29.12.2014 Views

xatia SevardnaZe XIX saukunis qarTul mwerlobasTan tician tabiZis ...

xatia SevardnaZe XIX saukunis qarTul mwerlobasTan tician tabiZis ...

xatia SevardnaZe XIX saukunis qarTul mwerlobasTan tician tabiZis ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

avtoris stili daculia<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti<br />

<strong>xatia</strong> <strong>SevardnaZe</strong><br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong> <strong>mwerlobasTan</strong> <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

SemoqmedebiTi mimarTebisaTvis<br />

filologiis doqtoris (Ph.D.) akademiuri xarisxis mosapoveblad<br />

warmodgenili disertacia<br />

axali <strong>qarTul</strong>i literaturis istoria<br />

samecniero xelmZRvaneli: lado minaSvili<br />

filologiis mecnierebaTa<br />

doqtori, profesori<br />

Tbilisi<br />

2011


s a r C e v i<br />

Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3<br />

T a v i I<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> SemoqmedebiTi gza <strong>XIX</strong> s. <strong>qarTul</strong> poeziasTan<br />

mimarTebiT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8<br />

T a v i II<br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel mweralTa poeturi eqo<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mxatvrul SemoqmedebaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />

T a v i III<br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTveli mwerlebi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> literaturulkritikuli<br />

werilebisa da eseebis mixedviT . . . . . . . . . . . . . . 84<br />

T a v i IV<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mokle narkvevi `axali <strong>qarTul</strong>i literatura” 106<br />

d a s k v n e b i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />

gamoyenebeuli literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141


S e s a v a l i<br />

XX <strong>saukunis</strong> pirveli naxevris <strong>qarTul</strong> mwerlobas amSvenebs <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> saxeli. miuxedavad imisa, rom misi sicocxle udrood Sewyda,<br />

roca qveyanaze `kaenis sulis aRzevebam gadisriala~, man mainc<br />

Seucvleli kvali datova <strong>qarTul</strong>i poeziis ganviTarebis saqmeSi. pirvel<br />

yovlisa, igi iyo SesaniSnavi poeti, erTi gamorCeuli lideri<br />

`cisferyanwelTa~ literaturuli dajgufebisa paolo iaSvilTan da<br />

valerian gafrindaSvilTan erTad, misi TvalsaCino Teoretikosi.<br />

tragikuli bedis mqone poetis memkvidreobis Seswavla mxolod<br />

gasuli <strong>saukunis</strong> 60-iani wlebidan gaxda SesaZlebeli, Tumca misi<br />

moRvaweobis sakuTriv simbolistur xanaze Tavdapirvelad mobodiSobiT<br />

saubrobdnen, ufro sworad dumiliT uvlidnen gverds. didi xnis<br />

ganmavlobaSi sabWouri literaturismcodneoba aridebda mzeras<br />

<strong>qarTul</strong>i simbolizmis siRrmiseul fesvebs. <strong>qarTul</strong>i simbolizmi ar<br />

miiCneoda angariSgasawev skolad, radgan damkvidrebuli iyo mosazreba,<br />

rom `cisferyanwelebma~ verc erTi tipuri, suliT xorcamde aSkara<br />

warmomadgeneli simbolisturi mimarTulebisa ver mogvca da es<br />

SeuZlebelic iyo ( g. gverdwiTeli).<br />

mogviano periodSi literaturis istorikosebis mier adreuli<br />

sabWoTa periodis daskvnebi gadafasebulia. bevri saintereso da<br />

siRrmiseuli mosazrebiT aris gamdidrebuli <strong>qarTul</strong>i simbolizmis<br />

Seswavla. seriozulma kvleva-Ziebam cxadyo, rom rogorc <strong>tician</strong>ma, ise<br />

sazogadod `cisferyanwelebma~ uaRresad mniSvnelovani roli Seasrules<br />

10-20-ian wlebSic <strong>qarTul</strong>i leqsis ganviTarebis TvalsazrisiT<br />

reformistuli xasiaTis ZiebebiT rogorc Tematikuri, ise da<br />

gansakuTrebiT leqsis formis daxvewis, axali sazomebis Semotanis<br />

TvalsazrisiT. maTi moRvaweoba am mxriv usaTuod iyo progresis<br />

Semcveli.<br />

mkvlevarebis m. abulaZis, g. xerxeuliZis, v. ciskariZis, g. asaTianis,<br />

T. maRlaferiZis, g. curikovas, l. avalianis, r.miSvelaZis, a.gomarTelis<br />

da sxvaTa naSromebis mixedviT TandaTanobiT iqna cxadyofili, rom <strong>XIX</strong><br />

<strong>saukunis</strong> miwurulisa da XX <strong>saukunis</strong> dasawyisisaTvis ilias, akakis<br />

3


moZalebuli mimbaZvelebis xelSi <strong>qarTul</strong>ma leqsma TandaTan iwyo<br />

daknineba.<br />

epigonebma leqss daukarges gamomsaxveloba. am droidan <strong>qarTul</strong>i<br />

leqsi gaxda mauwyebeli gemovnebis daqveiTebisa, CamorCenilobisa,<br />

provincializmisa. TiTo-orola kargi poetis xma ikargeboda ugemovnobis<br />

zRvaSi.<br />

`cisferyanwelTa~ jgufma upirveles miznad daisaxa <strong>qarTul</strong>i<br />

leqsis reforma, leqsis aJRereba `swored ise, rogorc es gaakeTes<br />

simbolistebma safrangeTSi, germaniaSi, belgiaSi, norvegiaSi... rogorc es<br />

SeZles ruseTSi simbolizmis brwyinvale warmomadgenlebma~ (37; 20).<br />

niWierma, maRali kulturis, daxvewili gemovnebis enTuziastTa<br />

jgufma `cisferyanwelebma~ bevri ram gaakeTes da did galaktionTan<br />

erTad XX <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeziis ganviTarebis gezi gansazRvres. am<br />

mxriv gansakuTrebulia ticin <strong>tabiZis</strong> roli.<br />

rogorc miuTiTeben, `ticin <strong>tabiZis</strong> poezia XX <strong>saukunis</strong> poeziaa, man<br />

sxva qarTvel poetebTan _ galaktion tabiZesTan, giorgi leoniZesTan,<br />

paolo iaSvilTan erTad Seqmna XX <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeziis ena da<br />

poeturi azrovneba. igi XX <strong>saukunis</strong> Semoqmedia Tavisi poeturi<br />

samyaroTi, formiT da SinaarsiT, poeturi saubris maneriT da sityvieri<br />

qsoviliT.<br />

Tu Tanamedrove <strong>qarTul</strong>ma poeturma kulturam garkveul simaRles<br />

miaRwia, zemoaRniSnul qarTvel poetebTan erTad amaSi damsaxureba<br />

<strong>tician</strong> tabiZesac miuZRvis. misi poeziis arseboba aucilebeli iyo<br />

<strong>qarTul</strong>i poeziis Rirsebis SenarCunebisa da ganmtkicebisaTvis, <strong>qarTul</strong>i<br />

poeziis mravalferovnebisTvis da eris sulieri saganZuris<br />

gamdidrebisaTvis~ (13; 67).<br />

<strong>qarTul</strong> literaturismcodneobaSi ukve ganmtkicebuli azris<br />

mixedviT, `cisferyanwelTa~ brZolas <strong>qarTul</strong>i leqsis ganaxlebisaTvis,<br />

