Tienes algo de sidraca?<br />
Pepa Algo debe haber.<br />
Caleya Bueno pos venga sidra. Esa ye mejor que les muyeres<br />
porque anima y no engaña.<br />
Pepa ¿Dónde aprendiste eso Caleya?<br />
Caleya Eso ye una maixima de Maiximo... de Maiximo Caleya<br />
(SALE COPÍN) Ahí lu tienes. Esi fue. Day, day.<br />
Copín ¿El qué, o? No haga casu Pepa que fue él y ahora quier<br />
echame la culpa a mí.<br />
Caleya Anda charrán. Gracies a mí ya está too arreglao que sinó...<br />
Pepa Eso de arreglao veremos ver.<br />
Copín ¿De verdá que lo arregló? Caleya, ye un fenómeno. Tengo<br />
que reconocelo a pesar de que vengo pánpanu y avirolau de<br />
ver otru fenómeno.<br />
Pepa ¿A quién viste?<br />
Copín A Antón de Sevares.<br />
Pepa ¿A Antón de Sevares?<br />
Copín A Antón de Sevares. Casualmente encontró a la su fia Rosa<br />
junta casa de Quico el Llagareru, empezó a tomar<br />
conversación con ella y... ¡Madre del alma les coses que y<br />
dijo!<br />
Pepa ¿Qué fue? ¿Metiose con ella?<br />
Caleya ¿Faltola en algo?<br />
Copín ¿Faltala? A estes hores la su fia, si tien corazón, tien que<br />
estar lloca por él. ¡Qué labia y que picu! De entrada allegose<br />
a ella y dijo y “Morena, con esos ojos no se sal a la calle...”<br />
“¿Por qué?” Contestoy la su fia.. “Porque cuando miren a<br />
uno, sino muere nel momentu, tien que quedar pá siempre<br />
enfermu del corazón” Ye que tien miga ¿eh?<br />
ELADIO VERDE
Caleya Bueno. Eso no lo diría como tú lo estás diciendo ¿eh?<br />
Porque era pá matalu.<br />
Pepa Tal me parez a mí.<br />
Copín La su fía respondio y “Qué quies que haga yo. No tengo<br />
otros”. Y aquí vien lo bueno. Terciose el mozu pá un lao y<br />
diz y a lo ronchina “Pos sigue luciéndolos neña, pero como<br />
con el brillo que dán cegué, llevame de la mano” y sin más<br />
ni más cogiola de la mano y entamaron a caminar pá acá.<br />
Necesítase ser listu ¿eh?<br />
Caleya ¿Pá qué o?<br />
Copín Pá ocurrise y eses flores delante de una moza.<br />
Caleya Valiente cosa. Decía y les yo de rapaz mucho más guapes a<br />
esot que ves aquí (POR PEPA) y no me sirvieron pá ná.<br />
Pepa Calla condenau. ¿Y después qué?<br />
Copín Después estuve escuchando y hablaba y del amor de les<br />
endeches, de los cantares y empecipió a cantar y bueno, un<br />
ruiseñor parleru... rebuzna al lao de esi rapaz.<br />
Antón (CANTA DENTRO)<br />
Mocina de ojos negros<br />
si me llegues a querer<br />
primero serás mió moza<br />
luego serás mió muyer.<br />
Copín Esi ye.<br />
Pepa Déjame marchar.<br />
Caleya Aspera.<br />
Pepa ¿Pá qué?<br />
Caleya Pá ver como se presenta el asuntu bobo. Si vá bien, entós<br />
sólo tengo que ocupame del otru.<br />
Copín Ahí vienen.<br />
(ENTRA ROSA Y ANTON AMAR<strong>TE</strong>LADOS)<br />
Antón (A ROSA) ¿Prestote? Pos tengo cantar pá ti hasta que quede<br />
roncu. Todo lo merez una carina como la tuya. No hay rosa<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
19
Acto Primero<br />
que pueda comparase con los tus papinos, ni claver con los<br />
tus labios, ni...<br />
Copín ¡Ya empecipia, ya empecipia! Yo amorio oyéndolu.<br />
Rosa Todo son exageraciones tuyas.<br />
Antón Tanta belleza como hay en tí nunca se vé junta. Toy seguru<br />
que hasta los paxarinos dejen la enramada pa cantate los<br />
trinos más guapos que saben. Desde el jilguerín al ruiseñor,<br />
desde...<br />
Copín ¿Non os decía yo? Esti rapaz ye un órgano?<br />
Caleya Pos a mí parezme un organillo. Ah Antón.<br />
Antón Hola. ¿Estáis ahí?<br />
Caleya Tabamos oyéndote eso de los paxarinos y por si necesites<br />
inspirate, aquí estamos los tres (POR EL) el raitán... (POR<br />
COPÍN)... el glayu... (POR PEPA)... y la coruxa.<br />
Pepa ¡Caleya!<br />
Antón Ya podeis perdoname. No miraba más que pá los ojos de<br />
esta neña y por eso no les ví. ¿Qué diz Pepa?<br />
Pepa Ya lo ves rapaz. Aquí trabayando como siempre.<br />
Caleya Ajuntando perres que tien más dineru que donde lo hacen.<br />
Pepa Qué y importará eso a él.<br />
Caleya Mucho. Les perres sirven pá poder folgar y dase buena vida.<br />
Pá seguir trabayando lo mismo dá teneles que no.<br />
Pepa Pá mi no necesito ná. Yo si trabayo ye pá que a la mi fía no<br />
y falte ná y viva bien en sin quebraderos de cabeza.<br />
Rosa Esta mi madre siempre está igual.<br />
Antón Tá bien que mire por tí. De eso puedes estar contenta.<br />
Rosa Nunca fuí avariciosa. Teniendo salú pá poder trabayar,<br />
bástame.<br />
Pepa ¡Ay eso sí! En buena hora lo diga. Trabayadora como ella<br />
hay poques. El hombre que la lleve buena suerte va a tener.<br />
ELADIO VERDE
Rosa Marcho porque mi madre ponme colorada con lo que diz.<br />
Yo soy como les demás, ni más ni menos.<br />
Antón Tú yes un lucerín de los más guapos.<br />
Rosa ¿Ahora tú? Eso ye pá que marche primero. No me gusta el<br />
adobu. Adiós (MUTIS)<br />
Antón Tengo que day la enhorabuena Pepa por ser madre de esa<br />
neña tan salada.<br />
Pepa (MUY ANCHA) ¿Gústate?<br />
Antón Mucho. Pero tengo y mieu.<br />
Pepa ¿Por qué?<br />
Antón Porque ye tan galana que haz perder a uno el sentiu si se<br />
descuida.<br />
Pepa Eses son coses vuestres. Claro que lo prencipal de lo<br />
primero ye que haiga cariñu. En esti mundo pá que la<br />
felicidad sea completa tien que tener los sus porques. El<br />
primer porque ye el cariñu. El segundu el matrimoniu. El<br />
terceru...<br />
Antón No siga que ya lo sé Pepa.<br />
Pepa Aunque lo sepas bueno ye recordátelos. ¿En qué porque<br />
estaba?<br />
Caleya En el terceru... pero a poco más que sigas llegues<br />
enseguidina a la guardilla.<br />
Pepa ¡¡Ay que demonio de hombrón esti!! Siempre está igual (A<br />
ANTÓN) ¿Non pases un poco al chigre?<br />
Antón Ahora iré. Voy a hablar un poco con estos.<br />
Pepa Como quieras. Hasta luego neñu. Caleya. A ver si hay<br />
formalidá... ¿No me entiendes? (A ANTÓN) Ten cuidao con<br />
él que ye muy llenguateru. Vaya. A buenes (MUTIS).<br />
Antón Adiós Pepa.<br />
Caleya Por lo que paez, la fía de Pepa non te pon mala cara ¿eh?<br />
Antón Ye guapina esa moza, ya.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
21
Acto Primero<br />
Caleya Pos nada hom. A ver si vos arreglais y nos dais pronto un<br />
buen día. Total, tarde o temprano tien uno que casase,<br />
cuanto primero mejor.<br />
Copín Caleya ¿tien comisión?<br />
Caleya ¿Comisión? ¿De qué?<br />
Copín Porque no hicieron más que vese y ya quier casalos. No<br />
hagas casu Antón. Pá casate tienes tiempu Caleya queir<br />
embarcate.<br />
Caleya ¡Ay esti les que va a llevar! Oye hom. ¿Por qué dices que lu<br />
quiero embarcar?<br />
Antón Por eso non reñir. Yo casareme cuando me llegue la hora.<br />
Caleya El reloj atrasau.<br />
Copín Con esi picu que tienes pá con les moces, iba yo a casame<br />
¡del nel!<br />
Caleya Mira Copín. Toy pensando una cosa.<br />
Copín ¿El qué?<br />
Caleya Que valte más marchar.<br />
Copín ¿Por qué o?<br />
Caleya Porque estás muy bien así y ye una pena que hinches.<br />
Copín ¿Por qué voy hinchar?<br />
Caleya Por los trompazos que te voy dar. ¡Mira que ya me falta<br />
poco pá estallar con les trastaes que me estás haciendo!<br />
Copín ¿Está rabiau por les perres que tuvo que devolver? Eso paso<br />
y por fartón.<br />
Caleya ¿Que, qué o?<br />
Copín Si por fartón sí. (MUTIS CORRIENDO)<br />
Caleya ¡Me caso nos diaños! ¡Hoy disgrariote! Aspera manguanón,<br />
aspera (MUTIS PERSIGUIENDOLE)<br />
Antón Ja, ja, ja. Corre Copín, corre.<br />
Manuela (SALE) ¿Qué pasa hom? ¡Madre! Antón ¿Yes tú?<br />
ELADIO VERDE
Antón Hola Manuela. Copín y Caleya que se estaben provocando.<br />
Son el demonio.<br />
Manuela Siempre están igual y non pueden pasar sin estar juntos.<br />
¿Qué? ¿Vienes de a hechu?<br />
Antón Sí. Eso tengo pensao. Ya canso de andar por los mercaos y<br />
apetezme más cuidar la llabranza de casa. ¿No y paez?<br />
Manuela Aunque se gane menos ye una vida más tranquila.<br />
Antón Así ye. ¿Cómo está la neña?<br />
Manuela Bien gracies a Dios.<br />
Antón Ya haz tiempu que non la ví.<br />
Manuela Pos aspera que voy llamala. ¡Laura! ¡Laurina!<br />
Laura (DENTRO) ¿Qué quier?<br />
Manuela Sal un momentín (SE OYEN DENTRO GRITOS DE<br />
CALEYA Y COPIN) ¿Qué ye aquello? (MIRA POR LA<br />
LA<strong>TE</strong>RAL) ¿Qué ye aquello? Deja esi neñu zanganón. ¡Ay<br />
madre que lu mata! ¡Aspera recontra! (MUTIS)<br />
Antón ¿Cómo se arreglaría pá cogelu?<br />
Laura (SALE) Madre. ¿Qué quier? ¡Ah! ¿Antón?<br />
Antón ¡Laurina! ¡Vaya guapa que estás!<br />
Laura No empieces jaraberu. ¿Qué traes por aquí?<br />
