03.06.2013 Views

istoria - Ganatleba

istoria - Ganatleba

istoria - Ganatleba

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>istoria</strong><br />

nodar asaTiani, qeTevan januaSvili, nino kvitaiSvili<br />

istoriis saxelmZRvanelo meSvideklaselTaTvis<br />

7


I<br />

Tavi<br />

II<br />

Tavi<br />

III<br />

Tavi<br />

Sinaarsi<br />

dro da sivrce<br />

1. istoriuli dro<br />

6<br />

2. dro da kalendari<br />

8<br />

Semajamebeli SekiTxvebi<br />

13<br />

garemo da ekonomika<br />

1. pirvelyofili sazogadoeba<br />

16<br />

2. preistoriuli adamianis sulieri samyaro<br />

22<br />

3. soflis meurneoba, ojaxuri mrewveloba, vaWroba da xelosnoba 24<br />

4. amqrebi, manufaqtura da mrewveloba<br />

30<br />

5. transporti da kavSirgabmuloba<br />

34<br />

Semajamebeli SekiTxvebi<br />

39<br />

saxelmwifo da mmarTveloba<br />

1. ra aris saxelmwifo<br />

42<br />

2. jogidan saxelmwifomde<br />

44<br />

3. uZvelesi civilizaciebi<br />

46<br />

4. qalaqebi Zvel saqarTveloSi<br />

48<br />

5. berZnuli polisebi da maTi mmarTveloba<br />

50<br />

6. perikles xana<br />

55<br />

7. sparta<br />

58<br />

8. aleqsandre makedoneli<br />

60<br />

9. saxelmwifo mmarTveloba antikuri periodis saqarTveloSi 64<br />

10. romis respublika<br />

68<br />

11. romis imperia<br />

72<br />

12. romi da garesamyaro<br />

75<br />

13. bizantia<br />

80<br />

14. arabebi<br />

84<br />

15. XII-XIII saukuneebis saqarTvelos saxelmwifo mmarTveloba 88<br />

16. monRolTa imperia<br />

91<br />

17. inglisi – qartiidan parlamentamde<br />

95<br />

18. petre I-is ruseTi<br />

98<br />

19.<br />

absoluturi monarqia safrageTSi lui XIV-is<br />

dros Semajamebeli SekiTxvebi<br />

102<br />

axali drois mmarTveloba<br />

1. axali drois axali idebi<br />

108<br />

2. safrangeTis respublika<br />

112<br />

3. XIX saukunis ruseTi<br />

115<br />

4. 1918-1921 wlebis saqarTvelo<br />

120<br />

5. faSisturi germania<br />

125<br />

6. sabWoTa kavSiri<br />

130<br />

7. amerikis SeerTebuli Statebi guSin da dRes<br />

133<br />

8. Tanamedrove irani<br />

138<br />

9. socialisturi CineTi<br />

142<br />

Semajamebeli SekiTxvebi<br />

145<br />

kultura da religia<br />

1. religiis adreuli formebi<br />

148<br />

2. qarTuli warmarTuli panTeoni<br />

151<br />

3. aRmosavluri religiebi<br />

154<br />

4. iudaizmi<br />

157<br />

5. qristianoba<br />

160<br />

6. qristianoba saqarTveloSi<br />

163<br />

7. islami<br />

167<br />

8. religiuri mravalferovneba saqarTveloSi<br />

170<br />

Semajamebeli SekiTxvebi<br />

176<br />

IV<br />

Tavi<br />

VTavi


I Tavi<br />

dro da sivrce<br />

u ra aris istoriuli dro;<br />

Seityob: SeZleb:<br />

u welTaRricxvis rogori sistemebi<br />

arsebobs;<br />

u ramdeni da ra tipis kalendari arsebobs<br />

msoflioSi uZvelesi droidan dRemde;<br />

u ra mniSvneloba aqvs drosa da sivrces<br />

istoriuli movlenebis ganviTarebisa da<br />

civilizaciebis istoriisaTvis.<br />

u istoriuli movlenebis qronologiuri<br />

TanmimdevrobiYT gadmocemas;<br />

u drois erTeulebis (weli, aTwleuli,<br />

saukune, aTaswleuli) Sefardebas;<br />

u drois xazze istoriuli movlenebis<br />

aRniSvnas;<br />

u ama Tu im TariRis aTaswleulisa da<br />

saukunisaTvis mikuTvnebas;<br />

u welTaRricxvisa da kalendris sxvadasxva<br />

sistemaSi orientacias;<br />

u sxvadasxva drosa da sivrceSi<br />

ganviTarebuli movlenebis erTmaneTTan<br />

dakavSirebas.<br />

4 5


Tavi<br />

6<br />

dro da sivrce I<br />

es<br />

sainteresoa<br />

leqsikoni<br />

1. 1. istoriuli dro<br />

<strong>istoria</strong> – mecniereba, romelic gardasul (warsulis) movlenebs swavlobs maT<br />

ganviTarebaSi.<br />

periodizacia – sazogadoebis ganviTarebis procesis periodebad dayofa<br />

qronologia – istoriuli movlenebis Tanmimdevroba droSi<br />

kacobriobis <strong>istoria</strong> civilizaciaTa <strong>istoria</strong>a. Cven irgvliv arsebuli samyaro<br />

cvalebadia. icvleba yvelaferi, saukuneebis ganmavlobaSi erTmaneTs cvlidnen<br />

civilizaciebic. isini iqmnebodnen, viTardebodnen da wyvetdnen TavianT arsebobas.<br />

es procesi mimdinareobda garkveul drosa da gansazRvrul sivrceSi.<br />

martivad rom vTqvaT, dro moicavs sam periods: warsuls, awmyosa da momavals.<br />

yvela periods aqvs Tavisi qronologiuri, sivrciTi CarCo. ganasxvaveben astronomiul,<br />

geologiur, arqeologiur da istoriul dros.<br />

u 1469 wels kardinal nikolaus kuzanelis panaSvidze episkopos jovani andrias<br />

uTqvams, gardacvlilma SesaniSnavad icoda Zveli, Sua da axali saukuneebis<br />

<strong>istoria</strong>o. aseT ucnaur viTarebaSi warmoqmnila istoriis periodizaciis<br />

yvelaze popularuli sistemis idea.<br />

istoriul dros, ZiriTadad, vyofT Zvel, Sua, axal da uaxles periodebad, magram<br />

