NIEVE EN EL PUERTO - Eladio Verde - Obras completas
NIEVE EN EL PUERTO - Eladio Verde - Obras completas
NIEVE EN EL PUERTO - Eladio Verde - Obras completas
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong><br />
<strong>PUERTO</strong><br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
Comedia asturiana en tres actos, original de:<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE<br />
Estrenada el día 24 de marzo de 1.940 por la Compañía<br />
Asturiana de José Manuel Rodríguez, en el Teatro Pilar-<br />
Duro de la Felguera, con arreglo al siguiente reparto y por<br />
orden de su aparición en escena.<br />
REPARTO<br />
Xusta ----------------------------------- Rosario Trabanco<br />
Xateru 1º------------------------------- Andrés Escudero<br />
Xateru 2º------------------------------- Miguel Laverdure<br />
Corsino -------------------------------- José González (Presi)<br />
Manín ---------------------------------- José Manuel Rodriguez<br />
Nemesio ------------------------------- Clemente Cortina<br />
Niño ------------------------------------ René Colao<br />
Zamploña------------------------------ Fernando Pañeda<br />
Marina --------------------------------- Nieves Sánchez<br />
Antón ---------------------------------- Luis Corujo<br />
Labrador 1º --------------------------- Alejandro González<br />
Labrador 2º---------------------------- José Junquera<br />
Delfina --------------------------------- Balbina Barrera<br />
Ramonín ------------------------------- Jose M. Rodríguez (hijo)<br />
Apuntador Maquinista Regidor<br />
<strong>Eladio</strong> Sánchez Jesús Rúa José Junquera
Acto primero. Quintana<br />
GUARDARROPÍA<br />
• Varias cestas de mimbre.<br />
• Tres varas o guiadas.<br />
• Un palo largo y grueso para apoyarse<br />
• Tres bastones de cayado.<br />
• Una caja pequeña de ungüento.<br />
Acto segundo. División. Quintana y cocina<br />
• Una mesa de cocina de pino.<br />
• Una cuna con su correspondiente ropa.<br />
• Un muñeco grande con rollo.<br />
• Una cesta rota.<br />
• Una herrada o caldero.<br />
• Una manta o cobertor.<br />
• Una cesta para llevar comida.<br />
• Un farol de mano.<br />
• Una escopeta de caza.<br />
• Una baraja.<br />
• Cuatro banquetas.<br />
• Astillas para simular un fogón.<br />
Acto tercero. Quintana<br />
• Varios libros de escuela.<br />
• Un paquete simulando un corte de traje.<br />
• Un paquete con juguetes de niño, que más tarde saldrán a<br />
escena sueltos.<br />
• Un garrafón.<br />
• Dos latas de llevar la comida a los cerdos.<br />
• Dos piedras pequeñas.<br />
Electricista:<br />
• Acto 2º. Bombilla roja para simular fogón.
ACTO PRIMERO<br />
LA ESC<strong>EN</strong>A REPRES<strong>EN</strong>TA: <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> LATERAL DERECHA <strong>EN</strong> PRIMER<br />
TERMINO, LA CASA DE CORSINO ‘<strong>EL</strong> XATERU’, Y ADOSADA A <strong>EL</strong>LA<br />
HASTA OCUPAR MEDIO FORO, OTRA CASA MAYOR CON UN<br />
LETRERO QUE DIRÁ “LLAGARÓN DE XUSTA”. A LA IZQUIERDA<br />
CASA MODESTA DONDE VIVE MANIN ‘<strong>EL</strong> GOXERU’ FABRICANTE<br />
DE CESTAS Y CURANDERO D<strong>EL</strong> LUGAR. LA OTRA MITAD D<strong>EL</strong> FORO<br />
CAMPIÑA ASTURIANA.<br />
LA ESC<strong>EN</strong>A SOLA, Y A POCO SE OYE CANTAR D<strong>EN</strong>TRO D<strong>EL</strong><br />
LLAGARÓN A LOS MOZOS.<br />
Coro El jueves compré un gochín<br />
Treinta riales me costó.<br />
El viernes per la mañana<br />
espurrió el rabu y murió.<br />
En el Campu de San Roque<br />
perdí yo una liga verde.<br />
Adiós Campu de San Roque<br />
donde les ligues se pierden.<br />
(CESAN DE CANTAR. D<strong>EL</strong> LLAGARÓN SALE XUSTA Y AL<br />
MISMO TIEMPO POR LA LATERAL <strong>EN</strong>TRAN LOS<br />
XATEROS 1º Y 2º)<br />
Xatero 1º Hola Xusta ¿Qué tal te va?<br />
Xusta Bien hom ¿Qué traéis por aquí?<br />
Xatero 1º Venimos a ver a Corsino ¿Está en casa?<br />
Xusta Debe estar. Hoy non lu vi salir.<br />
Xatero 1º Entonces vamos a esperalu aquí ¿Hay folixa en<br />
chigre?<br />
Xusta No. Son unos rapazos que no tomen na y siempre<br />
están cantando. No sé que piensen que ye el llagarón...<br />
Xatero 1º Bueno hom. Si no gasten por lo menos, animen.<br />
Xusta ¡Algo teníen que tener!<br />
Xatero 1º Danos un par de xarrines, anda.<br />
Xusta Está ahí la rapaza. Ella vos servirá.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
1
Acto Primero<br />
Xatero 1º No te olvides de llamar a Corsino, ¿eh? (MUTIS)<br />
Xusta Voy llamalu. A lo mejor está durmiendo. (SE ACERCA<br />
A LA PUERTA) ¡Corsino! ¡Corsino!<br />
Corsino (SALI<strong>EN</strong>DO) ¡Xusta! ¿Sabes algo?<br />
Xusta Nada fíu. ¡Tragóla la tierra!<br />
Corsino ¿Nada, nada?<br />
Xusta Nada. Voy llegame a casa de la su prima a ver si<br />
mandó alguna razón.<br />
Corsino ¡Dónde iría esa rapaza!<br />
Xusta Que se yo, neñu. A mí dame mala espina.<br />
Corsino Y a mí también. Ye muy raro esta ausencia.<br />
Xusta Desde luego, enteréme que Antón y ella riñeron antes<br />
de ella marchar.<br />
Corsino ¿Por qué?<br />
Xusta El motivu non se. Acasu coses de mozos.<br />
Corsino No hagas casu. Porque dos mozos riñan no se<br />
abandona así todo. Aquí hay algo más gordo que non<br />
sabemos. ¿Quién te dijo que estaben riñendo?<br />
Xusta Contómelo Silverio que los vió. Diz que Delfina<br />
lloraba como una Magdalena.<br />
Corsino (CON RABIA) ¡Si llego yo a pasar por allí el que<br />
hubiere llorao era él!<br />
Xusta Tú non te metas en eso. Ya te lo dije mil veces. Son<br />
mozos... unes veces están amigos y otres enfadaos.<br />
Así tien que ser. Ellos quiérense y...<br />
Corsino No. Esi no la quier como la quiero yo. Él ye un<br />
fachendosu y ella, al lao de Antón, va a ser muy<br />
desgraciada.<br />
Xusta ¡Ay bobu! Con la cuchara que escoja comerá. Ellos<br />
quiérense así y basta.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
3<br />
Corsino ¡Diez días ya que marchó! ¡Diez días sin vela! ¿Antón<br />
qué haz?<br />
Xusta Al parecer non da mucha importancia a la cosa. Vien<br />
de juerga con los amigos al Llagarón casi tos los días<br />
como siempre. Non quiero ser mal pensada, ¿eh? pero<br />
me parez que se alegra o que está contentu porque<br />
marchó.<br />
Corsino Créolu capaz de todo. Yo-y pediré cuentes.<br />
Xusta ¿Tú? ¿A qué asuntu?<br />
Corsino Ye verdá. A que asuntu. Yo no soy na pa ella y ella ye<br />
todo pa mí. Aunque la quiera non tengo ningún<br />
derechu.<br />
Xusta Non seas bobu. Tú calla y deja el agua correr.<br />
Corsino Sí, Xusta. Dejaré el agua correr hasta que se desborde<br />
y entonces...<br />
Xusta Corso. Déjate de bobaes. Ahí están dos xateros<br />
asperándote. Voy a casa de la prima de Delfa a ver si<br />
supo algo.<br />
Corsino En cuanto sepas algo, avísesme ¿eh? (MUTIS)<br />
Xusta Vete tranquilu. ¡Ta llocu por ella! ¡Probe rapaz...!<br />
¡Ay, corazón en que líos nos metes! (MUTIS)<br />
Mozos (D<strong>EN</strong>TRO CANTA <strong>EL</strong> CORO)<br />
Aquella morenita la despertaron<br />
los mozos de Torazo cuando pasaron<br />
que iben de ronda.<br />
Que iben de ronda al pueblu<br />
que iben de ronda al pueblu<br />
que iben de ronda<br />
non saltaron la cerca<br />
tuvieron mieu<br />
que estaba fonda (CESA <strong>EL</strong> CANTO)<br />
(DE SU CASA SALE MANIN ‘<strong>EL</strong> GOXERU’)<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Primero<br />
Manín ¡Muy bien rebarajoles! Esi cantar también lu tengo yo<br />
cantao en mis tiempos. Entós no estaba popu como<br />
ahora. Ye bobá. Los años non pasen en balde. ¡Quién<br />
me lo iba a decir...! Siempre fuerte como un roble y<br />
ahora cimblo como les blimes.<br />
Nemesio ¡Manín!<br />
(SAL<strong>EN</strong> NEMESIO Y UN RAPAZ)<br />
Manín ¿Qué hay, hom?<br />
Nemesio ¿Quies mirame esti rapaz?<br />
Manín ¿Qué-y pasa?<br />
Nemesio Cayóme de la cerezal en baxo haz dos días, y desde<br />
entonces anda encogíu como un llimiagu. Mira a ver<br />
que tien, ho.<br />
Manín Vamos velo. Ven pa acá. ¿Onde te duel?<br />
Niño En esti cadril.<br />
Manín A ver hom. (PALPA) ¿Ye aquí?<br />
Niño Sí. ¡Ay, ay, ay, ay!<br />
Nemesio ¡Calla condenáu!<br />
Manín Tate quietu un poco.<br />
Niño ¡Ay, ay, ay, ay! ¡Duelme mucho!<br />
Nemesio ¡Arráscalo, por enredón! ¿Tien algo roto?<br />
Manín Aspera a ver, hom.<br />
Niño ¡Ay, ay, ay, ay!<br />
Nemesio ¡Calla berrón! Desamínamelu bien, ¿eh?<br />
Manín Non llores más. Calla. Ya acabé.<br />
Nemesio ¿Qué tien tú?<br />
Manín (SE RASCA LA CABEZA P<strong>EN</strong>SATIVO) Pos tien... tien... lo<br />
primero el picapica.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
5<br />
Nemesio Esos granucos salieron-y por andar masuñando al gatu<br />
y dir a dormir al corral junta los gochos. ¡Ye más<br />
malu! Bueno, lo que yo quiero saber ye si tien algún<br />
torcigañón.<br />
Manín Tienlu, tienlu. Esti neñu está abiertu del cuerpu. Tien<br />
frayaes dos costielles y un pocoñín retorcíu el<br />
espinazu.<br />
Nemesio (AL NIÑO) ¿Veslo, puñefleru? Todo por andar<br />
enredando por los árboles. ¡Voy date una!<br />
Manín Déjalu hom, que tú cuando fuiste pequeñu también<br />
enredabes.<br />
Nemesio No tenía tiempu pa ello. Nosotros no nos criamos con<br />
tantu viciu. A los cinco años mio padre... (AL NIÑO)<br />
esi mio padre que digo yera tu güelu ¿oístelo?<br />
mandábame a llindar les vaques con una sardina<br />
arenca y un cachu de boroña pa tou el día...<br />
Niño Como a mí.<br />
Nemesio ¿Cómo a ti? Tú ya yes grandón y puedes coger<br />
manzanes y cereces, pero en sin caer del árbol<br />
¡Pazguatu! Todes les calamidades traéisles pa casa.<br />
Manín Esto del neñu son accidentes del trabayu.<br />
Nemesio ¿Qué trabaya esti, hom?<br />
Manín Mira Nemesio. Llámanse accidentes del trabayu, los<br />
que pasen cuando se manca uno por ganar la pancheta.<br />
Como el neñu no-y basta con el pan y la sardina que-y<br />
das, al ir a buscar lo que-y faltaba, mancóse.<br />
Nemesio ¿Cómo me vuelvas caer otra vez, mátote! ¡Non pus!<br />
¿Qué-y vas dar pa curase?<br />
Manín Mira. Cueces en un pucheru oriéganu, malvaviscu y<br />
llantiana. Cuando haiga fervido bien, cuéleslo por un<br />
calcetín y déjeslo enfriar. De esi cocimientu das-y dos<br />
cucharadines al día. Dos solo ¿Eh? Ni una más ni una<br />
menos.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Primero<br />
Nemesio Güeno.<br />
Manín Luego coges un manoxu de ortigues y dais tres veces<br />
al día friegues pa que se-y enderece el espinazu. De<br />
noche, cuando vaya acostase haces una cataplasma de<br />
leche presa grandiquina 1 . Caliéntesla bien y<br />
solmenes-yla sobre les costielles frayaes. Faciendo<br />
bien esto que te digo, en dos o tres días quédate como<br />
nuevu.<br />
Niño Yo non quiero poner eso.<br />
Nemesio ¿Non quies? Ya te lo diré yo, ya ¿Cuánto ye Manín?<br />
Manín Nada ¿Yes bobu? De tres pesetas pa alantre, lo que<br />
quieras.<br />
Nemesio Bueno hom. En cuanto me sane el neñu ya vendré a<br />
pagarte.<br />
Manín ¡Contra! ¿Y si non sana?<br />
Nemesio Si non sana, como no lu curaste ¿non querrás cobrar<br />
non? (AL NIÑO) Anda pa lante, pazguatu que voy date<br />
