Gutun bilduma - Euskaltzaindia

Domingo Agirre abadearen gomutagarritzat Ondarroan, 1931ko ...an irakurririko lantxo bat
XVIII
ta amazazpigarren urte bitartean gengozala, Gazteizko Seminariona alkar bat
egin geban, bene benetako adiskidetasun mamin bat bion artean sortuaz. Bio -
tza samurturik gomuta izaten ebazan berak Bilbon igaroriko urte gozoak: an -
go Luistarren baltzua (Kongregaziñoa) 11 , Círculo Catolicon egiten ebezan teatru
lanak eta batez bere nagosi izan eban Mariano Ibarguengoitia zeritxon abade
argitsu, gartsu ta santu-usaindun aren irakaspenak 12 . Elizgizon andi are txek
berak emon eutsan Agirreri abade egiteko bear izan eban diru guztia, eta esker
oneko zala erakutsiaz, Ibarguengoitia ta Labayruren izenak ziran sarrien ai ta -
tzen ebazanak 13 . Bilbotar biai esker izan eban gero Zumayan ilarteko arazo
ederra, berarentzat egina zirudian kapelaukuntzea.
Menduz edo izakeraz baketsua zan, apala, etorkorra (erderaz condescendiente),
ortzargia (sinpático) ta otzana (manso). Erderazko esakume batek di -
no ‘no hay rosa sin espinas’, arantza bagako larrosarik eztagoala. Gure Agirre
be darkia izan balitz, bai. Gazteizen (Bitorian) gengozan artean ezkintzazan
ikaskide inoiz izan. Ak maisu batzuk euskazan, beste batzuk nik. Ikaskide
ezarren, lankide noizean bein bai; batez ere Gabonetako opor-egunetan, Tea -
tru ko arazoetan izan gintzazan. Berak Bilboko Círculo Catolicon agertaraziriko
Pu ñal del Godo, Zorrillak ogeta lau ordutan egindako drama labur eder bat be -
gien aurrean ipini euskun, gizon utsentzakoa zala esanez ta gainera sutsua,
belarrirako gozo-gozoa, biotzean sausk eragitekoa. Bergarar bat, Orduñar bat,
On darrutar bat eta Lekeitiar bat gintzazan drama orren agertarazleak. Pa -
perik luze ta sakonena Don Rodrigorena zan eta Bilbon eginda eukanezkero On -
darrutarrari emon geutsan; laburrena Teudia-ren papera zan ta Lekeitiar onen
ardurapean ipini eben. Bakoitzak bere papera buruz ikasita gero, esku ta be -
soai eragiten eta agertokian (escenarioan) igituten bere asi bear geban, eta ya -
ki ña asi barriak beti ezagun. Teudia ganora andi bagarik ebilen eta mol da kaitzsa
mar erabilzan bere beso ta eskuak. Gau baten saiaketa edo entsaiu-os tean,
gela-aldera ginoazala ‘zu, esan eutsan Don Rodrigok Teudiari (Ondarru tar
jatorra zan Agirre ta adiskiderik urkoenari bere ezekian ika berba egiten) ‘Zu:
agertokian eskuak erabilkeran atzamarrak ezeizuz olan banatu. Eskuketa bat
egokia izateko, lau atzamar beti alkar jotzen legez euki bear doguz’. Or du ko
Teudiak, gaur emen irakurtzen daukazuen onek, eskertsu ta sarri gomutaratu
dau adiskide on arek emon eutsan argitasuntxo au.
Azken irtu urteetako ikasteak Salamancan egiten nebazan bitartean aba de -
kun tzan sartu zan bera. Urkiolan 14 eman eban meza barria; eta sermolari le -
nen goz or goiko ermita eder orietantxe, Antiguakoan, agertu zan. Arabako ba -
sau riko baten puskaten egonda 15 , Zumayako kolegiora ekarri ebenekoxe asi
nintzen ni Bilbon euskerazko arazoetan eta arazo arek abade egin-barri bion
biotz-lokarri izan bear eben. Euskalzale eritxon asteroko albistari batek
1897.garren urtarrilaren 10an argia ikusi eban. Bere lenengo zenbakian Ba tzal -