11.05.2013 Views

La evaluación en el contexto de la RIEMS. Retos y ... - e-cademic

La evaluación en el contexto de la RIEMS. Retos y ... - e-cademic

La evaluación en el contexto de la RIEMS. Retos y ... - e-cademic

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>La</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>contexto</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>RIEMS</strong>.<br />

<strong>Retos</strong> y realida<strong>de</strong>s<br />

[1552]<br />

Yo<strong>la</strong>nda Salcido García 1<br />

Abstract. More than a research paper, we reflect on the evaluation. It<br />

refers to the need to establish a framework for the assessm<strong>en</strong>t of skills in<br />

the context of <strong>RIEMS</strong>.<br />

The text makes m<strong>en</strong>tion of the still existing gaps with regard to compet<strong>en</strong>cy<br />

assessm<strong>en</strong>t by the teacher and shows that the criteria established from<br />

personal forces the stud<strong>en</strong>t to direct their activities towards the<br />

assessm<strong>en</strong>t and learning.<br />

Pa<strong>la</strong>bras c<strong>la</strong>ve. Evaluación; compet<strong>en</strong>cias; <strong>evaluación</strong> <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias;<br />

<strong>RIEMS</strong>.<br />

Introducción<br />

Hasta hace pocos años, <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> d<strong>el</strong> apr<strong>en</strong>dizaje había<br />

permanecido, sin mayores exig<strong>en</strong>cias para <strong>el</strong> doc<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Educación<br />

Media Superior producto <strong>de</strong> una concepción sust<strong>en</strong>tada<br />

mayoritariam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> un rubro administrativo <strong>en</strong> <strong>el</strong> que permeaba<br />

un <strong>en</strong>foque meram<strong>en</strong>te empírico.<br />

En <strong>el</strong> <strong>contexto</strong> seña<strong>la</strong>do arriba, <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> Reforma Integral <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Educación Media Superior (<strong>RIEMS</strong>) empr<strong>en</strong>dido por <strong>la</strong>s<br />

autorida<strong>de</strong>s educativas d<strong>el</strong> país y <strong>en</strong> <strong>el</strong> que participan <strong>la</strong>s<br />

instituciones d<strong>el</strong> niv<strong>el</strong>, supone una reori<strong>en</strong>tación que <strong>de</strong>ja <strong>de</strong> <strong>la</strong>do<br />

<strong>la</strong> t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia a <strong>de</strong>stacar <strong>el</strong> carácter cuantitativo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>en</strong><br />

torno a un proceso que asume sobre todo lo cualitativo y <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>sarrollo individual, pero que al mismo tiempo <strong>de</strong>manda d<strong>el</strong><br />

dominio <strong>de</strong> habilida<strong>de</strong>s específicas por parte d<strong>el</strong> doc<strong>en</strong>te.<br />

Vista <strong>de</strong> <strong>la</strong> manera seña<strong>la</strong>da, <strong>el</strong> esc<strong>en</strong>ario <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong><br />

pareciera afectar <strong>de</strong> manera única <strong>el</strong> trabajo d<strong>el</strong> doc<strong>en</strong>te,<br />

permaneci<strong>en</strong>do <strong>el</strong> estudiante como un individuo estático <strong>en</strong> un<br />

<strong>contexto</strong> <strong>en</strong> don<strong>de</strong> <strong>la</strong> dinámica <strong>de</strong> construcción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

compet<strong>en</strong>cias es <strong>de</strong>mandantem<strong>en</strong>te ambiciosa.<br />

El pres<strong>en</strong>te trabajo pret<strong>en</strong><strong>de</strong> ofrecer una visión oportuna sobre <strong>la</strong>s<br />

necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>tes y estudiantes con respecto a <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> esc<strong>en</strong>ario que p<strong>la</strong>ntea <strong>la</strong> <strong>RIEMS</strong>.<br />

1 El autor es Lic<strong>en</strong>ciada <strong>en</strong> Psicología Organizacional. Coordinadora Académica<br />

d<strong>el</strong> Instituto Francisco Orozco y Jiménez. Módulo San Julián.