<strong>qarTul</strong>i leqsis evropeizaciisaTvis amaod ar Cauvlia. galaktion<br />

tabiZesTan erTad XX s. dasawyisSi isini evropuli poeziis miRwevebsa da<br />

gamocdilebebs eziarnen, ris safuZvelzec simbolisturi iluziebis<br />

msxvrevisa da modernistur-epigonuri Ziebebis damarcxebis miuxedavad<br />

<strong>qarTul</strong>i leqsis forma da Sinaarsi ganaxlda, gadaxalisda da<br />

4


ganviTarebis axal etapze avida. (a. xinTibiZe, l. avaliani, s. sigua, T.<br />

doiaSvili, T. barbaqaZe da sxva).<br />

bolo dros SedarebiT intensiurad mimdinareobs t. <strong>tabiZis</strong><br />

poeturi memkvidreobis ganxilva; ikvleven mis Semoqmedebas rogorc<br />

Tematikuri, aseve gamomsaxvelobiTi saSualebebis TvalsazrisiT.<br />

msjeloben t. <strong>tabiZis</strong> Rvawlze <strong>qarTul</strong>i leqsis modernizaciis<br />

TvalsazrisiT, ikvleven t. <strong>tabiZis</strong> literaturul-kritikul naazrevs; am<br />

bolo dros interesis sagnad iqca t. <strong>tabiZis</strong> mxatvruli prozac. daculi<br />

iqna sakandidato disertacia s. kapanaZis mier, romelic t. <strong>tabiZis</strong><br />

mxatvruli prozis da literaturul-kritikuli memkvidreobis Seswavlas<br />

eZRvneba (21).<br />

literaturis istorikosebi interesdebian t. <strong>tabiZis</strong> mimarTebiTac<br />

klasikur <strong>mwerlobasTan</strong>, gakvriT exebian sakiTxs imis Sesaxeb, Tu<br />

rogoria zemoqmedeba poet t. tabiZeze <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTveli poetebisa,<br />

rogor afasebs t. tabiZe <strong>XIX</strong> s. <strong>qarTul</strong> mwerlobas saerTod da kerZod<br />

ki mis calkeul warmomadgenels. specialurad ganixilaven vaJa-fSavelas<br />

memkvidreobis <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>eul Sefasebis sakiTxs. 1 miuxedavad<br />

aRniSnulisa, calke, monografiuli saxiT t. <strong>tabiZis</strong> mimarTebis Seswavla<br />

<strong>XIX</strong> s. <strong>qarTul</strong> <strong>mwerlobasTan</strong> rogorc poetisa da meore mxriv, rogorc<br />

literaturis kritikosisa da itorikosisa, jer aravis uwarmoebia.<br />

miTumetes, gasaTvaliswinebelia, rom sul axlaxan<br />

2008 wels wignad daistamba qarTveli sazogadoebisaTvis aqamde ucnobi<br />

ticin <strong>tabiZis</strong> naSromi, `axali <strong>qarTul</strong>i literatura~, romelsac erTvis<br />

l. minaSvilis vrceli narkvevi. es wigni ufro srul warmodgenas<br />

gvaZlevs t. tabiZeze, ukve rogorc axali <strong>qarTul</strong>i literaturis<br />

istorikosze.<br />

sakiTxis gaTvaliswinebas imis Sesaxeb, Tu ra zemoqmedeba moaxdina<br />

poet ticin tabiZeze, am TvalsaCino Semoqmedze, <strong>XIX</strong> s. <strong>qarTul</strong>ma poeziam<br />

___________________________________<br />

1<br />

igulisxmeba i. evgeniZis wigni, `vaJa-fSavela (cxovreba da SemoqmedebiTi istoriis sakiTxebi), 1989w., gv. 137-<br />

147, l. avalianis statia, `vaJa-fSavela 20-iani wlebis mweralTa TvalTaxedviT,~ ix. `vaJas krebuli, II, Tb.<br />

1982, gv. 215-226<br />

5


kerZod da saerTod ki <strong>qarTul</strong>ma literaturam, Tu rogoria misi<br />

mimarTeba rogorc poetisa da literaturis kritikosisa da<br />

istorikosisa me-19 <strong>saukunis</strong> mwerlobisadmi, arsebiTi mniSvneloba aqvs<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> adgilis gansazRvrisaTvis <strong>qarTul</strong>i literaturis<br />

istoriaSi.<br />

sazogadod imis fiqri, rom esa Tu is xelovani gaTavisuflebulia<br />

yovelgvari literaturuli gavlenisagan, Tu SeuZlebels ar gaxdida,<br />

gaZnelebiT ki erTob gaaZnelebda am xelovanisaTvis kuTvnili adgilis<br />

miCenas literaturis istoriaSi; aseTi msjeloba, gvsurda es Cven Tu ara,<br />

usaTuod migviyvanda im daskvnamde, rom mocemuli mwerali gamoTiSulia<br />

literaturis saerTo procesidan, misi ganviTarebis bunebrivi<br />

istoriidan. mecnieruli TvalsazrisiT aseTi azri Seuwynarebelia,<br />

ramdenadac arc SeiZleba arsebobdes iseTi xelovani, romelsac araferi<br />

akavSirebdes Tavisi literaturis tradiciebTan, tendeciebTan.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis siaxlove <strong>qarTul</strong>i literaturis Tematikur<br />

tradiciebTan, gansakuTrebiT mogviano safexuris t. <strong>tabiZis</strong> krZalviTi<br />

damokidebuleba winapar poetebTan, pirdapir migviTiTebs im did<br />

kavSirebze, romlebic <strong>tician</strong> tabiZes, rogorc poets aqvs me-19 <strong>saukunis</strong><br />

<strong>qarTul</strong> <strong>mwerlobasTan</strong> saerTod da kerZod ki <strong>qarTul</strong> poeziasTan.<br />

sadisertacio naSromSi miznad aris dasaxuli, warmovadginoT cda<br />

sakiTxis monografiulad Seswavlisa, imis gaTvaliswinebisa metnaklebi<br />

sisruliT, Tu ra gavlena moaxdina XX <strong>saukunis</strong> saxelovan qarTvel poet<br />

<strong>tician</strong> tabiZeze <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>ma poeziam, rogor aisaxa am<br />

zemoqmedebis kvali mis poetur qmnilebebSi; es erTi mxriv, xolo meore<br />

mxriv, rogorc iTqva, t. tabiZe iyo aramarto Cinebuli poeti, aramed igi<br />

profesiiTac da mowodebiTac iyo SesaniSnavi literatori, daxvewili<br />

gemovnebis esTeti. mis utyuar poetur intuicias amagrebda didi<br />

erudicia; erTi sityviT <strong>tician</strong> tabiZe iyo SesaniSnavi eseist-kritikosi<br />

da literaturis istorikosi. erTia sakiTxi, Tu ra gavlena moaxdina<br />

<strong>tician</strong> tabiZeze axalma <strong>qarTul</strong>ma poeziam, xolo meorea, Tu rogoria<br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i mwerlobis saerTod da kerZod am <strong>saukunis</strong><br />

mwerlobis calkeuli warmomadgenlis memkvidreobis t. <strong>tabiZis</strong>euli<br />

daxasiaTeba _ analizi.<br />

6


sadisertacio naSromi aris cda orive am mxaris gaTvaliswinebisa<br />

cal-calke da erTmaneTTan kavSirSi, ise rogorc aris es warmodgenili<br />

t. <strong>tabiZis</strong> poetur Tu Teoriul naazrevSi.<br />

7


T a v i I<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> SemoqmedebiTi gza <strong>XIX</strong> s.<br />