unes friegues que te van dejar sin pelleyu. (MUTIS)<br />
Manín ¡Cómo está la melecina! Discurre remedios Manín.<br />
Mátate por curar toes les llaceries del lugar y... ¡ya te<br />
pagaré!<br />
(<strong>EN</strong>TRA ZAMPLOÑA, SE APOYA TRABAJOSAM<strong>EN</strong>TE <strong>EN</strong><br />
UN PALO PUES TRAE UNA PIERNA <strong>EN</strong>COGIDA)<br />
Zamploña ¡Ay madre del alma! ¡Non puedo más...!<br />
¡Disgracieme! Oiga paisanín, ¿Dónde vive por aquí<br />
uno que llamen Manín el Goxeru? ¿Que ye<br />
curanderu?<br />
Manín Aquí. Soy yo. ¿Qué quies?<br />
1 En otra versión la cataplasma la hace de la siguiente manera:<br />
... cuando vaya a acostase vas pal corral, coges moñica y haces una<br />
cataplasma grandiquina. Caliéntesla bien y ...<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
7<br />
Zamploña ¿Ye usté? ¡Gracies Santina! Vengo desde el molín<br />
arrastres y non sé como llegué. Pues ya ve paisano...<br />
que voy querer. Que me arregle esta pata.<br />
Manín ¿Tú non yes de aquí, eh?<br />
Zamploña ¿En qué me lo conoz hom?<br />
Manín En que non conoces a Manín el Goxeru.<br />
Zamploña Verá hom. Adispense. Vine ayer de criáu pal molín de<br />
La Riera y hoy púseme a cargar un sacu de maíz y...<br />
¡pumba! cayóme el sacu en esta pata y mire como me<br />
quedó.<br />
Manín Ya lo veo ya. Parez un garabatu.<br />
Zamploña ¡Duelme más! El molineru díjome que viniere a que<br />
me la arreglase usté... y aquí estoy.<br />
Manín Bueno hom. Vamos a ver (<strong>EN</strong>ÉRGICO) ¡Estira la pata!<br />
Zamploña ¿Qué quier? ¿Qué muera?<br />
Manín No home no. Ye pa ver si puedes estirala tú solu.<br />
Zamploña Eso quisiere, pero non puedo.<br />
Manín Bueno, hombre, bueno. (PALPANDO) Parez un<br />
torcigañón de les cuerdes.<br />
Zamploña ¿Ye malo eso?<br />
Manín ¡Psch! A ver hom. (PALPA) Tienes desiguáu el calcañu<br />
también.<br />
Zamploña Sí téngola aformigá. Parez como si me estuvieren<br />
haciendo asina con los dedos. Usté míreme bien que<br />
non quiero quedar coxu.<br />
Manín ¿Por qué hom?<br />
Zamploña Porque como está uno en la edá de enamorar a les<br />
rapaces. ¿Non me entiende?... y con una pata torcía no<br />
me van querer.<br />
Manín ¿Tas seguru de enamorales? ¿Con esa cara?<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Primero<br />
Zamploña ¡No hay una que se me resista!<br />
Manín Entós echaron pelu contigo los mozos del llugar.<br />
Zamploña De todos los sitios tengo que marchar por eso.<br />
Manín ¡Ah! ¿Ya te escorrieron?<br />
Zamploña ¡Juasús! ¡Cuántes veces!<br />
Manín Pues vamos a ver si te arreglo la pata, sino pa que<br />
quedes guapu, po lo menos pa que cuando te escorran<br />
los mozos, puedas saltar les cerques. Échate al suelu.<br />
Zamploña ¿Va mancame mucho?<br />
Manín No home no. Verás. (LE COGE POR <strong>EL</strong> PIE Y LE<br />
ARRASTRA EXAGERÁDAM<strong>EN</strong>TE)<br />
Zamploña ¡Eh! ¡Ay, ay, ay! Apare hombre, apare. ¡Qué burru<br />
ye!<br />
Manín (SU<strong>EL</strong>TA) El burru seráslo tú. ¿Quiero curate y<br />
llámesme burru encima?<br />
Zamploña Pues póngalo debajo, pero burru ye bastante.<br />
Manín ¡Voy date una! ¡Mira que poco respetu tien al<br />
cirujanu! Espera un poco. (SE ACERCA AL LLAGARON<br />
Y LLAMA) ¡Xusta! ¡Xusta!<br />
Marina (D<strong>EN</strong>TRO) No está. ¿Quería algo? Vien enseguidina.<br />
Manín ¡Vaya por Dios! Siempre marcha cuando me haz falta.<br />
Ye igual. Ven tú que necesito una practicanta.<br />
Marina (SALI<strong>EN</strong>DO) ¿Qué quier?<br />
Manín Aguanta por debajo los brazos a esti rapaz mientres-y<br />
hago estirar la pata.<br />
Marina No sé si tendré valor. ¡Probe neñu!<br />
Zamploña (APARTE) Dai lástima de mí. Esta ya está lista.<br />
Manín Anda. No seas latera. Aguanta fuerte (LE ARRASTRA)<br />
Zamploña ¡Ay, ay, ay!<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Manín Aguanta, home, aguanta. No asueltes.<br />
Zamploña ¡Ay, ay, ay!<br />
Manín ¡Hale! Ya está. A ver. Muévela. Esa non. La otra.<br />
Zamploña ¡Ah! ¡Qué gusto! Ya no me duel na.<br />
Manín Non marches. Aspera un poco que voy date un<br />
ungüentu pa que-y des friegues po les noches (MUTIS)<br />
Zamploña ¡Qué a gusto quedé! Gracies neñina.<br />
Marina De nada rapaz.<br />
Zamploña Oye hom. ¿Tú yes de carne y güesu?<br />
Marina Creo que sí.<br />
Zamploña Que va. Pa mi dea equivóqueste. Ye imposible que de<br />
carne y güesu pueda haber una cosa tan guapina.<br />
Marina ¿Entós de qué voy a ser?<br />
Zamploña A la fuerza tienes que ser un cachín de cielo.<br />
Marina ¡Probina de mí! No sé por qué.<br />
Zamploña Por esos ojinos. Que guapinos son ¿eh?<br />
Marina Son como todos.<br />
Zamploña ¡Probe de mí lo que voy tener que sufrir!<br />
Marina ¿Por qué?<br />
Zamploña Porque me curaste la pata y enfermásteme del corazón<br />
¿No tienes mozu?<br />
Marina No.<br />
Zamploña Mejor. Por eso non te preocupes. Tienes aquí a uno<br />
que te va hacer feliz que sió cuanto.<br />
Marina Sí, sí. No me fío.<br />
Zamploña ¿De mí? ¿Por qué?<br />
Marina Non te conozco de na. Non yes de aquí y a saber de<br />
donde serás.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
9
Acto Primero<br />
Zamploña ¿Quies saber de donde soy? Mírame pa les oreyes.<br />
Marina Son bastante llargues.<br />
Zamploña Así tenémosles todos en Teverga. Somos los de la<br />
oreya larga.<br />
Marina ¿Yes de Teverga?<br />
Zamploña Pa servite y pa querete.<br />
Marina Muches gracies.<br />
Zamploña No vuelvo más al molín. Yo ya no marcho de aquí.<br />
¿Necesitará un criáu el goxeru?<br />
Marina ¡Ay! Non sé.<br />
Zamploña Voy preguntáilo. Quiero quedame al tu lao pa<br />
siempre. ¿Non te parez?<br />
Marina (M<strong>EL</strong>OSA) Eso son coses tuyes... si te convién más...<br />
Esto ye muy sano... y hay muches diverticiones...<br />
Manín (SALI<strong>EN</strong>DO) Toma. Coges un dedaín de esti ungüentu<br />
y esfriegueste bien fuerte pel corveyón.<br />
Zamploña Déjeme de friegues y ungüentos. Yo ya sané.<br />
Manín ¿Non quies facelo? Allá tú. Si recaes, luego no te<br />
quexes...<br />
Zamploña No tenga mieu. Esto non me vuelve a pasar. Dejo el<br />
molín. Ahora voy volver a trabayar nel mi oficiu.<br />
Manín ¿Qué oficiu tienes, hom?<br />
Zamploña Goxeru como usté. Especializáu en maniegues.<br />
Manín Home, eso está bien. ¿En pagu de habete sanao la<br />
pata, quies faceme la competencia? Si se eso déjote<br />
coxu pa mientres vivas.<br />
Zamploña Non se apure. Podemos trabayar juntos.<br />
Manín ¿Juntos? Quicias, quicias. Eso que dijiste de le<br />
maniegues non me cayó en baxo. Casualmente tengo<br />
un encargu de cuarenta pa Infiestu.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
11<br />
Zamploña Pos si quier que lu ayude, en ocho días, facémosles.<br />
Manín Home... eso podría tratase. Claro que los tiempos tán<br />
muy malos... y un criáu en estos tiempos... todo está<br />
tan caro... uno tien que mirase...<br />
Marina Esti conformase con poco.<br />
Manín ¿Sábeslo tú?<br />
Marina A mí parézmelo.<br />
Manín ¿Ye verdá eso rapaz?<br />
Zamploña Por eso non vamos reñir. Usté mantiénme, y respetive<br />
al jornal, cuando esté hechu el trabayu, dame lo que-y<br />
parezca... lo que tenga voluntá.<br />
Manín (Esti rapaz ye un choyu) Pos bueno. Siendo así<br />
parezme que no hay más que hablar. Tendrás un buen<br />
colchón de fueya ¿eh?... de fueya. Y un platiquín de<br />
fabes non ha de faltate. Como el trabayu non mata,<br />
pondráste gordu y lustrosu y cuando acabes les goxes<br />
daréte... daréte... Bueno. De eso ya hablaremos.<br />
Zamploña ¿Entós quédome?<br />
Manín Quédeste.<br />
Marina Enhorabuena rapaz. ¿Cómo te llames?<br />
Zamploña Zamploña.<br />
Manín ¿Zam qué? Nunca oí esi santu.<br />
Zamploña El mi nombre de verdá ye Sigerico. Púsomelu el mi<br />
padrín que se llamaba así. Era el secretariu del<br />
Ayuntamientu de Teverga. Diz que ye el nombre de<br />
un rey "gordu". Yo, como de pequeñu siempre andaba<br />
haciendo zamploñes, los vecinos empezaron a<br />
llamame Zamploña pa aquí y Zamploña pa allá. Por<br />
eso quedéme con esti nombre, que además de ser más<br />
guapu que Sigerico ye más asturianu y suena mejor.<br />
Manín Home ¿Zamploña? Non va sonar.<br />
Marina Bueno Zamploñina... pos nada... que...<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Primero<br />
Zamploña ¿Cómo te llames tú?<br />
Marina Yo llámome Marina pa servir a Dios y a ti. Soy fía de<br />
Xusta la de esti llagarón...<br />
Zamploña ¡Que suerte! Siempre tuve ganes de ir a Xixón pa ver<br />
la marina y ma por donde téngola delante de mí sin ir<br />
allá.<br />
Manín ¡Huy, huy, huy! ¡Estos dos!<br />
Marina Pos tanto gustu en conocete.<br />
Zamploña El gustu ye míu.<br />
Marina Marcho, que no está mi madre y tengo la casa sola.<br />
Manín Y nosotros también. Ven Zamploñina, que voy<br />
preparate llabor pa que vayas empezando.<br />
Marina A buenes. (MUTIS)<br />
Zamploña Adiós tormentín.<br />
Manín ¿Gústate esa neña?<br />
Zamploña Ye muy salada.<br />
Manín Pos güeno. Por ahora vas dejate de amorios y atiende<br />
bien la llabor. El trabayu tien que ser primero que<br />
nada. Después de fecha la tarea, puedes cortejar un<br />
pocoñín... pero poco ¿eh? ... en sin abusar.<br />
Zamploña Hay tiempu pa to.<br />
Manín ¡Eso si que non! El trabayu ye sagrao ¿eh? Tú non te<br />
me distraigas que entós ye mal asuntu.<br />
Zamploña Bueno, hombre, bueno. Ya lo verá.<br />
Manín Como si non. Col trabayu non quiero bromes. Anda,<br />
pasa. (MUTIS LOS DOS)<br />
(SALE CORSINO Y LOS XATEROS 1º Y 2º)<br />
Xatero 1º Allá tú. Mejor ocasión no vas encontrala. A sesenta<br />
pesos está bien pagao. Ayer vendióse en la Pola a<br />
cincuenta y cuatro.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Corsino Volve-y otru día. Hoy no estoy pa tratos.<br />
Xatero 2º ¿Terciamos a sesenta y uno?<br />
Corsino Ni a cien. Ya te digo que hoy no quiero ocupame de<br />
nada.<br />
Xatero 1º ¿Estás malu?<br />
Corsino No.<br />
Xatero 2º ¿Pásate algo?<br />
Corsino Nada. Son coses míes.<br />
Xatero 1º ¿Cuándo quies que volvamos por aquí?<br />
Corsino Mañana o pasao. Cuando queráis.<br />
Xatero 1º ¿La guía de la noviella?<br />
Corsino Téngola en casa. Pasái por ella.<br />
Xatero 1º Entra Bastián (MUTIS LOS TRES)<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
13<br />
Manín (SALI<strong>EN</strong>DO) Esti rapaz entiende el asuntu. ¿Dijo que<br />
en ocho días...? a esti pasu mañana fízome les<br />
maniegues. ¡Qué bárbaro! No se-y ven les manos<br />
trenzando. ¿Cuando-y tenga que pagar? Bueno. Eso de<br />
pagar ya hablaremos. Con echa-y una llagrimina y un<br />
cuentín, creo que saldré del pasu. Esti rapaz ye un<br />
choyu, pero si-y pago, entós, non veo el choyu por<br />
ninguna parte.<br />
Xusta (SALE AGITADA) ¡Manín del alma! ¿Estás solu?<br />
Manín Creo que sí. Digo no... mira por ahí anda volando una<br />
bacallorina.<br />
Xusta Gasta bromes, que son les últimes.<br />
Manín ¿Por qué hom?<br />
Xusta Porque vas plasmar cuando te diga lo que pasó.<br />
Manín Entós non me digas na. ¿Tan malo ye?<br />
Xusta Cosa igual no se vio nel llugar desde fai muchos<br />
siglos. ¡Qué vergüenza!