Nadie duda que <strong>la</strong> meta <strong>de</strong> <strong>la</strong> educación formal sea ante todo <strong>el</strong><br />

apr<strong>en</strong>dizaje, no obstante <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes concepciones que sobre <strong>el</strong><br />

apr<strong>en</strong>dizaje se han g<strong>en</strong>erado a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> historia. En <strong>el</strong><br />

<strong>contexto</strong> d<strong>el</strong> Marco Curricu<strong>la</strong>r Común (MCC) <strong>la</strong> articu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> los<br />

programas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s distintas ofertas exist<strong>en</strong>tes para <strong>la</strong> Educación<br />

Media Superior (EMS) <strong>en</strong> torno a <strong>de</strong>sempeños terminales<br />

expresados <strong>en</strong> función <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias (g<strong>en</strong>éricas; disciplinares<br />

básicas y ext<strong>en</strong>didas; profesionales) ha permitido otorgar un<br />

s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> aplicabilidad a los apr<strong>en</strong>dizajes conforme a <strong>la</strong> visión <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> <strong>RIEMS</strong>, lo que sin duda permite otorgarles un s<strong>en</strong>tido <strong>en</strong> un<br />

<strong>contexto</strong> real.<br />

En <strong>el</strong> esc<strong>en</strong>ario seña<strong>la</strong>do, los retos <strong>de</strong>mandados al doc<strong>en</strong>te son<br />

<strong>en</strong>ormes, principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> cuanto al cambio <strong>de</strong> <strong>la</strong> óptica que <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> y sus funciones se requiere <strong>en</strong> un mod<strong>el</strong>o educativo<br />

que sin alcanzar aún <strong>la</strong> exc<strong>el</strong><strong>en</strong>cia –y d<strong>el</strong> cual sin duda exige <strong>de</strong><br />

una revisión continua y perman<strong>en</strong>te- se <strong>en</strong>foca hacia <strong>la</strong>s<br />

compet<strong>en</strong>cias.<br />

<strong>La</strong> lectura <strong>de</strong> los docum<strong>en</strong>tos que sust<strong>en</strong>tan a <strong>la</strong> <strong>RIEMS</strong> permite<br />

suponer que <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>en</strong>foque <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong>contrar<br />

una solución oportuna –a<strong>de</strong>más- a cuestiones que atañ<strong>en</strong> al<br />

aprovechami<strong>en</strong>to, una tarea que sin duda se <strong>en</strong>contraba p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te<br />

y <strong>de</strong> <strong>la</strong> que –nos atrevemos a asegurar- los estudiantes eran los<br />

m<strong>en</strong>os culpables consi<strong>de</strong>rando <strong>la</strong> naturaleza histórica <strong>de</strong> su rol.<br />

Efectivam<strong>en</strong>te, <strong>el</strong> ya seña<strong>la</strong>do <strong>en</strong>foque por compet<strong>en</strong>cias otorga un<br />

pap<strong>el</strong> protagónico al estudiante al mismo tiempo que diversifica los<br />

medios y formas como <strong>la</strong>s construye. Un ejemplo <strong>de</strong> <strong>la</strong> aseveración<br />

anterior es <strong>la</strong> t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> los programas <strong>de</strong> estudio a <strong>de</strong>stacar <strong>la</strong><br />

utilización <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Tecnologías <strong>de</strong> <strong>la</strong> Comunicación (TIC) como<br />

herrami<strong>en</strong>tas mediacionales que favorec<strong>en</strong> <strong>la</strong> gestión d<strong>el</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> una época <strong>en</strong> don<strong>de</strong> dicha habilidad es ante todo<br />

una necesidad que permite un mejor <strong>de</strong>sempeño <strong>en</strong> los diversos<br />

<strong>contexto</strong>s sociales y que, sin embargo, no garantiza <strong>en</strong> modo<br />

alguno <strong>el</strong> logro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias y que por <strong>de</strong>sgracia <strong>de</strong>ja <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>do a los estudiantes tanto <strong>de</strong> comunida<strong>de</strong>s que carec<strong>en</strong> d<strong>el</strong><br />

acceso a dichos servicios, como a otros más que por razones <strong>de</strong><br />

carácter económico carec<strong>en</strong> también <strong>de</strong> dichos recursos.<br />

Retomando <strong>el</strong> tema <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias, es c<strong>la</strong>ro<br />

que ha significado una verda<strong>de</strong>ra revolución <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong><br />

necesidad <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar cuestiones que van d<strong>el</strong> niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> dominio <strong>de</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rativos y procedim<strong>en</strong>tales al mismo tiempo que<br />

