26.11.2014 Views

Problemática de la polinización en el cultivo del ciruelo japonés en ...

Problemática de la polinización en el cultivo del ciruelo japonés en ...

Problemática de la polinización en el cultivo del ciruelo japonés en ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

DOSSIER<br />

CIRUELO<br />

LAS PERSPECTIVAS QUE PRESENTA EL CULTIVO PUEDEN VERSE FRENADAS POR FALTA DE CUAJADO Y OSCILACIONES DE PRODUCCIÓN<br />

Problemática <strong>de</strong> <strong>la</strong> polinización<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>cultivo</strong> <strong>de</strong>l ciru<strong>el</strong>o japonés<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> región <strong>de</strong> Extremadura<br />

Extremadura es <strong>la</strong> primera comunidad autónoma<br />

productora <strong>de</strong> cirue<strong>la</strong>s japonesas a niv<strong>el</strong> nacional.<br />

A pesar <strong>de</strong> <strong>la</strong> gran importancia que ha alcanzado<br />

<strong>el</strong> <strong>cultivo</strong>, <strong>en</strong> ocasiones algunas varieda<strong>de</strong>s<br />

pres<strong>en</strong>tan bajas producciones sin que se<br />

hayan i<strong>de</strong>ntificado <strong>la</strong>s causas. En este trabajo<br />

se analiza <strong>la</strong> polinización <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> falta <strong>de</strong><br />

cuajado observada <strong>en</strong> algunas varieda<strong>de</strong>s. La<br />

mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s cultivadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad<br />

son autoincompatibles y necesitan pol<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> otras varieda<strong>de</strong>s que coincidan <strong>en</strong> floración.<br />

Para facilitar <strong>la</strong> <strong>el</strong>ección <strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s polinizadoras,<br />

se <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>n <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> (in) compatibilidad<br />

<strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s más cultivadas.<br />

1 2<br />

Guerra M.E. ( 1,2 ), Wünsch A.( 2 ),<br />

López-Corrales M.( 1 ), Rodrigo J.( 2 ).<br />

1<br />

Dpto. Hortofruticultura. C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Investigación Finca La Or<strong>de</strong>n-<br />

Val<strong>de</strong>sequera. Badajoz.<br />

2<br />

Dpto. Fruticultura. C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Investigación y Tecnología<br />

Agroalim<strong>en</strong>taria <strong>de</strong> Aragón (CITA). Zaragoza.<br />

La superficie <strong>de</strong>dicada al <strong>cultivo</strong> <strong>de</strong>l ciru<strong>el</strong>o<br />

<strong>en</strong> España ha alcanzado 18.600<br />

ha, con una producción anual media<br />

<strong>de</strong> 169.000 t <strong>en</strong> los últimos diez años,<br />

y más <strong>de</strong> 180.000 t <strong>en</strong> 2010 (MARM, 2011).<br />

Esta producción coloca a España como <strong>el</strong> cuarto<br />

productor <strong>de</strong> cirue<strong>la</strong>s a niv<strong>el</strong> europeo y <strong>el</strong> octavo<br />

a niv<strong>el</strong> mundial (Faostat, 2011).<br />

Aunque <strong>la</strong> superficie <strong>de</strong>dicada al <strong>cultivo</strong> <strong>de</strong><br />

ciru<strong>el</strong>o a niv<strong>el</strong> nacional se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra estabilizada,<br />

<strong>la</strong> evolución <strong>en</strong> los últimos años ha sido<br />

muy difer<strong>en</strong>te <strong>en</strong> cada comunidad autónoma.<br />

En Extremadura (80.000 t <strong>en</strong> 4.000 ha),Andalucía<br />

(36.000 t <strong>en</strong> 4.000 ha) y Murcia (12.000<br />

t <strong>en</strong> 2.200 ha) se produce <strong>el</strong> 79% <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción<br />