Acto Primero<br />
Manín Calla. Ya sé que ye. Alguno que te pidió relaciones<br />
¿qué no?<br />
Xusta Y si así fuese ¿qué?<br />
Manín Home. Mayor vergüenza que eso non puede habela.<br />
Xusta Calla mal goxeru. Ya te tardaré. Ahora non te cuento<br />
na.<br />
Manín Non me lo cuentes. Primero arrevientes que te quede<br />
en papu. No me lo cuentes, no me lo cuentes, no me lo<br />
cuentes.<br />
Xusta ¿Qué non? Pos ahora cuéntotelo.<br />
Manín Bueno. Anda. ¿Qué ye?<br />
Xusta ¡Ya pareció Delfina!<br />
Manín ¿Sí? Mucho me alegro.<br />
Xusta ¿Sabes dónde fue?<br />
Manín ¿Dónde?<br />
Xusta ¡Está en Oviedo!<br />
Manín Ma como-y gusta lo bueno.<br />
Xusta ¡Valiente bribona! ¿Sabes a que fue? Piensa en lo pior<br />
de lo pior.<br />
Manín ¿Al manicomiu...?<br />
Xusta Más-y valía... ¡Tuvo un neñu!<br />
Manín ¡Contra! ¿Quién ye el padre?<br />
Xusta Quién va a ser. Sábeslo tú mejor que yo. Non te hagas<br />
el bobu.<br />
Manín Oye. Cuidao con los levantos ¿eh? que yo no... no<br />
tengo nada que ver en esi asuntu.<br />
Xusta ¡Bribona!<br />
Manín ¿Bribona por qué? ¿Por qué creyó a un mozu? Esi ye<br />
el bribón y el culpable... el que la engañó.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
15<br />
Xusta Como la muyer quiera, no hay hombre que la engañe.<br />
Manín Y siendo como tú, ni aunque quiera.<br />
Xusta Mira. Marcho porque tú y yo vamos acabar mal.<br />
Manín Sí, anda, marcha que ya me lo contaste todo.<br />
Xusta ¡Quedé boba! ¡Qué vergüenza!<br />
Manín Estás dando-y una importancia como si fuera fía tuya.<br />
Xusta Cómo no-y voy a dar importancia si estaba sirviendo<br />
en el mi llagarón, ¡Manín del alma!<br />
Manín Ya ves que ejemplu-y diste.<br />
Xusta En mi casa sólo vio buenes costumbres.<br />
Manín Sí boba, pero ye que les vio al revés.<br />
Xusta Respective a esti asuntu ¿qué parecer das?<br />
Manín Ninguno. En coses de mozos non me gusta meteme.<br />
Xusta Chócame, porque tú méteste en todos los laos.<br />
Manín En todos, menos nel tu llagarón...<br />
Xusta ¿Qué tien el mi llagarón?<br />
Manín ¿Non lo ves? Que ye un chigracu de mala muerte<br />
donde se pierden les rapaces...<br />
Xusta Ahí quisieres de buena gana perdete tú también. Con<br />
perres cuando quieras, pero a pufu, que se te quite.<br />
Manín Non tengo falta de na.<br />
Xusta Bastante me bebiste de cuentu. Ahora aguanta.<br />
(MUTIS)<br />
Manín ¡Aguadora! Haz una temporadina que se me cerró a la<br />
banda y no hay manera de que me dea una xarrina<br />
fiada. Mejor. Así aforro más... bueno, eso de aforrar<br />
ye un decir, porque nunca tengo un perru... (SALE<br />
ZAMPLOÑA) Zamploña. ¿Dónde vas?<br />
Zamploña Voy dir en un momentín por la mi ropa al molín.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Primero<br />
Manín ¡Vaya por Dios, hom! ¿Acabes de empezar a trabayar<br />
y ya empezamos a mangala?<br />
Zamploña Vengo enseguidina. Oiga hom.<br />
Manín ¿Qué quies?<br />
Zamploña Non podría adelantame un durín a cuenta de...<br />
Manín ¿Que, qué, hom? ¿Un durín?... ¿Dónde lo viste eso?...<br />
¿Dónde lo viste? ¿Quién me los adelanta a mí?<br />
Zamploña Aunque sean dos pesetines...<br />
Manín Nada home. Ni un perru.<br />
Zamploña Bueno hom... Si non pue ser...<br />
Manín Pos claro que non pue ser.<br />
Zamploña Yo creía que...<br />
Manín Pues non creas más que lo que veas.<br />
Zamploña Ya lo veo ya...<br />
Manín Anda camina. A ver si ye verdá que vuelves pronto.<br />
Mientres tanto voy preparate llabor ¡Qué listos son los<br />
de Teverga! (MUTIS)<br />
Zamploña Esti paisano dalo mal. Voy ver si la veo otra<br />
migayina. Allí está. ¡Qué guapa ye! Parez una<br />
palomina buchona. ¡Huy, comíate! Zamploña. De<br />
pensar en esta neña vas quedar como una taravica.<br />
(MUTIS)<br />
Antón (SALI<strong>EN</strong>DO CON LOS LABRADORES 1º Y 2º) En esti<br />
mundo, non ser bobos... lo mejor ye divertise. Venga<br />
sidra y a correla. El que venga detrás, que arree.<br />
Labra. 1º Ye verdá. Antón. Echa una tona.<br />
Antón Todo se andará.<br />
Labra. 1º Tienes que demostrar a esos rapazos cantariegos del<br />
llagarón que donde tú cantes no hay quien planche.<br />
Echa una pa acharalos.<br />
(SAL<strong>EN</strong> CORSINO Y LOS XATEROS 1º Y 2º)<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Antón Espera. Los xateros. Vamos provocalos.<br />
Xatero 1º Pues bueno. Hasta mañana Corsino.<br />
Antón (CANTA) “Los xateros de la blusa<br />
no acierten en los amores.<br />
Tan llocos por les rapaces<br />
que dejen los llabradores.”<br />
Xatero 1º Rapaz: Parezme que esti palu debe estar a la medida<br />
pa les tus costielles.<br />
Antón No, home, no. Mientres tenga esti otru yo, veolo<br />
difícil.<br />
Corsino Deja. No hagas nada. A un cantar contestase con otru<br />
(CANTA) “Los xateros pal amor<br />
si no fueron venturosos<br />
con la maquila pudieron<br />
pa los mozos fachendosos.<br />
Crucen caleyes,<br />
anden caminos<br />
y asusten con el palu, ea<br />
los rapacinos.<br />
Van presumiendo<br />
por toa la aldea<br />
si los busca un xateru. ea<br />
no hay quien los vea.”<br />
Antón Eso no ye verdá. Yo creo que estoy bien a la vista pal<br />
que quiera algo...<br />
Corsino Por mi parte puedo decite que tardé en alcontrate.<br />
Antón Pues aquí estoy.<br />
Xatero 1º ¡Rebarajoles! El mi palu no-y cede la vez a nadie.<br />
Labra. 1º Igual digo xateru. La mi sangre ya está ferviendo.<br />
¡Vivan los llabradores!<br />
Xateros ¡Vivan los xateros!<br />
Labra. 1º Arremangái los palos, xateros, que voy mancavos.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
17
Acto Primero<br />
Xusta (SALE CON MANIN AL BARULLO) ¿Qué pasa?<br />
Manín ¡Eh! Qué ye aquello. Estáivos quietos. (SE<br />
INTERPON<strong>EN</strong> PARA SEPARARLOS)<br />
Corsino Basta. No hay que apurase. Esti asuntu queda en pie<br />
¿Non te parez Antón?<br />
Antón Sí, home, sí. Pa medir los palos no nos ha de faltar<br />
tiempu. Yo te buscaré. Así non dirás, como en los<br />
cantares, que no alcuentres a los llabradores.<br />
Corsino Veremos ver si ye verdá.<br />
Antón Puedes estar seguru. A ver, Xusta. Sidra pa los<br />
llabradores... y pa los xateros, que si lo quieren tomar<br />
también los convido. Una cosa non quita la otra.<br />
Xusta ¿Qué, qué, ho? ¿Sidra a ti? ¡Había de estar bien folgá!<br />
Yo non doy sidra a sinvergüenzas.<br />
Antón ¿Póneste de parte de ellos?<br />
Xusta Póngome de parte de les persones decentes que no<br />
engañen a les moces...<br />
Antón ¿Ya te fueron con el cuentu?<br />
Corsino ¿Supiste de ella Xusta?<br />
Xusta Demasiao. ¡Ojalá no me hubiese enterao de nada!<br />
Manín ¡Ay Dios! Esta va charralo y estos van matase.<br />
Corsino ¿Dónde está Delfina?<br />
Xusta ¡En el Hospital de Oviedo!<br />
Corsino ¿En el Hospital? ¿Qué-y pasó? ¡Habla pronto!<br />
Xusta Que-y va a pasar.<br />
Manín ¡Non lo digas Xusta!<br />
Xusta Dígolo sí, dígolo.<br />
Corsino Xusta. Por lo que más quieras habla. ¿Por qué está en<br />
el Hospital?<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Xusta Ya tien un neñu.<br />
Manín ¡Mañana en periódicu!<br />
Corsino (SOMBRÍO A ANTÓN) ¿Sabíes ya esto?<br />
Antón Suponíamelo.<br />
Corsino ¿Qué pienses hacer?<br />
Antón ¿Yo? Nada. Allá ella.<br />
Corsino Vuelve a repetilo delante de estos.<br />
Antón Lo dicho, dicho está.<br />
Corsino (A TODOS) Ya lo oísteis. Déjala abandonada (A ANTÓN)<br />
¿Non ye así?<br />
Antón ¿Y qué?<br />
Corsino Que aún estás a tiempu de volvete atrás. Piénsalo<br />
bien.<br />
Antón Está bien pensao.<br />
Corsino Xusta. Vamos.<br />
Xusta ¿A dónde neñu?<br />
Corsino A Oviedo. A por ella. A por ella. Vamos.<br />
FIN D<strong>EL</strong> PRIMER ACTO<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
19
Acto Primero<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
ACTO SEGUNDO<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
21<br />
LA ESC<strong>EN</strong>A IGUAL QUE <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> PRIMER ACTO, EXCEPTO <strong>EL</strong><br />
LATERAL IZQUIERDA QUE AVANZA UN TERCIO DE ESC<strong>EN</strong>A PARA<br />
DEJAR VER <strong>EL</strong> INTERIOR DE LA COCINA DE LA CASA DE CORSINO,<br />
<strong>EN</strong> <strong>EL</strong>LA UNA MESA Y BANQUETAS, UNA CUNA Y <strong>EN</strong> LA COCINA <strong>EL</strong><br />
FUEGO <strong>EN</strong>C<strong>EN</strong>DIDO. A LA DERECHA LA PUERTA Y LA FACHADA<br />
D<strong>EL</strong> LLAGARÓN DE XUSTA Y LA CASA DE MANÍN. CON <strong>EL</strong> RESTO<br />
D<strong>EL</strong> PAISAJE FUERTEM<strong>EN</strong>TE NEVADO.<br />
XUSTA A LA PUERTA D<strong>EL</strong> LLAGARÓN QUITA LA <strong>NIEVE</strong>. MANÍN<br />
HACE LO MISMO ANTE LA PUERTA DE SU CASA. D<strong>EN</strong>TRO D<strong>EL</strong><br />
LLAGARON CANTA <strong>EL</strong> CORO.<br />
Coro Anda diciendo tu madre<br />
que tienes un naranjal<br />
el naranjal que tu tienes<br />
ye que te quieres casar.<br />
No le daba el sol<br />
ni le daba la luna<br />
no le daba el sol<br />
de la buena fortuna.<br />
De la buena fortuna<br />
traigo el sombrero<br />
como la mi morena<br />
la cinta al pelo.<br />
No le daba el sol<br />
ni le daba la luna<br />
no le daba el sol<br />
de la buena fortuna.<br />
Solo Maldita sea la ñublina<br />
que pol monte abaxo viene.<br />
Ya no tengo capuchina<br />
con que tapame si llueve.<br />
Coro No le daba el sol<br />
ni le daba la luna... etc, etc...<br />
(D<strong>EN</strong>TRO DE LA CASA SALE D<strong>EL</strong>FINA Y DEPOSITA <strong>EL</strong><br />
NIÑO <strong>EN</strong> LA CUNA)
Acto Segundo<br />
Delfina ¡Pobritín! Durmióse como un angelín. Así... Hay que<br />
tapase bien, que haz muchu frío. (LE BESA Y HACE<br />
MUTIS AL INTERIOR)<br />
Labra. 1º (SALE D<strong>EL</strong> LLAGARON) ¡Xusta! ¡Xusta!<br />
Xusta ¿Qué ye?<br />
Labra. 1º ¿Cuándo nos saques les castañes?<br />
Xusta ¡Juasús! Haz una hora que les tenéis encima del<br />
mostrador. Ya deben estar xelaes.<br />
Labra. 1º ¿Cómo no nos avisaste?<br />
Xusta En poniéndovos a cantar no atendéis pa nadie.<br />
Labra. 1º Pos vamos comeles. ¿Quies venir Manín? Anda que<br />
hay bastantes. (MUTIS)<br />
Manín Non voy dir, ho. Col frío que fai despertóseme una<br />
fame que igual como tres galipos.<br />
Xusta ¡Chist! Aspera un poco.<br />
Manín ¿Qué quies?<br />
Xusta Hacete una advertencia.<br />
Manín Pa luego. Non corre prisa.<br />
Xusta Non. Tien que ser ahora. ¿Dónde vas?<br />
Manín ¿Non lo oíste? A comer les castañes antes de que<br />
enfríen.<br />
Xusta Pues sigue haciendo goxes, anda. Valte más. Hasta<br />
que non me pagues los pufos que me metiste, nel mi<br />
chigre non entres. ¡Ay! ¡Eso sí!<br />
Manín ¿Que, qué hom?<br />
Xusta Como lo oyes.<br />
Manín ¿Tendríes alma pa dejar a un vecín escalecíu, sin da-y<br />
nada pa quitar el frío?<br />
Xusta Cuando sientas frío póneste a bailar el xiringüelu y<br />
pásate. Con la mi sidra, puede date reuma.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
23<br />
Manín Calla. Ya me les pagarás. Eso de comer les perres a<br />
los paisanos y cuando no les tienen dejalos agolando,<br />
ye una estafa.<br />
Xusta Entodavía non sé de que color son les tus perres..<br />
Manín Nin lo sabrás. ¿Además de envenename, voy pagate<br />
encima?<br />
Xusta Por eso, bobu. Non bebiendo ahorres de perder salú...<br />
Manín Nin más ni menos. Esa puxarra que vendes, bébesla<br />
tú. ¡Boticaria!<br />
Xusta ¿Qué me llamaste?<br />
Manín Lo que oyes. En tou el día non haces más que dar<br />
pastilles como los mancebos. Así haces les perres<br />
¡Vinagrera!<br />
Xusta Ya lo sabes, Manín. Non bebas que pue hacete dañu.<br />
(MUTIS)<br />
Manín ¡Fartona! ¡Aguadora! ¡Venenista! A cualquier cosa<br />
llames sidra.<br />
Antón (SALE) ¿Qué hay Manín? ¿Qué te pasa con Xusta?<br />
Manín (SORPR<strong>EN</strong>DIDO) ¡Como! ¿Yes tú?<br />
Antón El mismu. ¿Qué te hizo?<br />
Manín Na. Ye que está empeñá en que siga entrando nel su<br />
chigre y... non quiero. Si ella está empeñá, yo también<br />
estoy empeñáu... y más que ella.<br />
Antón ¿Por qué ye?<br />
Manín Por... por... hasta que non traiga sidra como ye debido,<br />
non hay casu.<br />
Antón Dijéronme que la que tien ahora ye bálsamo.<br />
Manín ¡No me matas!<br />
Antón Tremenda. Como haz muchu tiempu que no se bebió.<br />
Trajo el mejor tonel del Polesu. Vamos probalo a ver<br />
si ye verdá... verás.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Segundo<br />
Manín ¿Sí?... No... no... no me deja...<br />
Antón ¿Quién?<br />
Manín ... no me deja la palabra que di de non entrar más en<br />
esi chigre.<br />
Antón Allá tú. Yo ya sabes que te convido de buena voluntá.<br />
Manín Gracies Antón. Después de tantu tiempu, ¿Cómo por<br />
aquí hom?<br />
Antón Vine a arreglar un asuntu aquí cerca. Mañana marcho<br />
pa Cuba.<br />
Manín ¿Pa Cuba?<br />
Antón Sí. Díjeme, ya que marcho, voy dar una vueltina pa<br />
despedime de los amigos.<br />
Manín Bueno hombre, bueno. ¿Con qué a dar una vueltina,<br />
eh? ¿Y non sabes que el dar vueltes por aquí, puede<br />
traete un disgusto gordu?<br />
Antón ¿A mí? ¿Por qué?<br />
Manín ¿Tovía lo preguntes? Mira Antón. En estes coses yo<br />
ya soy perru vieyu. Deja en paz a Delfina. Fuísteis<br />
mozos. Tuvísteis un neñu... dejásteislo... por lo que<br />
fuere. Allá vosotros. Vino esi rapaz, casóse con ella.<br />
Limpió la falta que tú-y habíes echao; y po lo menos,<br />
ya que la abandonaste, debíes dejala en paz. ¡Qué<br />
barajoles! Lo que hiciste no está bien. Yo soite francu.<br />
Antón Non fue así Manín, non fue así. Corsino y yo siempre<br />
andábamos a la tema por esa neña. El estaba llocu por<br />
ella, y ella a quien quiso fue a mí. Yo nunca pensé en<br />
abandonarla. Tuvimos un día unes palabres y ella<br />
marchó pa Oviedo sin necesidá, pues si se hubiere<br />
quedao aquí, no-y hubiese faltao yo, ni a ella-y<br />
hubiese faltao nada. Pasé aquellos días aturdíu,<br />
bebiendo pa olvidar. Entonces fue cuando Corsino<br />
trató de pedime cuentes. Yo no quise da-yles. ¿A qué<br />
asuntu? ¿Quién era él?<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Manín Uno que la quería.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
25<br />
Antón Créolo. Ella aceleróse, y por no dar el su brazu a<br />
torcer, dio-y cara a esi que estaba muertu por ella y...<br />
casáronse.<br />
Manín Pos mira Antón. Siendo así, la cosa cambia de<br />
aspectu.<br />
Antón Yo nunca la olvidé y nunca dejé de querela. No sé<br />
como se va arreglar esto.<br />
Manín Muy fácil. Olvídala. La cosa ya no tien remediu.<br />
Además non debes de venir por aquí. Non vayes a<br />
escamar a Corsino que no se-y pon na por delantre.<br />
Mira que tien muy males pulgues.<br />
Antón Les pulgues arrasco-yles yo con esti palu. Ya que me<br />
quitó la moza, no va a quitame que ande por donde<br />
quiera.<br />
Manín Casáronse. Déjalos.<br />
Antón No. Quiero ver al mi neñu.<br />
Manín ¡Madre del alma! Mira, yo-y mandaré a Delfina que lu<br />
lleve al retratista y que me de un retratu pa que lu<br />
veas.<br />
Antón Gracies Manín. Pero quiero velu de verdá.<br />
Manín ¿Sabes que yes bien testerón? Tú, hasta que non te líes<br />
con Corsino non vas parar. Marcha de aquí, marcha.<br />
Mira non vaya haber una disgracia.<br />
Antón Esi a mí non me chilla. ¡Menudes ganes tengo de dai<br />
una entrá palos?<br />
Manín O a la viceversa.<br />
Antón Non tengas mieu. Ven tomar una xarra, conmigo,<br />
anda.<br />
Manín Sí home, sí... digo no home, no. Tengo que hacer<br />
goxes.<br />
Antón Entós cuando acabes, espérote.