<strong>la</strong> adquisición y <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia, sus evid<strong>en</strong>cias y<br />

manifestaciones y <strong>en</strong> don<strong>de</strong> <strong>en</strong> muchas ocasiones alumnos y<br />

doc<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>sconoc<strong>en</strong> lo que es evaluable dada <strong>la</strong> naturaleza<br />

[1553]


polisémica d<strong>el</strong> concepto mismo <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias y d<strong>el</strong> cual Cázares<br />

et al (2010) pertin<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te seña<strong>la</strong>n <strong>la</strong> complejidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

difer<strong>en</strong>tes concepciones así como <strong>el</strong> uso al mismo <strong>en</strong> función d<strong>el</strong><br />

<strong>en</strong>foque y mom<strong>en</strong>to histórico <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> cual se aborda y <strong>de</strong>mandan:<br />

“Sumado lo anterior a <strong>la</strong> polisemia d<strong>el</strong> término compet<strong>en</strong>cia y a los<br />

distintos <strong>en</strong>foques a partir <strong>de</strong> los cuales se conceptualiza, así como<br />

al mom<strong>en</strong>to histórico por <strong>el</strong> cual transita dicho concepto, es necesario<br />

t<strong>en</strong>er c<strong>la</strong>ridad para no caer <strong>en</strong> confusiones que llevarían a tomar<br />

difer<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>foques, escu<strong>el</strong>as o visiones <strong>de</strong> <strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia sin<br />

percatarse <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> con r<strong>el</strong>ación a los marcos<br />

refer<strong>en</strong>ciales y contextuales <strong>de</strong> don<strong>de</strong> surg<strong>en</strong>”.<br />

Por otra parte, no ha resultado una tarea s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong>, al m<strong>en</strong>os para<br />

<strong>la</strong>s g<strong>en</strong>eraciones iniciadoras <strong>de</strong> <strong>la</strong> reforma, <strong>el</strong> abordaje <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

temática y estrategias que supon<strong>en</strong> los nuevos programas por<br />

compet<strong>en</strong>cias toda vez que actualm<strong>en</strong>te se solicita abandonar los<br />

exám<strong>en</strong>es tradicionales para <strong>en</strong>focarse al proceso continuo <strong>de</strong><br />

acopio <strong>de</strong> evid<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>de</strong>sempeño, una acción hasta hace poco<br />

<strong>de</strong>sconocida aún por <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los alumnos y que les requiere<br />

<strong>de</strong> una búsqueda perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los significados <strong>de</strong> los<br />

apr<strong>en</strong>dizajes involucrados y que vi<strong>en</strong>e a ser un proceso <strong>de</strong><br />

aplicación efectiva, una situación, se insiste, poco común para <strong>el</strong><br />

estudiante al m<strong>en</strong>os hasta <strong>la</strong> fecha.<br />

Respon<strong>de</strong>r al reto <strong>de</strong>scrito <strong>en</strong> <strong>el</strong> párrafo anterior correspon<strong>de</strong> tanto<br />

al doc<strong>en</strong>te - como <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to c<strong>la</strong>ve d<strong>el</strong> proceso educativo- como a <strong>la</strong>s<br />

instituciones mismas y que es abordado por D<strong>el</strong>gado y Oliver<br />

(2006) cuando seña<strong>la</strong>n al respecto <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> continua: “En<br />

<strong>la</strong> actualidad, se hace pat<strong>en</strong>te <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> establecer un<br />

sistema doc<strong>en</strong>te que permita una formación integral <strong>de</strong> los<br />

estudiantes para adaptarse a <strong>la</strong>s exig<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad y al<br />

cada vez más competitivo mercado <strong>la</strong>boral transnacional, que<br />

requiere unos <strong>de</strong>terminados perfiles compet<strong>en</strong>ciales y unos<br />

conocimi<strong>en</strong>tos perman<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te actualizados. Esto se convierte <strong>en</strong><br />

todo un <strong>de</strong>safío para <strong>la</strong> comunidad universitaria y para los<br />

responsables <strong>en</strong> política universitaria”.<br />

Es c<strong>la</strong>ro que <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias obliga a <strong>de</strong>jar <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>do <strong>el</strong> esquema tradicional <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> c<strong>en</strong>trada <strong>en</strong> <strong>la</strong> etapa<br />

final d<strong>el</strong> apr<strong>en</strong>dizaje y que servía más para aprobar que para<br />

apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r (BARBERÀ: 1999) y que llevaban al apr<strong>en</strong>dizaje a<br />

a<strong>de</strong>cuar sus acciones <strong>en</strong> función d<strong>el</strong> tipo <strong>de</strong> <strong>evaluación</strong> seguida<br />

sobre todo por estándares i<strong>de</strong>ados por cada profesor y que si bi<strong>en</strong><br />

facilitaban <strong>la</strong> tarea doc<strong>en</strong>te reforzaban esquemas <strong>de</strong><br />

pseudoapr<strong>en</strong>dizaje <strong>en</strong> torno a un esquema que mas que<br />

caracterizarse por un diseño <strong>en</strong>focado al apr<strong>en</strong>dizaje lo era hacia <strong>la</strong><br />