<strong>qarTul</strong> poeziasTan mimarTebiT<br />

rTuli SemoqmedebiTi gza ganvlo <strong>tician</strong> tabiZem. misi<br />

Semoqmedebis mkvlevarTa didi nawili poetis formireba-ganviTarebis<br />

gzas pirobiTad sam etapad yofs. misi Semoqmedebis yvela etapi<br />

miuTiTebs poetis uaRresad individualur, magram winaaRmdegobebiT<br />

aRsavse poetur gzaze. `isini rgolebia erTi mTliani poeturi jaWvisa<br />

da, kidev, mkveTrad usvams xazs misi, rogorc Semoqmedis mxatvrul<br />

mTlianobas~ (3; 4).<br />

t. tabiZe literaturul asparezze adreuli asakidn gamoCnda _<br />

1909-1910 wlidan. gimnaziis meeqvse klasis moswavle ukve aqveynebda<br />

leqsebs gazeT `TemSi~ da JurnalSi `Teatri da cxovreba~. `quTaisis<br />

klasikuri gimnaziis meeqvse klasis moswavle viyavi, pirveli leqsi rom<br />

davbeWdeo,”- gadmogvcems TviTon poeti (44; 7). misi am periodis leqsebia<br />

`serenada~, `mainc is miyvars~, `mkvdari legenda~.... am xanebSi dawera man<br />

novelebic `SurisZieba~, `nawyveti dRiuridan~, `gazafxulis<br />

dResaswauli~, `qali da mgosani~, `Seqmnili legenda~, `martooba~,<br />

`pirveli sevda~, `ai sad budobs siyvaruli~. erTi sityviT, 1910-1915 wlebi<br />

miCneulia, rogorc poetis formirebis wlebi.<br />

Semdegi safexuria simbolistobis, ufro sworad<br />

`cisferyanwelobis~ xana. igi daaxloebiT grZeldeba 20-iani wlebis<br />

pirveli naxevris CaTvliT 1926-28 wlamde. misi Semoqmedebis bolo<br />

safexuria klasikuri poeziis, realisturi poeziis tradiciebTan<br />

dabrunebis xana, rasac, bunebrivia vifiqroT, xels uwyobda da aCqarebda<br />

gare zemoqmedebis, erTgvari iZulebis faqtorebic, magram isic<br />

sagangebod saTqmelia, rom TviT poetis bunebac apirobebda amas, es misi<br />

Sinagani xmac iyo.<br />

t. <strong>tabiZis</strong>, rogorc poetis Camoyalibebis pirveli safexuri<br />

aRiniSneba, erTi mxriv, rogorc <strong>qarTul</strong> klasikur poeziasTan ziarebisa<br />

8


da misi didi da keTili zemoqmedebis gamoxtuleba, es gavlena Zalian<br />

cxadad igrZnoba rogorc adreul leqsebSi, ise da gansakuTrebiT<br />

novelebsa da miniaturebSi. t. <strong>tabiZis</strong> adreuli leqsebi, prozauli<br />

Txzulebebi atareben n. baraTaSvilis, gr. orbelianis, ilia WavWavaZis,<br />

akakis, vaJa-fSavelas gavlenis kvals.<br />

ase magaliTad, 1910 wels t. tabiZe wers usaTauro leqss, romelsac<br />

wamZRvarebuli aqvs taepebi n. baraTaSvilis `Conguridan~ _<br />

`hoi, Conguro, netavi odes<br />

xma mxiaruli Sengan msmenodes~.<br />

am leqsSi gadmocemuli sevda-kaeSani erTgvarad exmianeba oboli<br />

sulis, genialuri n. baraTaSvilis sevda-kaeSans. isic saTqmelia, rom Tu<br />

n. baraTaSvilis SemTxvevaSi Conguris xma mogonebebs aSlis da suls<br />

afiqrebs, im dros Senatris, roca Conguridan mxiaruli xmebi ismoda da<br />

poetis naRvels ukuyrida, axla ki misgan esmis mxolod `mokluli gulis<br />

oden Civili~. yrma <strong>tician</strong>is sevda ufro konkretul obieqts miemarTeba,<br />

uimedobac Zalze moWarbebulia, sentimentaluria.<br />

`Camovhkar Cangurs... aTrTolda simi,<br />

samgloviaro gaisma hangi.<br />

oh, turfav! swored Senma cremlebma<br />

moajadoves es Cemi Cangi.<br />

axla sada xar, romelsa mxares,<br />

nugeSs rad ar mcem tanjuls, mwuxares,<br />

da, nuTu marTla sicocxliTve mkvdars,<br />

martod mistumreb Savbnel samares<br />

vrceli udabno... cremlis xeoba...<br />

vdgevar, mikvnesis oboli suli,<br />

guls kaeSanma daisadgura,<br />

Cangic qviTinebs acremlebuli.<br />

9


hxarobs buneba, galaRebuli,<br />

cis kabadonze mTvare kaSkaSebs,<br />

varskvlavTa xomli nelad cimcimebs,<br />

me ki wyvdiadi miburavs Tvalebs.<br />

martodmarto var, Senze mlocveli,<br />

Cem win ganrTxmula Savi samare,<br />

da moklul gulis mware Civilsa<br />

kvnesiT bans aZlevs samSoblo mxare!~<br />

amave 1910 wliTaa daTariRebuli meore usaTauro leqsi `niavi<br />

dahqris, nazi zefiri...~ es leqsic didad aris davalebuli, aqac yrma<br />

poetis grZnobebi <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel poetTa xmebzea awyobili, aqedan<br />

iRebs saTaves. aq, am leqsSi aSkarad gaarCevT grigol orbelianis,<br />

saerTod romantikosi poetebis zemoqmedebis kvals, vaJaseuli bunebis<br />

suraTebis aRweris gavlenas, mTeli leqsi ilias poeziis zemoqmedebiTaa<br />

dawerili da amas pirdapirac miuTiTebs <strong>tician</strong>i ilias striqonebis<br />

citirebiT:<br />

`niavi dahqris, nazi zefiri<br />

danamuls mdelos Tavzed evleba,<br />

nazi sumbuli, eSxiT damTvrali,<br />

mgosans yurs ugdebs da icremleba.<br />

cisa tatnobzed mTvare kaSkaSebs,<br />

gars axvevia varskvlavT laSqari,<br />

Tavs dastrialebs mZinar samyaros<br />

da ciur nanas umRers damtkbari.<br />

mTani maRalni, cad atyorcnilni<br />

janySi xveulni, fiqrs miscemian<br />

da mSobel mxares mcvelad, darajad,<br />

viT gveleSapni, zed Semortymian.<br />

10


yvela netarebs, `dRiT feTqavs raca~,<br />

molxeniT aris `miwac da caca~,<br />

mxolod buCqis Zirs, gulCaTxrobili,<br />

kvnesis mgosani, oblad STenili.~<br />

rogorc vxedavT, aq am leqsSi n. baraTaSvilis sumbulis poeturi<br />

saxec gaielvebs, grigol orbelianis `bumberaz mTanic mdumared<br />

caTamdis ayudebulni~, vaJas xiluli mTebic gagvaxsendeba, romlebic<br />

`fiqrs miscemin mwaresa~ (`mTani maRalni, cad atyorcnilni, janySi<br />

xveulni fiqrs miscemian~), xolo leqsSi warmodgenili mTliani suraTi<br />

`bunebis netarebisa~, molxeniT myofi `miwisa da cisac~ Sepirispirebuli<br />

gulCaTxrobil buCqis Zirs mjdom mkvnesare, oblad STenil mgosanTan<br />

iliaseburi kontrastis gziTaa ganxorcielebuli da amaze pirdapiracaa<br />

miniSnebuli `kako yaCaRidan~ momdinare sriqonebis pirdapiri gadmotaniT<br />

leqsSi:<br />

`yvela netarebs, `dRiT feTqavs raca~,<br />

MmolxeniT aris `miwac da caca~.<br />

iliaseburia orive leqsSi gamJRavnebuli patriotuli grZnobac:<br />

pirvel leqsSi poetis mokluli gulis `mware Civilsa kvnesiT bans<br />

aZlevs samSoblo mxare~, xolo meore leqsSi, mTani maRalni cad<br />

atyorcnilni... mSobel mxares mcvelad, darajad, `viT gveleSapni, zed<br />

Semortymian~.<br />

1910 wels dawerili erTi leqsi asea dasaTaurebuli _ `elegia~,<br />

rac imTaviTve unda migvaniSnebdes ilias amave saxelwodebis leqsTan<br />

kavSirze. <strong>tician</strong>is leqsis gacnoba gvarwmunebs, rom es marTla asea,<br />