Acto Segundo<br />
Manín ¿Pero non vas a marchar, condergáu?<br />
Antón Mañana. De aquí allá a ver si se atreve a decime algo.<br />
Esi to ye boca. (MUTIS)<br />
Manín Me parez que te equivoques. Si te engancha va date<br />
como pa fregar. Esti chaval ye plantáu, pero el otru ye<br />
una fiera. Si se engarren, non quedamos uno pa<br />
contalo.<br />
Marina (<strong>EN</strong>TRA CON UNA CESTA ROTA) A buenes.<br />
Manín ¿Ma... ya estas aquí otra vez, hom? ¿Volviste a<br />
romper la goxa?<br />
Marina Fue en Oviedo. Cayóme del burru en baxo, al mismu<br />
tiempu que pasaba un automóvile y... mire como<br />
quedó.<br />
Manín (CON GUASA) ¡Qué disgracia! Que la pusiste adrede<br />
salta a la vista.<br />
Marina ¿En qué se conoz?<br />
Manín En que cada poco la estás rompiendo y ya se yo<br />
porque ye.<br />
Marina ¿Por qué ye?<br />
Manín Porque col cuentu la goxa, lo que tú quies ye tener un<br />
pretextu pa venir a dar la parpayuela con Zamploña...<br />
y eso va acabase. Ya sabes que tien que trabayar.<br />
Marina Esos son trabayos forzaos. No lu deja alendar ¡Probín!<br />
Está quedando en los güesos.<br />
Manín Pos non sé por que será, porque comiendo nunca se ve<br />
fartu.<br />
Marina Con tanto hacelu trabayar está arruinando-y la salú.<br />
Manín Oye, neñina. Si quies puedes mantenelu tú.<br />
Marina ¡Así pudiere!<br />
Manín Bueno, bueno. Ven mañana a arreglar la goxa, que<br />
hoy perdiste el viaje.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Marina ¿Dónde fue Zamploñina?<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
27<br />
Manín A comprate un corriverás... Bah, bah. Lo que cambió<br />
el mundo. Hoy les moces son les que busquen a los<br />
mozos. Esto esta perdío. (MUTIS)<br />
Marina ¡Qué hombrón más malu! ¡Va arreventámelu!<br />
Zamploña (<strong>EN</strong>TRA POR <strong>EL</strong> LATERAL) ¡¡Marinina!!<br />
Marina ¡Zamploña! ¿Dónde andes?<br />
Zamploña Vengo de llevar piñeres al molín. ¿Haz mucho qué<br />
viniste?<br />
Marina Haz un cachín. Creí que no iba a vete hoy.<br />
Zamploña Yera igual. ¿Non pues pasar sin veme? ¿Tanto me<br />
quies?<br />
Marina ¡Ay, qué se yo! Eso non te lo puedo decir.<br />
Zamploña ¿Por qué hom?<br />
Marina Porque no está bien. Además. si te digo que te quiero<br />
mucho, puedes volvete traicioneru.<br />
Zamploña Non quiero a nadie en el mundo más que a ti.<br />
Marina Ya lo sé, pero tengo mieu que vayas a cortejar con<br />
otres. Toes están chiflaes por ti. Toes anden con<br />
Zamploña en la boca.<br />
Zamploña La novedá, boba.<br />
Marina ¿El qué, hom?<br />
Zamploña Que pierden el tiempu. Solamente tú, arróbesme el<br />
alma.<br />
Marina ¡Si fuera eso verdá!<br />
Zamploña Puedes creelo. Y tengo de hacete una goxa piquiñina,<br />
toa enllena de flores marcaes a fueu, pa que la guardes<br />
de recuerdu.
Acto Segundo<br />
Marina Y yo, bordarete un pañuelu con ramos, paxarinos, dos<br />
corazones atravesaos con una flecha y unes letres<br />
encarnaes que digan “Al mi Zamploña”. ¿Gústate?<br />
Zamploña Sí. Estrenarélu el día de la fiesta. Con un clavel en la<br />
oreya y un puru de a rial en la boca, iré a buscate y<br />
entraremos en la romería de ganchete...<br />
Marina ¡Ay no! De ganchete no.<br />
Zamploña ¿Por qué, hom?<br />
Marina ¿Quies que nos critiquen? Los mozos non podemos<br />
dir del brazu.<br />
Zamploña ¿Quién lo dijo? En la villa van todos así.<br />
Marina Allí si, porque ye la moda.<br />
Zamploña ¿Y tú non quies ir a la moda?<br />
Marina Hay dos coses que non se deben de hacer. El ir de<br />
ganchete y el vailar agarraos.<br />
Zamploña ¡Qué boba yes! ¿Dónde habrá cosa más guapa que<br />
coger a la moza que uno quier y... (LA ABRAZA COMO<br />
PARA BAILAR)<br />
Marina Asuelta Zamploña.<br />
Zamploña (CANTA) “Que dame tres perrines...”<br />
Manín (SALE) ¿Qué ye aquello, rebarajoles? ¡Asperái que<br />
falto yo col punteru! (CORRE TRAS <strong>EL</strong>LOS QUE<br />
DESAPAREC<strong>EN</strong>) ¡Ya vendréis, ya! Se yo que vais bailar<br />
de lo lindo. ¿Ma que son el diañu estos rapazos de<br />
ahora? En los mis tiempos que non mos dejaben bailar<br />
más que cogíos de un pañuelu... y ahora estos<br />
apéguense que ye un primor. ¿Por qué no habré nacío<br />
treinta años más tarde? Cortejar como ahora, ye un<br />
choyu.<br />
Delfina (SALE A LA COCINA. COGE AL NIÑO DE LA CUNA Y UNA<br />
PEQUEÑA FERRADA Y SALE AL EXTERIOR) ¿Tien<br />
muchu que hacer Manín?<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
29<br />
Manín ¿Por qué me lo preguntas? ¿Ya quies enjaretame el<br />
neñu?<br />
Delfina Ye que quería ir por agua y si fuere tan buenu que me<br />
aguantase un poco por él. Vengo enseguida.<br />
Manín ¿Y si llueve?<br />
Delfina Ya perez que aclaró el tiempu.<br />
Manín No me entiendes. Yo dígotelo pol neñu. Puede<br />
poneme pingando.<br />
Delfina No tenga mieu. Tome. Ande. Ye un momentín.<br />
Manín Que se va hacer. Trai pa acá. ¡Ma pa ahí, que gordu<br />
está!<br />
Delfina Así ye el de fartón.<br />
Manín Haz bien.<br />
Delfina Vengo volando (MUTIS)<br />
Manín ¡Qué bárbaro! ¡Vaya guaje! Como peses paisanín.<br />
Anda que cuando seas mayor voy mandar a mi criáu<br />
que te faiga zamploñes. Ríete un pocoñín, anda, ríete<br />
(<strong>EL</strong> NIÑO LLORA) Meca. Ficímosla buena. Calla, calla<br />
que voy cantate<br />
(CANTA) Crióme mio madre<br />
feliz y contentu<br />
mientres me dormía<br />
díbame diciendo<br />
ea, ea, ea...<br />
¿Ya te pasó? Pa ser tan piquiñuco yes bien berrón<br />
(CAE AGUA) ¿Qué faes muchachu? ¡Non lo decía yo,<br />
que iba llover! Pusísteme buenu ¡Gochón! ¿Non<br />
podíes avisar? Vas llevar una ñalgada.<br />
Xusta (SALE) Siéntate bien el rapacín. Faes buena niñera.<br />
¿Non te da vergüenza?<br />
Manín ¿El qué hom?<br />
Xusta Vas estrapallar esi neñu. ¿Cómo lu coges así?<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Segundo<br />
Manín Y gracies. Está que no hay por donde cogelu.<br />
Xusta Ven pa acá fíu, ven pa acá. ¡Anxelín de Dios! ¡Ma<br />
cómo te puso esti goxeru!<br />
Manín Ma como me puso él a mí.<br />
Xusta A lo mejor fuiste tú y eches-y la culpa al neñu.<br />
¡Probín! Esti neñu está perdíu. Hay que lavalu. Trai<br />
agua.<br />
Manín ¿Vas lavalu aquí col frío que haz?<br />
Xusta Ye verdá. A lo mejor coge catarrín. Vamos pa tu casa.<br />
Manín ¡Vaya por Dios! Todos los choyos me caen. Ahora a<br />
aguantar los olores. (MUTIS LOS DOS)<br />
Antón (SALE D<strong>EL</strong> CHIGRE. VA A CASA DE D<strong>EL</strong>FINA A<br />
ESCUCHAR) Nada. A esta rapaza parez que la comió la<br />
tierra. (TOSE COMO SEÑAL) Non debe de estar en casa.<br />
(SALE D<strong>EL</strong>FINA Y LE SORPR<strong>EN</strong>DE MIRANDO)<br />
Delfina ¡Antón! ¿Qué busques aquí?<br />
Antón ¡Ah! ¿Yes tú? Estaba esperándote. Quiero hablar<br />
contigo.<br />
Delfina ¡Marcha! Por lo que más quieras.<br />
Antón Primero atiende lo que te voy decir.<br />
Delfina No tengo porque escuchate. Vete.<br />
Antón De aquí no me mueve nadie hasta que yo lo diga.<br />
Delfina Entós quita, que marcho yo.<br />
Antón Tú tampoco.<br />
Delfina ¿Cómo yes tan malu? Está al llegar Corsino. ¿Quiés<br />
perdeme otra vez?<br />
Antón No. Lo que yo te quiero decir, puede oilo él.<br />
Delfina ¡Por Dios marcha, y no me comprometas! ¿Qué quies<br />
de mí?<br />
Antón Hablar del nuestru neñu.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
31<br />
Delfina Después de habenos abandonao, que más te da.<br />
Marcha.<br />
Antón Delfina. No vengo a pedite perdón. Fui un locu al<br />
enfadame aquel día contigo, que tú creíste que era por<br />
dejate con el neñu abandonada.<br />
Delfina Gracies a Dios no lo estoy. Por ti... ¡quién sabe lo que<br />
hubiera sido de mí y del neñu!<br />
Antón Acelerástete demasiao. Allá tú. Por ti, soy sinceru,<br />
non me da más. Tú lo quisiste. Pero el neñu ye otra<br />
cosa. Esi rapacín tira mucho de mí y dame vergüenza<br />
por él, por que parez que la gente dizme con los ojos<br />
al pasar: “Antón, no tienes alma. Abandonaste al tu<br />
fíu”.<br />
Delfina Aunque eso dijeren, no decíen más que la verdá.<br />
Antón Pensando en esi neñu, aquí no puedo vivir, ahógome.<br />
Voy marchar pa Cuba.<br />
Delfina Ye lo mejor que puedes hacer.<br />
Antón Quiero ver si tengo suerte y gano dineru pa cuando el<br />
neñu sea mozu, que non sea un jornaleru como su<br />
padre, y pa que el día de mañana, pueda paga-y al tu<br />
hombre, todo lo que haga por él. Mañana voy pa<br />
Gijón donde está el barcu que me va llevar. Dame el<br />
neñu. Solo quiero dai un besu de despedida.<br />
Delfina Ye muy justo lo que pides. Al fin y al cabu, ye fíu<br />
tuyu, pero también ye justo el que no me<br />
comprometas. La gente puede venos y pensar otra<br />
cosa.<br />
Antón Sea lo que sea, yo no marcho sin velu.<br />
Delfina Veráslu, pero ahora no.<br />
Antón ¿Cuándo entonces?<br />
Delfina Dentro de poco marcha Corsino a ver el ganao al<br />
Puerto. Estaré en casa. Después de que marche,<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Segundo<br />
puedes venir. Espérote. Estarán presentes Manín y<br />
Xusta.<br />
Antón ¿No tienes miedu que esos hablen y pueda ser peor? 2<br />
Delfina No. Tengo confianza en ellos. No siendo por ti, no lo<br />
sabrá nadie.<br />
Antón Por mí, puedes estar tranquila.<br />
Delfina Por eso te lo digo. Hasta luego. (MUTIS)<br />
Antón Adiós. (MUTIS AL CHIGRE)<br />
(SAL<strong>EN</strong> MANÍN Y XUSTA CON <strong>EL</strong> NIÑO)<br />
Manín Quedaste como un reló.<br />
Xusta Gracies a mí.<br />
Manín A ver si volvió la madre. ¡Delfina! ¡Delfina!<br />
Delfina (SALE) ¿Dónde está el mi niñín?<br />
Manín Ahí lu tienes. Esi va a ser un buen sinvergüenza.<br />
Delfina ¿Hizoyos algo?<br />
Manín Na. Coses de neños.<br />
Delfina ¡Esti rapacín ye terrible!<br />
Xusta Anda neña. Échalu que durmióse.<br />
Delfina ¡Probín! Ven pa la cunina ricu. ¡Angelín! Gracies<br />
¿eh? (MUTIS)<br />
Manín De nada, yes boba...<br />
Xusta ¡Con lo que-y gusten a Manín los neños!<br />
2 En otra versión las frases quedan como sigue:<br />
Antón ¿No tienes mieu que si nos ven pueda ser así peor?<br />
Delfina No. A pesar de lo que me hiciste, tengo confianza en que no<br />
lo sabrá nadie, ni nos verá nadie.<br />
Antón De eso puedes estar segura.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
33<br />
Manín Déjalu que ande. Tou el día lu voy a tener al mi lao<br />
mientres hago les goxes. A esi neñu voy a educalu yo.<br />
Verás que espabiláu va salir.<br />
Xusta Saldrá otru zorru como tú.<br />
Manín Mejor. En esti mundo val más ser zorru que pita. Pa<br />
que lo sepas.<br />
(<strong>EN</strong>TRA CORSINO CON ZAMPLOÑA Y MARINA)<br />
Corsino Venir pa acá. No os hacen na.<br />
Manín ¡Demónganos! ¿Ya parecísteis?<br />
Xusta ¿Qué ye aquello? (A MARINA) ¿Otra vez cortejando?<br />
¿Non te dije que non quería vete más con Zamploña?<br />
Marina Ye buen rapaz.<br />
Xusta ¿Buenu esi? Esi ye otru zorrimpla como el amu.<br />
Manín Oye Xusta. Zamploña y el amu, que soy yo, valemos<br />
más durmiendo que la tu fía y tú dispiertes. Además,<br />
pa que lo sepas, ye ella la que-y busca les vueltes a<br />
Zamploñina. Ahí donde lu ves, que parez bobu, van<br />
les moces tras del como les pites al maíz.<br />
Xusta (CON SORNA) ¿Qué ye lo que tienes Zamploña?<br />
Manín Que va tener. Que se parez al amu.<br />
Zamploña (A MARINA) ¿Decímoslo?<br />