Antón Ya vengo de a hechu. Estás preciosa. ¿Qué eches a los<br />
ojinos pá tenelos tan guapos?<br />
Laura Que voy a echar. Lágrimes.<br />
Antón ¿Lágrimes? ¿De amor acasu?<br />
Laura No sé si serán de amor, de odiu o de rabia, pero el casu ye<br />
que lágrimes no me falten.<br />
Antón Vaya por Dios hom. Yo ya creí que lu habíes olvidao. Haces<br />
mal en llorar por tales coses. Cuando eso hizo contigo ye<br />
porque te quería poco. Por un lao debes de alegrate. Moru a<br />
la fuerza nunca fue buen cristianu. Así que él siga el su<br />
camín y tú debes de seguir el tuyu cambiando les lágrimes<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
23
Acto Primero<br />
por la risa, la pena por la alegría y buscando la felicidá que<br />
la tu carina guapa merez.<br />
Laura Yo ya nunca podré ser feliz. Un desengañu como el que<br />
llevé, mata les ilusiones pá siempre.<br />
Antón Home calla. No pienses eso. ¿Tú crees que no hay un mozu<br />
que te pueda hacer tan feliz como pensabes selo con Tino?<br />
Laura Ya lo sé. Mozos hay muchos pero yo no tengo más que un<br />
corazón.<br />
Antón Ye bastante y sobra. Piensa que él ye más desgraciau que tú.<br />
Laura ¿Por qué?<br />
Antón Porque esa moza no lu quier y cuando lu deje, Tino verá lo<br />
mal que hizo. Esa será la tu venganza.<br />
Laura No quiero vengances ni y deseo mal alguno. Allá él. Yo<br />
lloro por mí. Por esti desasosiegu que me mata, por la<br />
vergüenza que estoy pasando, por el convencimientu de que<br />
quizás algún día si volviese a mi arrepentíu, no poder<br />
querelu como lu quería. Por eso sufro y lloro.<br />
Antón Fue el primer amor que tuviste y el primer amor siempre fue<br />
muy malu de arrancar. Pero por eso no debes de renunciar a<br />
la vida. ¿Que los hombres fueron malos pá ti? Pués en lugar<br />
de llorar, ríete de ello. También yo con el primer amor que<br />
tuve llevé un desengañu terrible, pero pude sobreponeme al<br />
dolor y hoy ríome de les moces.<br />
Laura Tú yes hombre y...<br />
Rosa (SALE) ¡Ah! Creí que habíes marchao.<br />
Antón Estoy aquí hablando con esta neña.<br />
Rosa (DESPECHADA) Sigue, sigue.<br />
Laura Marcho Antón. Adiós.<br />
Antón Espera, hom ¿Qué prisa tienes?<br />
Rosa (CON IN<strong>TE</strong>NCIÓN) Siento haberos interrumpido, pero<br />
como me pediste con aquelles palabrines que te esperase en<br />
chigre, por eso salí.<br />
ELADIO VERDE
Antón Está bien. Eses palabrines que dices te dije, sosténgoles.<br />
Yes una moza preciosa, con ojinos de lucero, guapa como el<br />
sol... ¿Fue eso no?<br />
Rosa Si. Eso fue lo que me dijiste.<br />
Antón Ya ves como te lo repito.<br />
Rosa ¿Estabes diciendo y lo a esa?<br />
Antón No. A Laura dije y mucho más.<br />
Rosa ¿Mucho más?<br />
Antón Si. No ves que más guapa que ella no hay ninguna.<br />
Laura ¡Antón!<br />
Rosa (SUFRIENDO <strong>TE</strong>RRIBLE) Enhorabuena Laura. Má por<br />
donde vas tener mozu.<br />
Laura No lu necesito.<br />
Rosa Ahora que por si acasu has tener cuida con él. Pierdese de<br />
palabreru.<br />
Antón Ye verdá. Todavía no y dije ná sobre el particular, pero si<br />
esta neña aceptase una palabra mía, palabreru y tó, nunca<br />
me volvería atrás coo otros que tú conoces.<br />
Rosa Por eso no hay compromisu. Esi que dices puede volver con<br />
ella cuando quieras.<br />
Laura ¡Guardalu pá tí! (SALE TINO) Era buenu y por tí hizose<br />
malu. Era feliz y por tí va vese muy desgraciau.<br />
Tino ¿Qué pasa?<br />
Rosa Ahí la tienes. Está pidiendome que te deje.<br />
Laura ¡Mentira! Yo no dije tal cosa. Sigue con él y acaba de<br />
arruinalu. Ya casi lo está y por eso te estorba. Ni lu quisiste<br />
ni serás capaz de querelu nunca.<br />
Rosa Por eso lu dejo (A TINO) Ya lo ves. Todo acabó. No quiero<br />
más lios. (SALE PEPA)<br />
Tino Ya te dije Rosa que de mí no te ibes a reir. Ya que no<br />
quisiste que estuvieramos uníos por amor, estaremos uníos<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
25
Acto Primero<br />
por el odiu eternamente. Nunca consentiré que mozu alguno<br />
se arrime a tí.<br />
Pepa Vaya, vaya. Canción. Déjame la fía en paz y non vayamos a<br />
enriedala. La moza ya sabes donde la tienes (SEÑALA A<br />
LAURA)<br />
Antón Non Pepa. Si lo diz por Laura me parez que va a llegar<br />
tarde.<br />
Pepa ¡Ay Dios! ¿Ye moza tuya?<br />
Antón Todavía no, pero creo que vamos camín de ello.<br />
Tino (CONFUNDIDO) ¿Tú Antón? (ROSA SE ABRAZA A<br />
PEPA).<br />
Antón Sí, Tino, yo. ¿Qué pasa?<br />
Tino Nada. Que seais muy felices.<br />
FIN DEL PRIMER ACTO<br />
ELADIO VERDE
ACTO SEGUNDO<br />
LA MISMA DECORACIÓN DEL ACTO AN<strong>TE</strong>RIOR.<br />
EN LA MESA <strong>QUE</strong> HAY FUERA TINO Y LOS MOZOS CANTAN.<br />
Mozos Desde la mió ventana<br />
veote arando<br />
con una vaca roxa<br />
y un buey galano.<br />
El casate conmigo<br />
necesitabes<br />
pués tengo patatines<br />
maíz y fabes.<br />
Tino Arrimeme arrimeme<br />
fuime arrimando<br />
arrimeme a la verja<br />
diome la mano<br />
diome la mano y dijo<br />
que me quería<br />
y diome calabaces<br />
al otru día.<br />
A ver. Echay sidra. Hay que alegrase que ye con lo que les<br />
penes se ahoguen.<br />
Mozo 1º Toma Tino. Esto ye de lo bueno.<br />
Tino Trae pá acá. (SALEN CALEYA Y COPÍN) ¡Eh! Caleya<br />
(AL MOZO) Echayos sidra a estos.<br />
Mozo 1º Toma Copín.<br />
Caleya Non. Esti non bebe.<br />
Copín ¿Por qué o?<br />
Caleya Porque lo bebo yo (BEBE)<br />
Copín ¡Ah!<br />
Caleya ¡Y oh! ¿Qué quies? ¿Qué te dea el réuma otra vez?<br />
Copín Eso era el añu pasau.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
27
Acto Segundo<br />
Caleya Por si acasu te repite. Luego empecipies a quejate y a<br />
mandame que te dea friegues y... (AL MOZO) Echame a mí<br />
lo de esti.<br />
Copín No hagas casu.<br />
Mozo 1º Bueno. ¿A quién y lo echo?<br />
Copín A mí.<br />
Caleya No rapaz, que a lo mejor sientay mal y luego tengo que<br />
aguanta y la lata yo.<br />
Tino Déjalu que beba un poco hombre.<br />
Caleya Bueno. Un poquiñín... dos dedinos ná más. (EL MOZO<br />
ESCANCIA) ¡Eh! ¡eh! Non. Ye mucho.<br />
Tino ¿De dónde venís o?<br />
Caleya De la novena.<br />
Tino ¿De la novena? ¿Qué novena ye?<br />
Caleya Una que y están haciendo a San Antonio. Yo fui porque<br />
como San Antonio ye un Santu tan casamenteru y uno<br />
todavía está solteru pos a ver si se acuerda de mí y me<br />
manda una muyer con alguna perruca si puede ser, porque<br />
van pasando los años y la verdá, uno va haciéndose vieyu y<br />
como el trabayu dá poco y la lotería non me toca, pués tien<br />
uno que dir buscando un arrimu.<br />
Tino A tí me paez que ya te pasó el tiempu.<br />
Caleya Non creas, non creas. Parezme que el Santu va a ayudame.<br />
Tino ¿Por qué?<br />
Caleya Por lo que ví en la Iglesia. ¿Sabes quién mandó hacer la<br />
novena y pagalo todo?<br />
Tino ¿Quién?<br />
Caleya Pepa.<br />
Tino ¿Y qué?<br />
Caleya ¿Y qué? Cuando mandó hacer esa novena ye porque queir<br />
casase. Yo estuve dando y vueltes al asuntu y está más claru<br />
ELADIO VERDE
Tino Home si.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
29<br />
que el agua. Ella y yo fuimos mozos, antes de aquello que<br />
pasó... lo de la neña... el deslizucu aquel.... ¿no me<br />
entiendes...? y como por aquí, aunque esté mal que yo lo<br />
diga, los solteros de mi tiempu tan todos esfarraplaos y el<br />
únicu curiosu soy yo; pos claro, como ella y yo pidimos la<br />
misma cosa al Santu, San Antonio, non vá a ir a buscar un<br />
hombre por ahí pá alante pá ella y una muyer por allá<br />
lantrón pá mí teniéndonos a nosostros en la parroquia. ¿Non<br />
te paez?<br />
Caleya Pues esi ye el asuntu. Ella desde luego al casase conmigo<br />
non va mal y yo, al casame con ella con les perres que tien y<br />
el chigre... sobre todo el chigre. ¡Eso de poder beber toda la<br />
sidra que quieras de magullu! Home. Cuando eso sea ya te<br />
convidaré. Has venir y si quies traer algunos amigos,<br />
traeslos.<br />
Tino Bueno hombre, bueno. Gustariame que el Santu te oyese y<br />
te ayudase.<br />
Caleya Si home si. Ná. Eso descontao. Ahora que si voy dicite<br />
verdá, chocome una cosa.<br />
Tino ¿El qué?<br />
Caleya Que estuvieren en la Iglesia Manuela y Laura con Antón.<br />
Tino (CON ANSIEDAD) ¿Estaben juntos?<br />
Caleya Si hom.<br />
Tino Entonces... ¿Antón y Laurina...? ¿Acasu son...? Bueno<br />
rapazos. A ver. Vamos cantar.<br />
El alma y el corazón<br />
de pena me van matar<br />
por el amor de una neña<br />
que yo no supe apreciar.<br />