(MARM, 2011), lo que coloca a Extremadura<br />

a <strong>la</strong> cabeza <strong>de</strong>l <strong>cultivo</strong> <strong>de</strong>l ciru<strong>el</strong>o a niv<strong>el</strong><br />

nacional. En estas CC.AA se cultivan fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te<br />

varieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ciru<strong>el</strong>o <strong>de</strong> tipo japonés<br />

(Prunus salicina Lindl.), mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong><br />

zonas más frías están más ext<strong>en</strong>didas <strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> ciru<strong>el</strong>o europeo (Prunus domestica<br />

L.).<br />

Dada <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong>l <strong>cultivo</strong> <strong>en</strong> Extremadura,<br />

<strong>la</strong> Asociación <strong>de</strong> Fruticultores <strong>de</strong> Extremadura<br />

(Afruex) ha solicitado <strong>la</strong> Indicación Ge-<br />

36 VidaRURAL (Diciembre/2011)


ográfica Protegida para cinco varieda<strong>de</strong>s: Ang<strong>el</strong><strong>en</strong>o,<br />

B<strong>la</strong>ck Diamond, Fortune, Gol<strong>de</strong>n Globe y<br />

Larry Ann.<br />

Las cirue<strong>la</strong>s japonesas se <strong>de</strong>stinan principalm<strong>en</strong>te<br />

al consumo <strong>en</strong> fresco, por lo que<br />

<strong>la</strong> apari<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l fruto, incluy<strong>en</strong>do <strong>el</strong> color <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> pi<strong>el</strong>, <strong>el</strong> tamaño y <strong>la</strong> forma, constituye una<br />

importante característica <strong>de</strong> <strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s<br />

comerciales. Más <strong>de</strong> <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción<br />

nacional recae <strong>en</strong> varieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> pi<strong>el</strong> negra,<br />

como Ang<strong>el</strong><strong>en</strong>o y B<strong>la</strong>ck Diamond (foto 1).<br />

También se cultivan varieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> pi<strong>el</strong> roja,<br />

como Fortune (foto 2), Larry Ann y Red Beaut,<br />

y <strong>de</strong> pi<strong>el</strong> amaril<strong>la</strong>, como Songold, Gol<strong>de</strong>n Globe<br />

y Gol<strong>de</strong>n Japan (foto 3) (MARM, 2011).<br />

En g<strong>en</strong>eral, <strong>la</strong>s cirue<strong>la</strong>s japonesas proce<strong>de</strong>ntes<br />

<strong>de</strong>l valle <strong>de</strong>l Ebro pres<strong>en</strong>tan mayor cont<strong>en</strong>ido<br />

<strong>en</strong> azúcares, mi<strong>en</strong>tras que <strong>la</strong>s <strong>de</strong>l sur y <strong>el</strong><br />

oeste p<strong>en</strong>insu<strong>la</strong>r son más precoces.<br />

Foto 1. Cirue<strong>la</strong> <strong>de</strong> pi<strong>el</strong> negra variedad B<strong>la</strong>ck Diamond.<br />

Foto 2. Cirue<strong>la</strong> <strong>de</strong> pi<strong>el</strong> roja variedad Fortune.<br />

Foto 3. Cirue<strong>la</strong> <strong>de</strong> pi<strong>el</strong> amaril<strong>la</strong> variedad Gol<strong>de</strong>n Japan.<br />

so, ya que al m<strong>en</strong>os uno <strong>de</strong> los dos óvulos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

flor <strong>de</strong>be ser fecundado para que se produzca<br />

<strong>el</strong> cuajado <strong>de</strong>l fruto. Por <strong>el</strong>lo, es necesario que<br />

durante <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> floración haya sufici<strong>en</strong>tes<br />

insectos polinizadores para transportar <strong>el</strong> pol<strong>en</strong><br />

hasta <strong>el</strong> estigma <strong>de</strong> <strong>la</strong> flor (foto 4), y a<strong>de</strong>más <strong>el</strong><br />

pol<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong>be ser compatible<br />

con <strong>la</strong>s flores <strong>de</strong> <strong>la</strong> variedad cultivada.<br />