Marina Allá tú.<br />
Xusta ¿Qué ye?<br />
Zamploña Que desde esti momentu dejamos de cortejar. Eso de<br />
andar siempre escondíos como creminales, acabose.<br />
Nosotros non podemos seguir así. Lo que non pue ser,<br />
non pue ser ¿No-y parez?<br />
Xusta Bueno, hombre. Eso ye lo que siempre vos dije.<br />
Manín (¡Mañana goxes como agua!)<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Segundo<br />
Zamploña A mí gústenme les coses clares y po les buenes. Doña<br />
Xusta ¿está conforme?<br />
Xusta Sí home, sí.<br />
Zamploña Júreme que no está enfada y que está tranquila.<br />
Xusta Con eso que me dices, quedo más tranquila que unes<br />
pascues.<br />
Zamploña Pos bueno. Que lo oigan todos ¿eh? Desde hoy no<br />
cortejamos más. Esti sacrificiu que hacemos tien que<br />
tenelu en cuenta...<br />
Xusta ¿Pa qué?<br />
Zamploña Pa dejar que nos casemos.<br />
Xusta ¿Qué qué, hom?<br />
Zamploña Non se sulfure. Por la campaña que eché haciendo<br />
maniegues, Manín tien que dame...<br />
Manín Oye. A mí non me metas en líos. ¿Oístelo? Pa eso te<br />
voy dar los cuartos yo, pa que te cases y te los coma<br />
ésta (POR XUSTA) No, home, non.<br />
Zamploña ¿Entós con qué me voy a casar?<br />
Manín Que te dote Xusta, que tien más perres que yo.<br />
Xusta Zamploña. Valíes pa escribanu. Que bien arregles les<br />
coses. Non tengo ganes de belenes. (A MARINA) Anda<br />
fía. Entra pa casa... y pensándolo bien, no sería malo<br />
que te casares. Así vendríen los dos a vivir con<br />
nosotros y teniéndolos en casa aforrábamos de criar<br />
gochos.<br />
Manín Descuida. No queremos na con sacaveres.<br />
Zamploña ¿Entós qué? ¿Déjanos casanos?<br />
Xusta Por mi parte, tienes el permisu. ¿Sabes cuándo?<br />
Cuando Manín te pague les perres que te debe... Que<br />
va pa largo... (MUTIS DE XUSTA Y MARINA)<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
35<br />
Manín ¡Enriedadora! ¡Mal intencioná! (A ZAMPLOÑA) Y tú,<br />
pazguatu. Cuidao con buscame más líos con la<br />
vecindá.<br />
Zamploña Usté ya lo oyó. Tien que explicase.<br />
Manín Yes bobu. ¿Non ves qué lo dijo pa provocame? Xusta<br />
ye muy falsa. Non pienses en eso. Anda vamos, que<br />
voy preparate llabor. En esti mundo, lo único que ye<br />
verdá y serio, ye el trabayu. Non te separes del y serás<br />
un mozu de provechu. Anda. (MUTIS)<br />
Zamploña Por lo que veo, el provechu ye pa usté. (MUTIS)<br />
Corsino (SALE A LA COCINA). Delfina. ¿Tienes todo listo?<br />
Delfina Sí, Corsino. Ya está. (SALE)<br />
Corsino Pues anda que marcho ahora. Voy dar un besu al<br />
neñu. Traime les coses. (BESA AL NIÑO <strong>EN</strong> LA CUNA)<br />
Adiós, guapín.<br />
Delfina Toma. La manta, la comida, el farol...<br />
Corsino ¿Qué más falta?<br />
Delfina ¿No está todo?<br />
Corsino No. Falta lo más principal. La escopeta. ¿Con qué voy<br />
matar los llobos si vienen al ganao?<br />
Delfina Ye verdá. (LA COGE DETRÁS DE LA PUERTA) Tómala.<br />
Corsino Adiós, Delfina. (LA BESA)<br />
Delfina Adiós, Corsino. Que no haya novedá. Vuelve pronto.<br />
Corsino Hasta la vista. (SALE AL EXTERIOR) ¡Manín! ¡Manín!<br />
Manín (SALE) ¿Qué ye eso? ¿Ya marches?<br />
Corsino Sí. Ya ye algo tarde.<br />
Manín Mal tiempu vas tener. Cayó mucha nieve.<br />
Corsino Por eso tengo que vigilar el ganao. Con esti tiempu,<br />
hay que andar listu, sino los llobos pueden acabar con<br />
él.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Segundo<br />
Manín Bueno Corso. Que vuelvas pronto.<br />
Corsino Estate al cuidao por si estos días necesita algo la mi<br />
muyer ¿eh?<br />
Manín Nada hom. Vete tranquilu (D<strong>EL</strong> CHIGRE SALE ANTÓN)<br />
Antón ¡Manín!<br />
Corsino ¡Eh! ¿Qué busques tú aquí?<br />
Manín ¡Mi madre! ¡Armose el lío!<br />
Antón Que te importa.<br />
Corsino Cuando lo pregunto algo me importará.<br />
Antón ¿Tienes mieu a algo?<br />
Corsino Nunca tuve mieu a nadie, y menos a ti.<br />
Manín Home. Dejáivos de bobaes. ¡Paez mentira!<br />
Antón Pues vas a sabelo. Estoy aquí porque me da la gana.<br />
Corsino Y porque me da la gana a mí, vas marchar y no<br />
vuelves más por aquí.<br />
Manín (A ANTÓN) Marcha home, marcha.<br />
Antón Usté vaya a hacer goxes. (A CORSINO) A lo mejor<br />
puede que no vuelva más.<br />
Corsino Si así lo haces, tendré que agradecételo.<br />
Antón Pero si marcho, non ye porque te tenga mieu a ti.<br />
Corsino Por lo que sea. El casu ye que non te vea yo más<br />
frente a mi casa.<br />
Antón ¿Y si non te hiciera casu?<br />
Corsino Si lo harás, por la cuenta que te tien.<br />
Antón Tú non podríes despachame.<br />
Corsino Yo no. (POR LA ESCOPETA) Pero esta sí.<br />
Antón Tengo yo otra igual.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
37<br />
Corsino Pues si alguna vez se te ocurre venir, non dejes de<br />
traela que puede hacete falta.<br />
Antón Tú quitásteme a Delfina.<br />
Corsino Ahí quería yo que fueses. A esa rapaza los dos la<br />
queríamos. Yo de verdá y tú pa perdela. Después de<br />
reíte de ella, dejástela en el camín con un neñu... sin<br />
honra y desesperada. Fue el pagu que-y diste porque<br />
te escogió a ti entre los dos. Yo viéndola desgraciada,<br />
no-y tuve lástima, sino que queriéndola más todavía,<br />
alcéla hasta mí, limpie-y el barro que tú-y habíes<br />
echao y que la manchaba. Ahora ye mía solo...<br />
¿oístelo?... ¡mía solo!... y si tratases de manchala otra<br />
vez, aunque no sea más que con una mirada, esta<br />
escopeta tien perdigones pa los llobos y mejor que los<br />
llobos, meréceslos tú. Conque no te digo más. Si te<br />
atreves, ven cuando quieras. (MUTIS RÁPIDO)<br />
Antón Non me verás, porque dejo el llugar, que sino...<br />
Manín Mira Antón. Non te parezca mal. Yo más quisiera vete<br />
por aquí... pero haces bien en marchar. ¡Quién sabe! A<br />
lo mejor ye la tu suerte. Otros tan burros como tú,<br />
fueron pa Cuba y vinieron podres de pesos.<br />
Antón ¡Cualquiera sabe lo que me espera! Trabayaré y<br />
lucharé por esi neñu. Nunca me preocupó la vida ni<br />
nada... pero ahora ye diferente. Tengo un fíu... y<br />
aunque la gente me crea de mal corazón, por esi neñu<br />
trabayaré duro y por esi neñu no maté a esi hombre<br />
delante de ti. Adiós. (MUTIS)<br />
Manín ¡Qué bárbaro! Los dos tienen razón y yo non se a que<br />
palu quedame. ¡Ma que coses pasen!<br />
Xusta (SALE) ¿Qué demónganos eren tantes voces? ¿Tú solu<br />
alborotabes tanto?<br />
Manín Déjame en paz. ¡En mi vida pasé más mieu!<br />
Xusta ¿Viste algún llobu?<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Segundo<br />
Manín ¡Nin los llobos, nin los jabalinos, nin los osos del<br />
monte xuntos son capaces de haceme pasar más mieu<br />
de lo que pasé.<br />
Xusta ¿Vino la güestia?<br />
Manín Mucho peor. Por na pasa aquí una disgracia muy<br />
grande.<br />
Xusta ¿Qué fue? ¿Quies decilo de una vez?<br />
Manín ¿Córrete mucha prisa sabelo?<br />
Xusta Sí.<br />
Manín Pos a mí non me corre ninguna prisa el contalo.<br />
Xusta Aunque no hables, igual se que yes un charrán.<br />
Manín ¡Y tú una coruxa!<br />
Xusta ¡Y tú un esperteyu!<br />
Manín ¡Boticaria!<br />
Xusta ¡Mal goxeru!<br />
Delfina (SALI<strong>EN</strong>DO) ¿Qué vos pasa? ¿Ya estáis riñendo?<br />
¿Cuándo vais a ser buenos amigos?<br />
Xusta Con esti demonio de hombre siempre tien una que<br />
estar rabiando...<br />
Manín ¡Si fueres muyer mía, rebarajoles!<br />
Xusta Si fuere muyer tuya, fregábasme los platos.<br />
Delfina Bueno. Callái. Necesito de vosotros dos.<br />
Manín ¿Qué pasa?<br />
Xusta ¿Qué ye?<br />
Delfina Mandé venir a Antón esta noche.<br />
Xusta ¿A tu casa?<br />
Delfina Sí.<br />
Manín ¡Madre de Dios, que lío vas armar!<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
39<br />
Delfina Lío ninguno. Si eso-y dije fue contando con vosotros.<br />
Xusta ¿Pa qué hom?<br />
Delfina Pa que estéis presentes cuando venga.<br />
Xusta ¿Qué ye lo que quier?<br />
Delfina Da-y un besu al neñu antes de marchar pa Cuba.<br />
Manín Que falta-y faen besos al neñu. Que me lu de a mi.<br />
Delfina Ye el padre y yo quiero que-y lu de. Se que vosotros<br />
sois formales y que no se enterará nadie de esto...<br />
Xusta ¡Ay fía! De mí puedes estar bien segura, ahora que de<br />
esti non respondo. ¡Hombre más charrán!<br />
Manín Charres tú más que catorce. Con quien tienes que<br />
tener cuidao ye con esta.<br />
Xusta ¡Sió trastu! ¿Conmigo por qué?<br />
Manín Por tres coses que no fallen. Porque yes muyer,<br />
porque yes vieya y además chigrera.<br />
Delfina Ya sé que los dos sois buenos y tengo confianza en<br />
vosotros. Así que pasái a casa y vamos esperar que<br />
venga.<br />
Xusta Deseguida (VA HACIA <strong>EL</strong> CHIGRE Y LLAMA) ¡Marina!<br />
Marina (D<strong>EN</strong>TRO) ¿Qué?<br />
Xusta Ten cuidao col establecimientu que estoy en casa<br />
Delfa xugando a la brisca col goxeru.<br />
Marina (D<strong>EN</strong>TRO) Bueno.<br />
Manín Asperái que falto yo. ¡Zamploña! ¡Zamploña!<br />
Zamploña (D<strong>EN</strong>TRO) ¿Qué quier?<br />
Manín Ten cuidao con les goxes y espabila que tienes a<br />
Marinina sola en chigre.<br />
Zamploña (D<strong>EN</strong>TRO) Allá voy, allá voy.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Segundo<br />
Xusta (PASAN TODOS A LA COCINA) ¡Ay neña! Atiza esi fueu<br />
que estoy xelada.<br />
Manín Y yo también. Eso que por na anantes calentamos de<br />
lo lindo.<br />
Delfina ¿Dónde?<br />
Manín Ahí fuera. El tu hombre y Antón que por na se<br />
engarren.<br />
Delfina ¿Encontráronse?<br />
Manín Anantes cuando salió.<br />
Delfina ¡Ay Dios mío! ¿Qué pasó?<br />
Manín Nada. Pasar nada. Na más que-y dijo Corsino que si lu<br />
volvía a ver delantre de esta casa, que-y metía los dos<br />
tiros de la escopeta encima... total nada...<br />
Xusta Y hazlo. ¡Col geniu que tien!<br />
Delfina ¡Ay Xusta! Ya me pesa lo que hice.<br />
Xusta ¿Por qué, muyer? ¿Yes boba? Estate tranquila. Anda.<br />
Atiende al neñu que yo voy echar una brisca con esti<br />
goxa.<br />
Manín Yo non juego de por gusto. Si quies que xuegue, tien<br />
que ser de a perres.<br />
Xusta Dos xuegos, una perra.<br />
Manín Non. Dos xuegos un rial.<br />
Xusta Ye muncho.<br />
Manín Lo que gane vuelve pa ti. Voy gastalo en sidra.<br />
Xusta Bueno. Anda. Ye igual. A ver quien da.<br />
Manín Das tú.<br />
Xusta Corta. (DA LAS CARTAS)<br />
Manín Que xuegu más ful me diste.<br />
Xusta Tantos pa alantre.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Manín Les cuarenta.<br />
Xusta Bueno, xuega en formal ¿eh?<br />
Manín Tengo que arrobar.<br />
Xusta ¡Eh, eh! Non seas tramposu. Coge una de cada vez.<br />
Vánsete los güeyos.<br />
Manín La vista ye pa mirar.<br />
Xusta Toma una brisca. (GOZOSA) ¡Ay que no tien triunfos,<br />
que non tien triunfos!<br />
Manín (MIRANDO LA BACETA) Hay los aquí.<br />
Xusta Estate quietu que les vas llevar.<br />
Manín Arrastro. (LLEGA CORSINO Y LLAMA A LA PUERTA)<br />
Delfina ¿Quién ye?<br />
Corsino No te asustes Delfina que soy yo.<br />
Delfina ¡¡Ye Corsino!!<br />
Xusta Non te apures. Calla.<br />
Manín Mirái. Yo voy salir y quedame al cuidao por si vien<br />
Antón.<br />
Corsino Delfina ¿No abres?<br />
Delfina (ABRE) Ye que estaba echando al neñu.<br />
Corsino (<strong>EN</strong>TRA, REPARANDO <strong>EN</strong> MANIN Y <strong>EN</strong> XUSTA) ¡Home!<br />
¿Estáis aquí?<br />
