Gutun bilduma - Euskaltzaindia

Sarrera
XIV
Bildu ditudan Domingo Agirrek idatzitako gutunik gehienak lagunik mi -
nenena izan omen zitzaion Carmelo de Echegarayri bidali zizkion: “Hermano
mío del alma”, “Hermano queridísimo”, “Hermano verdadero”.
Gutun horiek Carmelo de Echegaryren iloba izan zen Joakin (edo Karmen)
Gonzalez de Echegarayk utzi zizkion Euskaltzaindiari kopiak ateratzeko,
80ko hamarkadan edo. Jakingarria benetan, zeren Carmelo de Echegarayren
paperik gehienak erre egin baitziren Gernikako bonbardaketan. Zelan salbatu
ziren Do mingo Aguirreren gutunak (gutun batzuk behinik behin)? Zer gertatu
zen Francisco de Iturribarriaren eta Carmelo de Echegarayren arteko gu -
tunekin? Erre ote ziren?
Domingo Aguirrek Azkueri bidalitako gutunak ere nahiko ugariak izan
omen ziren. Agustin de Zubikarayk La Gran Enciclopedia Vascan argitaraturiko
artikulu bati esker dugu gutun horien berri 7 . Dena den, non daude Eus kal -
tzaindian (Azkueren artxiboan) egon behar luketen eskuizkribu ho riek? Buel -
taka eta bueltaka ibili arren, artikulu horren kopiekin konformatu behar du -
gu, oraingoz bederen. Agertuko ahal dira noizbait!
Badakigu Domingo Agirreren eta Iturribarriaren arteko gutunak ere oso
ugariak izan zirela, baita afektibitate handikoak eta konfidentziaz beteak. Ez
dugu multzo horretatik gutun bat ere eskuratu 8 . Agirreri Iturribarriarenak
desagertu omen ziren “manos piadosas’ delako ‘affaire’ horretan, baina Iturri -
ba rriari Agirrerenak? Iturribarriaren senitartekoekiko harremanetatik ez dugu
gutun horien lorratzik ere aurkitu. Hutsune beltz bat balitz bezala.
Ez zion, bestalde, D. Agirrek gutunik bidaliko Mariano Jose de Ibarguengoitiari,
Gasteizko seminarioan eman zituen urte bietan? Arraro egiten zait
kontuan hartuta bazituztela euren artean konpontzeko gauza asko (be ka rena,
Agirre ‘ad patrimonium’ ordenatua izateko Don Mariano Josek Gas teiz ko
Banco de Españan ipini beharreko gordailua, Agirreren osasun gora be he rak...
eta abar), baina orain arte gutun horien atzetik alferrik ibili naiz jo eta ke:
lehenik Bilboko Elizbarrutiaren artxiboan, bigarrenik, Bilboko El Refugio dela -
ko komentuan, ez azkenik Bilboko Jesusen eta Mariaren Mirabeen egoitza
nagusian ere 9 . Ziur nago denboraz Domingo Agirren (Agirreri) beste gutun
batzuk agertuko direla. Ni ez nago etsita eta horretan dihardut buru-belarri,
baina, oraingoz, lortu dudana euskal irakurleen eskuetan utzi behar dudala
uste dut. Gerokoak gero, eta beste norbait animatzen bada, are eta hobeki,
bide-markak non utzi ditudan jakinean baitago.