<strong>tician</strong>is leqsis Seqmnas biZgi swored ilias `elegiam~ misca da swored<br />

masTan Sexminebas warmoadgens yrma poetis leqsi. leqsSi aRwerilia<br />

samSoblos peizaJi RamiT. Ramea bneli, cis kabadonze ar moCans arc<br />

mTvare, arc varskvlavebi krTian, `ca, moRrubluli, cremlad iRvreba~.<br />

`gadmoswolia samyaros nisli,<br />

CasZinebia xevSi nakaduls~.<br />

11


isev sumbuli, bulbulis satrfo, romelsac cremlebi sdis,<br />

xmagakmendili bulbuli glovobs.<br />

neli niavi Cumad sisinebs,<br />

rionic gahyefs, godebs, dudunebs...<br />

Cans, rom naRveli Semoswolia...<br />

leqsis bolo strofSi iliaseburad aris dasmuli ritorikuli<br />

kiTxva _ daedeba Tu ara sazRvari amas yovelives _<br />

`samSoblo mxare, veranad qmnili,<br />

mwared qviTinebs, kvlav icremleba...<br />

ox! RmerTo, RmerTo! amden cremlT frqvevas,<br />

netav sazRvari ar daedeba!~<br />

marTalia, yrud, magram mainc <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> am leqsSi gamoxatuli<br />

wuxilis motivi rom farTo socialuri xasiaTisaa da ara pirovnuli, es<br />

sruliad aSkaraa.<br />

aseTive xasiaTis leqsebia, aseve <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> klasikur poeziasTan<br />

siaxlove, misi zemoqmedebis kvali atyvia <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> adreul leqsebs<br />

`nugeSad damrCa cremli mduRare~, usaTauro `wynari Ramea, dumili<br />

sufevs~, `melodia~ da a.S.<br />

rogorc iTqva, gavlenis kvali atyvia ara marto adreul leqsebs,<br />

aramed es kavSiri, zemoqmedeba aSkarad Cans <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> miniaturebSi,<br />

novelebsa da moTxrobebSi. sainteresoa am TvalsazrisiT miniatura<br />

`nakadis duduni~. poets uyvars nakadis Cqriali, `misi idumali, sevdiani<br />

duduni, roca daRamdeba, `mwuxris zewarSi gaexveva sofeli da ares<br />

mkvdari mdumareba daepatroneba~. Mxolo nakadulis Cumi qviTini, yru<br />

godeba arRvevs myudroebas. `idayvdayrdnobili yurs vugdeb mas da suli<br />

ocnebis mxarisken mifrinavs. mogonebaTa mkrTalni aCrdilni Tavs<br />

damcimcimeben da TvalTagan lmobierebis mduRare cremli mdis xolme~.<br />

am striqonebSi aSkarad gvecnoba leqsikuri Sexvedra n. baraTaSvilis<br />

12


leqsTan `fiqrni mtkvris piras~. <strong>tician</strong>ic fiqrobs soflis<br />

ukuRmarTobaze.<br />

`miyvars... miyvars me duduni nakadisa, sityviT ar ZalmiZs,<br />

gamovTqva, rasac grZnobs guli, aRgznebuli RvTiuris aliT!~<br />

aqac baraTaSviliseburi gamoxatva grZnobis, leqsikuri Sexvedra<br />

baraTaSvilTan (`miyvars, miyvars me tiqtiki Cvilis ymis~) cxadad<br />

mowmobs, rom yrma <strong>tician</strong>i Tavs ver aRwevs n. baraTaSvilis gavlenas da<br />

arc unda ganTavisufldes misgan, imdenad didia mis sulze baraTaSvilis<br />

mRelvarebiT savse striqonebis zemoqmedebis Zala.<br />

t. <strong>tabiZis</strong> moTxroba `sumbuli~ aSkarad iwvevs asociacias vaJas<br />

moTxrobebTan da gansakuTrebiT mainc `mTis wyarosTan~. axalgazrda<br />

<strong>tician</strong>i aq gadmogvcems sumbulis gancdebs. movida zamTari da sumbulma,<br />

romelic satrfomac miatova, igrZno sikvdilis moaxloeba. `nu geSinia,<br />

nu, Cemo sicocxlev! _ uCurCulebs ankara wyaro. _ RmerTi mowyalea.<br />

male isev gamobrundebi, male mogiva dro da Jami mSvenierebisa, erT<br />

zafxulSi kinaRam davSri da sasowarkveTili davstirodi Cems<br />

ubedurebas, magram Sevebrale Semoqmeds, wvima movida da mec gadavrCi~.<br />

miniaturaSi `martooba~ lirikuli gmiris martoobis gancdis<br />

saTave isev da isev nikoloz baraTaSvilia, baraTaSvilis uZiro sevda<br />

aZlevs biZgs <strong>tician</strong> tabiZes mware fiqrebisaTvis. cdilobs, mis fiqrebs<br />

wvdes da Tavisas dauaxloos. miniaturaSi lirikuli gmiri gvamcnobs:<br />

`sadac unda viyo, yvelgan, yovelTvis martooba Cemi Tanamgzavria, mudam<br />

Tan damdevs, rogorc aCrdili, viT SurismaZiebeli landi, garewar kaens<br />

Tan rom dasdevda... aCrdili sastiki da ulmobelia, misi Rimili, Rimilia<br />

mefistofelis da mis xarxarze ki, viT saTaelis qnarze, are-midamo<br />

kvnesis da mosTqvams. albaT am yofas grZnobda mgosani, romelmac<br />

gvamcno _ Zneli aris martooba sulisa, mas eltvian siameni soflisa~.<br />

albaT, es mqirdavi aCrdili iyo, romelmac mas mouwamla da waruwymida<br />

sarwmunoeba da dastova `WkuiT urwmuno, guliT undo, suliT maxvrali~.<br />

gr. orbelianis, vaJa-Savelas zemoqmedebis kvali leqsikuradac ki<br />

cxadad amCnevia t. <strong>tabiZis</strong> miniaturas `feria bednierebisa~.<br />

deda Svils uyveba bednierebis momtan feriaze da xarb dianaze,<br />

romelsac Surda feriasi, radgan igi xalxs Zalian uyvarda.<br />

13


`_ deda ar mova kidev is feria~ _ daJinebiT ekiTxeboda<br />

gaWirveulebuli bavSvi dedas.<br />

`_ ra vici, Svilo, xedav im mTebs, caTamde rom ayudebulan ase<br />

arian sul isini; nisli rom moexvevaT, es maTi locvaa, cas Sehvedrian,<br />

feria dagvibruneo, da elian sul dausrulebliv, guli elevaT<br />

lodinSi... usazRvroa maTi lodini~.<br />

Wabuki <strong>tician</strong>i daufiqrebia marad mtkivneul sikvdilis idumalebas,<br />

mis amocnobas lamobs da aqac vaJa gamodis mSvelelad. vaJas<br />

gamaognebeli mxatvruli migneba, mTebi imitom dganan, rom Turme elias,<br />

did zemoqmedebas axdens <strong>tician</strong>ze, es araerTgan gamoCndeba <strong>tician</strong>is<br />

TxzulebebSi da, pirvelyovlisa, Cans miniaturaSi `sikvdili~.<br />

`... is yvelgan aris da yovelTvis.<br />

misi mefoba ganusazRvrelia da msxverpli auricxveli. misi Crdili<br />

yvelas Tan axlavs da ganuwyvetliv misi frTebis frTxiali yvelas<br />

moesmis. is bedia winamZRvarTa ubedurebisa. mTani maRalni, mwuxarebaSi<br />

gaqvavebulni, sdganan da elian. maTi lodini `danaxvaa unaxavisa~ _<br />

ambobs mgosani... usazRvroa maTi lodini, radgan maT ukve moesmiT<br />

ConCxebis qnarze simebis JRera~...<br />

TiTqos vaJas poeturi gansjis _<br />

`RmerTma giSvelos, sikvdilo,<br />

sicocxle Svenobs SeniTa,<br />

da Senc sikvdilo fasi gZe<br />

sicocxlis nawyenobiTa~<br />

erTgvari gamoZaxilia Wabuki <strong>tician</strong>is daskvna: sikvdili `mizania<br />