rogori sistemiTac unda daiyos <strong>istoria</strong>, is mainc mTliania da kacobriobis<br />

gamocdilebis, civilizaciaTa cvlis erTian suraTs qmnis.<br />

msoflio istoriis, yvela saxelmwifos saintereso siuJetis erT wignSi moqceva<br />

SeuZlebelia. amitom, roca waikiTxav Zveli berZnebisa da maTi kulturis Sesaxeb,<br />

unda gaxsovdes, rom msgavsi movlenebi SesaZloa mimdinareobda babilonSi an CineTSi<br />

sruliad sxva drosa da sivrceSi.<br />

civilizaciebi viTardeboda sxvadasxva kontinentze, maT qmnidnen sxvadasxva<br />

rasis, religiis, erovnebis xalxebi.<br />

msoflio <strong>istoria</strong>Si arsebobda araerTi civilizacia: Sumeruli, egvipturi,<br />

asurul-babilonur-finikiuri, semituri, Cinuri, induri, iranuli,<br />

ebrauli, berZnuli, romauli, arabuli, germanul-romanuli anu<br />

evropuli (maT Soris aRsaniSnavia qarTulic). arsebobda<br />

sxva oric: meqsikuri da perus, magram isini arsebobis<br />

adreul etapzeve Zaladobis gziT daiRupnen.<br />

saqarTvelos teritoriaze (TrialeTis<br />

nakrZalSi) aRmoCenili, qr. S.-mde XXsaukuniT<br />

daTariRebuli es Tasi Semkulia rogorc<br />

adgilobrivi, ise Soreuli qveynebidan<br />

Camotanili naxevradZvirfasi TvlebiT.<br />

f<br />

samajuri asureTis imperiidan<br />

wyaro 1<br />

es xari babilonSi,<br />

iSTaris karibWeze<br />

iyo gamosaxuli.<br />

tutanxamonis saxis niRabi<br />

laTinurad CIVILIS niSnavs samoqalaqos,<br />

saxelmwifoebrivs. filosofosebi<br />

am cnebas ganmartaven, rogorc<br />

sazogadoebis materialuri da sulieri<br />

miRwevebis erTobliobas. antikur<br />

epoqasa da Sua saukuneebSi am sityvas,<br />

rogorc veluris sawinaaRmdegos,<br />

ise iyenebdnen. cneba civilizacia<br />

istorikosTa leqsikonSi XVIII saukunidan<br />

damkvidrda. Tanamedrove TvalsazrisiT,<br />

msoflio civilizacia aris kacobriobis,<br />

sazogadoebis miRwevaTa erToblioba<br />

materialuri da sulieri kulturis<br />

sferoSi.<br />

Tixis (terakotis)<br />

meomrebi, CineTi<br />

sparsuli<br />

masiuri oqros<br />

samajuri<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

rogor gesmis: erTmaneTis msgavsi movlenebi SesaZloa ganviTardes sxvadasxva<br />

drosa da sxvadasxva sivrceSi?<br />

ra gansxvavebaa istoriul, geologiur, astronomiul da arqeologiur droebs<br />

Soris? Seqmeni cxrili da Seavse Sesabamisi maxasiaTeblebiT.<br />

wyaro 1-is mixedviT Seecade daasabuTo mosazreba, rom msoflio civilizacia<br />

aris kacobriobis, sazogadoebis miRwevaTa erToblioba materialuri da<br />

sulieri kulturis sferoSi.<br />

rogor fiqrob, mosalodnelia Tu ara axali civilizaciebis warmoqmnaganviTareba<br />

momavalSi? Seecade daasabuTo mosazreba.<br />

7


Tavi<br />

8<br />

dro da sivrce I<br />

es<br />

sainteresoa<br />

leqsikoni<br />

1. 2. dro da kalendari<br />

buda – (`gamoRviZebuli~, `gasxivosnebuli~); budisturi religiis fuZemdebeli<br />

era – laTinuri sityvaa da niSnavs `sawyiss~; saidanac iTvleba welTaRricxva<br />

muhamedi – muslimTa winaswarmetyveli, islamis fuZemdebeli<br />

qoronikoni – berZnuli sityvaa, niSnavs `welTaRricxvas~, Seadgens 532-wlian cikls.<br />

xana – drois monakveTi, romelic asocirdeba raime mdgomareobasTan an<br />

pirovnebasTan. mag.: qvis xana, Tamaris xana<br />

qronologia – istoriis damxmare dargi, romelic swavlobs faqtebisa da movlenebis<br />

daTariRebas.<br />

dro, era da pirveli kalendari<br />

dro da sivrce ganuyofelia da erTmaneTTan mWidrodaa dakavSirebuli. samyaroSi<br />

yvelaferi mudmivad xdeboda, xdeba da moxdeba. dro arasdros Cerdeba.<br />

u drois aRricxvis erTeulia:<br />

1 wuTi – 60 wami<br />

1 saaTi – 60 wuTi<br />

1 dRe – 24 saaTi<br />

1 kvira – 7 dRe<br />

1 Tve – 30-31 dRe (gamonaklisia Tebervali, 28 an 29 dRe)<br />

1 weliwadi – moicavs 365 dRes, 5 saaTs, 48 wuTs da 46 wams<br />

(yovel meoTxe wels weliwads emateba erTi dRe)<br />

1 saukune – 100 weli<br />

1 aTaswleuli anu mileniumi – 10 saukune, anu 1000 weli<br />

warsuli movlenebis Txrobisas yovelTvis veyrdnobiT qronologias. faqtebis<br />

daTariReba saSualebas gvaZlevs, movlenebi im TanmimdevrobiT SeviswavloT,<br />

rogorc isini ganviTardnen.<br />

welTaRricxvis mixedviT, msoflio <strong>istoria</strong> or nawilad iyofa. qristes Sobamde<br />

anu Zveli welTaRricxviT momxdar <strong>istoria</strong>d da qristes Sobidan anu axali wel-<br />

TaRricxviT ganviTarebul ambebad. istoriul literaturaSi xSirad SevxvdebiT<br />

terminebs: qristes Sobamde (SemoklebiT qr. S.-mde), es igivea, rac Zveli welTa-<br />

