Azaleko sintaxiaren tratamendua ikasketa automatikoko tekniken ...

Hitzaurrea
Euskaran bezala bizitzan, gauza ustez txiki baina guztiz beharrezkoak
baztertzeko joera dugu eta nahiago ditugu proiektu pinpirinak. Baina
elementalena –-eta neketsuena–- koma baten garrantzia eta gisakoak
azpimarratzea da.
A. Lertxundi (Berria; 2010/07/15)
Ez da erraza azaltzea bost urte baino gehiago eman ditudala komaren
azterketa linguistiko-informatikoan, euskarazko koma-zuzentzaile automatiko
bat sortzeko ahaleginean. Bost urte baino gehiago eman ditudala koma ziztrin
bat non jarri behar den esango dizun tresna bat eraikitzeko prozesuan. Lagunek
barre egiten dizute (“ez nekien horrenbeste aspertzen zinenik”), ezezagunak
zugandik urruntzen dira (eroengandik urruntzen garen mesfidantza berberaz)
eta etxekoak... Beno, etxekoak etxekoak dira.
Hemen aurkezten dugun tesi-lana zertaz doan azaldu behar izan dudan ia
guztietan, komaren garrantzia zenbaterainokoa den esplikatu behar izan dut.
Legendak dioenez, printzesak gehitutako koma batek libratu omen zuen
printzea, berehalako heriotza-zigorretik. “Haserretu egin zen emaztea beste
batekin ikusi zuenean.” esaldian ere, koma non jartzen den, dezente aldatzen
dira gauzak. Nor ikusi zuen beste batekin nork, eta nor izan zen haserretu zena:
Haserretu egin zen emaztea, beste batekin ikusi zuenean.
Haserretu egin zen, emaztea beste batekin ikusi zuenean.
Puntuazio-markak euli-kakak bezalakoak omen dira: txikiak, beltz-beltzak,
ezdeusak; ez omen diegu garrantzirik ematen. Hala zioen Anjel Lertxundi
idazleak Berriak-eko bere zutabean. Bere ustez, ordea, puntuazio-marka ondo
erabiliek morfosintaxiaren ezagutza sakona islatzen dute. Iritzi berekoak dira
hainbat hizkuntzalari ere. Eta aurreko adibidean ikus daitekeen moduan,
esaldiaren semantikan eragin zuzena izan dezake koma soil batek.
Sarritan, proiektu handiek (pinpirinek) ez dute justifikaziorik behar; txikiek, aldiz,
proiektua bera baino handiagoa behar izaten dute justifikazioa. Badirudi
ikerketa-lan baten kalitatea ez dagoela bermatua ez bada urrutiko leku
exotikoren batean egindako biltzar ponpoxo batean aurkezten. Australiako
txoko ezkutuenean emango dugu gure lanaren berri, baina Bilbon inork ez du
jakingo zertan ari garen. Hizkuntzarekin zer esanik ez: ingelesa erabiliko dugu,
ahalik eta zabalkunde handiena emateko arrazoi ondo justifikatuarekin, baina
nekez egingo dugu hemen egindakoa euskaraz zabaltzeko saiakerarik. Diru
asko balio eta ematen duten proiektuak –-eta hizkuntzak–- soilik dira
errentagarriak gure gizarte aurreratu honentzat; dirurik ematen ez dutenek ez
dute zipitzik balio. Artearen esparru askotan ere antzekoa gertatzen da maiz:
ikusi besterik ez dago nola famatzen ditugun gehien leitutako liburuak, gehien
ikusitako pelikulak. Ongizatea diruarekin neurtzen duen gizarte gaixo baten
arrakalak dira.