Al igual que otros frutales <strong>de</strong> hueso, <strong>el</strong> ciru<strong>el</strong>o<br />

japonés pres<strong>en</strong>ta autoincompatibilidad<br />

pol<strong>en</strong>-pistilo <strong>de</strong> tipo gametofítico (<strong>de</strong> Nettanpara<br />

<strong>el</strong> establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l cuajado al que tradicionalm<strong>en</strong>te<br />

no se ha prestado <strong>de</strong>masiada at<strong>en</strong>ción<br />

<strong>en</strong> este <strong>cultivo</strong>. En los últimos años se han<br />

v<strong>en</strong>ido <strong>de</strong>tectando problemas <strong>de</strong> cuajado asociados<br />

a <strong>la</strong> falta <strong>de</strong> polinización <strong>en</strong> difer<strong>en</strong>tes varieda<strong>de</strong>s<br />

(Guerra, 2011; Muñoz y González,<br />

2003; 2004). Sin embargo, <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong><br />

<strong>cultivo</strong> y <strong>la</strong> estructura varietal son muy difer<strong>en</strong>tes<br />

<strong>en</strong> cada zona <strong>de</strong> <strong>cultivo</strong> (Ramming y Cociu,<br />

1990), por lo que es difícil <strong>de</strong>terminar hasta qué<br />

punto los bajos porc<strong>en</strong>tajes <strong>de</strong> cuajado obt<strong>en</strong>idos<br />

<strong>en</strong> p<strong>la</strong>ntaciones comerciales son provocados<br />

por problemas <strong>de</strong> polinización, ya que muchos<br />

otros factores intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> establecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>l cuajado.<br />

La polinización como<br />

condicionante <strong>de</strong>l<br />

cuajado<br />

3<br />

La polinización es <strong>de</strong>terminante <strong>en</strong> <strong>el</strong> establecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>l cuajado <strong>en</strong> los frutales <strong>de</strong> huecourt,<br />

2001), mecanismo por <strong>el</strong> que algunas<br />

varieda<strong>de</strong>s necesitan polinización cruzada con<br />

pol<strong>en</strong> <strong>de</strong> otras varieda<strong>de</strong>s para producir fruto.<br />

Tras <strong>la</strong> polinización, los granos <strong>de</strong> pol<strong>en</strong> germinan<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> estigma emiti<strong>en</strong>do un tubo polínico<br />

que crece hacia <strong>el</strong> interior <strong>de</strong> <strong>la</strong> flor por <strong>el</strong><br />

estilo.<br />

Si los granos <strong>de</strong> pol<strong>en</strong> son incompatibles<br />

con <strong>el</strong> pistilo, los tubos polínicos <strong>de</strong>ti<strong>en</strong><strong>en</strong> su<br />

crecimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> parte superior <strong>de</strong>l estilo (foto<br />

5) antes <strong>de</strong> alcanzar <strong>el</strong> ovario, impidi<strong>en</strong>do que<br />

<strong>el</strong> óvulo sea fecundado. Esto provoca que <strong>la</strong> flor<br />

no continúe su <strong>de</strong>sarrollo y acabe <strong>de</strong>spr<strong>en</strong>diéndose<br />

<strong>de</strong>l árbol. Por <strong>el</strong> contrario, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />

compatibles, los tubos polínicos crec<strong>en</strong> a lo <strong>la</strong>rgo<br />

<strong>de</strong>l estilo (foto 6) hasta <strong>el</strong> interior <strong>de</strong>l ovario,<br />

don<strong>de</strong> pue<strong>de</strong>n fecundar al óvulo e iniciarse así<br />

