31.07.2015 Views

Recomendaciones para la determinación de biomarcadores en el ...

Recomendaciones para la determinación de biomarcadores en el ...

Recomendaciones para la determinación de biomarcadores en el ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>scargado <strong>de</strong> http://www.<strong>el</strong>sevier.es <strong>el</strong> 27/01/2013. Copia <strong>para</strong> uso personal, se prohíbe <strong>la</strong> transmisión <strong>de</strong> este docum<strong>en</strong>to por cualquier medio o formato.26 J.J. Gómez et alsus frutos y podrán ser incorporados a nuestro ars<strong>en</strong>al terapéutico.Adicionalm<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> búsqueda <strong>de</strong> nuevas dianas esprevisible que resulte <strong>en</strong> <strong>la</strong> incorporación <strong>de</strong> nuevas molécu<strong>la</strong>s<strong>en</strong> <strong>el</strong> futuro. En este s<strong>en</strong>tido, cabe seña<strong>la</strong>r que <strong>el</strong> propioproceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> nuevos fármacos anti-tumoralesllevará asociado, <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los casos, <strong>la</strong> incorporacióny <strong>de</strong>sarrollo concurr<strong>en</strong>te <strong>de</strong> un biomarcador que <strong>de</strong>fina<strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> paci<strong>en</strong>tes susceptibles <strong>de</strong> b<strong>en</strong>eficio con <strong>el</strong>medicam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> interés.Todo <strong>el</strong>lo nos llevará con toda seguridad a extremar <strong>la</strong>smedidas <strong>para</strong> obt<strong>en</strong>er tejido tumoral <strong>de</strong> calidad que permitaestablecer <strong>el</strong> diagnóstico y <strong>la</strong> predicción terapéutica.En este s<strong>en</strong>tido, será crucial <strong>la</strong> complicidad <strong>de</strong> todos losprofesionales implicados <strong>en</strong> <strong>el</strong> cuidado <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes concáncer <strong>de</strong> pulmón, particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los responsables <strong>de</strong>obt<strong>en</strong>er <strong>la</strong>s muestras (<strong>en</strong>doscopistas y cirujanos) y <strong>de</strong> losresponsables <strong>de</strong> optimizar y garantizar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> información(patólogos y biólogos molecu<strong>la</strong>res).La incorporación <strong>de</strong> nuevos fármacos y <strong>biomarcadores</strong>precisará también <strong>de</strong> <strong>la</strong> revisión frecu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los algoritmos<strong>de</strong> priorización <strong>en</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> <strong>la</strong>s muestras, que at<strong>en</strong><strong>de</strong>ráa criterios <strong>de</strong> utilidad <strong>de</strong> cada biomarcador, b<strong>en</strong>eficio concada medicam<strong>en</strong>to, parámetros clínico-epi<strong>de</strong>miológicos, ydisponibilidad y accesibilidad tecnológicas. Es asimismo previsible<strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>en</strong> un futuro próximo <strong>de</strong> tecnologías quehabilit<strong>en</strong> <strong>la</strong> utilidad <strong>de</strong> marcadores basados <strong>en</strong> muestras <strong>de</strong>fácil acceso <strong>en</strong> <strong>la</strong> práctica clínica, como <strong>el</strong> suero o <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>stumorales circu<strong>la</strong>ntes.Otro <strong>de</strong>sarrollo previsible será <strong>la</strong> confección <strong>de</strong> <strong>biomarcadores</strong>complejos, basados <strong>en</strong> múltiples predictoressimples, que nos facilit<strong>en</strong> información, no solo <strong>de</strong> <strong>la</strong> utilidadpot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes tratami<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> monoterapia,sino también <strong>de</strong> sus combinaciones. La sofisticación tecnológica<strong>de</strong>berá también resolver <strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> incorporar auna misma prueba diagnóstica difer<strong>en</strong>tes tecnologías, comoFISH y análisis mutacional.Finalm<strong>en</strong>te, si se vislumbra una int<strong>en</strong>sificación <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong>predictores <strong>en</strong> <strong>la</strong> práctica clínica re<strong>la</strong>cionada con <strong>el</strong> cuidado<strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes con cáncer <strong>de</strong> pulmón, se <strong>de</strong>berá prestarparticu<strong>la</strong>r at<strong>en</strong>ción a dos aspectos adicionales. En primerlugar, <strong>la</strong> puesta a punto no solo <strong>de</strong> cada biomarcador <strong>en</strong>cada c<strong>en</strong>tro (local o <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia) sino <strong>de</strong> los sistemas regu<strong>la</strong>resy regu<strong>la</strong>dos <strong>de</strong> control <strong>de</strong> calidad. En segundo lugar,<strong>la</strong> expansión <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong> <strong>biomarcadores</strong> t<strong>en</strong>drá implicacioneseconómicas <strong>para</strong> los sistemas sanitarios. Por <strong>el</strong>lo, su uso<strong>de</strong>be ser optimizado y basado <strong>en</strong> cons<strong>en</strong>sos que evalú<strong>en</strong> <strong>la</strong>tecnología empleada y su utilidad pot<strong>en</strong>cial.ConclusionesLa