Cveni cxovrebisa~, isic garkveviT unda iTqvas, rom Wabuki <strong>tician</strong>i am<br />

SemTxvevaSi erTgvarad sikvdilis esTetizacias axdens.<br />

mxatvrul CanaxatSi `epispsixidini~ vkiTxulobT: `kaco, giyvardes!~ _<br />

ciT CamomZaxes... da mec miyvars, am bnelSiac gzas minaTebs naTeli sxivi<br />

siyvarulisa...~ umal gvecnoba ilis cnobili striqonebi leqsidan<br />

giyvardes.<br />

14


_ kaco, giyvardes! _<br />

ciT CamomZaxes,<br />

ros maT dambades.<br />

yvelgan es sityva<br />

lamprad win mimyva<br />

da qveynad Cems svlas<br />

hscemda wmind naTels.<br />

misTvisc getyvi Zmas:<br />

Senca giyvardes!...<br />

amave poetur CanaxatSi mdinare rioni daxasiaTebulia<br />

baraTaSviliseburad: `talRas talRas scems rioni da mwuxared<br />

dudunebs, albad sevda Semoswolia, vervisTvis undvia da imisTvis aris,<br />

rom gulCaxveuli Cumad mosTqvams; vin icis, iqneb is sul sxvas igonebs,<br />

iqneb esmodes kidec amiranis kvnesa, an medias mwuxare simRera, iqneb<br />

dastirodes qarTlosis Cangs, uRvToT damsxvreuls, maxinj SvilTagan<br />

daviwyebuls. bevri ram icis rionma, `mraval droebis mowmea, magram<br />

utyvia~, utyvi~... amgvari masalis moxmoba kidev SeiZleba gagrZeldes.<br />

warmodgenili masala ki cxadyofs, rom yrma <strong>tician</strong>i, gimnaziis mowafe<br />

SesaniSnavad icnobs <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong> mwerlobas da formirebis<br />

gzaze uxvadac eyrdnoba, sakuTari xmis Ziebisas sazrdoobs miT, sakuTar<br />

nagrZnobs, nafiqrs <strong>tician</strong>i did winaparTa sityvier samoss acmevs, ufro<br />

sworad didi qarTvel mweralTa gancdilze ametyvelebs sakuTar<br />

grZnobebs.<br />

<strong>tician</strong>is am drois nawerebidan isic igrZnoba, rom saqme gvaqvs<br />

gemovnebian Zalze niWier axalgazrdasTan, romelic ukve cdilobs<br />

individualuri daRi daasvas, gaxazos, rom es misia, sakuTriv mis<br />

SemoqmedebiT quraSi gamotarebuli, oRond isic aSkaraa, rom igi<br />

azrovnebs swored klasikurze dayrdnobiT, ase xdeba misi formireba.<br />

misi gansakuTrebuli interesi ki mimarTulia qarTveli romanitikosebis<br />

_ ufro grigol orbelianis, nikoloz baraTaSvilis, did iliasa da<br />

vaJas poeziaze.<br />

15


marTalia, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> pirvel leqsebsa da prozaul nawerebs<br />

aklia mxatvruli srulyofa, maTSi bevri ramaa epigonuri, dasaxvewi,<br />

magram amisda miuxedavad, am nawarmoebebs mainc didi mniSvneloba aqvs<br />

imis gasarkvevad, riT daiwyo <strong>tician</strong>is poeturi gza, vin iyvnen misi<br />

pirveli maswavleblebi, ra kavSiri hqonda literaturul tradiciebTan,<br />

rogor yalibdeboda poetis SemoqmedebiTi individualoba da a.S.<br />

mwerlis yrmobisdroindeli Semoqmedebis gacnoba naTlad<br />

gvarwmunebs, rom simbolizmis literaturuli principebis aRiarebamde t.<br />

tabiZem ganvlo mxatvruli daostatebis saintereso etapi, romelsac<br />

literaturuli Segirdobis xana SeiZleba davarqvaT.<br />

garda yovelive Tqmulisa, ar SeiZleba ar aRiniSnos isic, rom,<br />

Cans, tabiZeebis did ojaxSi Rrmaa siyvaruli, krZalva, interesi<br />

erovnuli kulturis, erovnuli mwerlobisadmi, am safuZvelze, am<br />

garemoSi izrdebian rogorc vasil <strong>tabiZis</strong> ojaxSi, aseve iustine <strong>tabiZis</strong><br />

ojaxSi, aseT garemoSi Camoyalibdnen rogorc genialuri galaktioni,<br />

aseve brwyinvale niWis <strong>tician</strong>i.<br />

TandaTanobiT da drois mcire monakveTSi gafarTovda <strong>tician</strong>is<br />

literaturuli areali, mwerluri horizonti, Tematuri interesebi.<br />

am azriT, Zalzed sainteresoa mweral sergo kldiaSvilis<br />

gadmocema. s. kldiaSvili ase igonebs gimnaziaSi <strong>tician</strong>Tan erTad<br />

swavlis wlebs: `Zalian xSirad nasadilevs masTan miviCqarodi. sawolis<br />

gverdiT dadgmul patara magidaze wignebis grova awyvia. es wignebi<br />

saocaria. maTi avtorebi aqamde CemTvis ucnobi poetebi da prozaikosebi<br />

arian. maT Sesaxeb jer araferi msmenoda.<br />

TiTqos saswauls hgavda es ambavi, _ Tu rogor aRmoCnda es wignebi<br />

imereTis am patara qalaqSi. aqamde CemTvis literaturuli samyaro<br />

Semofargluli iyo yvelasaTvis cnobili qarTveli, rusi da ucxoeli<br />

klasikosebis saxelebiT da uecrad axali saxelebi mesmis: verleni,<br />

laforgi, klodeli, verharni, meterlinki, uaildi, hamsuni, briusovi,<br />

sologubi, balmonti da sxva da sxva. ara mgonia, rom mTel qalaqSi Cvens<br />

garda, ori pirtitvela gimnazielis garda, kidev vinmes raime warmodgena<br />

hqonoda am mwerlebze~ (28; 182).<br />

16


<strong>tician</strong>i ar kmayofildeboda am avtorTa Semoqmedebis mxolod<br />

gacnobiT, Targmnida maT da am droidan moyolebuli sistematurad<br />

aqveynebda kidec <strong>qarTul</strong> periodikaSi.Aase TandaTan Rrmavdeboda<br />

axalgazrda poetis miswrafebaTa Tvalsawieri, mis sulSi iWreboda is<br />

literaturuli siaxleni, romlebmac didi zegavlena moaxdines mwerlis<br />

literaturul Camoyalibebaze.<br />

<strong>tician</strong>is sakuTrivi leqsebis saTaurebSic, TematikaSic igrZnoba<br />

ukve interesTa gafarToeba, rom araferi vTqvaT novelebsa, moTxrobebsa<br />

da miniaturebze. <strong>tician</strong>is leqsebis saTaurebi xdeba `madonas simRera~,<br />

`siCumis angelozi~, `soneti~, `Nochturne~ da a.S. misi leqsebis personaJebi<br />

xdebian pani, adonaisi...<br />

SeuZlebelia 1905 wlis Semdgomi reaqciis periodis movlenebs Rrma<br />

kvali ar daetovebina Wabuki t. <strong>tabiZis</strong> cnobierebaze. rogorc g. asaTiani<br />

aRniSnavs, `reaqciis yru atmosferoSi, romelmac gansakuTrebiT niadagi<br />

moamzada <strong>qarTul</strong> poeziaSi evropuli dekadansis `Sxamian yvavilTa~<br />

gadmosargavad, yalibdeboda axalgazrda <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeturi<br />