Mozos Dices que no me quieres<br />
porque no tengo<br />
nada que se me moje<br />
y está lloviendo (SALEN MANUELA, LAURA Y ANTÓN)
Acto Segundo<br />
Neña galana<br />
has pone y un aleru<br />
a tu ventana.<br />
Tino Hay mozos que presumen<br />
de fachendosos<br />
Moces que van con ellos<br />
piensen en otros.<br />
Antón Tino. ¿Esa copla que quier decir?<br />
Tino ¿Non te gustó?<br />
Antón Mucho. Como quiero entendela bien, por eso te pido que me<br />
la expliques.<br />
Tino Dejalu antón.<br />
Manuela ¡Creminal! ¿Todavía tienes la poca vergüenza de provocar a<br />
la xente? Quitate Antón. Déjamelu a mi que con les ganes<br />
que yo y tengo no me dura ni un minutu.<br />
Antón Calle Manuela que estes coses son de hombres.<br />
Manuela Tú non te metas. ¡Ensinvergüenza! ¡Provocador! ¡Renegau!<br />
¡Mala persona!<br />
Caleya (A COPÍN) Dí y que calle.<br />
Copín Calle Manuela.<br />
Manuela (DANDOLE UN GOLPE) Calla tú focicu gochu.<br />
Copín (A CALEYA) A usté por andar embarcando voy a day el<br />
mejor día una pedrá. ¿Por qué no y lo dijo usté?<br />
Caleya Porque quiero que aprendas a no ser patero.<br />
Tino (A LOS MOZOS) Bueno rapazos. Vamos. (A ANTÓN) Si<br />
pases luego junta el Cruceru allí te daré la explicación esa<br />
que quies.<br />
Antón Descuida que iré. Tengo muches ganes de oite a ver por<br />
donde sales.<br />
Tino Lleva un buen palu pa apoyate. Allí está un poco obscuro y<br />
non vayas caer.<br />
ELADIO VERDE
Antón Tengo buena vista, pero bueno, ya que dices eso, llevarelu,<br />
y gracies pol conseju rapaz.<br />
Tino Entós allí nos veremos. Vamos rapazos. (MUTIS DE TINO<br />
Y LOS MOZOS).<br />
Manuela ¡Bribón! ¡Mala entraña! ¡Así te entre el sarapicu por les<br />
oreyes! ¡Llenguateru!<br />
Antón Déjelu Manuela.<br />
Manuela ¿Dejalu? ¡Ay, si fuere yo quien mandase! Esta pillería<br />
limpiabala yo de la aldea en un minutu! ¡Ensinvergüenza...!<br />
y tú, cuidao con lo que haces. Non vayas al Cruceru que esi<br />
quier buscate lío y non tienes porque rebajate a semejante<br />
bribonazu.<br />
Antón No pasará nada Manuela. Estese tranquila.<br />
Manuela ¡Ay que xente Dios mío! ¡Qué xente!<br />
Caleya (A COPÍN) Di y que no se excite.<br />
Copín Diga y lo usté.<br />
Manuela ¡Hale! Vosotros a trabayar ¡Folganzanes!<br />
Caleya Manuela. Diz Copín que no te excitas.<br />
Copín No haga casu. Yo no digo ná. Excitese lo que quiera.<br />
Manuela ¿Estáis viendo lo que está pasando y encima andais con<br />
bromes? ¡Asperay demonios! (LES ENTRA A GOLPES Y<br />
HACEN MUTIS)<br />
Laura Antoón. Espero que no hagas casu de la provocación de<br />
Tino.<br />
Antón ¿Por qué?<br />
Laura Porque puede pasata algo.<br />
Antón ¿A mí? Y a él también. Yo sé dales cuando llega la ocasión.<br />
Laura Pero...<br />
Antón Ya lo sé. Sientes que y sacuda les espaldes.<br />
Laura Sí. Siéntolo.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
31
Acto Segundo<br />
Antón ¿Por qué lu quies?<br />
Laura Porque el probe ye muy desgraciau y...<br />
Antón Bueno, pués enonces dejareme llavales.<br />
Laura No. Eso tampoco. Con que no vayas a donde el te dijo ye<br />
bastante.<br />
Antón Eso no puede ser. Al Cruceru tengo que ir. Si no buenos<br />
comentarios habría en la aldea y además creo que sería peor.<br />
Laura ¿Por qué?<br />
Antón Porque al no ir creería que y tenía mieu y entonces si que<br />
habría lío de verdá. Tú estate tranquila que por mi parte<br />
doyte palabra de que nada va a pasar.<br />
Laura El, debes de date cuenta que no sabe lo que haz. Que tien<br />
que estar como llocu. Vese así arruinau y engañau por esa<br />
moza, ye pá desesperase.<br />
Antón Más que eso que dices creo que lu desespera otra cosa.<br />
Laura ¿Cual?<br />
Antón El que yo te acompañe.<br />
Laura No lo creo.<br />
Antón Si Laura, sí. A pesar de lo que te hizo tú sigues queriéndolu<br />
y a él pasa y igual.<br />
Laura No. El no me quier.<br />
Antón Eso ya se verá. El cariñu como el aceite en el agua siempre<br />
sal a flor. En fin. Yo voy ver lo que pasa.<br />
Laura No. No vayas.<br />
Antón Qué boba yes. Ya te dije que no pasará nada. Necesito saber<br />
por qué me provocó. Si fue por el tu cariñu, primero ye el<br />
que nadie, pero sinó..<br />
Laura ¿Qué?<br />
Antón Sinó.. quierote yo. Adiós Laurina. Estate tranquila que no<br />
pasará nada. (MUTIS)<br />
ELADIO VERDE
Laura Adíos Antón ¡Qué Dios te oiga! (MUTIS)<br />
(SALEN COPIN Y CALEYA DE CASA)<br />
Copín Home, déjeme en paz. ¿Usté cree que yo voy meter les<br />
ñarices donde no me llamen?<br />
Caleya Cuando lo de les perres dístete buena prisa en charralo. Yo<br />
no te encargaría de esti asuntu si no fuere porque tengo que<br />
marchar desguida a Gijón.<br />
Copín Usté lo que quier ye embaracame.<br />
Caleya Que no hombre, que no. No seas zoquete y haz lo que te<br />
digo. Tú vas pa allá, y como quien no quier la cosa,<br />
entéreste de lo que dicen, de los palos que se peguen, de<br />
quien fue el más gallu, de como quedó la cosa. Entéreste<br />
bien de todo y vienes a contámelo enseguidina, si pué ser,<br />
antes que marche pá Gijón y ya te daré... ya te daré...<br />
Copín ¿El qué?<br />
Caleya Esi reló estropiau que tengo. Anda. Non tardes. Ven<br />
enseguidina.<br />
Copín ¿Y si me peguen algún palu por mirón?<br />
Caleya Ya te curaré yo... digo... non... saltes un pocoñín pa atrás y<br />
non te pasa nada. Anda. Corri, corri.<br />
Copín ¡Qué siemrpe ha de embarcame esti paisano!<br />
Caleya Corri, hombre, corri que vas llegar tade.<br />
Copín A lo mejor valíame más (MUTIS LA<strong>TE</strong>RAL IZQUIERDO<br />
<strong>TE</strong>RCER TÉRMINO)<br />
Caleya Así está guapa la aldea. Con un lío de estos tién uno pa<br />
hablar pa hablar mes y mediu. Luego si pasa algo en el lío...<br />
que si el interfeutu... que si el acusau... que ... ¡Mucho la<br />
vamos a gozar! (MUTIS CASA)<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
33<br />
(SALEN PEPA Y ROSA, VIENEN DE LA NOVENA.<br />
ROSA VENDRÁ COMO APENADA Y SE SENTARÁ EN<br />
LA MESA <strong>QUE</strong> HAY FUERA)
Acto Segundo<br />
Pepa ¡Nunca tal oí y nunca tal oí. Pero, muyer... ¿Vas tar toa la<br />
vida con esa muernia?<br />
Rosa Déjeme en paz, madre.<br />
Pepa Pero, ¿qué ye lo que quies?<br />
Rosa Nada. Morime era lo mejor.<br />
Pepa Arreniego y arreniego. ¿Pero tú estás bien de la cabeza,<br />
neña? ¿Morite?<br />
Rosa Si, morime, madre. Si Esto non ye vida. Sufro mucho y<br />
téngolo merecido. Lo que me pasa ye un castigu de Dios.<br />
Ahora comprendo lo que habrá sufrido Laurina por mi culpa<br />
y marchó Tino. Otro tanto estoy pasándolo yo ahora.<br />
Pepa ¿Tas pasándolo tú? ¿Por qué?<br />
Rosa Porque quiero a Antón con toda el alma y al velu con ella,<br />
ye pa mi como si me clavasen un puñal nel corazón. ¿No los<br />
vió juntos en la novena? ¿No los vió?<br />
Pepa Pero bueno, vamos a ver. ¿Non me pediste que hiciésemos<br />
una novena a San Antonio pa que el santu haga que esi<br />
mozu, que por cierto ye tocayu de él, venga al tu lao?<br />
Rosa Sí. Pero como sinó. Doyme cuenta de que San Antonio no<br />
puede conceder esa gracia a la que, como yo, sólo merez un<br />
castigu por lo que hice sufrir a esa neña.<br />
Pepa Pos neñina, todo eso ya podíes habelo pensao antes y<br />
hubieramos ahorrao bastantes perres.<br />
Rosa Lo que se gastó no merez la pena.<br />
Pepa ¿Non merez la pena? Pos con lo caros que están los cirios,<br />
solamente de cera fueronse sesenta pesos y luego lo demás<br />
que...<br />
Rosa Que San Antonio lo tome como un sacrificiu y<br />
arrepentimientu pá que cuando me castigue... (LLORA) ...<br />
porque tien que castigame, tien que castigame.<br />
Pepa ¡Ay Dios mio! ¡Ye lo que me faltaba! Ahora resulta que la<br />
que está pagando el patu soy yo.<br />
ELADIO VERDE
Rosa ¿Usté? ¿Por qué?<br />
Pepa ¿Paezte poco sufrir el ver a una fía... ¡La mi única fía!<br />
amurnía, llornado y metía en sí como un melandru? Yo que<br />
sólo me preocupé en esta vida de hacer todo lo posible pá<br />
que tú fueses felíz ¿y que ahora sálesme con esi cuentu tú?<br />
Rosa ¿Qué quier que haga madre?<br />
Pepa Despabilar muyer, despabilar y non ponete así que con<br />
miagar no adelantes ná.<br />
Rosa Yo sin esi mozu no puedo vivir.<br />
Pepa ¿Y quién te dijo que Antón no se casará contigo?<br />
Rosa ¿Conmigo? ¿Non lu vé como está con la otra? Si parez que<br />
quier comela.<br />
Pepa ¿Y qué? Sió pazguata. ¿Pá qué tienes a tu madre aqui?<br />
Rosa ¿Qué va a hacer usté?<br />
Pepa ¿Que qué voy a hacer yo? Pos yo puedo hacer que esi<br />