<strong>evaluación</strong> y al cual se sumaban los estudiantes <strong>en</strong> un lógico afán<br />

[1554]


por aprobar.<br />

Cabe preguntarse ahora si efectivam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias arriba<br />

anotadas se han abandonado o si permanec<strong>en</strong>, producto d<strong>el</strong><br />

tradicionalismo y <strong>la</strong> costumbre, d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s au<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Educación<br />

Media Superior, hecho que sería <strong>la</strong>m<strong>en</strong>table al echar por tierra <strong>el</strong><br />

<strong>en</strong>foque por compet<strong>en</strong>cias.<br />

El problema seña<strong>la</strong>do no es fácil <strong>de</strong> resolver. Por un <strong>la</strong>do, <strong>la</strong><br />

ori<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> hacia estándares g<strong>en</strong>erales si bi<strong>en</strong><br />

permit<strong>en</strong> reforzar <strong>el</strong> currículum, supon<strong>en</strong> una t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

meram<strong>en</strong>te funcionalista al ignorar <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias exist<strong>en</strong>tes<br />

habidas <strong>en</strong>tre individuos, grupos sociales y <strong>contexto</strong>s económicoculturales.<br />

Por otro <strong>la</strong>do, <strong>de</strong>jar <strong>en</strong> manos d<strong>el</strong> doc<strong>en</strong>te <strong>el</strong> diseño <strong>de</strong><br />

los estándares <strong>de</strong> <strong>evaluación</strong> para su unidad <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje<br />

<strong>de</strong>biera <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong> su habilidad pedagógica.<br />

Cabe preguntarse si <strong>en</strong> <strong>el</strong> au<strong>la</strong> doc<strong>en</strong>tes y alumnos compart<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

misma concepción <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>contexto</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>RIEMS</strong>,<br />

sobre todo por <strong>la</strong> naturaleza <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma. Es preciso consi<strong>de</strong>rar <strong>en</strong><br />

este punto que al evaluar conforme a <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> <strong>la</strong> reforma<br />

por <strong>la</strong> que transitan ya <strong>la</strong> instituciones educativas d<strong>el</strong> niv<strong>el</strong> medio<br />

superior d<strong>el</strong> país se abordan <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos diversos <strong>de</strong> los cuales se<br />

propon<strong>en</strong> al m<strong>en</strong>os tres que int<strong>en</strong>tan resumir <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>evaluación</strong>:<br />

a) Qué va a evaluarse (<strong>el</strong> logro <strong>de</strong> <strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia).<br />

b) Cómo va a evaluarse (<strong>la</strong> metodología seguida<br />

para este fin)<br />

c) Con qué va a evaluarse (<strong>el</strong> producto que<br />

evid<strong>en</strong>cia <strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia)<br />

Una cosa es c<strong>la</strong>ra, <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compet<strong>en</strong>cias ha permitido<br />

abandonar <strong>la</strong> concepción <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> áulica a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

mera acumu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> datos como sinónimo <strong>de</strong> información por<br />

parte d<strong>el</strong> alumno y sobre lo que ya seña<strong>la</strong>ba Coll (2003): …”<strong>La</strong><br />

información se convierte <strong>en</strong> conocimi<strong>en</strong>to y <strong>el</strong> acceso a <strong>la</strong> información<br />

da lugar al apr<strong>en</strong>dizaje cuando actuamos sobre <strong>el</strong><strong>la</strong>, <strong>la</strong> procesamos,<br />

<strong>la</strong> organizamos, nos <strong>la</strong> apropiamos, <strong>la</strong> utilizamos y <strong>la</strong> confrontamos<br />

con otros; <strong>en</strong> suma, cuando somos capaces <strong>de</strong> darle significado y<br />

s<strong>en</strong>tido”. Al transpo<strong>la</strong>r lo anterior al <strong>contexto</strong> d<strong>el</strong> au<strong>la</strong> <strong>de</strong> EMS es<br />

c<strong>la</strong>ro <strong>en</strong>contrar un <strong>en</strong>foque c<strong>en</strong>trado <strong>en</strong> <strong>el</strong> estudiante, sus<br />