Sexedulebani~ (8; 152). Tu t. tabiZe moswavleobis droindel adreul<br />

leqsebSi, rogorc ukve davinaxeT, didi doziT uxdis xarks erovnuldemokratiul<br />

idealebs, Semdgom ukve misi interesebi TandaTan<br />

neoromantikuli poeziisaken ixreba.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe quTaisis gimnaziaSi swavlis periodSive ecnoba<br />

simbolisturi mwerlobis TiTqmis yvela gamoCenil warmomadgenels. igi<br />

Tavis Tanamoazre megobrebTan erTad ocnebobda gadatrialeba moexdina<br />

<strong>qarTul</strong> poeziaSi. masSi am wyurvils epoqis mRelvare sulic badebda,<br />

erTgvari kulturuli dezorientacia. <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i mwerloba,<br />

romelsac mkafiod hqonda gamokveTili Tavisi mizani, gamoxatvis<br />

formebi, krizisis piras iyo misuli. amrigad axali Taoba TiTqmis<br />

orientirebis gareSe darCa.<br />

t. <strong>tabiZis</strong> SemoqmedebiTi cxovrebis am momentis Sesaxeb s. caiSvili<br />

wers: `es iyo marTlac Znelad dasaZlevi gzajvaredini da gabedul<br />

ZiebaTa gareSe warmoudgenelic Canda axali napirebis aRmoCena. arc is<br />

aris dasamali, rom warumatebloba da marcxi Tan axlda ZiebaTa aseT<br />

gzas. magram gulwrfeloba da Tavgameteba mas erTi wuTiTac ki ar<br />

17


mohklebia. aq zogjer intuiciuri swrafva inteleqtze nakleb rols<br />

rodi asrulebda. pirvelmebrZolni, romelTa Soris <strong>tician</strong> tabiZe<br />

yovelTvis gamoirCeoda TiTqmis sacecebiT miiwevdnen win~ (49; 287).<br />

srulyofisaken dauokebelma swrafvam <strong>tician</strong>i da misi megobari<br />

`cisferyanwelebi~ miiyvana klasikuri realisturi poeziisagan mkveTr<br />

gamijvnamde. sagulisxmoa, rom evropuli literaturuli procesi <strong>XIX</strong>-XX<br />

saukuneebis mijnaze gemovnebis, saazrovno formebis, poeturi<br />

konstruqciebisa da poeturi msoflmxedvelobis klasikisagan gamijvnas<br />

da ukompromiso dapirispirebas gulisxmobda. am periodSi ise mZafri iyo<br />

gadafasebis survili da siaxlis matarebeli xelovnebis Seqmnis<br />

mcdeloba, rom verc qarTvel mweralTa axali Taoba Sexvda gulgrili<br />

am procesebs. `diadi klasikis~ zegavlenisagan Tavis daRwevis<br />

vnebaTaRelva ajanyebas utoldeboda. es movlena didi siswrafid swored<br />

mxatvruli azrovnebis sferoSi vrceldeboda. siaxle TiTqos TviT XX<br />

<strong>saukunis</strong> moTxovna iyo, romelic Tavis mousvenari bunebis Sesatyvisi<br />

xelovnebis Seqmnas eswrafvoda.<br />

rogorc sayovelTaod cnobilia, 1915 wels <strong>tician</strong> tabiZe, jerxnobiT<br />

moskovis universitetis filologiis fakultetis studenti<br />

Tavis megobrebTan erTad aarsebs literaturul dajgufebas `cisferi<br />

yanwebi~. axali dajgufeba gamovida skolis Seqmnis pretenziiT.<br />

1916 wels gamoica am dajgufebis Jurnalis `cisferi yanwebis~<br />

pirveli nomeri. am JurnalSi daibeWda <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> Teoriuli xasiaTis<br />

werili `cisferi yanwebiT~, romelic Jurnalis meore nomerSi gagrZelda<br />

da romelic warmoadgenda am dajgufebis arsebobis Teoriul<br />

dasabuTebas da gamarTlebas.<br />

am literaturulma jgufma da, bunebrivia, maT Soris <strong>tician</strong><br />

tabiZem Tavisi dadgineba-damkvidreba klasikur poeziasTan erTgvari<br />

dapirispirebis gziT cades, ufro konkretulad, qarTveli 60-ianeლეbis<br />

poeziasTan dapirebis gziT.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> saprogramo statias `cisferi yanwebiT~ ufro<br />

vrclad qvemoT SevexebiT, axla ki mokled Semdegs aRvniSnavT, t. <strong>tabiZis</strong><br />

azriT, `cisferi yanwebiT~, iwyeboda axali periodi <strong>qarTul</strong>i poeziis<br />

ganviTarebis istoriaSi. misi sityvebiT, <strong>qarTul</strong>i mwerloba,<br />

18


gansakuTrebiT <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i mwerloba, jer saTanadod araa<br />

Seswavlili, kerZod araa cxadi, ra damokidebuleba hqonda am drois<br />

poezias Zvel <strong>mwerlobasTan</strong>, rusul literaturasTan.<br />

t. tabiZes ki TviTon ase warmoudgenia es gza _ `Zveli <strong>qarTul</strong>i<br />

poezia iwyeba rusTaveliT da mTavrdeba besikiT~... am or poetSi<br />

`saqarTvelom Sekriba mTeli Tavisi mxatvruli energia~. t. tabiZes<br />

besikisa ganskuTrebiT is xiblavs, rom moqalaqeobriv-politikuri<br />

Tematika ar Seuria poeziaSi. saqarTvelosTvis Znelbedobis Jams icxovra<br />

da iRvawa da erTmaneTSi ar aurevia politika da sakuTriv poezia. amaSi<br />

xedavs t. tabiZe Zveli <strong>qarTul</strong>i poeziis Taviseburebasac da Rirsebasac.<br />

`besikisagan politikisa da poeziis gayofa miT ufro dasafasebelia, rom<br />

is iyo kancleri imereTis mefis solomonis da daiRupa diplomatiuri<br />

misiis aRsrulebis dros~. <strong>XIX</strong> saukuneSi qarTvel romantikosebs, erTi<br />

mxriv, etyobaT gavlena evropeli romantikosebisa, meore mxriv, isini<br />

ganicdian gavlenas Zveli <strong>qarTul</strong>i poeziisas, gansakuTrebiT ki besikisas.<br />

`ase uaxlovdebiT mesamoce wlebs~, sadac kavSiri poeziasTan `samudamod<br />

wydeba da iq iqmneba axali ideologia~. `besikma windawin<br />

iwinaswarmetyvela, rom `krazanebi~ gaagdebdnen <strong>qarTul</strong>i baRidan da es<br />

male moxda~. 60-iani wlebis polemika, t. <strong>tabiZis</strong> azriT, ara marto<br />