RricxviT (SemoklebiT Zv.w.-iT); gvxvdeba termini qristes Sobidan (SemoklebiT<br />

qr. S.-dan) anu axali welTaRricxviT (SemoklebiT ax. w.-iT).<br />

qr. S.-mde qristes dabadeba qristeSobidan<br />

II saukune I saukune I saukune II saukune III saukune<br />

qristianuli welTaRricxvis safuZvelia qristes dabadeba. qristes dabadebamde<br />

wlebi da saukuneebi klebiT midis, anu qristes dabadebamde periodis movlenebis<br />

swavlisas unda gvaxsovdes: jer iqneba V saukune, Semdeg – IV, III, II da I saukune.<br />

asevea wlebic: 123, 122 da a. S.<br />

qristes Sobidan ki wlebisa da saukuneebis aTvlas matebiT viwyebT.<br />

mag.: 1, 2, 3, 4 ... wlebi, XV, XVI, XVII ... XXI saukune. ase daTariReba gvexmareba, gavigoT,<br />

ramdeni weli gavida qristes dabadebidan.<br />

f<br />

f<br />

u aleqsandre makedoneli qristes dabadebamde moRvaweobda. igi daibada qr. S.mde<br />

anu qr. S.-mde-is 356 wels da gardaicvala qr. S.-mde anu Zv. w-is 323 wels,<br />

nabuqodonosoris sasaxleSi. aleqsandre makedoneli cxovrobda qr. S.-mde IV<br />

saukuneSi.<br />

u daviT IV aRmaSenebeli daibada qr. S.-dan anu ax. w.-iT 1073 wels, gaimarjva<br />

didgorSi qr. S.-dan 1121 wels, xolo gardaicvala qr. S.-dan 1125 wels. daviT<br />

aRmaSenebli cxovrobda qr. S.-dan XI-XII saukuneebSi.<br />

daalage rubrikaSi `es sainteresoa~ dasaxelebuli TariRebi drois xazze.<br />

Seni azriT, ratom aris miRebuli drois aTvla qristes dabadebidan?<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

era<br />

qristianuli welTaRricxva Semoitana romaelma berma dionise mcirem, romelmac<br />

gansazRvra qristes dabadebis TariRi. saqarTveloSi qristianuli era VIII<br />

saukunidan Cndeba.<br />

qristianuli eris garda dRes msoflioSi moqmedebs: islamuri era da budisturi<br />

era. islamuri eris sawyis etapad miCneulia muhamedis meqadan medinaSi gadasvlis<br />

TariRi anu hijra (qr. S.-dan 622 wlis 15 ivlisi – qristianuli welTaRricxviT),<br />

xolo budisturi era saTaves iRebs budas gardacvalebidan (qr. S.-mde 544 wlidan<br />

– qristianuli welTaRricxviT).<br />

saaTi<br />

dRes Zneli warmosadgenia adamiani an ojaxi saaTis gareSe. Senc zustad ici,<br />

romel saaTze unda mixvide skolaSi, ramdeni wuTi grZeldeba gakveTili, romel<br />

saaTze unda dabrunde Sin da a. S.<br />

Zvel droSi ki adamiani zustad ver gansazRvravda dros, amitom saqmianobas<br />

iwyebda gaTenebisas da asrulebda daRamebisas.<br />

adamiani Zvel droSi dRe-Rames yofda monakveTebad – ganTiadi, dila, SuadRe,<br />

saRamo, Rame.<br />

dRe-Rame saaTebad (20 nawilad) pirvelad Zvelma egviptelebma dayves. isini mzis<br />

saaTis meSveobiT axdendnen drois gansazRvras. zamTarSi dRe moklea, zafxulSi<br />

ki grZeli. Sesabamisad, egviptelTa saaTebis xangrZlivobac gansxvavdeboda.<br />

SedarebiT srulyofili iyo dRis saaTebad danawilebis romaelTa mier Seqmnili<br />

es<br />

sainteresoa<br />

9


Tavi<br />

10<br />

dro da sivrce I<br />

Seadgine dRis grafiki, romelSic dagegmav yvela saaTs da mis Sesabamis<br />

saqmianobas dRis ganmavlobaSi.<br />

actekuri kalendari<br />

sistema. dRe-Ramis 24 saaTad dayofa sayovelTaod<br />

swored romidan gavrcelda. romaelebma dRe 4 nawilad<br />

dayves, TiToeulSi sami saaTi iyo.<br />

Tumca, dRis 24-saaTiani romauli danawileba gansxvavdeboda<br />

dRevandelisgan. romaelebi dRe-Rames 12-12<br />

saaTad ki hyofdnen, magram am sistemasac, egvipturis<br />

msgavsad, erTi xarvezi hqonda: weliwadis sxvadasxva<br />

dros saaTis xangrZlivoba ar iyo erTiani (zafxulSi<br />

gacilebiT `grZeli~ 1 saaTi gamodioda, vidre zamTar-<br />

Si).<br />

didi xnis ganmavlobaSi iyo gabatonebuli drois<br />

gamoTvlis romauli wesi, magram meqanikuri saaTis<br />

SemoRebam drois aRricxvis sistema Secvala.<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

kalendris <strong>istoria</strong><br />

drois aRricxvis sistemas kalendari ewodeba. kalendarSi<br />

erT mTlianobaSia warmodgenili dReebi, kvirebi,<br />

Tveebi, wlebi, saukuneebi.<br />

uZveles dros sxvadasxva xalxs welTaRricxvis gansxvavebuli<br />

sistema da kalendari hqonda. mag.: Zvel egvipteSi<br />

axali welTaRricxva nilosis adidebiT an faraonis<br />

gamefebiT iwyeboda, Zvel CineTSi dros mefeTa dinastiebis<br />

cvlis mixedviT aRricxavdnen. Zveli kalendrebidan<br />

cnobilia: Sumeruli, babilonuri, induri, Zveli<br />

ebrauli, actekuri da a. S. zogi kalendari werilobiT<br />

wyaroebSia daculi, zogi – zepirsityvierebaSi.<br />

jer kidev pirvelyofil adamians gauCnda survili, droSi Tanmimdevrulad<br />

daelagebina mis cxovrebaSi momxdari faqtebi. ase gaCnda primitiuli kalendari,<br />

romliTac igi gansazRvravda weliwadis droebs miwis samuSaoebisaTvis, xvna-TesvisTvis,<br />

mosavlis aRebisTvis da a. S.<br />

egviptelTa kalendari<br />

pirveli srulyofili kalendari Zvelma egviptelebma<br />

Seqmnes. egviptelebma ciur sxeulebze, mzeze da varskvlavebze<br />

dakvirvebiT daadgines, rom yovel zafxuls<br />

nilosis adideba emTxveoda caze yvelaze kaSkaSa varskvlavis<br />

– siriusis gamoCenas.<br />

egvipturi kalendari<br />

yovel zafxuls egvipteSi nilosis adideba ramdenime Tves grZeldeboda da<br />

mdinare aremares faravda. Semdeg wyali iklebda da kvlav kalapots ubrundeboda.<br />

mdinarisgan datovebuli Slami miwas anayofierebda, ris Semdegac iwyeboda<br />

sasoflo samuSaoebi. egviptelebis mierve Seiqmna pirveli mzis kalendari. masSi<br />