Antón, por el que estás tanto sufriendo, venga a tí<br />
mansiquín como un perrín falderu.<br />
Rosa ¿Cómo?<br />
Pepa Con esti cosu (MUESTRA UN FRASQUITO)<br />
Rosa ¿Qué ye eso?<br />
Pepa ¿Qué ye esto? ¡La tu felicidá!<br />
Rosa ¿La mi felicidá?<br />
Pepa Sí. La tu felicidá. Ya ves como que poco puedes conseguila.<br />
Con esti frasquín tan piquiñucu, vas tener esi mozu dominau<br />
pá siemrpre.<br />
Rosa ¿Qué ye?<br />
Pepa ¡¡ Un bebedizu !!<br />
Rosa ¡Madre!<br />
Pepa No hay madre que valga. Ayer fui a casa de La Coruxa y<br />
madé y que me lu hiciera. Cobrome doce pesos por<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
35
Acto Segundo<br />
Rosa ¿Por qué?<br />
componelu. Ya puede ser buenu ¿eh? Díjome que con que y<br />
dieres a beber esto a esi mozu a les dos hores de tomalu que<br />
ya lu teníes pá siempre enamorau. ¡Ay! ¡Les vueltes qeu tal<br />
dí pá que lu hiciera!<br />
Pepa Porque muyer, díjome que tenía todos los ingredientes<br />
menos la pata de un grillu... y ahí me tienes toa la tarde de<br />
ayer con una pajina fustacando en les cueves hasta que caé<br />
uno. Después de vieya ¡¡ a grillos !!<br />
Rosa ¿Y cómo y lo va a dar?<br />
Pepa Eso ye otra. Cuando y lu dé, en el primer cuartu de hora<br />
tengo que arraca y tres pelos del bigote a un paisano vieyu.<br />
Rosa ¿Don va ir a buscar esi paisano?<br />
Pepa Home. Tien Caleya uno que parez una escoba.<br />
Rosa Madre. No crea en eses coses.<br />
Pepa Home. Por probar no se pierde ná, y ya sabes que La Coruxa<br />
cuando diz que sí, ye que sí. Conque anda, alegra esa cara y<br />
a estate segura de que pronto has casate con esi rapáz.<br />
Rosa ¿Y si se atonta col bebedizu?<br />
Pepa Entós mucho mejor. Un marido tontu, felicidá completa.<br />
Anda guapina. Estate tranquilina y vete preparandola cena.<br />
Rosa ¿Qué hago?<br />
Pepa Pá ti lo que quieras. Tienes huevo, longaniza y jamón. Pá mí<br />
calientesme les fabes que sobraron de les doce. Ya verás, ya<br />
verás que pronto vas ser dichosa.<br />
Rosa Sí. Eso creelo usté (MUTIS)<br />
Pepa ¡Ay! ¡Les coses que no hará uno por una fía! A ver si con<br />
este bebedizu consigo vela reidora como siempre fue.<br />
Frasquín. A ver como te portes. (SALE CALEYA)<br />
Caleya (Chanta. Pepa. Vamos ver si ye verdá lo de la novena) Pepa.<br />
Pepa ¿Qué dices Caleyina?<br />
ELADIO VERDE
Caleya (Huy. Llámame Caleyina. Cosa fecha) ¿Qué cuentes tú<br />
hom?<br />
Pepa Na. Que tenía ganes de vete.<br />
Caleya ¿A mí? ¿Pá qué o?<br />
Pepa Pá una bobá. Cuando lo pienso dame la risa. ¿Con quien<br />
dirás que soñé anoche?<br />
Caleya Qué se yo. A lo mejor, conmigo.<br />
Pepa ¡Col tu bigote! ¡Teníeslu tou revuelto y engrifau!<br />
Caleya Contra. Pos ahora mismo voy afeitalu.<br />
Pep No, no, no, déjalu.<br />
Caleya Ye que quiero parecete bien.<br />
Pepa ¿A mí?<br />
Caleya Si Pepina. Yo también tuve un sueñu, que si te lu cuento<br />
caes de espaldes. La cosa más rara que ví.<br />
Pepa Entós ya sé lo que soñaste. Que fuiste al chigre, bebiste<br />
sidra y pagástelo.<br />
Caleya No home no. Eso ni en sueños. Soñé con San Antonio.<br />
Pepa ¿Con San Antonio?<br />
Caleya Sí. Aparecioseme el santu y díjome: “Caleya. Ya ye hora de<br />
que te cases. A la tu edá ye una vergüenza que estés solteru.<br />
Busca muyer posada...”<br />
Pepa ¿Pa que te mantenga?<br />
Caleya ¿Manteneme por qué?<br />
Pepa Porque una muyer posada debe ser lo mismo que una muyer<br />
fonda y como en les posades y les fondes ye donde dan de<br />
comer...<br />
Caleya No home no. El referíase a una muyer entradica en años.<br />
“Busca una muyer posada y forma un hogar cristianu, que si<br />
no, cuando mueras, mal te veo..” “Pero Santu benditu. Yo,<br />
de buena gana lo haría si no fuere que los tiempos tan malos<br />
y non gana uno pá uno, ¿cómo vá repartilo pá dos...?”<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
37
Acto Segundo<br />
Pepa Cásate.<br />
“Cuantos más trabayos y sacrificios hagas en esta vida, más<br />
gozarás nel Cielo y cuanto más te diviertas y la corras en la<br />
tierra, más tizonazos te va dar Barrabás. Co que escoge”. En<br />
esto apareció una nubina de gloria, envolviolu y desapareció<br />
en sin dejar rastru. Yo desperté muy preocupau y desde<br />
anoche ando como amoriau. Si y hago casu; al casame con<br />
una muyer, en esta vida voy pasar más fame que un ladrón y<br />
si no me caso cuando muera al Cielo no puedo ir con<br />
disculpes después de habeme avisao. ¿A tí qué te parez que<br />
haga?<br />
Caleya Yo también toy en ello. ¿Pero con quien?<br />
Pepa ¡Jesús! Lo que sobren son muyeres.<br />
Caleya Home. Eso ya lo sé yo. Pero ya que tengo que casame,<br />
quisiera casame a gusto. ¿Non te parez?<br />
Pepa Así debes de hacelo.<br />
Caleya Oye una cosa, hom. Si... si... por ejemplo... como aquel qe<br />
diz... Esto ye un suponer ¿eh? Si... si como tú y yoya nos<br />
conocemos y nos diera por emplalmar aquel corteyu que<br />
tuvimos de rapazos... cuando aquello...<br />
Pepa ¿Cuando aquello qué?<br />
Caleya Home. Cuando aquello... lo del desliz....<br />
Pepa Voy deslizate yo a tí un tarterazu en la cabeza. Bah, bah, col<br />
zoquete esti. Siempre ha de estar col mismu cuentu.<br />
¿Impórtate eso a tí algo?<br />
Caleya (Por aquí vamos mal) Non te excitas Pepa, non te excitas.<br />
Estos momentos pá nosotros son como les fiestes del<br />
lluegar: solemnes. Además piensa que toy hablandote por<br />
boca del Santu y si digo alguna cosa que non te preste, a lo<br />
mejor ye de debilidad. En tou el día non probé bocau y la<br />
fame hazme perder la cabeza.<br />
Pepa Eso será. Toma. Voy date dos sardines arenques y cómeles a<br />
ver si te pasa.<br />
Caleya Contra. Son buenes. ¿Dónde les compraste?<br />
ELADIO VERDE
Pepa En casa la Mayuca cuando salí de la Iglesia.<br />
Caleya (COMIENDO) Pos tan bien. Y saladines. Pos si home, si.<br />
Volviendo al cuentu yo quisiera que me hablases claro y<br />
tuvieses formalidá.<br />
Pepa ¿Formalidá?<br />
Caleya Claro hom. Pídote como aquel que diz que me digas si quies<br />
casate conmigo y ¿sales con dos sardines aranques?<br />
¡Encima de lo que estoy pasando!<br />
Pepa ¿Qué estás pasando? Les sardines.<br />
Caleya Eso hom. Tú tómalo a broma, pero al Santu no lu vas<br />
engañar.<br />
Pepa ¿Engañar de qué? El Santu dijo que te casases tú.<br />
Caleya Si hom. Que me casare yo. Pero hay que dame facilidades,<br />
sinó como me voy casar (LLORANDO) ¡Yo que toda la<br />
vida te quise! ¡Yo que siempre te llevé nel pensamientu y<br />
nel corazón! ¡Yo que dejé pasar el tiempu con la esperanza<br />
de llegara un día en que tú vinieres a mí a decime: “Caleya<br />
vamos casanos porque se que me quies y casándome con un<br />
hombre tan cariñosu, voy que ardo”. Yo que vengo como si<br />
dijéramos mandau por un Santu y ...<br />
Pepa Pero Caleya. ¿Por fuerza tengo que ser yo?<br />
Caleya Si. Tienes que ser tú, tienes que ser tú. Otra muyer no podría<br />
manteneme...<br />
Pepa ¡Ah! Mantenete.<br />
Caleya Calla hom. No seas mal pensá ni me cortes el filu... otra<br />
muyer no podría manteneme en el afuegu que siento por tí.<br />
¿Entós qué o?<br />
Pepa ¡Ay Caleya!<br />
Caleya ¿Qué, qué, qué?<br />
Pepa Siempre te aprecié porque ví que siempre me tuviste ley y si<br />
algún día hubiere pensao en casame, contigo sería, pero<br />
acabo de ver en tí una cosa que me desilusionó terrible.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
39
Acto Segundo<br />
Caleya ¿El qué o?<br />
Pepa El vete llorar. Un hombre berrón nunca lu pude ver. ¡huy!<br />
Danme respigos.<br />
Caleya Non Pepa non. Verás. Esto de llorar fue por les sardines<br />
que, como estaben tan salades pueés resquemabenme en el<br />
gañote y se conoz que se me subió a los gueyos y...<br />
Pepa ¡Ah! Lloraste por les sardines.<br />
Caleya Si, si. Por les sardines si.<br />
Pepa Pués mira. Cásate con les sardines.<br />
Caleya (Bueno. No doy una en clavu) Pepina. Atiende...<br />
Pepa ¿Qué quies que atienda? Primero se coge a un embusteru<br />
que a un coxu. Con que casase ¿eh? Tas hechu un buen<br />
cimarrón.<br />
Caleya Pero Pepa. Déjame que te explique.<br />
Copín (ENTRA) ¡Caleya! ¡Caleya! Venga a ayudame.<br />
Caleya ¿A qué o?<br />
Copín ¡Antón! ¡Antón está muy malu!<br />
Pepa ¿Qué ye?<br />
Caleya ¿Dónde está?<br />
Copín Ahí. Tirau en suelu.<br />
Caleya A ver o.<br />
Pepa ¡Ay madre!<br />
(HACEN MUTIS Y A POCO VUELVEN A ENTRAR<br />
TRAYENDO A ANTON SEMI-COMOCIONADO)<br />
Caleya Sentaylu aquí.<br />
