Gutun bilduma - Euskaltzaindia

Domingo Agirre
Boni24 obtuvo premio en latín y mención honorífica en historia. En casa
estamos como de costumbre.
No puede V. quejarse de mi laconismo. Ahora sólo falta que V. me escriba
pronto.
Adios. Reciba V. un abrazo apretadísimo de su hermano de corazón.
Carme lo
21 Carmelo (Ignacio Sebastián Trifón) Echegaray (Azpeitia, 1865 - Gernika, 1925),
“cronista de las provincias vascongadas”. DAren lagun mina (minenena?). Ikus ECHEGARAY, K., “Agirre olerkaria”,
Itzaldiak, Euskal Esnalea, San Sebastián, 1923, 84. or.: “Txikitatik, mutil koskorrak giñanetik, elkarren
ondoan adiskide giñan... geroago zen eta estuago... geroago ate biotz biak... lekarrengandik gertuago zeunden”.
Ez dut garbi ikusten “txikitatiko” lagun izate hori. Carmelo Echegaray, Azpeitian jaio arren, Zumaian bizi
izan zen, ume-umetatik, bere aita, Joaquin Echegaray Zumaiako portuko kapitana izan baitzen. Aita 1880an
hil zen eta Carmelo Santanderrera joan behar izan zuen osaba baten etxera. Osaba ere hil zitzaion 1882 urtean,
eta Carmelok Zumaiara berritzuli behar izan zuen. Hantxe bizi zela, Zumaiara etorri zen bizitzen DA,
1889aren maia tzean. Beraz, elkar ezagutu omen zutenean, Domingok 25 urte zituen eta C. Echegaray 24.
Ikus GARTZIA TRUJILLO, S., La novela costumbrista de Domingo de Aguirre , o. cit., I, 120-121. or. Ohartu lagun bi
horien arteko tratamenduaren bilakaera: ‘de Usted’ lehen gutun honetan, ‘de tú’ bigarrenean, 93ko azaroaren
23an. Domingo Agirreren eta Carmelo Echegarayren arteko korrespondentzia oso ohikoa izan ei zen. Proiektu
askotan (politikoak tarte: biak kontserbadoreak?, biak karlistak?) parte hartu zuten biek ala biek. Echegarayri
DAk bidalitako gutun multzo bat berreskuratu dute Azkueren bibliotekako arduradunek eta Euskaltzaindiaren
Liburutegiko artxiboan dago. Echegarayk DAri bidalitako gutunak, ostera, salbuenenak salbuenpen,
ez dira, oraingoz, agertu (‘manos piadosas’k desageraraziak ote?, ikus 64. or.) ala C. de Echegarayk
Zumaiako Domingo Agirreren bulegoan bildu eta eraman egin zituen? ECHEGARAY, C., Cartas a D. Serapio Mugica
(1899-1925), o. cit., 543. or., 1920.02.20: “Recogí en Zumaya el domingo de Carnaval una porción de
manuscritos del inolvidable don Domingo, y con ellos no pocos autógrafos míos de algunos de los cuales ni
me acordaba siquiera. Me impresionó mucho ver vacío aquel despacho en que tantas veces hablé con el amigo
entrañable y fraternal, cuya pérdida es irreparable por muchos conceptos. En Zumaya se ha de notar mucho
la desaparición de sacerdote tan ejemplar. Su vacío no es de los que se llenan fácilmente”.
22 El Padre Luis Coloma. Biografia y estudio crítico, 1890, Saenz de Jubera Hermanos.
23 Arturo Campión (Iruña: 1854-1937). Gramatikalari eta ipuingilea. Campionek bat egin zuen DArekin
proiektu batean baino gehiagotan: Euskaltzaindia, Euskal Esnalean, Euskalerriaren alde aldizkarian.
24 Bonifazio de Echegaray (Zumaia, 78.06.05 – Durango, 56.12.24), Carmelo de Echegarayren anaia
gaztea, abokatua. Udal epailea Gernikan eta Sevillako Lurralde Auzitegiko Gobernuaren Idazkaria (1904);
Cáceres eta Oviedon 1910 justitzia arloan lan egin ondoren, Madrilgo Justizia Auzitegi Gorenean idazkariordea
izendatu zuten (1910), eta, gerotxoagoa, Krimen Gelako ordezkaria. 1937. urtean, Euskadiko Auzitegi
Goreneko lehendakaria izan zen. Carmelo Echegaray anaiaren heriotzaren ondoren, euskaltzain oso izendatu
zuten (1926). Bonifazio Echegarayk DAren Kresala itzuli zuen euskaratik gastelaniara, baita, omen, Auñemendiko
Lorea ere.
7