Gutun bilduma - Euskaltzaindia

Sarrera
XII
Nahiz hala beharrez, XIX-XX. mendeko literaturagileak, oro har, gutunidazle
amorratuak izaten ziren 1 . Beraienak bai gutun sarri eta luzeak. Ha rri -
tuta geratu nintzen Azkueren korrespondentzia aztertzekoan, gutun luzeak
idazteaz gain, askotan bidaltzen zituen gutunak erregistro moduko koaderno -
txo batean berridazten zituela ikusi nuenean (kalko-paperik ez omen zen urte
haietan, antza).
Domingo Agirreren gutunen garrantziaz
Azken hogeita bost urteotan Domingo Agirreri buruzko ezagutza izugarri
handitu zaigu, Ana Mª Toledoren tesiari esker, 1989ko irailean (Domingo Agi rre:
eleberrigintza eta euskal fikziozko prosaren taxuketa, Bizkaiko Foru Aldundia, 1989) eta
nire tesiari esker ere, 1989ko abenduan (La novela costumbrista de Do min go de Agui -
rre, I eta II, IDTP, Desclée de Brouwer, 1993). Domingo Agi rre ren idatzi ta ko
ohiturazko nobelen gizarte giroaz aritu zen maisuki Ana Mª. Toledo, baita
idazki horiek euskal prosan izandako eraginaz ere. Nik neuk eleberrien azterketa
semiotikoaz gain, argitaratu gabeko dokumentuen bilaketari eman nizkion
ordu ez gutxi. Lan honi esker Domingo Agirreren testu argitaragabe asko
berreskuratu genituen: sermoiak, antzerki lanak, olerki ba tzuk... Ez ditut do -
ku mentu horiek ezkutuan gorde. Euskatzaindiaren artxibo te gian daude, iker tu
nahi dituen edonorentzat prest. Horrez gain, apurka apurka dokumentu
horiek argitaratzeari ekin diot: Ipuiak (Etor, 1990), Txomin Agi rreren olerki guztien
bilduma (Karmel, 1995), Domingo Agirreren Sermoiak (La bay ru-BBK, 2000), eta
gaur egunean, Domingo Agirreren gutun bilduma. Ez dugu gutun haue kin DAren
ma terial osoa argitaratu. Badago, artean, zer aztertu eta argitaratu.
Dena den jakinminari begira (jakinmin sanoari, noski) gutun hauek ga -
rran tzi handikoak direla uste dut. Gutun hauetan aukera dugu DAren la gu -
nen ganako afektibitatea (Carmelo de Echegaray, Francisco de Iturri ba rria 2 ,
Resurreccion M. de Azkue... hurrenkera horretan?) ezagutzeko, DAren idaz -
kien argitalpenei buruzko arazoak, DAren politikarekiko hartu-emanak: filiak
(karlismoa...) eta fobiak (bizkaitarrekikoak) 3 , DAren une euforikoak eta de -
pre siboak, idazleen arteko txutxu-mutxuak.
‘Jakinmina’ aipatu berri dut. Baina, ez dut uste, inolaz ere, jakinmin hutsa
de nik idazle bati buruzko gauza horiek guztiok eta antzekoak ezagutzea, lite -
ra tura testu bat interpretatzeko lagungarriak izaten baitzaizkigu, are eta gehia -
go DA moduko idazle baten kasuan, zeinengan bizitza eta literatura helburu
berdintsueilotuta baitzeuden.