Sedioda 360 dRe, romelic iyofoda sam nawilad anu sezonad. mogvianebiT egviptelebmave<br />

SemoiRes TormetTviani kalendari.<br />

riT iyo mniSvnelovani egviptelTaTvis nilosis adideba?<br />

rogor fiqrob, riT aris saintereso da mniSvnelovani Zveli kalendrebis<br />

kvleva-Seswavla?<br />

iuliusis kalendari<br />

dRevandel kalendars safuZvlad udevs qr.<br />

S.-mde 46 wels iulius keisris brZanebiT aleqsandrieli<br />

mecnieris – sosigenes mier Seqmnili<br />

kalendari. sosigenem gaiTvaliswina egviptelTa<br />

gamocdileba da 365 dRe dayo 12 Tved.<br />

misive gamoTvliT, weliwadi moicavs 365 dRes,<br />

5 saaTs, 48 wuTs da 46 wams. iuliusis kalendari<br />

iTvaliswinebs yovel meoTxe wels erTi dRis damatebas.<br />

amdenad, is weli 366 dRiania. es sistema<br />

dRemdea SemorCenili.<br />

romis papi grigori XIII<br />

iulius keisris qandakeba<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

grigorianuli kalendari<br />

grigorianuli kalendari msoflios<br />

uaxlesi kalendaria, romliTac Cveni planetis<br />

mosaxleobis udidesi nawili sargeblobs,<br />

miuxedavad gansxvavebuli religiuri<br />

mrwamsisa da Sexedulebisa. kalendars `grigorianuli~<br />

ewoda romis papis grigol XIII-is<br />

pativsacemad.<br />

iuliusis kalendriT weliwadis bunebrivi<br />

xangrZlivoba ramdenime wamiT meti iyo.<br />

128 wels am cdomilebam 1 dRe Seadgina, XVI<br />

saukuneSi ki – 10 dRe. amis gamo romis papma<br />

grigol XIII-m gadawyvita gamoesworebina es<br />

Secdoma da kalendris reforma gaatara.<br />

11


Tavi<br />

12<br />

dro da sivrce I<br />

es<br />

sainteresoa<br />

romis papis brZanebiT 1582 wlis 5 oqtomberi gamocxadda<br />

15 oqtombrad, riTac kalendars dakarguli<br />

10 dRe miemata. Tavidan aseTi cvlileba yvelam<br />

rodi gaiazra.<br />

saqarTveloSi grigorianuli kalendari 1918<br />

wels SemoiRes.<br />

grigorianuli kalendari<br />

noemberi<br />

orS 5 12 19 26<br />

samS 6 13 20 27<br />

oTx 7 14 21 28<br />

xuT 1 8 15 22 29<br />

par 2 9 16 23 30<br />

Sab 3 10 17 24<br />

kv 4 11 18 25<br />

pirobiTi aRniSvnebi<br />

marxvis dRe<br />

xsnili (msgefsi)<br />

yvelieri<br />

dResaswaulebi<br />

1 - 99<br />

100 - 199<br />

200 - 299<br />

300 - 399<br />

400 - 499<br />

500 - 599<br />

600 -` 699<br />

700 - 799<br />

800 - 899<br />

900 - 999<br />

1000 - 1099<br />

1100 - 1199<br />

1200 - 1299<br />

1300 - 1399<br />

1400 - 1499<br />

1500 - 1599<br />

1600 - 1699<br />

1700 - 1799<br />

1800 - 1899<br />

1900 - 1999<br />

2000 - 2099<br />

I saukune<br />

II saukune<br />

III saukune<br />

IV saukune<br />

V saukune<br />

VI saukune<br />

VII saukune<br />

VIII saukune<br />

IX saukune<br />

X saukune<br />

XI saukune<br />

XII saukune<br />

XIII saukune<br />

XIV saukune<br />

XV saukune<br />

XVI saukune<br />

XVII saukune<br />

XVIII saukune<br />

XIX saukune<br />

XX saukune<br />

XXI saukune<br />

u 1918 wels saqarTveloSi SemoiRes grigorianuli kalendari da 18 aprili<br />

gamocxadda 1 maisad. iuliusis kalendari saqarTveloSi dResac moqmedebs.<br />

qarTuli marTlmadidebluri eklesia iuliusis kalendriT xelmZRvanelobs,<br />

amitomac saqarTveloSi orjer aRiniSneba saeklesio dResaswaulebi da axali<br />

weli (1–14 ianvari). `ZveliT axali weli~ 14 ianvars dgeba.<br />

u qoronikoni, igive indiqtioni<br />

qoronikoni pirvelad gamoTvala mRvdelmonazonma dionisem 516 wels. misi<br />

yoveli cikli (moqceva) Seicavs 532 wels, rac mzis 28 moqcevis da mTvaris 19<br />

moqcevis wlebis namravliTaa miRebuli (28X19=532). qoronikonis sawyisia<br />

qristianul samyaroSi miRebuli samyaros Seqmnis TariRi – `dasabamiTgan<br />

5604 weli~. welTaRricxvis qoronikuli sistemiT sargeblobis mizani paseqis<br />

(aRdgomis) da moZravi dResaswaulebis winaswari gamoTvlaa. masSi wlis<br />

dasawyisad martia miRebuli. yovel axal moqcevaSi meordeba Tvisa da kviris<br />

dReebis Tanmimdevroba. mag. Tu 2004 wels aRdgoma Zveli stiliT 29 marts iyo,<br />