Pepa Antonín. Fíu. ¿Qué te pasó?<br />
Caleya Déjalu, déjalu a ver si espabila.<br />
Pepa ¡Madre del almo! Está atontau.<br />
Caleya Como va a estar. Viniendo con esti...<br />
ELADIO VERDE
Copín ¿Encima de carretalu hasta aquí?<br />
Caleya Bueno. A ver. ¿Qué pasó?<br />
Copín Ná. Fui como usté me mandó a ver que pasaba nel Cruceru.<br />
Llegué al mismu tiempu que Antón. Allí estaba Tino con<br />
cuatro o cinco rapazos. Llegose esti probe a ellos y dijo: “A<br />
ver Tino, explicame aquello...” “Quies la explicación...”<br />
dijo Tino. “Pues ahí va” y al decir esto arremangó el palu y<br />
arreo y un garrotazu en la cabeza que hizo: “¡chas!” Esti<br />
probe cayó pates arriba en sin sentiu y los mozos decien y a<br />
Tino... “¿Qué hiciste Tino? ¡Matástelu!... “ y Tino tou<br />
nerviosu contestoyos. “Mejor. Así no me la llevará” y echó<br />
a correr.<br />
Pepa ¿Pá dónde?<br />
Copín Non sé. Los mozos escaparon tras del, esti espabiló un poco.<br />
Recostose sobre mí y poco a poco ibamos llegando hata<br />
aquí y de repente dio y como un mareo y volvió a caer y ahí<br />
lu tien.<br />
Pepa ¡Probín de mi alma!<br />
Caleya ¿Llamaremos al médicu pá que y mire el tanque?<br />
Pepa Si, si. Llama y a quien sea.<br />
Caleya Calla, calla. Que parez que espabila. ¿Qué ye eso Antón?<br />
Animu hombre que non ye ná.<br />
Antón ¡Ay hombre!<br />
Pepa Antonín ¿Qué? ¿Ya estás mejor?<br />
Antón ¡Ah! ¿Sois vosotros? Si. Ya voy estando bien. Non ye nada.<br />
Pega fuerte el mozu esi.<br />
Pepa ¿Duele algo?<br />
Antón No. Estoy un poco mareau. Pepa. ¿Quier haceme el favor de<br />
un vasu de agua?<br />
Pepa Si hom. ¿Quies mejor anís o coñá?<br />
Antón No. Agua, agua.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
41
Acto Segundo<br />
Caleya De pasu traes también en una palanganina agua pá laba y un<br />
poco el estacazu.<br />
Pepa Voy, voy.<br />
Antón Pepa. Procure que nadie se entere de esto ¿eh?<br />
Pepa Descuida, descuida. Yes bobu. Voy por ello (MUTIS)<br />
Caleya Copín. Como te portaste bien y como soy hombre de<br />
palabra, en el mi cuartu y en la chaqueta tienes el reló. Pa tí,<br />
pero has de arreglalu.<br />
Copín ¿En la chaqueta vieya? ¡Salvé! (MUTIS)<br />
Caleya Bueno hombre bueno. ¿Cómo no fuiste más preveníu?<br />
Cuando uno agüele lío hay que ir más preparau?<br />
Antón No contaba reñir. Iba más bien a hablar con él.<br />
(SALE PEPA CON UN <strong>VA</strong>SO DE AGUA, PALANGAN Y<br />
TOALLA)<br />
Pepa Aquí está todo.<br />
Caleya Trae. (LE CURA) Estate quietiquín y no tengas mieu que no<br />
te manco. En estes coses toy algo experimentau. Aunque<br />
non sea más que de tanto curar los gochos y a Copín. Entós<br />
¿qué dicies? ¿Que ibes a hablar con él?<br />
Antón Si. Iba en plan de arreglu.<br />
Caleya Vaya hom... ¿y qué arreglu era esi hom?<br />
Antón Iba a deci y que Laurina necesita ser feliz y ... ¡ay!<br />
Caleya ¿Qué ye eso? ¿manquete? Fue en sin querer. Adispensa que<br />
otra vez será más. Con que Laurina necesita ser feliz... ¿Y<br />
con quién va a ser feliz esa rapaza?<br />
Antón Conmigo.<br />
Pepa ¡Ay! ¡Ya te oyí! Esta ye la ocasión. Feliz voy hacete yo<br />
(SACA EL FRASCO Y VIER<strong>TE</strong> SU CON<strong>TE</strong>NIDO<br />
DISIMULADAMEN<strong>TE</strong> EN EL <strong>VA</strong>SO) ¡Allá te va y que te<br />
preste!<br />
ELADIO VERDE
Caleya Pos na hom. Quedasti nuevu. Otra vez ten más cuidao por si<br />
acasu.<br />
Antón El cuidao que lu tenga él porque donde lu vea...<br />
Caleya Ná. Ahora déjate ya de bobaes. Luego ya te prepararé un<br />
unguentu pá que se te quite el chinchón. Ahora non puedo<br />
porque tengo mucha prisa. Ye que voy a un recao a Gijón pá<br />
Manuela y non quiero que se me haga tarde pá vinir<br />
enseguidina.<br />
Antón Muches gracies Caleya.<br />
Caleya De ná. ¿Yes bobu?<br />
Pepa Caleya. ¿Vas a Gijón?<br />
Caleya Sí. ¿Qué quies?<br />
Pepa Si non te dá más que me trajeres un décimu de Lotería de<br />
esos de la extraordinaria que cuesten a cinco duros.<br />
Caleya Si hom. Si me dás les perres...<br />
Pepa Aspera. Ahora mismo te les doy. (MUTIS)<br />
Caleya Dame más rabia tener que hacer esta caminada. Esta<br />
Manuela cuando se y mete una cosa po la cabeza ye terrible.<br />
Too tien que ser enseguida ¿Qué? ¿Tás mejor?<br />
Antón Si. Ya voy estando bien. Gracies Caleya.<br />
Caleya De nada hom. Eses sardines que comí tan dándome un<br />
secañu terrible. Ya que voy marchar voy bebete esti agua y<br />
luego Pepa que te traiga otru (BEBE) Ye que comí sardines<br />
arenques y compadre...<br />
Antón Son muy fuertes.<br />
Caleya A mí siempre me gustaron mucho y eso que... si... voy<br />
deci...te la ver...dá... ¡Contra!<br />
Antón ¿Qué te pasa?<br />
Caleya No sé. Esto si que ye célebre.<br />
Antón ¿El qué?<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
43
Acto Segundo<br />
Caleya Siento... ¡Qué perrero...! como si me pidiera el cuerpu<br />
xareu. ¡Ah! ¡Si siéntome igual que un chavalín!<br />
Pepa (SALE) (Ya lo bebió) Toma Caleya. A ver que mano tienes<br />
(LE DA EL DINERO)<br />
Caleya Pá mí no hay más gordu que mirate esa carina de xana que<br />
tienes, más fresquina que la fontana de donde saliste.<br />
Pepa (¡Ay! ¡Que y tengo que arrancar tres pelos del bigote! ¡No<br />
me acordaba!) ¿Qué dices Caleyina? (LE ARRANCA<br />
UNO)<br />
Caleya ¡¡Ay!! Que yes el pensamientín del mi corazón (LE<br />
ARRANCA EL SEGUNDO) ¡¡Ay!! Que tienes una carina<br />
tan guapina que van a venir a picátela les abeyes creyendo<br />
que yes una florina (LE ARRANCA EL <strong>TE</strong>RCERO) ¡Ay!<br />
Arrancalu tou. Acabes primero. ¡Raitanín de la quintana!<br />
Pepa (SECAMEN<strong>TE</strong>) Ahora ya puedes largar. ¡Hale!<br />
Caleya Voy, voy. Pero primero déjame decite que no hay estrellina<br />
nel cielo que pueda comparase el su brillar al rempimplinar<br />
de los tus ojinos.<br />
Pepa ¡Caleya! ¡Me caso nos diaños! Vete que van cerrate les<br />
loteríes.<br />
Caleya Non te apures que llegaré a tiempu y el diañu me lleve si<br />
non te traigo el premiu gordu pá que repugnes de rica. Ven<br />
despedime guapina. Anda.<br />
Pepa (ACOMPAÑÁNDOLE HASTA EL MUTIS) Bueno. Anda,<br />
anda. Charrán.<br />
Caleya ¡Adiós mantequina nidia! (MUTIS)<br />
Pepa ¡Adión boroña caliente!<br />
Antón Pepa. Caleya descorchose.<br />
Pepa Siempre está igual. Ye el demonio.<br />
Antón Humor nunca y falta.<br />
Pepa ¿Qué? ¿Estás mejor?<br />
Antón Sí. Ya non tengo ná.<br />
ELADIO VERDE
Pepa Bueno hom. Más val así.<br />
Antón Pepa ¿Quier haceme el favor de un vasu de agua?<br />
Pepa ¿Non te hará dañu beber tanto?<br />
Antón Si non bebí ná.<br />
Pepa ¡¿ Qué no bebiste ná ?!<br />
Antón No.<br />
Pepa ¿Entós quén bebió lo que había aquí?<br />
Antón Lo que trajiste antes bebiolo Caleya.<br />
Pepa ¿Que qué o? ¿Bebiolo Caleya? ¡Ay madre del alma! ¡Por<br />
eso el probe..! ¡Caleya! ¡Caleya!<br />
Antón ¿Qué y pasa hom?<br />
Pepa ¡Caleya! ¡Caleya! ¡Ay Dios mio! ¡Echa y un galgu!<br />
FIN DEL SEGUNDO ACTO<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
45
Acto Segundo<br />
ELADIO VERDE
ACTO <strong>TE</strong>RCERO<br />
LA MISMA DECORACIÓN DE LOS ACTOD AN<strong>TE</strong>RIORES.<br />
SALEN TINO Y LOS MOZOS.<br />
Tino A ver Pintu. Mira a ver si vino Antón.<br />
Mozo 1º (MIRANDO AL CHIGRE) No. Aquí no hay nadie. Pensolo<br />
mejor y no se atreverá a venir. Col estacazu que y diste el<br />
otru día, ye como pá no volver por otru.<br />
Tino Chócame. Pero en fin. Entra y al chigre y pedir sidra. Ahora<br />
voy yo.<br />
Mozo 1º Hal. Vamos a ver como ye lo que trajo hoy. Vamos<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
47<br />
(LOS MOZOS HACEN MUTIS Y TINO SE ACERCA A<br />
LA CASA)<br />
Tino ¡La ventanina de Laura! En ella nos poníamos a hablar.<br />
Cuanto daría porque entre nosotros no hubiese pasao nada.<br />
Que llocu fui. En fin. La cosa ya non tien remediu.<br />
Marcharé de la aldea ya que el mi corazón non puede<br />
resistir el vela con otru y de desesperación podría hacer una<br />
barbaridá. Adiós corredorín donde fui tan feliz con ella.<br />
Rosines del corredor<br />
Entre vosotros salía<br />
a decir que me quería<br />
con sonrisina de amor<br />
la neña a quien fui traidor.<br />
Rosiens del corredor<br />
Cuanto lloró en la corrada<br />
cuadno se vió abandonada<br />
sin consuelu al su dolor<br />
la neña a quién fui traidor.<br />
Rosines del corredor<br />
que sepa que la mi suerte<br />
sería encontrar la muerte<br />
ya que no tengo el su amor<br />
la neña a quien fui traidor.