`TaobaTa brZolaa~, aramed kulturaTa brZola _ Zveli <strong>qarTul</strong>i da<br />

axali ruseTis ideologiebis, <strong>qarTul</strong>i poeziis yvavils dauwyes Secvla<br />

ruseTis xorbliT~. gr. orbelianis aRelveba aq yvelaze ufro gasagebia,<br />

`imaSi aimRvra konservatori qarTveli, qarTveli poeti~. marTla am<br />

brZolaSi gaimarjva iliam, magram es iyo damarcxeba mTeli Semdgomi<br />

xelovnebisa. am dRidan moiSala <strong>qarTul</strong> poeziaSi Zveli suli, am `cru<br />

rusTvelebma~ da `liberalebma, mwerloba gaxades `samitingo zalad~ da<br />

poezia gazeTad. ilia WavWavaZem samudamod dawyevla `frinveli garegani~<br />

da `tkbili xmebi~... `akaki wereTelma `garemoebis sayviri~ Zalian bevri<br />

ayvira, yvela es leqsebi bankis opoziciaze da advokatebze darCeba<br />

rogorc politikuri satiris ara niWieri nimuSebi... akaki sul<br />

gaqrobidan iman ixsna, rom dauaxlovda xalxis suls da nacionalur<br />

eposSi amonaxa lirikuli temebi. xalxi ki erTaderTi inaxavda da inaxavs<br />

19


gauryvneli poeziis tradiciebs. iq, sadac akaki Ralatobs Tavis<br />

ideologias da mReris Seugneblad, mxolod naxulobs Tavis Tavs~.<br />

erTi sityviT, <strong>tician</strong>is azriT, 60-iani wlebidan TandaTan mtkicdeba<br />

gavlena rusuli xelovnebisa, romelsac Soreuli kavSiri Tu aqvs<br />

WeSmarit xelovnebasTan da araferi saerTo ar hqonia kerZod <strong>qarTul</strong>Tan.<br />

TviT gr. orbelianic ki CarTes am turnirSi Tavisi `muSa boqulaZiT~.<br />

mxolod vaJa-fSavelaSi feTqavs eris suli Tavisi kulturuli<br />

atavizmiT. `marTalia misTvis leqsis teqnika ar arsebobda xandaxan<br />

najaxiT daTlil warmodgenas qmnida, magram imaSi iyo Zveli suli. vaJa<br />

didi protestia Zveli saqarTvelosi~.<br />

`mesamocianeleTa~ mwerlebis ioli xeliT Semotanili rusuli<br />

xorbali amodis qerad. ilias da akakis is upiratesoba hqondT, rom<br />

moqalaqeobriv motivebSi xandaxan naxulobdnen namdvil poezias; Semdeg<br />

ki maTma Skolam miiRo karikaturili saxe da dRes uimedod gahkivis<br />

moqalaqeobrivi arRani kakafonias . yvela uniWo, usaxo, enablu, visac<br />

xeli ar eRleba, stanjavs dRes <strong>qarTul</strong> poezias~ (42; #2).<br />

rogorc vxedavT, <strong>tician</strong> tabiZe Tavisi SemoqmedebiTi gzis meore<br />

safexurze sxva `cisferyanwelebTan~ erTad erTgvarad zurgs aqcevs,<br />

upirispirdeba <strong>qarTul</strong>i realisturi klasikuri poeziis ganviTarebis<br />

gzas da praqtikulad mwvavedac upirispirdeba <strong>qarTul</strong>, gansakuTrebiT,<br />

misi azriT, 60-ianelTa araerovnul literaturul tradiciebs.<br />

praqtikulad, igi vaJa-fSavelamde arc aravis cnobs.<br />

erTi mainc amTaviTve unda aRiniSnos _ Tu SevadarebT evropul,<br />

kerZod frangul literaturas, frang poetebs, rusi simbolistebis<br />

mosazrebebs, unda aRiniSnos, rom dapirispireba Cvens sinamdvileSi ufro<br />

TavSekavebulia; rogorc ar unda vifiqroT, aq mainc patara qveynis<br />

faqtori TamaSobs did rols. sxva `cisferyanwelebic~ da miT umetes<br />

<strong>tician</strong> tabiZe, yovelTvis saTanados miageben, saTanadod gaxazaven<br />

qarTvel 60-ianelTa, kerZod iliasa da akakis, Rvawlis ganuzomel<br />

mniSvnelobas. maTTvis miuRebelia mxolod poeturi pozicia 60-<br />

ianelebisa, romelic mkveTrad moqalaqeobrivi, socialuri Sinaarsis<br />

matarebelia; `Cven uars ar vyofT `mesamocianeleTa~ mwerlebis<br />

20


sazogadoebriv damsaxurebas, _ wers <strong>tician</strong>i Jurnalis saprogramo<br />

werilSi; _ magram imaT samagieroT ar aqvT esTetikuri damsaxureba~.<br />

isic unda xazgasmiT iTqvas, rom dapirispireba ,iqneboda igi<br />

mkveTri, Tu SedarebiT TavSekavebuli, mainc azris doneze, Teoriuli<br />

saxiT gamoixata, iTqva da daiwera. ramdenadme gansxvavebulad<br />

warmogvidgeba saqme TviT mxatvruli praqtikis, mxatvruli Semoqmedebis<br />

SemTxvevaSi, <strong>tician</strong>s _ poets mkveTrad, xistad arasodes gamouxatavs es<br />

dapirispireba.<br />

iseT faqizi gemovnebis esTets, rogoric Salva afxaiZea, aseTi<br />

azri aqvs gamoxatuli am sakiTxTan dakavSirebiT: `<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poezia<br />

aRmocenebuli iyo erovnul fesvebze. misTvis ucxo iyo nacionaluri<br />

nihilizmi~ (10; 74).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe simbolisturi periodis leqsbSic inarCunebda<br />

TavisTavadobas da gamorCeuli iyo imiT, rom sinamdviles arasodes<br />

uaryofda. misi leqsebis lirikuli gmiri miTosuri da literaturuli<br />

gmirebis aCrdili ki ar aris, aramed namdvili cxovrebiseuli adamiani<br />

da Tavsmoxveul ganwyobilebebsa da sizmareul yofaSi, saxelTa<br />

fantasmagoriaSi yovelTvis mZafria irealur samyarodan Tavis daRwevis<br />

survili. TviTironiac poetis Tanamdevia.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> Semoqmedebis simbolisturi xanis <strong>XIX</strong> saukunios<br />

<strong>qarTul</strong> poeziasTan mimarTebis TvalsazrisiT metic unda iTqvas. unda<br />

vifiqroT, rom TviT `cisferyanwelobis~ xanaSi Cven usaTuod unda<br />

davadasturoT <strong>XIX</strong> s. klasikuri realisturi poeziis gavlena poet<br />

<strong>tician</strong> tabiZeze, Tu SemoqmedebiTi gavlenis WeSmariti Sinaarsidan<br />

amovalT. am gagebis Tanaxmad, gavlenis `aucilebeli piroba aris<br />

mimarTebis damyareba mxatvrul nawarmoebTan da mis avtorTan. WeSmariti<br />

xelovanebis urTierTzemoqmedeba erTmaneTisadmi mimarTebis damyarebaSi<br />

mdgomareobs. am mimarTebis konkretuli gamoxatulebaa is mniSvneloba,<br />

romelsac erTi mwerlis Semoqmedeba meorisaTvis iZens... xelovani<br />

SeiZleba arc misdevdes romelime avtoris azrsa da tendencias...<br />

SeiZleba kidec upirispirdebodes meore xelovans (xazi Cemia – x. S.)<br />

Tavisi mxatvruli saSualebebiT, STabeWdilebaTa da sakuTar<br />

SexedulebaTa gadmocemiT, magram literaturismcodneobis TvalsazrisiT<br />

21


SeiZleba dadgindes literaturuli zemoqmedebis faqti. aseT SemTxvevaSi<br />

erTi mwerali meorisaTvis SeiZleba iyos erTgvari amosavali, romelic<br />

ubiZgebs mas garkveuli mimarTulebisaken, gansxavavebuli maneris, tipis,<br />

kompoziciis... Ziebisaken~ (27; 44-45).<br />

rogorc ukve davinaxeT, da rogorc Semdgom kidev ufro<br />

konkretulad da cxadad warmoCndeba, imdenad didia zemoqmedeba t.<br />

tabiZeze me-19 <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeziisa, kerZod 60-ianelTa, ilia<br />

WavWavaZis pirovnebisa da poeziisa (aki cota mogvianebiT <strong>tician</strong>i ityvis:<br />