imave 29 marts aRdgoma yofila 1472 wels, 940 wels da 408 wels. qoronikoni<br />

saqarTveloSi pirvelad VIII saukuneSi gamoiyenes.<br />

ra gansxvavebaa iuliusisa da grigorianul kalendrebs Soris?<br />

ra mniSvneloba aqvs msoflioSi erTiani kalendris arsebobas?<br />

qoronikonis mixedviT gamoiangariSe, romeli moqcevaa dRes. mimdinare weli<br />

qoronikonis Sesabamisad daaTariRe.<br />

moamzade proeqti Temaze: `kalendari guSin da dRes~.<br />

romeli saukunea 1582 weli? 1918 weli? 2000 weli?<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

f<br />

Semajamebeli SekiTxvebi<br />

u rogor fiqrob, SeiZleba Tu ara erTi tipis movlenebi<br />

ganviTardes sxvadasxva droSi sxvadasxva saxelmwifoSi?<br />

u ra aris istoriuli dro da ra periodebad iyofa<br />

is?<br />

u ra mniSvneloba aqvs kalendars da ra iciT dReisaTvis<br />

msoflioSi miRebuli kalendris istoriidan?<br />

u aqvs Tu ara mniSvneloba istoriisaTvis istoriuli<br />

wyaroebis damuSavebisas dokumentebze miTiTebul<br />

dros? Ppasuxi daasabuTe.<br />

u daakvirdi civilizaciebis amsaxvel suraTebs (gv. 7),<br />

aRwere TiToeuli da ganalage drois xazze.<br />

sfinqsi, romelsac<br />

lomis tani da mefis<br />

Tavi aqvs, egvipteSi,<br />

xafras piramidis win<br />

zis da amomaval mzes<br />

gahyurebs.<br />

13


I I Tavi<br />

garemo da ekonomika<br />

Seityob: SeZleb:<br />

u rogor viTardeboda soflis meurneoba;<br />

u rogor viTardeboda vaWroba da<br />

komunikaciis saSualebebi;<br />

u rogor viTardeboda mrewveloba da ra<br />

mniSvneloba aqvs mas qveynis<br />

ekonomikisaTvis;<br />

u ra kavSiria soflis meurneobas, vaWrobasa<br />

da komunikaciis saSualebebs Soris.<br />

u ganasxvavo adamianTa saqmianoba sxvadasxva<br />

istoriis sxvadasxva periodSi, Seicno am<br />

saqmianobis gamomwvevi faqtorebi;<br />

u imsjelo soflis meurneobis ganviTarebis<br />

mniSvnelobaze;<br />

u imsjelo vaWrobisa da ekonomikis<br />

ganviTarebis garemofaqtorebze;<br />

u imsjelo mrewvelobis ganviTarebis<br />

rolze;<br />

u imsjelo transportisa da kavSirgabmulobis<br />

ganviTarebis mniSvnelobaze;<br />

u imsjelo samecniero-teqnikuri progresis<br />

mniSvnelobaze qveynis ganviTarebisTvis.<br />

14 15


I I Tavi<br />

garemo da ekonomika<br />

16<br />

leqsikoni<br />

2. 1. pirvelyofili sazogadoeba<br />

adaptacia – organizmis Segueba garemo pirobebTan arsebobis SesanarCuneblad<br />

identuri – msgavsi, erTnairi, igiveobrivi<br />

mesopotamia – berZnuli sityvaa da SuamdinareTs niSnavs. am uzarmazar, nayofier<br />

teritoriaze (dRevandeli erayi) iSva erT-erTi uZvelesi, Sumerebis civilizacia.<br />

primati – adamianis msgavsi maimuni da adamiani saerTo niSnebiT<br />

revolucia – Zirfesviani cvlileba, gadatrialeba teqnikis, xelovnebis dargSi,<br />

politikur wyobaSi<br />

homo ereqtusi – gamarTulad mosiarule adamiani<br />

homo sapiensi – gonieri adamiani<br />

homo habilisi – marjve adamiani<br />

sawyisi periodi<br />

pirvelyofili (anu <strong>istoria</strong>mdeli) sazogadoeba erT-erTi periodia kacobriobis<br />

<strong>istoria</strong>Si, romlis ganmavlobaSic man ganviTareba daiwyo.<br />

adamianis uZvelesi winapris gavrcelebis ruka<br />

adamianis uSualo winapari 2,5 milioni wlis winaT gaCnda afrikaSi. is mniSvnelovnad<br />

gansxvavdeboda am kontinentze ukve mcxovrebi sxva primatebisagan, maT<br />

Soris gamarTulad mosiarule maimunebisagan (avstralopioTekebisagan – 5-6 mln<br />

w.w.). adamianis winapari e. w. homo habilisi (2,1-1,8 mln ww.) fizikuradac didi iyo<br />

da tvinis agebulebac rTuli hqonda. rac yvelaze mTavaria, mas qvis iaraRis damzadebis<br />

unari Seswevda. adamianis winaparma, homo habilisma ori qvis dartymis<br />

Sedegad `damzadebuli~ wawvetebuli kaJis Tu kirqvis iaraRiT cxovelebze nadiroba<br />

daiwyo.<br />

qvis iaraRis gamoyenebidan iwyeba kacobriobis<br />

<strong>istoria</strong>Si yvelaze xangrZlivi<br />

periodi, qvis xana. igi sam periodad iyofa:<br />

paleoliTi (Zveli qvis xana)<br />

mezoliTi (Sua qvis xana)<br />

neoliTi (axali qvis xana)<br />

qvis xanas mosdevs: eneoliTi, anu spilenZ-qvis<br />

xana da brinjaos xana.<br />

qveda<br />

1800000 – 40-35<br />

aTasi weli<br />

paleoliTi<br />

zeda<br />

40-35 – 12-10<br />

aTasi weli<br />

qvis xana eneoliTi brinjaos xana<br />

mezoliTi<br />

12-10 aTasi –<br />

8-6 aTasi weli<br />

neoliTi<br />

8-6 aTasi –<br />

5 aTasi weli<br />

ratom ewoda kacobriobis istoriis sawyis etaps qvis xana?<br />

5 aTasi weli<br />

qr. S.-mde IV aTasw.<br />

II nax – I aTasw.<br />

dasawyisi<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

paleoliTi<br />

adamianis mier dedamiwis aTviseba paleoliTis xanaSi<br />

moxda. homo habilisis ganviTarebis Sedegad warmoiSva homo<br />

ereqtusi (1,8-600-700 aTasi weli), romelmac ukeTesi adaptacia<br />

moaxdina bunebasTan. man pirvelma gamoiyena cecxli<br />

da daxvewa qvis iaraRebi. am periodis adamianSi mcenareuli<br />

da qvewarmavlebi umTavres sakveb produqts warmoadgenda.<br />

nadirobam pirvelyofili adamianis gavrcelebis areali<br />

gaafarTova, daiwyo cxovelebTan erTad afrikis kontinentze<br />

gadaadgileba da sacxovreblad ukeTesi adgilis Zieba.<br />

adamianis uSualo winapari homo ereqtusze bevrad gvian, daaxloebiT 200-150<br />

aTasi wlis win Cndeba. mas homo sapienss, anu `gonier damians~ uwodeben. `gonieri<br />