Acto Tercero<br />
(SALE LAURA) ¡¡ Laura !!<br />
Laura ¿Tú? ¿Qué quies?<br />
Tino Nada<br />
Laura ¿Vienes a repetri la tu hazaña?<br />
Tino ¿Qué hazaña?<br />
Laura Estarás orgullosu. Pega y a esi rapáz sin day tiempu a<br />
defendese y sin que lo esperase.<br />
Tino Non pude conteneme ni parame a pensar nada. En aquel<br />
momento no supe lo que hice y después pesome. Pero aún<br />
estamos a tiempu. Hoy mandome Antón avisu por un rapza<br />
de que lu esperase aquí, y no pasará lo del otru día.<br />
Laura ¡No! No lu esperarás.<br />
Tino ¿Por qué?<br />
Laura Porque ya hubo bastantes disgustos. Ocupate de esa muyer y<br />
déjanos en paz a los demás.<br />
Tino Sin que tú me lo mandes, eso pienso hacer. Hoy será el<br />
últimu día. Conforme liquidé la mi hacienda, así también<br />
hoy voy a liquidar de una vez mis asuntos.<br />
Laura ¿Qué ye lo que pienses hacer?<br />
Tino Lo que debo. Arreglaré lo que haya que arreglar con Antón<br />
y de pasu, también esa moza que me engañó, llevará el su<br />
castigu.<br />
Laura Haces mal. Por eso no debes de pedir cuentes a nadie. Tú<br />
también engañaste los nuestros amores y nadie te dijo nada.<br />
Tino Ye verdá. Tienes razón. Pero sin que nadie me haya dicho<br />
nada, el castigu llevolu encima. Yo quisiera que vieres<br />
como tengo el alma y el corazón... pero a que sacar esto a<br />
relucir. La cosa ya no tien remediu. Sembré daños y recogi<br />
males. Ahora...<br />
Laura ¿Qué?<br />
Tino Nada. A decir adiós a todos y a esperar lo que venga.<br />
ELADIO VERDE
Laura ¿Qué pienses hacer?<br />
Tino Lo que la suerte quiera. Cuando llegaste estaba<br />
despidiendome de la to casina.<br />
Laura ¿Qué te importa a ti la mi casina?<br />
Tino Son recuerdos. Hata que uno no se ve desgraciau, no se dá<br />
cuenta de la felicidá que perdió. Los recurdos son el mayor<br />
martiriu qu se conoz (SALE ROSA)<br />
Laura ¡Adiós Tino! (MUTIS RÁPIDO)<br />
Tino Oye Laura. ¡Oye!<br />
Rosa Parez que no te haz casu.<br />
Tino (SE VUELVE Y LA VE) ¿Tú? Hasta el últimu momento<br />
has de ser la mi desgracia. Desde que te conocí solamente<br />
en esti instante estaba el mi corazón recibiendo un poco de<br />
alegría y hasta eso me fuiste a quitar. Marcha. No quiero<br />
vete.<br />
Rosa ¿Vas volver con ella? Enhorabuena.<br />
Tino ¡Marcha que estoy desesperau!<br />
Rosa Ya sabes que por mí... Yo no te lo quito. Pá tí, ella ye mejor<br />
que yo.<br />
Tino Mira, Casualmente, ella acaba de decime que no te pida<br />
cuentes. Y porque me lo dijo ella no te les pediré... pero lo<br />
que si voy a pedite ye que te quites de mi vista, porque<br />
tengo mieu de no poder conteneme y ...<br />
Rosa Volviote fuerte el amor por ella.<br />
Tino No hables del amor, que esa palabra en la tu boca suena<br />
mal. El amor, ye el de ella que sufre pena y llora y no el<br />
tuyo, que engaña y miente.<br />
Rosa Pos mira. Vuelve con ella y déjame en paz.<br />
Tino ¡Ojalá pudiera! Ya ye tarde. A Laurina perdila pá siempre...<br />
¡y por quién...! por ti. Pero bueno a lo hecho ya no hay<br />
remediu. Marcha y marcha.<br />
Rosa No. Quien debe de marchar yes tú.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
49
Acto Tercero<br />
Tino ¿Yo?<br />
Rosa Sí. Tú. Sé que estás esperando a Antón pa arma y lío encima<br />
del palu que y diste el otru día traidoramente.<br />
Tino ¿Eso qué te importa a tí?<br />
Rosa Mucho. Esi rapáz non tien culpa de les tus chifladures.<br />
Tino ¿Por qué te intereses tanto por él? (SALE PEPA)<br />
Rosa Por...<br />
Tino Dilo ¡Dilo!<br />
Pepa Porque y dá la gana ¿Qué ye?<br />
Tino ¿Gústate, verdá?<br />
Pepa Si. Gusta y sí. ¿Qué?<br />
Tino Está bien. Me alegró sabelo.<br />
Rosa ¿Qué vas hacer?<br />
Tino ¿Qué voy a hacer? Ya lo verás cuando nos encontremos.<br />
Rosa No Tino, no.<br />
Tino ¿Que no? Ya lo verás. Ja, ja, ja. Esi será el tú castigu y la mi<br />
venganza (MUTIS)<br />
Rosa Tino ¡Oye!<br />
Pepa Déjalu. ¿Qué pieneses que va hacer? Si va a llevar como pá<br />
fregar.<br />
Rosa Tengo mieu madre. Tengo mucho mieu.<br />
Pepa ¡Bah! Perru ladrador nunca fue mordedor. El casu ye que<br />
neñina, a ver si vos arreglais pronto porque con estos líos de<br />
los tus amores voy quedar chepa. Toa la tarde llevé pá cazar<br />
otru grillu.<br />
Rosa ¿Otru grillu? ¿Pá qué?<br />
Pepa Pá que La Coruxa me hiciese otru bebedizu. Como esi<br />
paterón y metomentodo de Caleya bebió el de antes de ayer,<br />
estropeome la combinación. Si no hubiere sido por eso ya a<br />
estes hores estaríeis arreglaos.<br />
ELADIO VERDE
Rosa Buena gana tien de perder tiempu. Esos bebedizos non valen<br />
pá ná.<br />
Pepa ¿Qué no valen pá ná? Habies de ver a Caleya pedir amores<br />
en cuanto lu bebió. ¡Ay! Si yo llego a saber que tenía dentro<br />
el bebedizu ¡machácolu! Por cierto y esa ye otra, que no se<br />
lo que y habrá pasao. Marchó después de bebelu a un recao<br />
a la Villa con la intención de volver enseguida y haz dos<br />
días que non parez.<br />
Rosa ¡Ay Dios! ¿Pasaría y algo?<br />
Pepa No sé. Yo parez que tengo un poco de rocea.<br />
Rosa ¿Por qué?<br />
Pepa Qué se yo. Ayer mandé a Copín a buscalu y dió la vuelta sin<br />
saber que fue de él. Hoy mandelu otra vez y entovía no<br />
vino. Deja ver si vien. A ver que ye lo que pasa.<br />
Rosa Qué va a pasar. Que con esi cosu envenenose y estará<br />
muertu por algún bardial.<br />
Pepa Calla muyer. Envenenase ¿Quién? ¿Caleya? A Caleya sienta<br />
y bien hasta la lejía.<br />
Rosa No sé. Eso de que non parezca ye muy raro.<br />
Pepa Algo raro si ye. Pero bueno. Ya se verá. Por algún lao tien<br />
que... (ENTRA COPÍN) ¿Qué hay Copín? ¿Qué, qué?<br />
Copín Nada. Ni la gaspia.<br />
Pepa ¿Entós?<br />
Copín Fui a casa de los conocidos. Anduve toa la Villa de riba<br />
abajo y nada. Nadie lu vió y pá mí dea al probe paso y<br />
alguna disgracia (LLORA) ¡Ay! ¡Probe Caleyina!<br />
Pepa ¿Por qué llores rapaz?<br />
Copín Porque el probe cuando lleva dos días sin aparecer, mal<br />
asuntu. A estes hores Caleya murió com Cafú. ¡Ay<br />
Caleyina! ¡Muches veces me embarcaste y me hiciste de<br />
rabiar, pero a pesar de toes eses charranes tenía te ley y lo<br />
que más me apena ye el no saber dónde estás muertu, po lo<br />
menos pá poder llevate una coronina, aunque fuera de<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
51
Acto Tercero<br />
felechu. ¡Caleyina del alama! Cuando me ponga malu<br />
¡Quién me va dar les friegues como me les dabes tú!<br />
Pepa Calla, Copín, calla. Tate tranquilu que ya verás que pronto<br />
apaez.<br />
Copín ¿Aparecer? Únicamente de marimanta y pá eso no, no. Que<br />
descanse en paz y que quede por allá.<br />
Rosa ¿Está viéndolo madre? ¿Está viéndolo?<br />
Pepa Calla muyer calla. Anda. Vete pá casa, anda.<br />
Rosa Menudu lío va haber. Ya verá (MUTIS)<br />
Pepa ¡Ay! ¡Vais acabar volviéndome lloca! Entós ¿Dónde fuiste<br />
Copín?<br />
Copín A casa del Nanu, a la tienda de Serafa, al taller del ferrador,<br />
al chigre Bastian, a.... que se yo. Miré hasta por los cafés,<br />
por toes les calles, por la playa y pol muelle. Hata miré pol<br />
agua, por si acasu estaba flotando... y nada.<br />
Pepa Esto ye muy raro.<br />
Copín Tá más muertu que mi güela ¡Ay Caleyina!<br />
Pepa Non llores home, non llores. Anda. Ven tomar un poco de<br />
sidra a ver si te pasa, anda.<br />
Copín Con un poco, non sé si pasará.<br />
Pepa ¿Por qué?<br />
Copín Porque ye muchu y muy grande el disgustu que tengo.<br />
Pepa Tanto como bebiste del tonel de marres no va ser. ¡Ay Dios<br />
mio qué coses pasen! Anda, anda. Entra. (MUTIS LOS<br />
DOS)<br />
(SALEN MANUELA Y LAURA)<br />
Manuela Laurina. Voy en un momentín a la tienda. Arregla mientres<br />
tanto les coses. ¡Ah! Si vien Don Pachu el escribanu, que<br />
me aspere que vengo enseguida. ¿Oístelo?<br />
Laura Si madre.<br />
ELADIO VERDE
Manuela Les fabes que cuezcan bien. Mete la ropa nel arcón, tiénesla<br />
nel cestu. Ten cuidao que non su afumen mucho los<br />
chorizos en la trabiella. ¿Haraslo bien?<br />
Laura Si madre, sí.<br />
Manuela Bueno pos hasta luego (MUTIS)<br />
(ENTRA CALEYA MUY CANSADO)<br />
Caleya ¡Ay! ¡Probe de mí! Si de esta non palmo, no palmo nunca.<br />
¡Mi madre como estoy! ¡Pepa! ¡Pepa!<br />
Pepa (SALE CORRIENDO CON COPÍN) ¿Quién ye? ¡Caleya!<br />
¡Ay! ¡Gracies a Dios!<br />
Copín ¡Caleyina! (SE DISPONE A ABRAZARLE)<br />
Caleya (IMPIDIÉNDOLO) ¡Eh! ¡Tate quietu! ¡Tate quietu! ¡Non<br />
me tocas!<br />
Copín ¿Qué y pasa?<br />
Caleya ¿Qué me pasa? Ya te lo diré cuando me pase.<br />
Pepa ¿Por dónde anduviste?<br />
Caleya Dejáime sentame. ¡Ay madre! ¡Bien negres se pasen a veces<br />
en esta vida! Toy que non sé si soy yo o aquel paisano<br />
después que lu pilló la apisonadora ¡Ay Copín! ¡Aunque<br />
viva mil años non salgo más de la aldea!<br />
Copín ¿Qué y pasó Caleya?<br />
Caleya ¿Pasame? Qué se yo hom. Coses más rares. Pos ná. El<br />
asuntu ye que ahora después de vieyu, dame pó les moces.<br />
¿Qué vos parez?<br />
Pepa (¡Chanta, el bebedizu!)<br />
Copín Home.... eso de les moces... si se dán bien...<br />
Caleya ¿Dase eh? Ahí te quería ver yo. El casu ye que yo mismu<br />
riconozco que con la pinta que tengo y lo vieyu que soy no<br />
y puedo gustar a ninguna moza? ¿Verdá?<br />
Copín A veces hayles de gustos raros.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
53
Acto Tercero<br />
Caleya Pos nada recontra. En cuanto veo a una, ya estoy poniendo<br />
el sombreru de lao y atusando los bigotes y a ella. Y como<br />
vos diba diciendo, aun que riconozca que está mal lo que<br />
voy hacer... nada.... como sinó. Empecipio a sentir dentro de<br />
mí como si tuviere una cosa que me emburriara a elles y...<br />
¡vaya líos!<br />
Copín ¿Haz mucho que y pasa eso?<br />
Caleya Non. Empecipié a sentilo haz dos días cuando marchab pá la<br />
villa al recao de Manuela y a comprar un décimu pá esta.<br />
Pepa ¿Comprástelu?<br />
Caleya Ya. Ya te explicaré. Pos si home si. Cuando empeceá a<br />
sentir esi afuegu, a la primera que y eché flores fue a ti.<br />
¿Acuerdeste...? si hom. Que tu seguísteme al palu... cuadno<br />
me tirabes del bigote. Pos en esi momento fue cuando<br />
empecé a sentilo. Yo no y dí importancia porque como tú y<br />
yo de rapazos, antes de aquello... de lo del desliz...<br />
Pepa ¿Ya estamos col cuentu de siempre?<br />
Caleya Bueno muyer. Ye pá que te acuerdes.<br />
Pepa Acuerdome bien. Bah, bah col pazguatu esti.<br />
Caleya ¡Ay hombre! Tengo les espaldes pelaes de los palos que<br />
llevé.<br />
Copín ¿De quién o?<br />
Caleya ¿De quién va a ser? De les aldeanes que alcontré pol camín<br />
cuando salí de aquí. Casualmente cuando yo bajaba era la<br />
hora en que elles volvien pá la aldea de regresu de la Villa.<br />
Ya sabeis que toes lleven un palu pá que ande el burru en<br />
que van montaes ¿no?. Pos bueno. Toos esos palos<br />
aprobelos yo. En cuantes veía a una ya estaba yo col<br />
cuentu.... “Aldeanina guapa... preciosina...” bueno y por ahí<br />
pá alante. A lo primero elles reíense y decien.... “Esti<br />
paisano ye el demonio..” pero amigu, cuando veien que les<br />
coses iben pasando a mayores, arremangaben el palu y ¡zis!<br />
¡zas...! ¡tris! ¡tras...! ¡tarrás...! y así más de treinta qe<br />
alcontré.¡Pusieronme negru! Por ahí, quitando lo de los<br />
ELADIO VERDE
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
55<br />
palos todo iba bien, pero en caunto llegué a la Villa y me<br />
metí nel cascu de la población, como hay tantes muyeres,<br />
non daba a bastu a declarame a elles. Al mi lao fervía la<br />
reciella. Sin exagerar llevaba detrás de mí más de<br />
quienientos rapacinos, y claro, el primer municipal que me<br />
vio, echome el guante y pal Cuartón. Allí dijeronme que si<br />
quería salir que tenia que apoquinar cinco pesos de multa.<br />
El pazguatu de mí, apoquinelos. Soltáronme y al cuartu de<br />
hora ya estaba en el Cuartón otra vez por lo mismo. En fin,<br />
que pasé allí metiu más de treinta hores, quedé sin los tus<br />
cinco peseso y fracies que me hicieron el favor que yos<br />
pedí.<br />
Pepa ¿Qué favor?<br />
Caleya Que me soltaren al amanecer?<br />
Pepa ¿Al amanecer? ¿Por qué?<br />
Caleya Pá poder venir a casa porque como ue de suponer a eses<br />
hores no hay muyeres por la calle. Entamé a venir pá casa y<br />
vuelta a empecipiar el jaleo. A eses hores bajaben les<br />
lecheres... ¡y venga leña! Caí rendiu en un prao dormime y<br />
hasta ahora que vengo aquí sin poder teneme de dolores y<br />
muertu fame.<br />
Pepa ¡Ay Señor! Anda probe. Pasa al chigre que voy date de<br />
comer.<br />
Caleya También tengo sed, ¿eh?<br />
Pepa Bueno... y de beber. (CON CURIOSIDAD) Oye Caleya.<br />
¿Esos afuegos pasáronte ya?<br />
Caleya Pá mí dea sí. Tantos palos llevé que escapáronme del<br />
cuerpu. ¡Ay hombre! ¡Quién me lo iba a dicir a mí!<br />
Pepa ¿El qué?<br />
Caleya Que después de vieyu, gaiteru. (MUTIS)<br />
Pepa (Probe ¡Qué inocente está y que bien resulta el bebedizu!)<br />
Pasa tú también Copín.<br />
Copín No... non... gracies.