<strong>la</strong> formación <strong>de</strong>l embrión y <strong>el</strong> establecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>l cuajado. De esta forma, <strong>la</strong>s flores <strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s<br />

autocompatibles pue<strong>de</strong>n ser fecundadas<br />

con su propio pol<strong>en</strong>, mi<strong>en</strong>tras que <strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s<br />

autoincompatibles necesitan ser polinizadas<br />

con pol<strong>en</strong> <strong>de</strong> otra variedad para que haya<br />

Se <strong>de</strong>sconoc<strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

polinización <strong>de</strong> <strong>la</strong> mayoría<br />

<strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s cultivadas<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad, por lo<br />

que, <strong>en</strong> ocasiones, algunas<br />

varieda<strong>de</strong>s<br />

autoincompatibles<br />

pres<strong>en</strong>tan problemas <strong>de</strong><br />

cuajado al no existir pol<strong>en</strong><br />

compatible <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

p<strong>la</strong>ntación cuando florec<strong>en</strong><br />

Problemática <strong>de</strong>l <strong>cultivo</strong><br />

<strong>en</strong> Extremadura<br />

A pesar <strong>de</strong> <strong>la</strong> gran importancia que ha alcanzado<br />

<strong>el</strong> <strong>cultivo</strong> <strong>de</strong>l ciru<strong>el</strong>o japonés <strong>en</strong> Extremadura,<br />

<strong>en</strong> ocasiones sufre gran<strong>de</strong>s osci<strong>la</strong>ciones<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> cuajado <strong>de</strong> un año a otro que repercut<strong>en</strong><br />

negativam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> cosecha. Las causas <strong>de</strong><br />

estas bajas producciones podrían estar re<strong>la</strong>cionadas<br />

con <strong>la</strong> polinización, un proceso es<strong>en</strong>cial<br />

fecundación, lo que hace necesaria <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong> árboles polinizadores compatibles<br />

y coinci<strong>de</strong>ntes <strong>en</strong> floración. En ciru<strong>el</strong>o<br />

japonés exist<strong>en</strong> varieda<strong>de</strong>s autocompatibles,<br />

cuyas flores pue<strong>de</strong>n ser fecundadas por su propio<br />

pol<strong>en</strong>, y varieda<strong>de</strong>s autoincompatibles, que<br />

necesitan se polinizadas por pol<strong>en</strong> <strong>de</strong> otra variedad<br />

para producir fruto (Okie y Weinberger,<br />

1996).<br />

El mecanismo <strong>de</strong> reconocimi<strong>en</strong>to o rechazo<br />

<strong>de</strong> los tubos polínicos <strong>en</strong> <strong>el</strong> estilo <strong>de</strong> <strong>la</strong> flor es-<br />

(Diciembre/2011) VidaRURAL<br />

37


DOSSIER<br />

CIRUELO<br />

4<br />

5<br />

Foto 4. Polinización por abejas <strong>de</strong> ciru<strong>el</strong>o japonés. Foto 5. Tubo polínico parado <strong>en</strong> <strong>el</strong> estilo <strong>de</strong> una flor <strong>de</strong> ciru<strong>el</strong>o japonés ante una reacción incompatible.<br />

tá g<strong>en</strong>éticam<strong>en</strong>te contro<strong>la</strong>do por un locus multialélico<br />

l<strong>la</strong>mado S, que codifica <strong>la</strong> respuesta<br />

<strong>de</strong>l pol<strong>en</strong> y <strong>de</strong>l pistilo. En <strong>el</strong> pistilo <strong>de</strong> <strong>la</strong> flor se<br />

expresan dos al<strong>el</strong>os S, mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> <strong>el</strong> grano<br />

<strong>de</strong> pol<strong>en</strong> se expresa un único al<strong>el</strong>o S. En <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />

incompatibles, <strong>el</strong> al<strong>el</strong>o S expresado <strong>en</strong><br />

CUADRO I.<br />

Grupos <strong>de</strong> incompatibilidad <strong>de</strong> ciru<strong>el</strong>o japonés y<br />

varieda<strong>de</strong>s más cultivadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad.<br />

G.I. Varieda<strong>de</strong>s<br />

I Red Beaut, 606<br />

II B<strong>la</strong>ck Beaut, B<strong>la</strong>ckamber, D<strong>el</strong>bartazur, Early Sun, Fortune, Gol<strong>de</strong>n Globe,<br />

