EN ATTENDANT LES BARBARES Constantin ... - Communautique

ςυςτόματοσ ωσ παρϋμβαςησ ενϐσ υποκειμϋνου (Morin 1977:142-144). Μύα ςκϋψη που
επύςησ δεν εύναι αυτονϐητη ςτη ςημερινό θεωρύα, αν ςκεφτοϑμε ϐτι υπϊρχουν
αξιϐλογεσ τϊςεισ πλόρουσ διαχωριςμοϑ ςυςτόματοσ και ανθρώπινου υποκειμϋνου -
ϐπωσ για παρϊδειγμα ο ςημαντικϐσ γερμανϐσ κοινωνιολϐγοσ Ν. Λοϑμαν, ο οπούοσ θϋλει
να διαχωρύςει ςε ριζικϐ βαθμϐ τον ϊνθρωπο απϐ το κοινωνικϐ ςϑςτημα και να τον
εξορύςει κατϊ κϊποιο τρϐπο ςτο περιβϊλλον του κοινωνικοϑ ςυςτόματοσ ωσ μη μετϋχον
ς’ αυτϐ (Luhmann 1984: 288). Η αντύθεςη του Μορϋν ςε μύα τϋτοια τϊςη εύναι
αξιοςημεύωτη, ϐχι απλϊ διϐτι αναγνωρύζει μια αλληλεπύδραςη μεταξϑ των δϑο, αλλϊ και
γιατύ διατηρεύ μια διϊςταςη υποκειμενικόσ πρϊξισ (praxis) (Morin 1977:157-160) -μ’
ϐλο το φιλοςοφικϐ βϊροσ που ενϋχει αυτό η ϋννοια- ςτην περύπτωςη του ανθρώπου
απϋναντι ςτο κοινωνικϐ ςϑςτημα. Δεν θα αρκοϑςε να ποϑμε ϐτι ο Μορϋν επαναφϋρει
τον ανθρωπιςμϐ, αφοϑ ςτα κεύμενα του μποροϑμε να βροϑμε ςημεύα ιςχυρόσ κριτικόσ
ςτον ανθρωπιςμϐ, και ειδικϊ τησ εκδοχόσ του ψευδο-καθολικευτικοϑ δυτικοϑ
ανθρωπιςμοϑ, ο οπούοσ χαρακτηρύζεται οϑτε λύγο οϑτε πολϑ ωσ «μυθολογύα» του
μεγϊλου δυτικοϑ παραδεύγματοσ (paradigme) (Morin 2004:341 και Morin 1990:112-
115). Αυτϐ που αναγνωρύζεται εύναι αυτό η διϊςταςη τησ πρϊξισ που δύνει ς’αυτοϑσ
τουσ αλληλεξαρτώμενουσ βρϐχουσ μια δυνατϐτητα δημιουργικού μεταςχηματιςμού. Δεν
εύναι τυχαύο ϐτι μύα βαςικό αφετηρύα του Μορϋν ς’ αυτϐ το ςημεύο εύναι η ςκϋψη του
νεαροϑ Μαρξ ςτα χειρϐγραφα του 44 (Morin 1977: 286), ϐχι μϐνο για τον ανθρωπιςμϐ
του, αλλϊ και για τη ςημαντικϐτατη, ϐπωσ αναφϋρει, ςϑλληψό του περύ τησ αυτόπαραγωγόσ
του ανθρώπου (Marx 2007: 190). Μια εξαιρετικό διατϑπωςη αφοϑ
υπονοεύται ς’αυτό η ϋννοια τησ αναδρομικόσ αυτϐ-παραγωγόσ (auto-production
recursive). Αν κϊτι ϋλειπε ςτο νεαρϐ Μαρξ για να αναπτϑξει περαιτϋρω αυτό τη ςκϋψη,
ύςωσ και λϐγω τησ τϐτε αντι-εγελιανόσ ςτϊςησ του, όταν η ϋννοια του ςυςτόματοσ ςτην
οπούα περνϊμε αμϋςωσ τώρα.
Απϐ το ανοικτϐ ςϑςτημα ςτη δημιουργικό πολυπλοκϐτητα
3) Σην περύοδο ςτην οπούα γύνεται η παρϋμβαςη του Μορϋν ςχετικϊ με την ϋννοια του
ςυςτόματοσ, η εικϐνα που κυριαρχεύ εύναι μύα διευρυμϋνη εκδοχό τησ κυβερνητικόσ,
ϐπου το βαςικϐ μοντϋλο εύναι αυτϐ του ανοικτοϑ ςυςτόματοσ 1 , του ςυςτόματοσ που
λαμβϊνει ςυγκεκριμϋνεσ ειςροϋσ και πραγματοποιεύ εκροϋσ προσ το περιβϊλλον του.
Απϋναντι ς’αυτό την τϊςη ο Μορϋν ςημειώνει το πλεονϋκτημα τησ κυβερνητικόσ ωσ
ςκϋψησ που κατϋςτηςε περιςςϐτερο πολϑπλοκο το εννοιολογικϐ οπλοςτϊςιο που
διαθϋτουμε και για την αντικατϊςταςη τησ θεμελιοκρατικόσ αντύληψησ με μύα
οργανωςιακό αντύληψη ςυγκρϐτηςησ του αντικειμϋνου (Morin 1977: 249). Σαυτϐχρονα
ϐμωσ διαφοροποιεύται ϋντονα απ’ αυτϐ το μοντϋλο του input-output ανοικτϐ
ςυςτόματοσ. Αυτϐ μπορεύ να ανταποκρύνεται μϐνο ςτην περιοριςμϋνη και απλοώκό
μορφό των τεχνητών (artificiels) μηχανιςμών και δεν μπορεύ να καλϑψει τισ
περιςςϐτερο πολϑπλοκεσ αυτοαναφορικϋσ μορφϋσ, φυςικών και ανθρωπολογικοκοινωνικών
ςυςτημϊτων (Morin 1977: 200). Σο γενικευμϋνο μοντϋλο ανοικτοϑκλειςτοϑ
ςυςτόματοσ διαχωρύζει φορμαλιςτικϊ το ςϑςτημα απϐ το περιβϊλλον του και
μ’ αυτϐ τον τρϐπο το απονεκρώνει (Morin 1977: 251). Η κριτικό του Μορϋν τονύζει την
εξϊλειψη των οντολογικών υπαρκτικών ςτοιχεύων που εμπεριϋχονται ςε μύα τϋτοια
ςχϋςη ςυςτόματοσ-περιβϊλλοντοσ. Θα λϋγαμε ϐτι αυτϐ που ενδιαφϋρει τον Μορϋν εύναι
η ςϑλληψη τησ ςχϋςησ ςυςτόματοσ-περιβϊλλοντοσ ωσ μύα διαφοροποιημϋνη οργϊνωςη
1 Γηα ηελ ηάζε πξνο ην αλνηθηό ζύζηεκα από ηε δεθαεηία ηνπ 60, Κνλδύιεο 2007:27-34
438