Manín Sí hom. Como dijiste al marchar que tuviere cuidao<br />
con la tu xente... aquí vinimos pa entretenelos.<br />
Corsino Eso está bien. ¿Delfina, qué tienes? ¿Parez que estás<br />
asustá?<br />
Delfina Ye que... non... contaba contigo y... ¿Cómo volviste?<br />
¿Qué te pasó?<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
41<br />
Corsino Pos na. En medio de to tuve suerte. Encontré en La<br />
Llosa a Xuaco el de Rufa y díjome que no siguiere
Acto Segundo<br />
adelante, que tanta nieve cayó, que non se podía pasar<br />
y él daba la vuelta hasta mañana. Convencióme y<br />
mañana iremos juntos.<br />
Manín Bueno home, bueno... pos ya que viniste, yo marcho.<br />
Corsino ¿Dónde vas?<br />
Manín A casa que ye tarde.<br />
Corsino Non tengas prisa.<br />
Manín Non pue ser. Ahora que me acuerdo, tengo que<br />
terminar una goxa pa mañana tempranín.<br />
Corsino No home, no. Tú quédeste aquí a jugar un poco<br />
conmigo.<br />
Manín ¡Ye imposible! Non tengo más remediu que marchar.<br />
Corsino (LE EMPUJA Y HACE S<strong>EN</strong>TAR) Anda embaraja.<br />
Delfina Xusta ¡Por Dios! ¿Qué hacemos?<br />
Xusta Calla y disimula.<br />
Corsino Pinta Manín.<br />
Manín (NERVIOSO) Non tengo lápiz. ¡Ah! ¡Sí! Ye verdá.<br />
Corsino Parez que abobaste.<br />
Manín Dígotelo yo.<br />
Corsino Tira.<br />
Manín (CADA VEZ MAS CONFUSO) ¿Xuego yo? El dos de<br />
copas.<br />
Corsino ¿Qué te pasa? Esi ye el caballu de bastos.<br />
Manín El ca... que... Equivoqueme. Como lu voy tirar si non<br />
lu tengo.<br />
Delfina ¡Virgen de Covadonga! ¿Qué va a pasar aquí?<br />
Xusta Voy marchar yo. (A <strong>EL</strong>LOS) Voy traer unes botellines<br />
pa vosotros.<br />
Manín Corre Xusta. Corre que me afuego.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
(SALE ANTÓN Y LLAMA A LA PUERTA)<br />
Corsino ¿Llamaron?<br />
Xusta Non, non. Debe ser el viento. (LLAMA OTRA VEZ)<br />
Corsino Están llamando.<br />
Manín A lo mejor ye un probe. No-y hacer casu.<br />
Delfina ¡Madrina del alma!<br />
Xusta Calla. A ver si lo entiende. (COGE AL NIÑO Y CANTA)<br />
“Arriba nel monte<br />
cayó mucha nieve<br />
el padre del neñu<br />
non fue al Puertu Sueve.<br />
¡Ay, rún, rún, rún, rún!<br />
neñu guapu duermi tú. (LLAMA ANTÓN)<br />
Si no lo entendiste<br />
entiéndelo agora<br />
está el padre en casa<br />
del neñu que llora.<br />
¡Ay rún, rún, rún, rún!<br />
neñu guapu duermi tú. (LLAMA ANTÓN)<br />
Corsino Aspera Xusta. Voy despachalu yo (INT<strong>EN</strong>TA<br />
LEVANTARSE PERO MANIN LE SUJETA)<br />
Manín Deja. Que vaya Xusta que pa eso bástase bien ella.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
43<br />
Xusta ¡Qué demonio de hombre! ¡Ma que hores de venir a<br />
pidir! (ABRE LA PUERTA Y SALE CON <strong>EL</strong> NIÑO) ¿No-y<br />
da vergüenza cristianu? (<strong>EN</strong> VOZ BAJA A ANTÓN)<br />
Bésalu y marcha enseguida. (<strong>EN</strong> VOZ ALTA) ¡Bah, bah,<br />
col sinvergüenza esti!<br />
Antón (BESANDO AL NIÑO) ¡Adiós guapín, adiós!<br />
Xusta Marcha condenáu.<br />
Antón Adiós riquín. (MUTIS LLORANDO)<br />
Xusta Largo de aquí, sió pidión. Estes non son hores de<br />
pidir. (<strong>EN</strong>TRA) Ya marchó. (A D<strong>EL</strong>FINA) Toma el neñu.
Acto Segundo<br />
Delfina Gracies Xusta.<br />
Corsino ¿Qué ye eso, Xusta? ¿Qué te pasa? ¿Estás llorando?<br />
Xusta No, Corsino. Ye de frío.<br />
Manín (SE LEVANTA Y LA ABRAZA) ¡Probina! Xusta. ¡Qué<br />
buena yes! ¿Cuánto te debo?<br />
Xusta Nada Manín. Está todo pago.<br />
Manín ¿De verdá?<br />
Xusta De verdá.<br />
Manín Pues que Dios te lo pague a ti también. ¡Que buena<br />
yes Xusta! ¡Qué buena yes! Que Dios te lo pague.<br />
FIN D<strong>EL</strong> SEGUNDO ACTO<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
ACTO TERCERO<br />
LA MISMA DECORACIÓN D<strong>EL</strong> ACTO PRIMERO. HAN PASADO DIEZ<br />
AÑOS.<br />
<strong>EN</strong> ESC<strong>EN</strong>A Y S<strong>EN</strong>TADOS <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> SU<strong>EL</strong>O, MANIN Y RAMONÍN, HIJO<br />
DE ANTÓN Y DE D<strong>EL</strong>FINA.<br />
Ramonín ¿Y qué más?<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
45<br />
Manín ... luego el Rey con una lanza, mató al xigante y salvó<br />
a la Princesa. Y a aquel niñín que era como tú,<br />
lleváronlu con ellos y fartucáronlu de carambelos...<br />
Ramonín Ahora reyes de esos, non los hay ¿eh?<br />
Manín Home... como haber, hay los... el casu ye dar con<br />
ellos.<br />
Ramonín Yo quisiere alcontrar uno.<br />
Manín Siendo buenu, como el niñín del cuentu, ya lu<br />
encontrarás, non te apures.<br />
Delfina (SALE) Ramonín. Toma los libros y vete pa la<br />
escuelina, anda que ya ye tarde.<br />
Ramonín Luego cuando salga, tien que contame el de los<br />
cuarenta ladrones.<br />
Manín Bueno. Dame un besín y dai a otru a tu madre. Anda.<br />
(<strong>EL</strong> NIÑO LE BESA)<br />
Ramonín (BESÁNDOLA) Adiós mamina. (MUTIS)<br />
Delfina Adiós, ricu.<br />
Manín Va a ser listu esti chaval. Ye sabiondu como el solu.<br />
Cuando lu vea el padre va a plasmar. Y a propósito<br />
del padre. ¿Pasaría-y algo?<br />
Delfina ¿Por qué?<br />
Manín Ya debía haber llegao. En la última carta diz que<br />
desembarcaba el día siete y ya estamos a doce.<br />
Delfina ¡Se yo que buena me espera!<br />
Manín ¿Por qué, hom?
Acto Tercero<br />
Delfina Porque vien por el neñu.<br />
Manín Eso ye un decir. Y si así fuese... ye el padre. Eso non<br />
tendría mal que parecer.<br />
Delfina También yo soy la madre. Vien a llevámelu Manín,<br />
¡vien a llevámelu! y eso non puede ser. El mi neñu ye<br />
la mi vida. ¿Qué hago yo sin él?<br />
Manín Home claro... pero ye la ley. Tien derechu.<br />
Delfina Eso ye una crueldá. A una madre no hay quien-y quite<br />
un fíu. ¡Quiérense más que a nadie y qué a nada...!<br />
¡Son alegría y dolor...! ¡Son carne nuestra! Quien hizo<br />
esa ley, no tenía fíos.<br />
Manín A lo mejor non... pero ye así...<br />
Delfina Pues no. No habrá quien me separe del mi neñu.<br />
Únicamente, matándome.<br />
Manín Tienes que pensar que ye pol bien de él, boba.<br />
Delfina Ni aún así tien ningún derechu. Primero, dejonos<br />
abandonaos. Entonces no-y dijo la ley “Recoge eso,<br />
que ye tuyo” y ahora, porque-y convién o por lo que<br />
sea... ¿va escudase en esa ley pa quitámelu? ¡Qué<br />
venga por él!<br />
Manín Delfa. No hay que ponese así. Antón, al fin y al<br />
cabu... cada mes, desde Cuba, mando-y al neñu el su<br />
porque...<br />
Delfina ¿Qué quier decir con eso? Si no hubiere mandao nada,<br />
era igual. Yo hubiese ido aunque fuese a sacar piedres<br />
al río, pa que no-y faltase nada al mi neñu. Eso ye<br />
poco pa quitámelu. Si el mismo Corsino, pensando<br />
que-y pueden llevar al neñu, solamente por el cariñu<br />
que-y tien, está como llocu... ¿cómo quier qué esté<br />
yo?<br />
Manín Contra, sí. Tienes la vida bien revuelta. Si hubieres<br />
quedao soltera, ahora casábeste y na... marchabais pa<br />
La Bana los tres. Pero si quedes con Corsino, quedes<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
47<br />
sin el neñu... y si quies non dejar el neñu, quedes sin<br />
Corsino. Total, que en sin algo vas quedate.<br />
Delfina Primero hablaré con él, y si ye necesario, pediré-y<br />
hasta de rodilles que me deje al neñu. Si non<br />
quier...entonces, veremos.<br />
Manín Por ponete de rodilles, non vas más que a conseguir<br />
una cosa.<br />
Delfina ¿El qué?<br />
Manín El que te salgan angüeñes. El está, por lo que dijo<br />
siempre en les cartes que escribió, muy encariñáu con<br />
el su fíu y non sé, non sé...<br />
Delfina Más que lu quiero yo, no lu quier él.<br />
Manín Home. Tú, quieslu a tu manera, y él querralu a la<br />
suya.<br />
Delfina Además tengo mieu por lo que pueda pasar. Corsino<br />
está ciegu por esi neñu y ye capaz de cualquier cosa<br />
porque no-y lu lleven. Haz días que non sabe lo que<br />
diz. ¡Parte el alma ver, como yo lu vi, a un hombre<br />
como él con los ojos enllenos de lágrimes.<br />
Manín ¡Vaya por Dios, hombre!<br />
Delfina Así que fíjese lo que me vien encima, Manín ¡fíjese!<br />
Manín Ya lo veo, ya.<br />
Delfina Yo en parte estoy tranquila, porque estes penes<br />
encomiéndoiles a la Santina. Ella también tuvo un fíu,<br />
y sabe lo que son estos dolores. (MUTIS)<br />
(D<strong>EN</strong>TRO SE OYE CANTAR A UN MOZO)<br />
Mozo “¡Santa María!<br />
en el cielo hay una estrella<br />
que a los asturianos guía.”<br />
Manín Muy bien chaval. Muy bien y a tiempu. Esa gracia,<br />
tenémosla los asturianos. Ella mira por nosotros desde<br />
el Cielo, y ricos y pobres, gordos y flacos, todos la<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Tercero<br />
llevamos nel corazón... y el que diga que ye mentira...<br />
(<strong>EN</strong>TRA ZAMPLOÑA) que prepare les costielles... ¡Ay<br />
eso si! ¿Qué quies?<br />
Zamploña Acabe, hom, acabe. Non tengo prisa.<br />
Manín Ya acabé. ¿Qué quies?<br />
Zamploña Ya llegó.<br />
Manín ¿Quién?<br />
Zamploña Antón.<br />
Manín ¿Dónde está?<br />
Zamploña Acaba de posase del coche de línea. Na más me vió,<br />
conocióme.<br />
Manín Una cara como la tuya non se despinta así como así.<br />
Zamploña ¡trai más maletes!<br />
Manín ¿Qué te dijo?<br />
Zamploña Preguntóme por usté, por Xusta, por Delfina.<br />
Manín ¿Y na más?<br />
Zamploña Y pol neñu. Yo dije-y que a estes hores tenía que estar<br />
en la escuela. Marchó pa allá y dijo que enseguida<br />
vendría por aquí.<br />
Manín ¿Fue con les maletes a la escuela?<br />
Zamploña Non. Les maletes llevóles Lázaro que lu estaba<br />
esperando, a casa de Xuaco Portielles.<br />
Manín ¿Va a parar allí, hom?<br />
Zamploña Non. Dijo que les dejase allí hasta que-y dijere donde<br />
les había de llevar. ¡Diome más rabia!<br />
Manín ¿Por qué?<br />
Zamploña Porque me vio con estes lates de los gochos. ¡Qué<br />
pensaría! Yo estoy desesperáu. ¿Pa eso me casé?<br />
¡Esto non ye vida!<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
49<br />
Manín ¿Entós que pensabes? ¿Qué por casate dibes vivir del<br />
cuentu?<br />
Zamploña Esto ye demasiao. Tou el día, de Llagarón a la cubil y<br />
de la cubil al Llagarón, emporrillando lates. ¡Bien<br />
comen los gochos esos!<br />
Manín Así se pondrán de gordos.<br />
Zamploña Engañáronme. En casa la mi muyer, quiere más a los<br />
gochos que a mí.<br />
Manín ¡Claro! Páguenlos más.<br />
Zamploña ¡Soy muy desgraciáu!<br />
Manín ¿Por qué Zamploñina?<br />
Zamploña Porque con tal de que engorden los gochos, non yos<br />
da más que adelgace yo.<br />
Manín Tate bien empleao. Diote el afuegu por casate y por<br />
pedime les perres... les perres...<br />
Zamploña ¿Qué perres? Si non me dio ninguna.<br />
Manín Pero tú pedístemeles. Eso tienes que agradeceme. Si<br />
te les llego a dar... ¡fíjate que cargu de conciencia...!<br />
Y Marina, la tu muyer, ¿qué diz?<br />
Zamploña Que trabaye. Que-y gusten los hombres trabayadores.<br />
Ma que tien gustos raros, ¿eh? ¡Acaben conmigo!<br />
Ahora que vengo cansáu y debía sentame un<br />
pocoñín... ¡hale...! a fregar xarres hasta la noche.<br />
Manín ¿Tú por qué no te plantes?<br />
Zamploña Ya lo pensé, pero non puedo.<br />
Manín ¿Por qué, hom?<br />
Zamploña ¡Quiérola tanto! Trabayo porque así-y gusta a ella,<br />
que sino...<br />
Manín Pa que non me hiciste casu a mí.<br />
Zamploña Si usté ye igual que elles. Cuando estaba en su casa en<br />