Gol<strong>de</strong>n Plum, Gol<strong>de</strong>n Plumza, Gre<strong>en</strong> Sun, Laroda, October Sun, TC Sun,<br />

Zanzi Sun<br />

III AUAmber, AURoad Si<strong>de</strong>, Frontier<br />

IV Eldorado, Freedom, Friar, Hiromi Red, Larry Ann, Nubiana, Que<strong>en</strong> Ann,<br />

Songria 10<br />

VI B<strong>la</strong>ck Ruby, K<strong>el</strong>sey<br />

VII Ang<strong>el</strong><strong>en</strong>o, Que<strong>en</strong> Rosa, Royal Diamond, Ruby Crunch, Ruby Que<strong>en</strong>, Sweet<br />

August<br />

VIII B<strong>la</strong>ck Diamond, B<strong>la</strong>ck Gold, Earlique<strong>en</strong>, John W., Laetitia, Showtime,<br />

Souv<strong>en</strong>ir<br />

IX Gol<strong>de</strong>n Japan, White Plum<br />

X Gol<strong>de</strong>n Plum, Howard Sun, Songold<br />

XI Autum Giant, B<strong>la</strong>ck Spl<strong>en</strong>dor, Cass<strong>el</strong>man, Champion, Royal Garnet,<br />

Rubirosa, Santa Rosa<br />

XII B<strong>la</strong>ck Jew<strong>el</strong>l, Pioneer, Saphire<br />

XIII B<strong>la</strong>ck Star, Primetime<br />

XIV Crimson Glo<br />

XVI Wickson<br />

XVII Ambra<br />

XVIII Ozarkpremier<br />

XXI Simka, Simon<br />

0 Abundance, Byron Gold, ,Honey Rosa, Joana Red, Mitard, October Red,<br />

Red Heart<br />

Guerra, 2011; Guerra et al. 2009; Halász et al. 2007.<br />

<strong>el</strong> pol<strong>en</strong> es <strong>el</strong> mismo que uno <strong>de</strong> los al<strong>el</strong>os S<br />

<strong>de</strong>l pistilo, lo que provoca que <strong>el</strong> tubo polínico<br />

<strong>de</strong>t<strong>en</strong>ga su crecimi<strong>en</strong>to. Sin embargo, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />

compatibles, los al<strong>el</strong>os S <strong>de</strong>l pistilo y <strong>el</strong><br />

pol<strong>en</strong> son difer<strong>en</strong>tes, por lo que <strong>el</strong> tubo polínico<br />

continúa su crecimi<strong>en</strong>to por <strong>el</strong> estilo hasta alcanzar<br />

<strong>el</strong> ovario.Así, <strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s<br />

autoincompatibles<br />

que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> al<strong>el</strong>os iguales son<br />

incompatibles <strong>en</strong>tre sí y se<br />

agrupan <strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo grupo<br />

<strong>de</strong> incompatibilidad, mi<strong>en</strong>tras<br />

que <strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s con<br />

al m<strong>en</strong>os un al<strong>el</strong>o distinto<br />

pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> a difer<strong>en</strong>tes grupos<br />

<strong>de</strong> incompatibilidad, son<br />

por tanto compatibles <strong>en</strong>tre<br />

sí y se pue<strong>de</strong>n utilizar como<br />

varieda<strong>de</strong>s polinizadoras si<br />

coinci<strong>de</strong>n <strong>en</strong> floración <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

zona <strong>de</strong> <strong>cultivo</strong>.<br />

Sin embargo, se <strong>de</strong>sconoc<strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

polinización <strong>de</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong><br />

varieda<strong>de</strong>s cultivadas <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

actualidad, por lo que, <strong>en</strong><br />

ocasiones, algunas varieda<strong>de</strong>s<br />

autoincompatibles pres<strong>en</strong>tan<br />

problemas <strong>de</strong> cuajado<br />

al no existir pol<strong>en</strong> compatible<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>ntación cuando<br />

florec<strong>en</strong>. Las perspectivas<br />

que pres<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> <strong>cultivo</strong> <strong>de</strong>l ciru<strong>el</strong>o<br />

japonés <strong>en</strong> Extremadura<br />

pue<strong>de</strong>n verse fr<strong>en</strong>adas por<br />

<strong>la</strong> falta <strong>de</strong> cuajado y <strong>la</strong>s osci<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> producción<br />

