Goizeko 06:30eko mezara lehenago, atoan, txolakaz-<strong>eta</strong>, zuziakaz. Orduan ez egoan suaren bildurrik be, pinudirik be ez zan egon-<strong>eta</strong>. Goizean kanpak diranean errezau. Iluntzeko abemari<strong>eta</strong>ko<strong>eta</strong>n be bai, halan dala-<strong>eta</strong>. Inor hilten zanean, gero gaubelan errez<strong>eta</strong>n zan errosarioa. Eta orduan latinik jakin barik kirie elison<strong>eta</strong>n-<strong>eta</strong> esan por esan. Eskola bidez hartu duten hezkuntzak zerikusi gutxi du Arri<strong>eta</strong>ko kulturaz. Areago, sinetsirik daude eurek bizitzan ikasia ezereza dela, ez<strong>jakituria</strong> dela. Halaxe irakatsi diete eskolan zein elizan, <strong>eta</strong> halaxe mintzatu izan dira herritik sorturiko kulturadun pertsona ezagunak ere. Edozein modutan, diktadura garaiko irakaskuntza hark eragin aipagarria –modu ilustratiboan bada ere- izan du gure lekukoen artean, urratsez urrats, gertaeraz gertaera jarrai diezaiokete adin hartako irakaste moduari-<strong>eta</strong>. Historiaz itauntzen badugu, dakitena, <strong>joan</strong>eko denbor<strong>eta</strong>ko hausnark<strong>eta</strong> pertsonalak <strong>eta</strong> gerrate gordinak nahiz erlijioak emana da. Finean <strong>eta</strong> buruan, oin birekin dabilen kulturaren <strong>izaera</strong> aurkitzen dugu Arri<strong>eta</strong>n ere, alegia, kristautasunaren bidez datorkigun kultura grekoa, batetik; geure herrian sorturikoa, bestetik. Esaterako, Errezua solo<strong>eta</strong>n lehen egiten zan. Hamabi<strong>eta</strong>n be lehenago ganaduekin ibilita, zaharrak txapela kendu <strong>eta</strong> errez<strong>eta</strong>n, hamabiak joten ebenean be. Kasu hon<strong>eta</strong>n -txapela errezu orduan kentzekoa- geure egin dugun ohiturak, “Cristau Icasbidea”n du jatorria: I. Cer atera bihar dogu iracurte on<strong>eta</strong>tic? E. Euqui amodio andi, ta bero bat Jesu Cristori aimbesteraño gueu maitetu gaitubalaco. 2. Chapela erantzi jesusen edo Mariaren icena aitatuten dan bakotxian. 19 Gauza bera jakintza arlo askotarako erabiltzen zen historiako ulerkera dela-<strong>eta</strong>: - “I. Noz aguertu zan Mundura Jesu Christo? - Munduba eguin zanetic lau milla urteren buruban gueienac dinuenez gaurco egunian”. 20 Gerratea euren intramundutik begiraturik kontatzen dute, makroikuspegia inori lagata. Euren gogoa errealitate zehatza, bizipen pertsonal<strong>eta</strong>koa adieraztea da. Nahiz <strong>eta</strong> abstrakziorako gaitasun zorrotza ere bikain erakutsi: Hau dominau dauana gehienean, erlijinoa, aberatsa <strong>eta</strong> militarra izan dira beti, <strong>eta</strong> aurrerantzean be bai. 19 Mogel, J.A. Cristaubaren icasbidea edo doctrina cristiania, Euskaltzaindia, Bilbao, 1987, 132or. 20 Mogel, J.A. Cristaubaren icasbidia, op., cit., 112 or.. 16. Amaierako berbak Arri<strong>eta</strong>ko herriarena da Sollubeko gailurra, Magal<strong>eta</strong>ko baso berdeak abere edo egurra, Txiki handia turismo nahiz patatarako goi lurra, Amerikako artzain kontuak, labasua zein edurra, Entzule fina hartu “Goizeko Izarr<strong>eta</strong>n” poz agurra. 17. Bibliografia Altuna, P. <strong>eta</strong> beste. (1993): Euskal gramatika laburra: Perpaus bakuna, Euskaltzaindia, Bilbao. Amorrortu, E. (2003): Hizkuntza aldakortasuna <strong>eta</strong> identidadea, in Ahozkotasuna aztergai, VII. Jardunaldiak, <strong>Mendebalde</strong> Kultura Alkartea, Bilbao. Arana, A. (2008): Euskal mitologiaz. Jentilak <strong>eta</strong> kristauak. Elkar, Baiona. Arregi, J. (2004): Nazareteko Jesus, Zer gizaki? Zer Jainko?, Deustuko Unibertsitatea, Bilbao. Barandiaran, J. M. (1960): El mundo en la mente popular vasca, vol. 1, Colección Auñamendi, San Sebastian. Baraiazarra, L. (2.000): Jon Lopategi, bertsozko mezularia, Bertsolari liburuak, Andoain. Gaminde, I. (2007): Bizkaian zehar Euskararen ikuspegi orokorra, Izaro Bilduma, <strong>Mendebalde</strong> Kultura Alkartea, Bilbao. Kaltzakorta, J. (2004): Euskaldun zaharren gorantzan berbatxo bi, in Egokitasuna hizkuntzaren erabileran, VIII. Jardunaldiak, <strong>Mendebalde</strong> Kultura Alkartea, Bilbao. Lekuona, J.M. (1982): Ahozko euskal literatura. Erein. Donostia. Mitxelena, K. (1970): Estudio sobre las fuentes del diccionario de Azkue, Centro de estudios historicos de Vizcaya, RSVAP, Bilbao. Mitxelena, K. (1974): Fontes linguae vasconum. Zenbaki berezia. Pamplona, 16, zenb. Enero-Abril. Mogel, J. A. (1987): Cristauaren icasbidea edo doctrina cristiania. Euskaltzaindia. Bilbao. Raguer, H. (2006): Aita Patxi Prisionero con los gudaris, Claret editorial, Barcelona. Salaburu, P. (2005): Baztango mintzoa: gramatika <strong>eta</strong> hiztegia, Mendaur bilduma, Nafarroako Gobernua <strong>eta</strong> Euskaltzaindia, Iruñea. Ugalde, M. (1974): Hablando con los vascos, Editorial Ariel, Barcelona. Villasante, L. (1987): Cristaubaren icasbidea edo doctrina cristiania, J. A. Mogel <strong>eta</strong> Urkizarena, Euskaltzaindia, Bilbao. © <strong>Mendebalde</strong> Kultura Alkartea, 2008 67
Zarate, M. (1977): Euskal literatura, azterbideak, azterk<strong>eta</strong>k, aztergaiak. Leopoldo Zugaza. Durango. © <strong>Mendebalde</strong> Kultura Alkartea, 2008 68
Change language