adamianic~ afrikis mkvidria da isic mogvianebiT gavrcelda evraziis, amerikisa da<br />

avstraliis kontinentebze. is Tavisi aRnagobiTa da gonebrivi SesaZleblobebiT<br />

didad ar CamorCeboda Tanamedrove adamians. mogvianebiT homo sapiensi adamianTa<br />

sxvadasxva rasis saxiT ganviTarda.<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

ra gansxvaveba iyo homo ereqtussa da homo<br />

habiliss Soris?<br />

Seni azriT, ram ganapiroba pirvelyofil<br />

etapze nadirobis ganviTareba?<br />

rogor fiqrob, ra mniSvneloba hqonda<br />

adamianis mier cecxlis mopovebas?<br />

17


I I Tavi<br />

garemo da ekonomika<br />

es<br />

sainteresoa<br />

18<br />

wyaro 1<br />

`pirvelyofili adamianis meurneoba mTeli paleoliTis ganmavlobaSi<br />

SemgroveblobiTi xasiaTisa iyo. sazrdod agrovebdnen mwerebs, lokokinebs,<br />

mcenareTa nayofs, nadirobdnen cxovelebze. nadirobisTvis saWiro iaraRebs<br />

akeTebdnen xisagan, kaJis qvisgan da vulkanuri minisgan, romelsac obsidiansac<br />

uwodeben~.<br />

giorgi gobejiSvili<br />

qvis xelculi TandaTan umniSvnelovanes iaraRad iqca. mogvianebiT adamianma<br />

xisa da qvis kombinaciiT axali iaraRis keTeba iswavla. ase Seiqmna pirveli najaxi,<br />

CaquCi, weraqvi da sxva. primitiul xelculs aTaswleulebis ganmavlobaSi iyenebdnen,<br />

mis gaumjobesebul saxes warmoadgenda Tanamedrove dana, romelsac dRes<br />

yoveldRiur saojaxo saqmeebSi aqtiurad viyenebT.<br />

rogor moipova adamianma cecxli<br />

u cecxlis gaCenis yvelaze cnobili meTodi qvis xanis droindelia – mexis dacemiT,<br />

tyis xanZriT, vulkanis amofrqveviT gaCenili naperwklebiT mSrali xavsis<br />

aaleba. gaumjobesebul meTods warmoadgenda cecxlis `trialiT~ gaCena – xis<br />

napralSi iqamde atrialebdnen joxs, sanam Sig Cafenili xavsi ar aaldeboda.<br />

u cecxli adamianis gamonagoni ki ara, bunebis movlenaa; adamianebma ubralod<br />

gamoiyenes is. cecxlis gamoyenebas ukavSirdeba uamravi miRweva, romelic<br />

swored bunebis garkveuli kanonebisa da movlenebis aRmoCenebs emyareba.<br />

daaxloebiT 2-1,8 milioni wlis win adamianis<br />

winaparma afrikidan evraziaSi daiwyo gansaxleba.<br />

evraziaSi afrikidan wamosuli homo ereqtusis<br />

yvelaze Zveli kvali saqarTveloSi dmanisis teritoriazea<br />

napovni.<br />

dmanisis gaTxrebis Sedegad<br />

arqeologebma adaminis winapris<br />

`homo ereqtusis~ Tavis qalebi<br />

aRmoaCines. mecnierebis varaudiT,<br />

adamiani evraziis kontinentze<br />

swored dmanisidan gavrcelda.<br />

f<br />

wyaro 2<br />

paleoliTSi pirvelyofili jogi Secvala axalma urTierTobebma. adamianebma<br />

ojaxebad da gvarebad dayofa daiwyes da erTian gvarovnul TemSi gaerTiandnen.<br />

jogi (pirvelyofili jgufi)– 20-30 kacisagan Semdgar SemTxveviT, aramtkice<br />

gaerTianebas hqvia, gvari – sisxliT naTesaur kavSirs. Temi ramdenime gvaris<br />

gaerTianebaa, romelsac dawinaurebuli, Temis uxucesi udgas. gvari arsebobs<br />

ori saxis: matriarqaluri (anu dedamTavruli, romelSic qalia lideri) da<br />

patriarqaluri (anu mamamTavruli, romelSic mamakacia lideri).<br />

mezoliTi<br />

paleoliTis dasrulebis Semdeg iwyeba<br />

mezoliTis (sayovelTao daTbobis), anu<br />

Sua qvis xana, ramac adamians arsebobis<br />

ufro xelsayreli pirobebi misca. am periodis<br />

adamiani tovebs gamoqvabuls da<br />

Ria sadgomis Seqmnas iwyebs.<br />

neoliTuri xanis sofeli wriuli formis<br />

nasaxlarebiTa da patara ezoebiT<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

wyaro 1-is mixedviT CamoTvale, ra saqmianobas eweoda paleoliTis xanis<br />

adamiani?<br />

Seni azriT, ram ganapiroba afrikis kontinentidan adamianis sxvadasxva<br />

mimarTulebiT gansaxleba?<br />

rogor fiqrob, ra mniSvneloba hqonda adamianis mier gamoqvabulis datovebas da<br />