<strong>de</strong>tectadas <strong>en</strong> algunas varieda<strong>de</strong>s.<br />

Alternativa a los<br />

problemas <strong>de</strong><br />

polinización<br />

Con <strong>el</strong> objetivo <strong>de</strong> <strong>de</strong>tectar <strong>la</strong>s causas <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s producciones erráticas y proporcionar alternativas<br />

agronómicas, <strong>en</strong> los últimos años se ha<br />

analizado <strong>la</strong> auto(in)compatibilidad y <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />

<strong>de</strong> (in)compatibilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s principales<br />

varieda<strong>de</strong>s cultivadas <strong>en</strong> Extremadura. Distintos<br />

proyectos <strong>de</strong> investigación realizados <strong>en</strong> co<strong>la</strong>boración<br />

<strong>en</strong>tre <strong>el</strong> C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Investigación Finca<br />

La Or<strong>de</strong>n-Val<strong>de</strong>sequera <strong>en</strong> Badajoz y <strong>el</strong> C<strong>en</strong>tro<br />

<strong>de</strong> Investigación y Tecnología Agroalim<strong>en</strong>taria <strong>de</strong><br />

Aragón (CITA) <strong>en</strong> Zaragoza, han permitido conocer<br />

<strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> polinización <strong>de</strong> <strong>la</strong> mayoría<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s principales varieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ciru<strong>el</strong>o japonés<br />

cultivadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad.<br />

Para <strong>el</strong>lo, <strong>en</strong> cada variedad se ha analizado<br />

<strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> polinización y cuajado <strong>de</strong> fruto<br />

<strong>en</strong> campo y su auto(in)compatibilidad pol<strong>en</strong>pistilo<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>boratorio, mediante <strong>la</strong> observación<br />

<strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los tubos polínicos al microscopio.<br />

Se ha evaluado <strong>la</strong> auto(in)compatibilidad<br />

<strong>en</strong> un total <strong>de</strong> veintiocho<br />

varieda<strong>de</strong>s, incluy<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s <strong>de</strong> mayor importancia<br />

a niv<strong>el</strong> nacional. Se han i<strong>de</strong>ntificado siete<br />

varieda<strong>de</strong>s autocompatibles (Cass<strong>el</strong>man, Friar,<br />

Laetitia, Nubiana, Rubirosa, Santa Rosa y Simka)<br />

y veintiuna autoincompatibles (Ang<strong>el</strong><strong>en</strong>o,<br />

B<strong>la</strong>ckamber, B<strong>la</strong>ck Diamond, B<strong>la</strong>ck Gold, B<strong>la</strong>ck<br />

38 VidaRURAL (Diciembre/2011)


6<br />

Foto 6. Crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> tubos polínicos <strong>en</strong> <strong>el</strong> estilo <strong>de</strong> una flor <strong>de</strong> ciru<strong>el</strong>o japonés<br />

ante una reacción compatible.<br />

Star, Champion, Earlique<strong>en</strong>, Eldorado, Fortune, Frontier, Gol<strong>de</strong>n<br />

Globe, Gol<strong>de</strong>n Japan, Gre<strong>en</strong> Sun, Howard Sun, Laroda, Larry Ann,<br />

Que<strong>en</strong> Ann, Que<strong>en</strong> Rosa, Songold, Sweet August y TC Sun). Para<br />

<strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s autoincompatibles es necesario s<strong>el</strong>eccionar varieda<strong>de</strong>s<br />

polinizadoras compatibles <strong>de</strong> otros grupos <strong>de</strong> incompatibilidad.<br />

