la cultura de seguridad y defensa. un proyecto en marcha - IEEE
la cultura de seguridad y defensa. un proyecto en marcha - IEEE
la cultura de seguridad y defensa. un proyecto en marcha - IEEE
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Pedro Bernal Gutiérrez<br />
La <strong>cultura</strong> <strong>de</strong> <strong>seguridad</strong> y <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>en</strong> España. Sus oríg<strong>en</strong>es y evolución<br />
A lo anterior hay que añadir <strong>la</strong>s corri<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> diversa naturaleza<br />
que repres<strong>en</strong>tan <strong>un</strong>a visión <strong>en</strong> cuanto a medios y formas <strong>de</strong> alcanzar <strong>la</strong> paz,<br />
difer<strong>en</strong>te cuando no contrapuesta a <strong>la</strong> que refleja nuestra normativa re<strong>la</strong>cionada<br />
con Def<strong>en</strong>sa.<br />
Todo ello ha estado también influido por <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> am<strong>en</strong>aza que pue<strong>de</strong><br />
t<strong>en</strong>er el ciudadano y que ha dificultado el conocimi<strong>en</strong>to y aceptación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
gran<strong>de</strong>s líneas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Def<strong>en</strong>sa y <strong>de</strong>l porqué <strong>de</strong>l esfuerzo que hay que <strong>de</strong>dicarle.<br />
Sin embargo, el análisis <strong>de</strong> lo ocurrido <strong>en</strong> estos años indica que a pesar <strong>de</strong> todo<br />
algo se mueve pero que sigue si<strong>en</strong>do necesario <strong>un</strong> impulso <strong>de</strong>cisivo a <strong>la</strong> educación,<br />
<strong>la</strong> reflexión y el <strong>de</strong>bate sobre estos temas.<br />
■■<br />
EL CIUDADANO EN LA SOCIEDAD DEMOCRÁTICA<br />
26<br />
Los f<strong>un</strong>dam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad <strong>de</strong>mocrática se h<strong>un</strong><strong>de</strong>n <strong>en</strong> <strong>la</strong> concepción participativa<br />
<strong>de</strong>l ciudadano a cambio <strong>de</strong> formar parte <strong>de</strong> el<strong>la</strong>. Si nos remitimos a<br />
su orig<strong>en</strong> histórico, <strong>en</strong> <strong>la</strong> base <strong>de</strong>l nacimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia <strong>en</strong> Grecia está<br />
<strong>la</strong> i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> que el hombre es sólo tal, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>un</strong>a com<strong>un</strong>idad. Tal concepción<br />
vi<strong>en</strong>e resumida <strong>en</strong> <strong>la</strong> frase Aristotélica <strong>de</strong> que «el hombre es <strong>un</strong> animal<br />
político» (1) . Como tal, <strong>la</strong> vincu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l individuo con <strong>la</strong> ciudad es vista no<br />
sólo como <strong>un</strong> <strong>la</strong>zo natural, sino como <strong>la</strong> única forma auténtica <strong>de</strong> realización<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> persona (2) .<br />
So<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te varios siglos más tar<strong>de</strong> se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>un</strong> p<strong>un</strong>to <strong>de</strong> inflexión <strong>en</strong> esta<br />
concepción que se produce <strong>en</strong> <strong>la</strong> Edad Mo<strong>de</strong>rna, <strong>en</strong> el ámbito <strong>de</strong> <strong>la</strong> filosofía anglosajona,<br />
y <strong>en</strong> <strong>la</strong> Edad Contemporánea, <strong>en</strong> el ámbito <strong>de</strong> <strong>la</strong> filosofía ilustrada (3) .<br />
En el<strong>la</strong> el individuo pasa a cobrar prepon<strong>de</strong>rancia y se introduce <strong>la</strong> teoría <strong>de</strong>l<br />
contrato social, que sería <strong>la</strong> base y razón <strong>de</strong> ser <strong>de</strong> <strong>la</strong>s socieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mocráticas.<br />
(1)<br />
ROSSI Miguel Ángel (ed.), Ecos <strong>de</strong>l p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to político clásico, Bu<strong>en</strong>os Aires ed. Prometeo,<br />
2007, pág. 113.<br />
(2)<br />
SÁNCHEZ-CEREZO DE LA FUENTE José, «Tema 2. Contexto socio<strong>cultura</strong>l, 2.1 Cambio<br />
político, <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia», <strong>en</strong> SÁNCHEZ-CEREZO DE LA FUENTE J, Cua<strong>de</strong>rnos <strong>de</strong> filosofía:<br />
si nos remitimos a factores históricos <strong>de</strong>l nacimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia <strong>en</strong> <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s-estado<br />
griegas, po<strong>de</strong>mos resaltar que tuvo <strong>un</strong> papel primordial el surgimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>un</strong> s<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to<br />
nacionalista como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s victorias obt<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s guerras médicas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que<br />
At<strong>en</strong>as y Esparta se <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>taron al imperio persa. Para <strong>la</strong> <strong>de</strong>rrota <strong>de</strong> los persas <strong>la</strong> nobleza<br />
at<strong>en</strong>i<strong>en</strong>se tuvo que solicitar <strong>la</strong> ayuda <strong>de</strong> <strong>la</strong>s c<strong>la</strong>ses popu<strong>la</strong>res, <strong>la</strong>s cuales, pasado el conflicto,<br />
exigieron a su vez <strong>un</strong>os <strong>de</strong>rechos y <strong>un</strong>a misma ley para todos los ciudadanos así como <strong>la</strong><br />
posibilidad, para todo aquel que dispusiese <strong>de</strong>l conocimi<strong>en</strong>to, <strong>de</strong> acce<strong>de</strong>r a cargos políticos.<br />
(3)<br />
Los autores que <strong>la</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ron durante <strong>la</strong> Edad Mo<strong>de</strong>rna fueron filósofos vincu<strong>la</strong>dos al<br />
movimi<strong>en</strong>to empirista (como Hobbes, Locke y Hume) o filósofos ilustrados (como Rousseau),<br />
<strong>en</strong>tre los siglos XVII y XVIII.