<strong>de</strong>mandas y necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje.<br />

Lo seña<strong>la</strong>do por Coll vi<strong>en</strong>e a complem<strong>en</strong>tar una profunda<br />

aseveración <strong>de</strong> Hirumi (2002) al respecto: “Los <strong>en</strong>foques c<strong>en</strong>trados<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> estudiante para <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza y <strong>el</strong> apr<strong>en</strong>dizaje resaltan <strong>la</strong><br />

[1555]


importancia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s experi<strong>en</strong>cias pasadas <strong>de</strong> los estudiantes,<br />

analizando los intereses y necesida<strong>de</strong>s d<strong>el</strong> individuo, promovi<strong>en</strong>do<br />

<strong>la</strong> participación activa, estimu<strong>la</strong>ndo <strong>el</strong> p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> alto niv<strong>el</strong> y<br />

fom<strong>en</strong>tando <strong>el</strong> apr<strong>en</strong>dizaje durante toda <strong>la</strong> vida”.<br />

Es innegable que un importante número <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> EMS se<br />

han sumado a los p<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> Coll, Hirumi y otros más que<br />

propon<strong>en</strong> <strong>la</strong> consi<strong>de</strong>ración d<strong>el</strong> estudiante como <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to<br />

fundam<strong>en</strong>tal d<strong>el</strong> proceso educativo y seña<strong>la</strong>n como estrategia c<strong>la</strong>ve<br />

<strong>el</strong> diseño a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s d<strong>el</strong> mismo; no obstante, es<br />

también innegable que se <strong>el</strong> campo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> es<br />

prácticam<strong>en</strong>te un territorio <strong>en</strong> <strong>el</strong> que los doc<strong>en</strong>tes ejerc<strong>en</strong> su<br />

autoridad a partir <strong>de</strong> criterios muy personales, lo que convierte a<br />

esta fase d<strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje <strong>en</strong> una acción que no es aún a<br />

prueba <strong>de</strong> profesores.<br />

A MANERA DE CONCLUSIÓN<br />

Si bi<strong>en</strong> es cierto que los objetivos <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> ati<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

forma cómo <strong>el</strong> estudiante organiza, estructura y usa <strong>la</strong> información<br />

para resolver (como meta) problemas complejos, lo cierto es que<br />

más que una aseveración lo anterior pareciera ser una <strong>de</strong>manda<br />

d<strong>el</strong> doc<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> explicitación d<strong>el</strong> cómo hacerlo.<br />

Al analizar los criterios <strong>de</strong> <strong>evaluación</strong> seguidos actualm<strong>en</strong>te por los<br />

doc<strong>en</strong>tes no parece haber una mayor difer<strong>en</strong>cia a lo seña<strong>la</strong>do por<br />

Ruiz Iglesias (2008) son respecto al <strong>en</strong>foque tradicional <strong>de</strong><br />

<strong>evaluación</strong>:<br />

<strong>La</strong> <strong>evaluación</strong> tradicional se caracteriza por:<br />

1) Los parámetros ti<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a ser establecidos por <strong>el</strong><br />

doc<strong>en</strong>te sin t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta criterios académicos y<br />

profesionales 2) Se brindan notas cuantitativas sin<br />

criterios c<strong>la</strong>ros que <strong>la</strong>s justifiqu<strong>en</strong> 3) G<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te se<br />

hace con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> ver qui<strong>en</strong>es aprueban o reprueban una<br />

asignatura 4) Ti<strong>en</strong><strong>de</strong> a c<strong>en</strong>trase más <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>bilida<strong>de</strong>s y<br />

errores que <strong>en</strong> los logros 5) Establecida por <strong>el</strong> doc<strong>en</strong>te sin<br />

t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> propia valoración y participación <strong>de</strong> los<br />

estudiantes 6) Ti<strong>en</strong><strong>de</strong> a castigar los errores y no se<br />

asum<strong>en</strong> estos como motores es<strong>en</strong>ciales d<strong>el</strong> apr<strong>en</strong>dizaje 7)<br />

Son escasas <strong>la</strong>s oportunida<strong>de</strong>s para <strong>el</strong> automejorami<strong>en</strong>to<br />

pues los resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pruebas <strong>de</strong><br />