Para <strong>el</strong>lo se han i<strong>de</strong>ntificado los al<strong>el</strong>os S <strong>de</strong> incompatibilidad<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s principales varieda<strong>de</strong>s cultivadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad<br />

con marcadores molecu<strong>la</strong>res incluyéndo<strong>la</strong>s <strong>en</strong> sus respectivos<br />

grupos <strong>de</strong> incompatibilidad (cuadro I). Para s<strong>el</strong>eccionar varieda<strong>de</strong>s<br />

polinizadoras para una variedad autoincompatible <strong>de</strong>terminada,<br />

se <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que pert<strong>en</strong>ezcan a un grupo <strong>de</strong> incompatibilidad<br />

difer<strong>en</strong>te y que coincidan <strong>en</strong> floración <strong>en</strong> <strong>la</strong>s condiciones<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> zona <strong>de</strong> <strong>cultivo</strong>. ●<br />

Agra<strong>de</strong>cimi<strong>en</strong>tos<br />

Este trabajo ha sido financiado por Agroseguro S.A., <strong>el</strong> Ministerio Ci<strong>en</strong>cia e Innovación-FEDER<br />

(Proyectos AGL2009-12621-C02-02 e INIA RTA2009-00144-00-00)<br />

y <strong>el</strong> Gobierno <strong>de</strong> Aragón (Grupo <strong>de</strong> Exc<strong>el</strong><strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Aragón A-43). Agra<strong>de</strong>cemos a<br />

Agroseguro S.A <strong>la</strong> cesión <strong>de</strong> material vegetal.<br />

Bibliografía ▼<br />

De Nettancourt D. (2001) Incompatibility and Incongruity in Wild and Cultivated<br />

P<strong>la</strong>nts, Berlin: Springer.<br />

FAOSTAT (2011). www.faostat.fao.org<br />

Guerra M.E. (2011) Polinización y cuajado <strong>en</strong> ciru<strong>el</strong>o japonés. Tesis doctoral.<br />

Universidad <strong>de</strong> Extremadura.<br />

Guerra M. E., Rodrigo J., López-Corrales M., Wünsch A. (2009) S-RNase g<strong>en</strong>otyping<br />

and incompatibility group assignm<strong>en</strong>t by PCR and pollination experim<strong>en</strong>ts in<br />

Japanese plum. P<strong>la</strong>nt Breeding, 128, 304-311.<br />

Halász J., Hegedus A., Szabó Z., Nyeki J., Pedryc A. (2007) DNA-based S-g<strong>en</strong>otyping<br />

of Japanese plum and pluot cultivars to c<strong>la</strong>rify incompatibility re<strong>la</strong>tionships.<br />

Hortsci<strong>en</strong>ce, 42, 46-50.<br />

MARM (2011). www.marm.es<br />

Muñoz A. F., González, J. (2003). Polinización <strong>de</strong> <strong>la</strong>s varieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ciru<strong>el</strong>o japonés<br />

"Autumn Giant" y "Royal Diamond". ITEA. Producción vegetal, 99: 225-233.<br />

Muñoz A. F., González, J. (2004). Ensayos <strong>de</strong> polinización <strong>en</strong> <strong>el</strong> ciru<strong>el</strong>o japonés<br />

Gol<strong>de</strong>n Globe <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Vegas Altas <strong>de</strong>l Guadiana (Badajoz). Fruticultura profesional,<br />

144: 12-16<br />

Okie W. R.,Weinberger J. H. (1996) Plums. In: Fruit Breeding, pp. 559-607 Eds J.<br />

Janick & J. N. Moore. New York: Wiley J. and Sons.<br />

Ramming, D. W., Cociu, V. (1990). Plums (Prunus). En: Moore, J. N. y Ballington,<br />

J. R. Jr. G<strong>en</strong>etic resources of temperate fruit and nut crops. Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, Nether<strong>la</strong>nds.<br />

Acta Horticulturae, 290: 235-287.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!