Ria sadgomebis damzadebas?<br />

neoliTisa da brinjaos xana<br />

mezoliTis dasrulebis Semdeg axali qvis xana– neoliTi<br />

iwyeba. adamianma TandaTan daiwyo fiqri, Tu ratom<br />

izrdeboda esa Tu is mcenare erT adgilze ukeT da meti<br />

raodenobiT. Semdeg Teslsa da misgan amozrdil mcenares<br />

Soris kavSiric SeamCnia, mixvda, rom mcenareTa<br />

abibinebis mizezi miwaSi Cabneuli marcvlebi unda yofiliyo.<br />

am dakvirvebis Sedegad neoliTis xanis adamianma<br />

Tesva da mosavlis moweva iswavla.<br />

mecxoveleoba<br />

neoliTis xanis adamiani TandaTan iwyebs cxovelebis<br />

(ZaRlis, Zroxis, cxvris, irmis, Txis) moSinaurebas da<br />

ukve uzrunvelyofili xdeba rZiT, karaqiT, xorciT.<br />

yofili monadire da Semgrovebeli TandaTan miwaTmo-<br />

19


I I Tavi<br />

garemo da ekonomika<br />

es<br />

sainteresoa<br />

20<br />

qmedad da mesaqonled iqca, ramac gamoiwvia Sromis iaraRebis gaumjobeseba da<br />

cxovrebis donis amaRleba. yovelive aman adamians ubiZga, aeTvisebina axal-axali<br />

teritoriebi. neoliTis xanam Tavisi mniSvnelobiT marTlac revoluciuri gardatexa<br />

Seitana kacobriobis <strong>istoria</strong>Si. amitom am periods <strong>istoria</strong>Si `neoliTur<br />

revolucias~ uwodeben.<br />

metalurgia<br />

neoliTis dasasruls adamianma iswavla liTonis gamoyeneba.<br />

qvisa da xis paralelurad gaCnda spilenZis<br />

iaraRebi. bunebaSi arsebul spilenZis kristals pirvelyofili<br />

adamiani iseve amuSavebda, rogorc qvas. epoqas, roca<br />

sameurneo saqmianobaSi qvasa da liTons erTdroulad iyenebdnen,<br />

spilenZ-qvis xanas, anu eneoliTs uwodeben. am periodSi adamianma<br />

spilenZis erT niSan-Tvisebas miagno, maRal temperaturaze igi dneboda<br />

da siTxed gadaiqceoda. Tu am siTxes yalibSi (formaSi) Caasxamda, gacivebisas<br />

misTvis sasurvel formas miiRebda. am aRmoCenam kacobriobis ganviTarebaSi<br />

udidesi roli iTamaSa – warmoiSva metalurgia.<br />

u marcvleulis pirveli saxeobaa: xorbali, qeri, Svria da fetvi. uZvelesi<br />

bostneulia: kombosto, salaTi, ispanaxi. mohyavdaT aseve finiki, gogra, seli da<br />

kanafi. miwa pirvelad mesopotamiaSi daamuSaves. miwaTmoqmedebis Tavdapirvel<br />

kerad wina aziasa da saqarTvelos miiCneven.<br />

spilenZi rbili liTonia, magram Tu mas sxva mis msgavs liTons SevurevT da<br />

erTad gamovadnobT, igi gacilebiT mkvrivi da magari – brinjao gaxdeba. brinjao<br />

bunebaSi TviTnabadi saxiT ar gvxvdeba, mas viRebT spilenZTan kalis, dariSxnis an<br />

anTimonis SereviT. brinjaos damzadebis uZvelesi kerebia wina azia da kavkasia.<br />

brinjaos iaraRebi farTod dainerga sayofacxovrebo da sameurneo saqmianoba-<br />

wyaro 3<br />

`matriarqaluri saxli adgils uTmobs patriarqalurs, sadac upiratesoba mamakacs<br />

ekuTvnis da romlis saTaveSic `mamasaxlisi~ dgas. gvariSvilobas axla ukve mamis<br />

xaziT angariSoben…... es cvlileba, rogorc Cans dakavSirebuli iyo miwaTmoqmedebis<br />

ganviTarebasa da Sinauri saqonlis momSeneblobasTan~.<br />

simon janaSia<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

rogor gesmis termini `neoliTuri revolucia~?<br />

Seni azriT, ratom imoqmeda miwaTmoqmedebis ganviTarebam matriarqaluri gvaris<br />

patriarqaluriT Secvlaze?<br />

rogor fiqrob, rogor aisaxeboda metalurgiis ganviTareba pirvelyofili<br />

adamianis yoveldRiur yofaze?<br />

f<br />

Si. mniSvnelovnad gaizarda saxnav-saTesi farTobebis raodenoba da SesaZlebeli<br />

gaxda miwis ukeT damuSaveba. Ggaizarda Temis dovlaTi, gaCnda namati produqcia<br />

da daiwyo vaWrobis ganviTareba.<br />

amave periodSi yalibdeba sacxovrisis axali stili. adamianebi bunebriv borcvebze<br />

qmnian dasaxlebebs. sacxovrebeli sxvadasxva daniSnulebis (samosaxlo, religiuri<br />

daniSnulebis, cxovelTa samyofi, sursaTis Sesanaxi) ramdenime nagebobas<br />

aerTianebda. ramdenime aseTi sacxovrebeli dasaxlebas qmnida.<br />

pirveli Temuri dasaxlebebi<br />

brinjaos xanaSi xelosnoba ukve profesiad iqca. ostats mWedlobisa da meTuneobis<br />

kargi codna moeTxoveboda. isini Tixis WurWels ukve ara xeliT, aramed<br />

sameTuneo dazgaze amzadebdnen.<br />

sazogadoebis ganviTarebis kvaldakval cvlileba ganicada gvarovnulma Temmac.<br />

meurneobis ganviTarebam xeli Seuwyo calkeuli ojaxebis gamoyofas. gvarovnulma<br />

Temma TandaTan rRveva iwyo da misi adgili `samezoblo Temma~ daikava.<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

meurneobis romeli dargebi Cans ganviTarebuli brinjaos xanaSi?<br />

rogor fiqrob, ra wvlili miuZRvis kacobriobis <strong>istoria</strong>Si metalurgiis<br />

ganviTarebas?<br />

Seni azriT, rogor warmoebda savaWro urTierTobebi fulis ararsebobis dros?<br />

daasaxele progresuli movlenebi, romlebmac sazogadoebis ganviTarebas<br />

mniSvnelovnad Seuwyves xeli, da Tanmimdevrulad ganalage drois xazze.<br />

21


I I Tavi<br />

garemo da ekonomika<br />

22<br />

leqsikoni<br />

2.<br />

2. preistoriuli adamianis<br />

sulieri samyaro<br />

rituali – sarwmunoebrivi xasiaTis wes-CveulebaTa erToblioba<br />

totemizmi – sityva totema indielTa enidan warmodgeba da `mis gvars~ niSnavs.<br />

totemizmi pirvelyofil sazogadoebaSi gavrcelebuli religiis forma iyo.<br />

totems gamoxatavda xis an qvis figura, romelsac adamianebi msxverpls swiravdnen.<br />

mecnierTa azriT, jer kidev zeda paleoliTSi moxda adamianSi religiuri rwmena-warmodgenebis<br />