<strong>evaluación</strong> son <strong>de</strong>finitivos, sin posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> corrección<br />

o mejora 8) Se asume como un instrum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> control y<br />

<strong>de</strong> s<strong>el</strong>ección externo 9) Se consi<strong>de</strong>ra como un fin <strong>en</strong> sí<br />

[1556]


misma, limitada a <strong>la</strong> constatación <strong>de</strong> resultados 10) Se<br />

c<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> los estudiantes <strong>de</strong> manera individual sin t<strong>en</strong>er<br />

<strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta los proyectos d<strong>el</strong> doc<strong>en</strong>te y d<strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro.<br />

A lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> este texto se ha int<strong>en</strong>tado p<strong>la</strong>smar <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong><br />

establecer <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>finitorios para <strong>la</strong> <strong>evaluación</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> EMS<br />

conforme a <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas y exig<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>RIEMS</strong> toda vez que<br />

cualquier <strong>en</strong>foque educativo sistematizado <strong>de</strong> manera pertin<strong>en</strong>te<br />

permitirá <strong>el</strong>evar los índices <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> los estudiantes y surge<br />

una pregunta c<strong>la</strong>ve: <strong>en</strong> una sociedad caracterizada por <strong>el</strong> acceso a<br />

<strong>la</strong> información, ¿<strong>en</strong> dón<strong>de</strong> queda <strong>el</strong> trabajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>tes<br />

para at<strong>en</strong><strong>de</strong>r esta problemática?.<br />

[1557]


BIBLIOGRAFÍA<br />

ANDRADE CÁZARES, Rocío Ad<strong>el</strong>a; HERNÁNDEZ GALLARDO, Sara Catalina: “El<br />

<strong>en</strong>foque <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cias y <strong>el</strong> currículum d<strong>el</strong> bachillerato <strong>en</strong> México”,<br />

Revista <strong>La</strong>tinoamericana <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Sociales, Niñez y Juv<strong>en</strong>tud, Manizales,<br />

Doctorado <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias Sociales, Niñez y Juv<strong>en</strong>tud d<strong>el</strong> C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Estudios<br />

Avanzados <strong>en</strong> Niñez y Juv<strong>en</strong>tud <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Manizales y <strong>el</strong> Cin<strong>de</strong>, vol.<br />

8, núm. 1, (<strong>en</strong>ero-junio), 2010, pp. 481-508.<br />

BARBERÀ, El<strong>en</strong>a (1999). Evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza, <strong>evaluación</strong> d<strong>el</strong><br />

apr<strong>en</strong>dizaje. Barc<strong>el</strong>ona: E<strong>de</strong>bé.<br />

COLL, CESAR (coord.) (2003). Psicología <strong>de</strong> <strong>la</strong> educación. Barc<strong>el</strong>ona: Editorial<br />

UOC.<br />

DELGADO, Ana M.a, OLIVER, Rafa<strong>el</strong> (2006). «<strong>La</strong> <strong>evaluación</strong> continua <strong>en</strong> un<br />

nuevo esc<strong>en</strong>ario doc<strong>en</strong>te» Revista <strong>de</strong> Universidad y Sociedad d<strong>el</strong> Conocimi<strong>en</strong>to<br />

(RUSC) [artículo <strong>en</strong> línea]. Vol. 3, n.° 1. UOC. [Fecha <strong>de</strong> consulta: 30/07/2011.<br />

http://www.uoc.edu/rusc/3/1/dt/esp/d<strong>el</strong>gado_oliver.pdf. ISSN 1698-580X.<br />

HIRUMI, A. (2002). Stud<strong>en</strong>t-C<strong>en</strong>tered, Technology-Rich Learning<br />

Environm<strong>en</strong>ts (SC<strong>en</strong>TRLE): Operationalizing Constructivist Approaches to<br />

Teaching and Learning. Journal of Technology and Teacher Education, 10(4),<br />

497-537.<br />

RUIZ IGLESIAS, MAGALYS: <strong>La</strong> Evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Compet<strong>en</strong>cias. Maestría<br />

Internacional <strong>de</strong> Compet<strong>en</strong>cias Profesionales. Universidad Autónoma <strong>de</strong> Nuevo<br />

León/ Universidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> Mancha, Castil<strong>la</strong>. Segundo Semestre. Junio 2008.<br />

[1558]

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!