Acto Tercero<br />
Pepa ¿Por qué?<br />
Copín Porque y tengo mieu a Caleya y usté non se arrime mucho a<br />
él por si acasu. Todo eso que dijo ye que el probe está más<br />
chalau que una espuerta gatos. No... no...<br />
Pepa No lo creas. Asegúrote yo que el probe está en su sanu<br />
juiciu. Ye que hay veces que les coses vienen así y... anda<br />
non tengas mieu.<br />
Copín Iré pero no les tengo toes conmigo (MUTIS)<br />
Pepa ¡Probín les que llevó! Eso que por un lao estuvo y bien pro<br />
patero. Ahora si que estoy segura de que en cuanto Antón<br />
beba lo de esti frasquín enloquez de amores por la mi neña<br />
(MUTIS)<br />
(LAURA CANTA DENTRO DE CASA)<br />
Laura Entre dos enamorados<br />
que se encuentren por la calle<br />
se dicen adiós, adiós<br />
sin que lo conozca nadie<br />
Los mis amores<br />
no tengo ya<br />
los mis amores<br />
dónde estarán.<br />
(SALE DON PACHU EL ESCRIBANO, TRAE UNA<br />
CARPETA)<br />
Pachu ¡Caramba! Esto es divino. ¡La aldea! ¡La bucólica! ¡Árboles<br />
frondosos! ¡Paz y serenidad! ¡Placidez! ¡Aires puros y super<br />
oxigenados! Que diferencia de la atmosfera enrarecida de la<br />
escribanía. ¡Campos esmeralda cespeados por el cesped...! y<br />
sobre todo esta belleza, una voz delicada y femenina<br />
modula una tonada de la tierra. Necesito cantar todo esto,<br />
haciendo un poema. Es imprescindible que lo haga<br />
(LLAMA) ¿Quién está?<br />
Laura (SALE) Hola. ¿Ye usté Don Francisco?<br />
Pachu Pachu. Pachu como me llaman todos. Llamame tú también.<br />
¿Y Doña Manuela?<br />
ELADIO VERDE
Laura Salió, pero dijo que la esperara, que venía enseguida. Pase,<br />
pase.<br />
Pachu ¿Eras tú quien cantaba?<br />
Laura Sí. Ye que estaba cosiendo, y ...<br />
Pachu Eres una diva. Sigue haciendo tus cosas y cantando.<br />
Mientras llega Doña Manuela aprovecharé para iniciar sobre<br />
la mesa de la cocina un poema que se me está ocurriendo.<br />
Laura Home. Déjelo pá otru día. Ahora vendrá cansau.<br />
Pachu El cerebro de un poeta como yo, no descansa más que<br />
produciendo. En mi cabeza los versos bullen, se atropellan<br />
por salir. Voy, voy. Calma, calma (RECITANDO)<br />
¡Bella alda rumorosa de rumores!<br />
Donde tocan la zamploña las zagalas y pastores<br />
Yo pretendo hacerte un canto con mi lira de cristal<br />
porque es mucho más bonito que con la lira de metal<br />
(MUTIS)<br />
Laura Esti Don Pachu ye terrible (HACE MUTIS CANTANDO)<br />
Me preguntan si te quiero<br />
y yo digo que ni verte.<br />
No lo creas vida mía<br />
ye por engañar a la gente<br />
Los mis amores<br />
no tengo ya<br />
los mis amores<br />
dónde estarán.<br />
Antón ¿Dónde estarán? Eso digo yo. Podría yo también cantate una<br />
tonada haber por donde... pero no. Hoy vengo aquí por otra<br />
cosa y cuanto primero mejor. (SE ACERCA AL CHIGRE)<br />
A ver si vino esi ya. (MIRA) Todavía no. Me parez que no<br />
está. Pero no andará lejos porque tien ahí los<br />
amigos.Esperarelu aquí. ¡Pepa! ¡Pepa!<br />
Pepa (SALE) ¡Antonín! ¿Yes tú?<br />
Antón El mismu. ¿Quier traeme algo de beber?<br />
Pepa Si home si (Ahora y lo voy a echar) ¿Qué quies?<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
57
Acto Tercero<br />
Antón Lo que quiera.<br />
Pepa ¿Gustaríate un refresquín de zarza?<br />
Antón Bueno.<br />
Pepa Aspera que enseguida te lu saco (¡Bebedizu al cantu!)<br />
(MUTIS)<br />
Antón ¡Laurina de Grande Roble!<br />
¡De quien ye el tu corazón!<br />
Rapaza que sufre y pena<br />
Malditu sea esi amor<br />
que pon mueca de dolor<br />
en tu carina morena<br />
Si viese como resuena<br />
nel mi pechu la ilusión<br />
de un amor honrau y noble<br />
¡Laurina de Grande Roble!<br />
¡De quien ye el tu corazón!<br />
Laura (CANTA DENTRO)<br />
Amor que fuiste el primeru<br />
tú me enseñaste a querer<br />
no me enseñes a olvidar<br />
que no lo puedo entender<br />
Los mis amores<br />
no tengo ya<br />
los mis amores<br />
dónde estarán.<br />
(SALE PEPA)<br />
Antón Yo te haré que lu olvides. Yo te haré que me quieras.<br />
Pepa ¡Tas listu! (ECHA LO DEL FRASCO) ¡Alla te va y que te<br />
preste! Toma Antonín. Aquí tienes el refresquín.<br />
Antón Déjalu ahí.<br />
Pepa Anda, anda. Bébelu pronto. (SALEN CALEYA Y COPÍN)<br />
¡Ay madre! ¡Estos van a meter la pata! ¿Qué quereis?<br />
¡Hale! ¡Largando!<br />
ELADIO VERDE
Caleya Contra. ¿Por qué o?<br />
Copín La calle ye de todos.<br />
Pepa ¡Marcha y de aquí porque vos afuego!<br />
Caleya ¡Ah! Tan atenta como estabes haz un poco... ¿Cómo das esi<br />
cambiazu?<br />
Pepa ¡Marcha Caleya que te lo digo en serio!<br />
Antón No Pepa. Déjalos. Sacayos una botella de sidra.<br />
Pepa ¿Una botella? ¿A estos? Ya bebieron bastante.<br />
Antón Adne que quiero convidalos yo.<br />
Pepa (DANDOLE EL <strong>VA</strong>SO) Pués bebe esto primero.<br />
Antón Traiga (LO COGE)<br />
Caleya Anda vete por la sidra. ¿Yes boba?<br />
Pepa Voy, voy. Antonín. Que non te lo beban estos que son muy<br />
llambiones. Mira que lu hice especial pá tí.<br />
Caleya Anda hom, anda y non des la lata.<br />
Pepa ¡Ya sudo! (MUTIS)<br />
Caleya ¿Qué ye eso que vas a beber?<br />
Antón Me parez que ye zarza.<br />
Caleya Home. ¿Vas beber fervidillos de esos? Eso sabe a botica.<br />
Aspera que nos traiga la sidra.<br />
Pachu (SALE LEYENDO)<br />
Enfrente de la corrada<br />
surge esbelta la panera<br />
panera de seis pegoyos<br />
con baranda de madera...<br />
Caleya Home. Don Pachu. ¿Qué trae por aquí?<br />
Pachu Hola amigos. Estoy componiendo un poema en varios<br />
cantos.<br />
Caleya Bueno hom, pero eso non tendrá nada que ver pá tomar un<br />
poco sidra.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
59
Acto Tercero<br />
Pachu Cá. De ninguna manera. El alcohol nubla y obscurece la<br />
inteligencia. Solamente algún boliche..<br />
Caleya Ahora y mandamos a Pepa que y saque uno. Oiga hom<br />
¿Gusta y la zarza?<br />
Pachu Hombre, sí. Mucho.<br />
Caleya Antón. Day eso. La sidra pá nosotros.<br />
Antón Tome Don Pachu. Esto ye zarza.<br />
Caleya Si hom. Daylo. Pá qué se vá a perder.<br />
Pachu (LA BEBE) ¡Ah! ¡Riquísima! ¡Deliciosa! (LE DEVULEVE<br />
EL <strong>VA</strong>SO A ANTÓN Y CUANDO ES<strong>TE</strong> LO <strong>TE</strong>NGA EN<br />
SU MANO SALDRÁ PEPA) Muchísimas gracias.<br />
Pepa (AL VER EL <strong>VA</strong>SO <strong>VA</strong>CÍO) (¡Ay que gusto! ¡Ya lu<br />
bebió!) La sidra.<br />
Caleya Trae pá acá. (MIENTRAS ECHA SIDRA) Pos si Don<br />
Pachu. Podía decinos un versín de esos guapos que usté<br />
sabe.<br />
Pachu Con mucho gusto. ¿Cual recitará? Hombre. Mi última<br />
producción. “<strong>TE</strong>MPESTAD EN EL PAJARES”<br />
Caleya Home sí. Venga, venga. Escucha Pepa verás que guapo.<br />
Pepa Don Pachu. Aspera un poco que voy llamar la neña pá que<br />
lu oiga que y gusten mucho los versos. ¡Rosa! ¡Rosa!<br />
Rosa (DENTRO) ¿Qué ye?<br />
Pepa Ven corriendo. Verás que guapo (Al ver si al hacer y efectu<br />
y al vela se y declara)<br />
Rosa (SALE) ¿Qué pasa?<br />
Pepa Don Pachu que va a decinos versos (APAR<strong>TE</strong> A ROSA)<br />
Tate prepará que ya lu bebió. Anda. Cuado quiera Don<br />
Pachu.<br />
Pachu Al momento. “Tempestá en le Pajares” (PATÉTICO)<br />
¡Pon, porrón, pon, pon tras tras!<br />
Retumba el trueno en las cimas<br />
ELADIO VERDE
¡Pon, porrón, pon, pon tras tras!<br />
Las montañas se desgajan<br />
debajo de las encinas<br />
seculares...<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
61<br />
(DE PRONTO SONRIENDO MIRA FIJAMEN<strong>TE</strong> A<br />
PEPA) ¡Oh! ¡Hurí del paraiso! ¡Preciosidad! Eres bella<br />
como un cirsantemo japonés!<br />
Pepa Oiga cristianu. ¿Eso ye del versu o dízmelo a mí?<br />
Pachu ¡A tí so negra! (PEPA RETROCEDE AN<strong>TE</strong> LA<br />
AFECTUOSIDAD DE DON PACHU) ¡Quiero ver esa tu<br />
cara de rosa de primavera adelantada!<br />
Caleya Contra ¿Qué y pasa a esi paisano?<br />
Pachu Eres una deidad. Una musa. ¡Mi musa! ¡Musina!<br />
Caleya ¡Ay mi madre! ¡Llámala gata y tó!<br />
Pepa Paisano. ¿Usté quier llevales?<br />
Pachu ¡A tí te llevo yo hasta a recostín!<br />
Pepa ¿Usté volviose llocu o está borrachu?<br />
Pachu Todo te lo digo por pasión. Nada he bebido.<br />
Caleya Eso ye verdá. El probe non bebió más que zarza.<br />
Pepa ¡¡¿El qué oh?!!<br />
Caleya Zarza hom. ¿Ye pecao bebelo?<br />
Pepa ¡Ay! ¡Así arrevientes sió ensinvergüenza! ¡Paterón! (LE<br />
ENTRA A GOLPES) Vas a acabar conmigo. Hoy mátote.<br />
Caleya ¿Qué te hice yo hom? Tate quieta.<br />
Pepa ¿Quieta? ¡Hoy mátote! ¡Gandulón! (CALEYA HACE<br />
MUTIS)<br />
Pachu Mi princesa. ¿Por qué te pones tan airada?<br />
Pepa El aire vá a tomalu usté ahora mismo. ¡Largo! (LE ARREA)<br />
¡Murguista!<br />
Pachu (HACIENDO MUTIS A GOLPES) ¡Te amo! ¡Te amo!