trasc<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> <strong>la</strong> a<strong>de</strong>cuada s<strong>el</strong>ección <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to<strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes con CPNM avanzado y <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> que los<strong>biomarcadores</strong> que permit<strong>en</strong> esta s<strong>el</strong>ección sean analizadoscon los controles <strong>de</strong> calidad más rigurosos, y <strong>en</strong> <strong>el</strong> m<strong>en</strong>ortiempo posible, han guiado <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> este cons<strong>en</strong>soli<strong>de</strong>rado por <strong>la</strong>s socieda<strong>de</strong>s ci<strong>en</strong>tíficas SEAP y SEOM.Este docum<strong>en</strong>to ti<strong>en</strong>e un marcado carácter asist<strong>en</strong>cial,por lo que <strong>la</strong>s recom<strong>en</strong>daciones se ciñ<strong>en</strong> a los <strong>biomarcadores</strong>que actualm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>limitan subgrupos <strong>de</strong> paci<strong>en</strong>tes conabordajes terapéuticos difer<strong>en</strong>tes, validados y basados <strong>en</strong>fármacos ya comercializados. Es <strong>de</strong> esperar, no obstante,que <strong>en</strong> un futuro cercano esta batería se amplíe, si bi<strong>en</strong> <strong>la</strong>spropuestas <strong>de</strong> trabajo multidisciplinar <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>en</strong>torno <strong>de</strong> losComités <strong>de</strong> Tumores, <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cisiones colegiadas y <strong>la</strong> calidad<strong>de</strong> resultados contrastada que han guiado <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>este docum<strong>en</strong>to seguirán si<strong>en</strong>do válidas.Responsabilida<strong>de</strong>s éticasProtección <strong>de</strong> personas y animales. Los autores <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ranque <strong>para</strong> esta investigación no se han realizado experim<strong>en</strong>tos<strong>en</strong> seres humanos ni <strong>en</strong> animales.Confi<strong>de</strong>ncialidad <strong>de</strong> los datos. Los autores <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ran que <strong>en</strong>este artículo no aparec<strong>en</strong> datos <strong>de</strong> paci<strong>en</strong>tes.Derecho a <strong>la</strong> privacidad y cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to informado. Losautores <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ran que <strong>en</strong> este artículo no aparec<strong>en</strong> datos <strong>de</strong>paci<strong>en</strong>tes.FinanciaciónLa SEAP y <strong>la</strong> SEOM agra<strong>de</strong>c<strong>en</strong> <strong>el</strong> apoyo económico sin restricciones<strong>para</strong> este proyecto <strong>de</strong> AstraZ<strong>en</strong>eca, BoehringerIng<strong>el</strong>heim, Lilly Oncología, Pfizer Oncología y Roche Farma(España).Conflicto <strong>de</strong> interesesLos autores <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ran que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> redacción yrevisión <strong>de</strong>l texto, <strong>de</strong>sconocían <strong>el</strong> nombre <strong>de</strong> los <strong>la</strong>boratoriosque han apoyado económicam<strong>en</strong>te este proyecto, por lo queeste apoyo no ha influido <strong>en</strong> <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> este artículo.Agra<strong>de</strong>cimi<strong>en</strong>tosBeatriz Gil-Alberdi <strong>de</strong> HealthCo (Madrid, España) ha proporcionadoasist<strong>en</strong>cia editorial <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> estemanuscrito. Los miembros <strong>de</strong>l Grupo <strong>de</strong> Trabajo <strong>en</strong> BiomarcadoresSEOM-SEAP son R. Colomer, P. García-Alfonso,P. Garrido, A. Ariza, E. <strong>de</strong> Á<strong>la</strong>va y J. Pa<strong>la</strong>cios.Bibliografía1. Jemal A, Bray F, C<strong>en</strong>ter MM, Fer<strong>la</strong>y J, Ward E, Forman D. Globalcancer statistics. CA Cancer J Clin. 2011;61:69 -90.2. Pao W, Girard N. New driver mutations in non-small-c<strong>el</strong>l lungcancer. Lancet Oncol. 2011;12:175 -80.3. Lynch TJ, B<strong>el</strong>l DW, Sor<strong>de</strong>l<strong>la</strong> R, Gurubhagavatu<strong>la</strong> S, Okimoto RA,Brannigan BW, et al. Activating mutations in the epi<strong>de</strong>rmalgrowth factor receptor un<strong>de</strong>rlying responsiv<strong>en</strong>ess of non-smallc<strong>el</strong>llung cancer to gefitinib. N Engl J Med. 2004;350:2129 -39.4. Paez JG, Janne PA, Lee JC, Tracy S, Greulich H, Gabri<strong>el</strong> S,et al. EGFR mutations in lung cancer: Corre<strong>la</strong>tion with clinicalresponse to gefitinib therapy. Sci<strong>en</strong>ce. 2004;304:1497 -500.5. Ros<strong>el</strong>l R, Moran T, Queralt C, Porta R, Car<strong>de</strong>nal F, Camps C, et al.Scre<strong>en</strong>ing for epi<strong>de</strong>rmal growth factor receptor mutations inlung cancer. N Engl J Med. 2009;361:958 -67.6. Mok TS, Wu YL, Thongprasert S, Yang CH, Chu DT, Saijo N,et al. Gefitinib or carbop<strong>la</strong>tin-paclitax<strong>el</strong> in pulmonary a<strong>de</strong>nocarcinoma.N Engl J Med. 2009;361:947 -57.7. Lee JS, Park K, Kim SW, Lee DH, Kim HT, Han JY. A randomizedphase III study of gefitinib (IRESSA TM ) versus standard chemotherapy(gemcitabine plus cisp<strong>la</strong>tin) as a first-line treatm<strong>en</strong>t for

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!