Camoyalibeba. is Tavs bunebis ganuyofel nawilad aRiqvamda da<br />

masac adamianur Tvisebebs miawerda. Cveulebriv, sulier arsebebad aRiqvamda mcenareebs,<br />

qvebs, mTebs. adamiani gansakuTrebul siaxloves grZnobda cxovelebTan<br />

da zog maTgans Tavis winapradac ki miiCnevda. religiis aseT adreul formas – totemizmi<br />

qvia. sakuTari totemi hyavdaT gvarebs da mis sapativcemulod sxvadasxva<br />

rituals awyobdnen. gansakuTrebiT gavrcelebuli iyo amindTan dakavSirebuli<br />

ritualebi.<br />

wyaro 1<br />

amerikeli indielebi (omaxas tomi) wvimis gamowvevis mizniT, wyliT<br />

avsebdnen did WurWels da garSemo oTxjer Semouvlidnen<br />

cekviT. SeEmdeg wyals irgvliv aSxefebdnen da<br />

WurWlidan miwaze Rvridnen. cdilobdnen,<br />

SeesvaT da Tan pirze talaxs isvamdnen.<br />

wyaro 2<br />

avstralieli aborigenebi (kurnais tomi) did<br />

pativs miagebdnen tomis uxucess, romelsac<br />

gvalvis Sewyvetac xelewifeboda. amisTvis<br />

uxucesi jadoqrobas mimarTavda: pirSi wyals<br />

Caigubebda da sxvadasxva mxares aSxefebda.<br />

amas rom morCeboda, simRerasa da locvas<br />

warmoTqvamda.<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

rogor fiqrob, ratom grZnobda adamiani gansakuTrebul siaxloves cxovelTa<br />

samyarosTan?<br />

wyaroebis 1-isa da 2-is mixedviT axseni, ratom iyo ase mniSvnelovani<br />

adamianisaTvis amindis problema? ra kavSirs xedav aRweril ritualebsa da<br />

adamianis saqmianobas Soris?<br />

adamianebi amzadebdnen sxvadasxva saxis samkaulebs, ara mxolod sakuTari Tavis<br />

morTvis mizniT, aramed avi Tvalisa da boroti sulisagan dasacavad.<br />

adamianebi jer kidev qvis xanaSi gamoqvabulis kedlebze xatavdnen. is uZvelesi<br />

naxatebi dRemdea SemorCenili. gamoqvabulis kedlebze daxatuli suraTebiT pirveli<br />

adamianebi cdilobdnen, erTmaneTisTvis rame eniSnebinaT. kedlis mxatvrobas<br />

magiuri mniSvnelobac hqonda. Ddaxatul nadirs SubebiT Cxvletdnen, mis win<br />

f<br />

ritualur cekvas asrulebdnen da amiT monadireTa mfarvel<br />

Zalebs dasaxmareblad uxmobdnen.<br />

sainteresoa isic, rom, roca tomi Zvel sacxovriss tovebda,<br />

kldeze gamoxatavda iseT rames, rac aq misul adamians Sesabamis<br />

informacias aZlevda. magaliTad, kldeze gamoxatuli irmebis<br />

brinjaos samkauli<br />

jogi niSnavda, rom aq kargi sanadiro adgili iyo, talRisebri<br />

xazebi ki axlomaxlo wylis arsebobaze miuTiTebda. TiToeul naxats Tu niSans<br />

simboluri datvirTva hqonda da konkretul azrs gadmoscemda. swored msgavsi<br />

simboloebis arsebobiT Caeyara safuZveli damwerlobis pirvelad saxes – piqtografias,<br />

anu xatovan damwerlobas.<br />

anasazis gamoqvabulis kedlebze gamosaxulia adamianis xelis gamosaxulebebi,<br />

romelTac zogs eqvsi, zogs, oTxi, zogsac xuTi TiTi aqvs.<br />

wyaro 3<br />

` ...erTi gamoqvabulis kedlebs xelebis<br />

gamosaxuleba amSvenebs. Ees namdvilad naxatebia<br />

da ara mxatvrebis xelebis anabeWdebi. albaT<br />

gagikvirdebaT, ratom aqvs zogierT maTgans oTxi<br />

da zogs xuTi TiTi. arqeologebsac Zalian ukvirT,<br />

magram pasuxi ar Cans”.<br />

meri eltingi, franklin folsomi, `ambavi<br />

amerikis arqeologiisa~<br />

kiTxvebi da davalebebi<br />

rogor fiqrob, ra mniSvneloba hqonda pirvelyofil adamianSi primitiuli<br />

rwmena-warmodgenebis Casaxvas?<br />

Seni azriT, ris Tqma surda adamians, romelmac anasazis gamoqvabulSi xelis<br />

mtevnis gamosaxulebebi datova?<br />

daiyaviT wyvilebad. wyvilSi TiToeulma cal-calke SeadgineT martivi<br />

piqtogramebi da gadaeciT erTmaneTs – gacvaleT informacia. Seecade, mixvde,<br />

ris Tqma surda Sens megobars TiToeuli piqtogramiT ?<br />

rogor fiqrob, ra mniSvneloba hqonda kacobriobis ganviTarebis sawyis etapze<br />

sulieri kulturis Casaxvas?<br />

u arqeologiuri kvlevebiT dasturdeba, rom pirvelyofil adamians gaaCnda<br />

religiuri rwmena da asrulebda religiur ritualebs. swored am ritualebma<br />

daudes safuZveli pirvelyofil xelovnebas: magiuri Selocvebi, romlebic<br />

ukeT damaxsovrebisTvis gariTmuli iyo, Tanac cekviT sruldeboda,<br />

zepirsityvierebisa da qoreografiis dasabamad iqca. totemis gamosaxviT<br />

mxatvroba Caisaxa, fetiSizmma mcire formebis plastikas (Zerwvas) Cauyara<br />

safuZveli.<br />

es<br />

sainteresoa<br />

23

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!