Acto Tercero<br />
Pepa Voy date yo amor. Babayu. Hale por ahí (A COPÍN) ¿Tú<br />
qué haces ahí?<br />
Copín Nada. Yo soy neutral.<br />
Pepa Pués voy hacete yo beligerante. ¡Largo! (LE ARREA)<br />
Copín Apare hom, apare.<br />
Pepa ¿Que apare? Tú yes tan gandul como los otros. ¡Marcha que<br />
te afuego! (COPÍN HACE MUTIS DESPAVORIDO)<br />
¡Pelón! Tú Rosa. Hale. Pá casa.<br />
Rosa Madre. ¿Pero por qué se pon así?<br />
Pepa Sábeslo tú tan bien como yo. ¿Pá qué preguntes? Hale pá<br />
dentro (MUTIS LAS DOS)<br />
Antón ¿Pepa volveríase lloca? Despejó esto en un minutu ¿Qué<br />
cuento será? Cosa más chocante. Y esi non vien. (MIRA AL<br />
CHIGRE) ¡Eh! Rapazos. ¿Qué ye de Tino? (SALEN LOS<br />
MOZOS)<br />
Mozo 1º No sé. Dijo que lu esperásemos aquí. Non tardará (LA<br />
MOZO 2º) Va haber leña.<br />
Mozo 2º ¿Tú crees?<br />
Mozo 1º ¿Non ves lo gafu que está Antón?<br />
Tino (SALE) Hola rapazos. Hola Antón. ¿Haz mucho que<br />
esperes?<br />
Antón Haz un cachu que llegué. ¿Recibiste el avisu que te mandé?<br />
Tino Si. Por eso vengo.<br />
Antón ¿Ya sabrás pá lo que ye?<br />
Tino Creo que sea pá andar a palos. Ya estoy en ello.<br />
Antón Pués entonces no hay más que hablar (SE APRESTAN Y<br />
LOS MOZOS IN<strong>TE</strong>NTAN MEDIAR) ¡Atrás! Qué nadie se<br />
meta pol medio porque puede haber pá todos. Si alguno<br />
quier salir en defensa de Tino que lo diga.<br />
Tino Vosotros quietos. Al primeru que se emta pol medio, rompo<br />
y la cabeza aunque sea el mayor amigu. Esti asuntu ye de<br />
ELADIO VERDE
los dos y a nadie y importa nada (SALEN PEPA Y ROSA)<br />
Cuando quieras Antón.<br />
Rosa (IN<strong>TE</strong>RPONIENDOSE) No Antón, no. (ANTÓN LA<br />
RECHAZA) No Tino. ¡Por lo que más quieras!<br />
Tino Quítate que ahora llega la mi venganza.<br />
Pepa ¿Venganza de qué? ¡Quitavos que yo sola me basto pá<br />
afogalu! ¿Venganza? ¡Recontra! (LOS MOZOS SUJETAN<br />
A PEPA Y ROSA) ¡Mala persona! ¡Bribón! (SALEN<br />
LAURA, CALEYA Y COPÍN)<br />
Caleya ¿Qué ye aquello?<br />
Antón ¡Afuera tou el mundo!<br />
Laura ¡Antón!<br />
Antón A lo nuestro Tino. Venga.ç<br />
Tino Aquí estoy<br />
Laura No, no.<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
63<br />
(SE ACOME<strong>TE</strong>N. LAURA EN ESE MOMENTO SE<br />
IN<strong>TE</strong>RPONE Y DEFIENDE A TINO PONIENDOSE<br />
DELAN<strong>TE</strong>)<br />
Antón Quítate, Laura (SALE MANUELA)<br />
Laura No quiero.<br />
Antón Esi ye el hombre que te engañó.<br />
Laura ¿Y qué? Si me engañó no me olvidó, como yo tampoco a él.<br />
Tino ¡Laurina!<br />
Antón (PAUSADO) ¿Díceslo de verdá? ¿Todavía lu quiés?<br />
Laura Sí. Quiérolu y ahora que lu veo desgraciau mucho más.<br />
Antón Siendo así... no hay nada que hacer. Engañeme y híceme<br />
ilusiones. Vaya. Que seais felices. Adiós Laurina y los<br />
demás.<br />
Rosa ¡Antón!<br />
Antón ¿Qué quies?
Acto Tercero<br />
Rosa ¿Marches así? ¿Y yo?<br />
Antón Tú, sigue con el chigre, que mozos no han de faltate. Yo soy<br />
duru de desplumar (MUTIS)<br />
Pepa Ven, Rosina. Mereciome la pena tanto andar a grillos.<br />
Tino Laurina. Yes muy buena. Siempre lo fuiste. Yo también te<br />
quiero mucho, pero tan mal me porté contigo que la<br />
vergüenza ahogame. Pídote perdón y siempre que te<br />
acuerdes de mí, piensa que Tino donde quiera que esté,<br />
recordará con lágrimes en los ojos el amor de la su Laurina<br />
a la que ya nunca podrá olvidar. Laurina. Adiós pá<br />
siemrpe... y gracies. (IN<strong>TE</strong>NTA IRSE)<br />
Manuela Tino. ¿Dónde vas?<br />
Tino Que se yo. Lejos de aquí.<br />
Manuela Entos ¿Vuelves dejar la neña así como así?<br />
Tino No hay otru remedio. Hoy soy un probe que no tengo donde<br />
caeme muertu. Perdí la hacienda y mi hombría de bien.<br />
Sería si me quedase, añadí un nuevu escarniu al amor de<br />
Laurina.<br />
Caleya Pos si me dejáis decilo, tengo yo un remediu pa esti asuntu.<br />
Tino ¿Cuál?<br />
Caleya ¿Quién te comió les perres de la hacienda? ¿Pepa? Pués que<br />
te les devuelva y en paz.<br />
Pepa ¡Toda me iba a matar! Estaría bueno.<br />
Manuela La tu hacienda no está perdida. Viendo el giro que llevabes,<br />
y estando segura que volveríes al buen camín, hubo una<br />
persona que la recogió.<br />
Tino ¿Quién fue?<br />
Manuela Quién iba a ser. La que siempre miró por tí. Laurina. Desde<br />
luego con les mis perres. Pero como estes iben a ser pa<br />
vosotros, apenques a trabayar y con el tiempu puedes<br />
devolvémeles. Por cierto que esperaba a Don Pachu y non<br />
vino.<br />
ELADIO VERDE
Laura Cuantu tiempu haz que está en casa.<br />
Manuela ¿Sí? Que venga (LLAMA) Don Pachu. Venga pa acá hom.<br />
Pachu (SALE) Hola Doña Manuela.<br />
Manuela ¿Trájome les escritures?<br />
Pachu Si señora. Aquí les tiene usted.<br />
Manuela (DANDOLE LAS ESCRITURAS A TINO) Aquí tienes la<br />
tu hacienda. Ahora si quies marchar, marcha.<br />
Tino ¡Laurina!<br />
Pachu (FIJÁNDOSE EN PEPA) ¡Oh! ¡Si está aquí mi musa!<br />
Pepa ¿Qué me llamó?<br />
Caleya Llamóte gata otra vez.ç<br />
Pachu ¡Mi rosicler! ¡Mi nereida!<br />
Pepa ¡Contra! Esti demonio de hombre tomome de pitu.<br />
Caleya Day un trastazu.<br />
Pachu ¡Mi nifa!<br />
Pepa ¡Ninfa! Espere (LE OBLIGA A HACER MUTIS A<br />
GOLPES)<br />
Caleya Déjalu. Déjalu, que vaya por ahí. Por esi lao vienen les<br />
lecheres y ya verá lo que ye bueno.<br />
Pepa ¡Bah! ¡bah Col puntu esi!<br />
Caleya Pepa. Tienes que convencete que pa tí no hay un hombre<br />
que te quiera como yo. Un amor posau y bien pensau. Mira<br />
que haz años que estoy chiflau por tí. Desde que éramos<br />
rapazos... ¡Mucho antes de aquello...!<br />
Pepa ¿De cualo?<br />
Caleya ¿De cualo? De lo del desliz. ¿Non te acuerdes?<br />
¡ALLÁ <strong>TE</strong> <strong>VA</strong> Y <strong>QUE</strong> <strong>TE</strong> PRES<strong>TE</strong>!<br />
65<br />
(PEPA LE ENTRA A GOLPES MIENTRAS CAE EL<br />
<strong>TE</strong>LÓN)
Acto Tercero<br />
FIN DEL SAINE<strong>TE</strong><br />
ELADIO VERDE<br />
Gijón agosto 1.943