tou el día non facia más que preparame llabor.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Tercero<br />
Manín Eso vínote de perilles. Gracies a eso, cogiote entrenáu.<br />
El casu ye Zamploñina que... casástite... casástite. Si<br />
me hubieses fechu casu a mí, a estes hores estaríes<br />
solterín, faciendo goxes y juntando perres pa...<br />
Zamploña Pa usté.<br />
Manín ... pa el día de mañana. Ahora carga con la muyer,<br />
mantienyos los gochos y apenca con la suegra que se<br />
yo que vas bien. (MUTIS)<br />
Zamploña ¡Qué bien estaba yo en Teverga! Si non quisiere tanto<br />
a la mi muyer, podría marchar, pero ¡quién la deja con<br />
lo guapina que ye y con lo que la quiero!<br />
Xusta (SALI<strong>EN</strong>DO) Zamploña ¿Qué faes ahí en sin facer na?<br />
Zamploña Eso. Na. Estoy alendando.<br />
Xusta ¿Alendando, eh? ¿A ti parezte bien come-y el sudor a<br />
dos pobres muyeres?<br />
Zamploña ¡Eso non-y lo consiento! ¡Aquí el únicu que suda soy<br />
yo!<br />
Xusta ¿Túúú? ¿Cuándo te viste tan refalfiáu?<br />
Zamploña ¡¡Madre del alma!! ¿Estaré yo llocu o estaralo ella?<br />
¿De dónde saca eso, paisana?<br />
Xusta ¿Qué me llamaste?<br />
Zamploña Paisana, por no llamala otra cosa.<br />
Xusta Has de tener cuidao con la lengua, ¿eh?<br />
Zamploña ¡Y usté con la cabeza, porque el mejor día, voy atiza-y<br />
un latazu en ella que-y la deshago!<br />
Xusta ¡Zamploña! ¡Non me faltes al respetu que soy la to<br />
suegra!<br />
Zamploña ¡Cómo si fuere la sota de oros! ¡Ya estoy fartu!<br />
Xusta Pos no comas más.<br />
Zamploña Non ye de comer.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Xusta Por eso me chocaba.<br />
Zamploña Estoy fartu de trabayar, de cuidar gochos y de fregar<br />
xares. Desde ahora eso acabose. Y na más.<br />
Xusta ¿Acabose el qué?<br />
Zamploña El trabayar. Por lo menos en una temporadina.<br />
Xusta ¿Qué, qué, ho? Ahora mismo a fregar les xarres, ¿eh?<br />
Zamploña ¿Fregar? Fregariola. Eso acabose.<br />
Xusta ¿Qué non? Vamos velo. ¡Marina! ¡Marina!<br />
Marina (SALI<strong>EN</strong>DO) ¿Qué quier?<br />
Xusta Ahí lu tienes. Diz que non quier trabayar más. ¿Non<br />
ye así?<br />
Zamploña Sí. Así mismo ye.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
51<br />
Marina ¡Probín! Madre. Tú siempre andes igual. Non te metas<br />
con él, que el mi Zamploñina ye buenu. ¡Probín!<br />
¿Riñote mucho?<br />
Zamploña No puedo aguantala más.<br />
Marina No-y hagas casu. Tiénesme aquí pa defendete y<br />
querete ¿Verdá Zamploñina?<br />
Zamploña Gracies. Marinina del alma.<br />
Marina Así que no-y hagas casu. Anda. Vamos pa dentro que<br />
tienes fregame unes xarines.<br />
Zamploña ¡¿Eh...?! Bueno. Tendré que hacelo por non<br />
disgustate. (MUTIS CON MARINA)<br />
Xusta ¡Ja! ¡Ja! ¡Ja! Trabaya Zamploña que pa eso te casaste.<br />
¿Non queríes amores? Pos ahí los tienes (SALE MANIN<br />
MUY APURADO) ¡Madre! Manín. ¿Dónde vas tan<br />
correteru?<br />
Manín Voy ver si veo a Antón.<br />
Xusta ¿Ya vino? ¿Dónde está?<br />
Manín Llegó haz poco. Anda rondando la escuela.
Acto Tercero<br />
Xusta ¿Quién lo dijo?<br />
Manín Acaba de velu Zamploña. Voy traelu.<br />
Xusta Non te molestes mucho que está bien por allá.<br />
Manín Quiero saber que idees trai.<br />
Xusta Entós corre y ven a decímelo.<br />
Manín Eso. Y tú no y lo vas decir a nadie, ¿eh? Enseguidina<br />
vuelvo (MUTIS) 3<br />
Xusta Nada bueno no traerá. ¡Mal diañu lu lleve! Contra,<br />
siempre tien que estar esa probe rapaza sufriendo por<br />
causa de él.<br />
Corsino (<strong>EN</strong>TRA) ¿Qué hay Xusta?<br />
Xusta ¡Madre! Corso. ¿De dónde vienes?<br />
Corsino De la villa.<br />
Xusta ¿Qué traes en esi paquete?<br />
Corsino Un traje pal neñu. Gustome y compre-ylu. Ya que<br />
dicen que va venir el padre, po lo menos que lo<br />
encuentre guapu.<br />
Xusta Aunque no lo seas, el únicu padre que tien esi neñu,<br />
yes tú.<br />
Corsino Non sé como se podrán querer a los fíos, pero puedo<br />
decite que, como yo quiero a esi neñu, non lu quier<br />
nadie ¡Ye tan engañador!<br />
Xusta Pues Antón... ya llegó.<br />
Corsino ¿Qué ya llegó? ¿Cuándo?<br />
Xusta Al parecer haz poco. Fue Manín a buscalu.<br />
3 En otra versión el párrafo queda como sigue:<br />
Manín Y tú no lo dices a nadie. En esti pueblu no hay periódicu,<br />
pero contigo ya hay bastante, Enseguida vuelvo. (MUTIS)<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Corsino (SOMBRÍO) ¿Sábelo Delfa?<br />
Xusta Non creo que lo sepa. ¿Qué te pasa? ¿Qué tienes?<br />
Corsino Nada, Xusta. Nada.<br />
Xusta Corsino, non vayas meter la pata. Mira que te<br />
conozco. El ye el padre y tien derechu...<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
53<br />
Corsino ¿Derechu a qué? ¿A llevámelu? Eso verémoslo.<br />
Cuando vió que esi neñu vino al mundo, abandonólu.<br />
Cuando yo-y mandé, delante de todos vosotros, que<br />
no abandonase a la madre y al neñu, negóse a<br />
recogelos. También entonces tenía derechos y non<br />
quiso. ¿Esos derechos son pa cuando_y convienen a<br />
uno?<br />
Xusta Según se miren...<br />
Corsino Míralo por donde quieras. El que quiera honra, que la<br />
gane.<br />
Xusta Si non lu das por les buenes, tendrás que dalu por<br />
xusticia. Non seas tercu y vete haciéndote a ello.<br />
Corsino Equivóqueste. Si por justicia ye, la razón ye mía... y si<br />
esa justicia de que hables trata de llevame al neñu,<br />
tengo arranque bastantes pa obligala a que me lleve a<br />
mí antes que a él... porque júrotelo Xusta... ¡Igual<br />
mato a Antón!<br />
Xusta ¡Jesús que hombre!<br />
Corsino Como lo estás oyendo, Xusta. Como lo estás oyendo.<br />
(MUTIS)<br />
Xusta Yo haría igual (SE PERSIGNA) ¡Juasús! ¡Dios padre me<br />
lo perdone! (MUTIS)<br />
(<strong>EN</strong>TRAN ANTÓN, QUE LLEVA VARIOS PAQUETES, Y <strong>EL</strong><br />
NIÑO RAMONÍN<br />
Ramonín Mire. Esti ye el Llagarón. Aquí vive mi padre.<br />
Antón ¿Tu padre? ¿Quién es tu padre?<br />
Ramonín Corsino el Xateru.
Acto Tercero<br />
Antón ¿Estás seguro?<br />
Ramonín Sí. Tengo otru padre en La Bana.<br />
Antón ¿Y a cuál quieres más?<br />
Ramonín A esti que ye buenu. El otru ye muy malu.<br />
Antón ¿Quién te lo dijo?<br />
Ramonín Mi madre. Hízola mucho sufrir.<br />
Antón ¿Por qué?<br />
Ramonín Que se yo. Dizlo ella.<br />
Antón ¿Tú lo crees?<br />
Ramonín En eses coses no me meto. Yo non entiendo.<br />
Antón Pues cuando te digan eso les contestas que es mentira.<br />
Tu padre de La Habana te quiere más que Corsino.<br />
Ramonín ¿Conozlu usté?<br />
Antón Sí. Mucho.<br />
Ramonín ¿Cómo ye?<br />
Antón Pues es... es... una cosa así como yo. Igual que yo.<br />
Ramonín ¿Tan feu, hom?<br />
Antón Hombre. No digas eso. ¿No soy yo más guapo que<br />
Corsino?<br />
Ramonín ¡Ah! ¡Qué presumíu! ¿Non lu ves? ¿Usté non tien<br />
güela?<br />
Antón Sí. ¿Por qué lo dices?<br />
Ramonín Por que diz el señor maestro, que eso de ponderase<br />
uno mismu, ye una falta de educación.<br />
Antón Eso ye igual. Oye una cosa. ¿No te gustaría ir a vivir<br />
con tu padre el de La Habana?<br />
Ramonín No home, no.<br />
Antón ¿Por qué?<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Ramonín Porque no lu conozco.<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
55<br />
Antón Es igual que yo. Mira. Allí tendrías muchos juguetes,<br />
muchos vestidos, muchos dulces. Irías al cine todos<br />
los días, te daría mucho dinero. ¿Quieres?<br />
Ramonín No.<br />
Antón ¿Por qué?<br />
Ramonín Si vienen mi madre y Corsino, sí.<br />
Antón ¿Para qué los quieres?<br />
Ramonín Porque los quiero. ¡Ah! ¿Entós usté non quier a su<br />
madre?<br />
Antón sí.<br />
Ramonín Pos yo también.<br />
Antón Bueno, mira. De eso ya hablaremos. Toma estas cosas<br />
que te manda tu padre el de La Habana.<br />
Ramonín ¿Qué ye?<br />
Antón Juguetes. Es para que le quieras. ¿Lo vas a querer?<br />
Ramonín No.<br />
Antón ¿Por qué?<br />
Ramonín Porque fue muy malu pa mi madre.<br />
Antón ¡Vaya por Dios, hombre! ¿Me das un beso?<br />
Ramonín Bueno, (LE BESA) Voy a ver lo que ye, ¿he? Voy velo<br />
(MUTIS)<br />
Antón Sí. Anda. Corre. ¡Pobre! Te enseñaron a odiame, pero<br />
yo te enseñaré a quererme.<br />
(<strong>EN</strong>TRA MANÍ CON VARIOS MOZOS)<br />
Manín ¡Gracies a Dios! ¡Aquí está!<br />
Antón ¡¡Manín!!<br />
Manín ¡¡Antón!! (SE ABRAZAN)<br />
Antón ¿Cómo vos va, rapazos? (SE ABRAZAN)
Acto Tercero<br />
Mozos Bien, hombre, bien.<br />
Antón ¿Seguís cantando en el Llagarón?<br />
Mozo 1º Como siempre. El humor no falta.<br />
Antón Pues vamos para allá. Pasó mucho tiempo y tengo<br />
ganas de oíros.<br />
Manín Pues andando. ¿También tendrás ganes de sidra?<br />
Antón ¡Fíjate! ¡Diez años sin probarla!<br />
Manín ¿Non sabes que ya me amigué con Xusta?<br />
Antón ¿Sí?<br />
Manín ¿Non trajeron nada los periódicos de La Bana? Ye<br />
raro. Hale. Andái que hoy convido yo... Mejor dicho.<br />
hoy debo yo. (MUTIS TODOS)<br />
Zamploña (SALE CON MARINA) Que non, hombre, que non.<br />
Marina Anda, Zamploñina. Non me lleves la contra.<br />
Enseguidina acabes. Vas pal monte y tráesme tres o<br />
cuatro carguines de leña y de camín, dejes esti<br />
garrafón de vinagre en casa Severa.<br />
Zamploña Eso hom... La cuenta...pa ser el burru que carretaba la<br />
vinagre. ¡Cuándo me sacará Dios!<br />
Marina ¿De onde?<br />
Zamploña De esti mundo miserable. Yo así non puedo vivir.<br />
Estoy arreventáu. Si te digo lo que hice desde les<br />
cinco la mañana que me levanté, ¡asústeste! ¿Tú<br />
pienses que soy de hierro, hom?<br />
Marina En haciéndome esto, ya casi non te queda nada que<br />
hacer.<br />
Zamploña ¿Casi?<br />
Marina Que ye pa ti fregar unes xarines, baldiar el chigre,<br />
limpiar los candiles y cargar les pipes en el carru pa<br />
mañana. Eso háceslo tú en un boleo.<br />
Zamploña No. Eso háceslo tú, si quies. Conmigo non cuentes.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Marina ¿Entós quien lo va hacer?<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
57<br />
Zamploña Quien lo hacía antes de casanos. Yo palmé. Non<br />
puedo más. Si sigo trabayando de esta manera espurro<br />
la pata, y como te quiero mucho, non quiero dejate<br />
viuda. Por habeme casao contigo toi pagándolo como<br />
si hubiere matao a un paisano. ¡Van diez años de<br />
trabayos forzaos!<br />
Marina (MIMOSA) Anda vete. No seas así.<br />
Zamploña Non, non. Con mimos ye lo mismo. No adelantes na.<br />
Marina Non seas testerón, Zamploñina. Anda, mira que te lo<br />
pide la tu Marinina.<br />
Zamploña En esta ocasión como si fueres el alcalde pedaniu.<br />
Marina Si te digo una cosa, a que vas.<br />
Zamploña Como si me dijeres que hoy era sábado.<br />
Marina A que sí.<br />
Zamploña A que no.<br />
Marina Voy decítelo.<br />
Zamploña Dilo. Pierdes el tiempu.<br />
Marina Tien que ser al oídu.<br />
Zamploña Como si ye a la oreya. (<strong>EL</strong>LA LE HABLA AL OÍDO)<br />
¡¡Eh!! ¡Pa que non lo dijiste primero! (CON GRAN<br />
PRISA) Trai pa acá el garrafón. (SALE DEPRISA Y AL<br />
HACER <strong>EL</strong> MUTIS SE VU<strong>EL</strong>VE Y DICE) Oye. Yo quiero<br />
que sea neñu, ¿eh? ¡Neñu! (MUTIS)<br />
Marina ¡Probe Zamploñina! (MUTIS)<br />
(D<strong>EN</strong>TRO D<strong>EL</strong> LLAGARÓN CANTAN LOS MOZOS)<br />
Mozos Levántate morenita<br />
levántate resalada<br />
levántate morenita<br />
que ya viene la mañana<br />
levántate.
Acto Tercero<br />
La mañana ya ha venido<br />
que dulce sueño tenemos<br />
que bien descansa una niña<br />
en los brazos de su dueño<br />
levántate.<br />
Salada, que por venirte a ver<br />
la justicia en tu casa<br />
me quiso prender.<br />
Salada por venirte a ver (CESA <strong>EL</strong> CANTO)<br />
Corsino (SALE CON D<strong>EL</strong>FINA) Delfa. Entra pa casa. Les<br />
muyeres aquí, sobren.<br />
Delfina ¡Corsino! ¡Por Dios!<br />
Corsino Ya lo estás oyendo. Entra, y calla la boca.<br />
Delfina Non vayas. Hazlo por el neñu. Non ves como llora.<br />
Corsino Tengo que hablar con él.<br />
Delfina Ya hablarás otru día. Déjalo hoy.<br />
Corsino No pue ser. Cuanto primero, mejor. Desde que supe<br />
que iba a venir Antón, non vivo y hoy arreglo yo esto<br />
porque sí.<br />
Delfina Espera. No te precipites. Piénsalo.<br />
Corsino Ya está bien pensao. A esto ya-y dio bien de vueltas la<br />
mi cabeza. Yo non puedo sufrir más, nin ver lo que<br />
estás sufriendo tú. Conque anda, métete en casa y<br />
déjame arreglar pronto esti asuntu, porque ya non<br />
puedo más.<br />
Delfina Bueno, Corsino. Marcharé. Por lo menos dame<br />
palabra de que no te engarrarás con él.<br />
Corsino Dóitela. Más que de engarrame tengo ganes de deci-y<br />
a Antón en la cara varies coses. Entra pa casa.<br />
Delfina Corsino ¡Por Dios! Piensa en nosotros.<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
59<br />
Corsino Eso tengo que hacer... y eso me contién (MUTIS DE<br />
D<strong>EL</strong>FINA. CORSINO VA AL LLAGARON Y LLAMA) ¡Eh!<br />
¡Antón! Sal pa acá.<br />
Antón (SALE) Hola Corsino. ¿Qué tal te va?<br />
Corsino (SECO) Bien. Gracies.<br />
Antón ¿Qué querías?<br />
Corsino Hablar contigo.<br />
Antón Aquí estoy. Empieza.<br />
Corsino ¿Qué intenciones traes?<br />
Antón ¿Cómo que qué intenciones?<br />
Corsino Sí. ¿Qué que piensas hacer?<br />
Antón No tengo porque darte explicaciones... pero bueno,<br />
por una vez te las voy a dar. Vengo a pasar una<br />
temporada en la tierrina. Tien que ser pequeña porque<br />
tengo que volver pronto para allá. Después de trabajar<br />
duro, hice algún dinero y como mi negocio queda en<br />
pie, hay que atenderlo.<br />
Corsino En eso haces bien. ¿Qué más?<br />
Antón Pues nada. Como seguramente no volveré más a la<br />
tierrina, vengo a despedime de Asturias y por si acaso<br />
esto pasa, a llevarme para allá todo lo mío.<br />
Corsino ¿Qué ye lo tuyo?<br />
Antón Lo que dejé aquí. Lo que me hizo trabajar y triunfar.<br />
Lo que me dio buena suerte. Lo que me hizo alcanzar<br />
un porvenir, que por él fue y que justo es, que él lo<br />
disfrute.<br />
Corsino Eso no lo harás.<br />
Antón ¿Por qué?<br />
Corsino Porque sería quita-y la vida a la medre y ... a mí. Pero<br />
bueno. De mí non te ocupes. Piensa en ella.
Acto Tercero<br />
Antón Comprendo que hables así, pero no hay más remedio.<br />
Yo no renuncio a mi hijo.<br />
Corsino ¡Renunciaste a él cuando supiste que había nacido en<br />
el Hospital de Oviedo! Dejemos eso a un lao. No<br />
pretendo que renuncies. Todes les perres que-y<br />
mandaste, ni la madre ni yo, tocamos en elles. Ahí les<br />
tien el neñu. Si tienes muchu dineru, puedes<br />
mandá-ylo. Todo será pa él. Estudiará, harase un<br />
hombre. Tú, podrás venir a a velu cuando te de la<br />
gana... pero llevámelu, no.<br />
Antón Lo llevaré porque es mío.<br />
Corsino ¿Tuyu? No. Si tú-y diste la existencia, yo di-y el alma.<br />
Hice de él, un neñu cariñosu y buenu. Despertéi la<br />
inteligencia y el día de mañana será un hombre útil.<br />
Como verás, lo que yo hice por él, tien más méritu<br />
que lo que hiciste tú.<br />
Antón Yo te lo agradezco.<br />
Corsino No tienes porque. Non lo hice por ti. Fue una labor<br />
dura que me dio muches intranquilidades.<br />
Antón Todo eso que dices está bien. Pero no le des más<br />
vueltas que la cosa ya está hecha.<br />
Corsino ¡Pues deshacesla!<br />
Antón Ya es tarde. Mi hijo vendrá conmigo. Lo quiero para<br />
mí.<br />
Corsino Ye metira. Tú no lu quies. Todo esto trates de hacelo,<br />
por vengate de la que debíes de besar por donde pisa,<br />
y de mí. ¡Yes un canalla!<br />
Antón ¡Corsino! Ten la lengua quieta.<br />
Corsino ¡Cobarde! ¡Mala persona!<br />
Antón ¡Basta ya! Esto no te lo consiento. ¡Defiéndete!<br />
(AL RUIDO SAL<strong>EN</strong> TODOS D<strong>EL</strong> LLAGARÓN Y RAMONÍN<br />
Y D<strong>EL</strong>FINA DE SU CASA)<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
Xusta ¡Aparái! ¡Esta-y vos quietos!<br />
Manín ¡Eh! ¿Qué ye aquello? (SUJETA A ANTÓN)<br />
Delfina (ABRAZÁNDOLE) ¡Corsino! ¿Qué me dijiste?<br />
Corsino ¡Déjame aplastalu! ¡Ye lo que merez!<br />
Ramonín ¡Padre! ¡Padre! No te engarres. Déjalu. (ARROJA LOS<br />
JUGUETES A LOS PIES DE ANTÓN) Tome. No los quiero.<br />
Delfina Anda pa casa.<br />
Corsino (A ANTÓN) Ya nos veremos. (MUTIS CON D<strong>EL</strong>FINA Y<br />
RAMONÍN)<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong><br />
61<br />
Manín No-y hagas casu. Déjalu. Anda. Vamos pal chigre. (A<br />
LOS DEMAS) Ayudáime. Estes coses hay que arreglales<br />
de otra manera. Por xusticia, por xusticia. (MUTIS<br />
TODOS M<strong>EN</strong>OS XUSTA)<br />
Xusta Yo quedo boba. ¡Mal asuntu ye esti!<br />
Zamploña (<strong>EN</strong>TRA MUY DILIG<strong>EN</strong>TE) ¡Ay! ¡Qué gusto dá trabayar!<br />
Xusta (SORPR<strong>EN</strong>DIDA) ¡Zamploña! ¿Dices tú eso? Paez que<br />
me abulta.<br />
Zamploña ¡Qué sabe usté! Desde ahora voy trabayar más tovía.<br />
Con Marinina muchu cuidao, ¿eh?<br />
Xusta ¿Cuidao de qué, ho?<br />
Zamploña Que non trabaye nada. Pa eso, estoy yo aquí.<br />
Xusta ¿Por qué ye eso?<br />
Zamploña Ya lo verá, son coses míes. Que no mueva na, ni una<br />
botella, ni un vasu. Y venga trabayu... sin mieu.<br />
(MUTIS)<br />
Xusta ¿Esti chiflaríase? Voy seguilu por si acasu. Estes<br />
ganes de trabayar tan de repente, danme muy mala<br />
espina. (MUTIS)<br />
Ramonín (SALE Y DESDE LA PUERTA D<strong>EL</strong> LLAGARÓN HACE<br />
SEÑAS PARA QUE SALGA ANTÓN) A usté. Sí. Ahí vien.<br />
Voy coger una piedra.
Acto Tercero<br />
Antón (CON ANSIEDAD) ¿Me llamabas a mí? ¿Qué quieres?<br />
Ramonín Pega-y una pedrá.<br />
Antón ¿Tú a mí?<br />
Ramonín ¿Piensa que non puedo?<br />
Antón ¿Por qué, niño?<br />
Ramonín Porque están mi madre y Corsino llorando en casa.<br />
¿Por qué ye tan malu?<br />
Antón Es porque quiero que vengas con tu padre a La<br />
Habana.<br />
Ramonín Esi non ye padre míu.<br />
Antón ¿Por qué, hombre?<br />
Ramonín Porque haz llorar a mi madre y el que no quier a mi<br />
madre no me quier a mí. Ella ye buena y él ye malu.<br />
Antón Tienes razón, pequeño. Ahora mismo vas a ver que tu<br />
padre el de La Habana, también es bueno. (LLAMA AL<br />
LLAGARÓN) Salir todos. Salir. (SAL<strong>EN</strong>)<br />
Manín ¿Qué ye eso? ¿Otra engarradiella?<br />
Antón Sí. Pero con este mozo que es muy templado.<br />
Xusta Ramonín. ¿Qué quies?<br />
Ramonín Pega-y una pedrá.<br />
Antón Espera. Primero llama a tu madre y a Corsino.<br />
Ramonín ¿Pa qué?<br />
Antón Para una cosa. Llámalos, verás.<br />
Ramonín ¡Mamina! ¡Corsino!<br />
Delfina (SALE CON CORSINO) Ramonín. ¿Qué haces ahí?<br />
Corsino ¿Qué te pasa?<br />
Ramonín Llámalos esti.<br />
Corsino ¿Qué ye?<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE
63<br />
Antón Que dentro de unos días vuelvo para La Habana. Os<br />
dejo al niño para siempre. Con ese temperamento y<br />
ese alma no hubiese podido criarlo yo nunca como<br />
vosotros. Acabo de ver que todavía siendo un niño,<br />
me lo hicisteis un hombre. Me ha dado una lección.<br />
Volveré a seguir trabajando para él, y vendré de vez<br />
en cuando a esta mi Asturias a verlo y a que los niños<br />
me enseñen como debe de ser la gente. Perdóname<br />
Delfina. Procuraré haciendo feliz al niño, pagarte en<br />
parte todo el daño que te he hecho. ¿Me perdonas?<br />
Delfina Sí. Perdónote.<br />
Antón Y a ti, Corsino. Delante de todos los vecinos, te doy<br />
las gracias. Eres un hombre honrado y de corazón...<br />
como buen asturiano. No me guardes rencor... y si me<br />
dejases abrazate...<br />
Corsino Aquí están los mis brazos. (SE ABRAZAN)<br />
Antón Gracias amigo. (A RAMONÍN) Y tú que eres tan<br />
valiente, quiero preguntarte si en lugar de la pedrada<br />
me quieres dar un beso.<br />
Ramonín Siendo tan buenu como ahora, todos los que quiera.<br />
(LE BESA)<br />
Antón Gracias hijo. Nunca olvidaré este beso. Esto se<br />
arregló. Hay que celebrarlo.<br />
Xusta Non faltaba más.<br />
Antón Amigos. Venga sidra y a cantar.<br />
Manín Eso mismo. A cantar. Pero a cantar a Asturies. A esa<br />
Asturies del alma, que digan lo que quieran, sigue y<br />
seguirá siendo la nobleza y la cuna de España. ¡Viva<br />
Asturias!<br />
Todos ¡¡Viva!! (CANTAN)<br />
Asturias patria querida<br />
Asturias de mis amores..."<br />
FIN DE LA COMEDIA<br />
<strong>NIEVE</strong> <strong>EN</strong> <strong>EL</strong> <strong>PUERTO</strong>
Acto Tercero<br />
<strong>EL</strong>ADIO VERDE<br />
Gijón marzo de 1.940