`Tavs dagviara vaJa-fSavelam, Tavze gvawveba zvavad ilia~, leqsi<br />

`kaxeTs~), rom Wabuk <strong>tician</strong>s uCndeba swored ilias kerZod da saerTod<br />

<strong>XIX</strong> s. <strong>qarTul</strong>i poeziis gavlenisagan Tavis daRwevis moTxovnileba,<br />

erTis mxriv, <strong>XIX</strong> saukinis <strong>qarTul</strong>i poeziac aris amosavali, romelic<br />

ubiZgebs t. tabiZes `garkveuli mimarTulebisaken, gansxvavebuli maneris,<br />

tipis kompoziciis Ziebisaken~. esecaa erTi piroba, rom t. tabiZe<br />

aRmoCnda `cisferyanwelTa~ ordenis aqtiuri TavkacTagani.<br />

<strong>qarTul</strong> literaturismcodneobaSi `cisferyanwelTa ordenis~<br />

damsaxureba gansazRvrulia, rogorc swrafva siaxlisaken, rogorc 60-<br />

ianelTa epigonebTan, moZvelebul, yavlgasul meleqseebTan, inerciasTan<br />

`brZolis gamocxadeba~, swrafva `<strong>qarTul</strong>i poeziis, evropuli radiusiT~<br />

gamarTvisaken. rogorc amboben, <strong>tician</strong> tabiZe gansakuTrebuli simZafriT<br />

ganicdida, rom saqarTvelo CamorCa msoflio poeturi azrovnebis<br />

sivrces da es CamorCeniloba tragediad miaCnda: `roca iwereboda Sarl<br />

bodleris `borotebis yvavilebi~, maSin saqarTveloSi arc iyo<br />

dawyebuli dava ilia WavWavaZesa da kneina barbare jorjaZes Soris~, _<br />

werda igi. simbolistebis gamoCeniT xalxur da relistur poezias<br />

daupirispirda rTuli da artistuli xelovneba, wminda xelovneba,<br />

romelic ar iqmneboda masisaTvis, aramed rCeulTaTvis:<br />

`da Cemi Cangi sircxvilisgan daimsxvreoda,<br />

Tu misi leqsi gitaraze mogesmeboda~.<br />

aRniSnulis miuxedavad t. tabiZe simbolisturi periodis<br />

leqsebSic inarCunebs TavisTavobas da gamorCeulia imiT, rom<br />

22


sinamdviles arasodes uaryofs, Tavsmoxveul ganwyobilebasa da<br />

sizmareul yofaSi, saxelTa fantasmagoriaSi yovelTvis mZafria idealur<br />

samyarodan Tavis daRwevis survili. TviTironiac poetis Tanmdevia.<br />

warsulis Sefasebas, `siymawvilis sens~ _ arabunebriv poetur<br />

ganwyobilebebs Tavad afasebs poeti 1922 wels daweril leqsSi `sezonis<br />

falavani~:<br />

`da vmadlob ufals, Cemi suli mas abaria,<br />

man erTma icis, rom ar iyo igi samiwe,<br />

ase atirebda poets malaria,<br />

ase gaugebrad werda <strong>tician</strong> tabiZe~<br />

ltolva naTel azrovnebisaken, <strong>qarTul</strong>i klasikuri poeziisaken<br />

TandaTan ufro gamZafrda. sinamdvile, romelSic TiTqos moulodnelad<br />

aRmoCnda simbolistTa poeturi ordeni 1921 wels Semdgom, erTob<br />

mtkivneuli iyo da tragikul gancdad iqca. TandaTan realoba axali<br />

gamosaxvis saSualebebs eZebs <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi da es cvlileba<br />

ioli da umtkivneulo rodia.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis ideologiur burjad, erTgvar xidad,<br />

romelic aris gadebuli or gansxvavebul da urTierTdapirispirebul<br />

realobas Soris, SesaZloa miviCnioT mamis xateba mwuxris locvaSi,<br />

mamis Savi anaforis friali, brma Tvalebi, fsalmuni da mewamulisferi<br />

Savi anaforis daferva, Zveli orpiris RamurebSemovlebuli saydari _<br />

Zveli tradiciuli dro da memkvidreoba, romelsac axal epoqaSi aRar<br />

aqvs arsebobis ufleba da Tvalsa da xels Sua qreba. es Tema <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> poeziaSi, albaT, SesaZloa mivakuTvnoT XX <strong>saukunis</strong> mwerlobaSi<br />

`mamismkvlelobis~ `mamis Zlevis~ tragikul asaxvas.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> SemoqmedebiTi pozicia ufro mkveTrad gamomJRavnda<br />

leqsSi `nu gaikvirveb~ (1926), sadac poeti acxadebs, rom sxva ocnebebis<br />

tyvea da Slis Zvel leqsebs dafaze, romelTac sisxliT werda da ara<br />

carciT.<br />

daaxloebiT am droidan, 20-iani wlebis meore naxevridan iwyeba<br />

`miwasTan dabruneba~ (valerian gafrindaSvili). rogorc iTqva, es<br />

23


maincdamainc ar gasWirvebia <strong>tician</strong> tabiZes da imitomac, rom misi<br />

poeturi bunebac iTxovda amas. bohemur cxovrebaSi, simbolistobaSi,<br />

faqtia, rom didi iyo pozis xvedriTi wilic da, bunebrivia, arc amaSi<br />

iyo rame cudi da miuRebeli.<br />

20-iani wlebis bolodan sacnauri xdeba t. <strong>tabiZis</strong> rogorc poetis,<br />

<strong>qarTul</strong>i tradiciuli azrovnebisaken mibruneba, erovnuli msoflxati.<br />

`<strong>tician</strong>is winaSe TandaTan realisturi leqsis gza daisaxa da<br />

dacemulobis poeziasTan kavSiri gawyvita. Tu winaT misi SemoqmedebiTi<br />

mizani iyo `besikis baRSi bodleris borotebis yvavilebi daergo,<br />

amieridan misi poezia daiwminda, burusi warsulma brZolebma gafantes<br />

da mis leqss mze daadga gvirgvinad~ (10; 102).<br />

is, rac <strong>tician</strong>isaTvis siWabukis adreuli xanidan erTgvarad<br />

uariyo poetis mier, garkveuli droisa da erovnul-politikur viTarebis<br />

cvlilebaTa gamo kvlav tradiciul wiaRs daubrunda. msoflgancda da<br />

gamokiTxvis formebi mTlianad gamsWvalulia am uaryofa-ukanmibrunebis<br />

niSniT. t. <strong>tabiZis</strong> poeturi formireba-ganviTarebis gza `zRapris<br />

esTetikis~ enaze SeiZleba gamovsaxoT, rogorc zRapris gmiris `Sinidan~<br />

ucilobeli gasvliT da kvlav ukan `dabrunebis~ poeturi formuliT.<br />

daaxloebiT 1925 wlidan sikvdilamde t. tabiZe wers leqsebs, romlebSic<br />

Tavbrudamxvevi realoba isaxeba. uSualobasa da gulwrfelobasTan<br />

erTad t. tabiZe poetis aucilebel Tvisebad vaJkacobas, pirovnul<br />

gamZleobas miiCnevs: vaJkacis sityvas foladis simtkice unda hqondes,<br />

raTa gulze moxvdes mkiTxvels. vaJkacuri xma leqss eniWeba klasikuri<br />

da xalxuri leqsis inerciiT. heroikul suraTs qmnis amgvari striqonebi:<br />

`xevsuris jaWvis nagleji rgoli _<br />

erTi vacxadeb marto hazavats~.<br />

anda<br />

`vaJa-fSavelas vsunTqav filtvebiT....~<br />

vaJkacuri xmis gasZliereblad <strong>tician</strong> tabiZe <strong>qarTul</strong>i xalxuri<br />

leqsis reminiscenciebs mimarTavs:<br />

24


`erTxel esrola berma papama<br />

da jixvi kldeze Camoekeca~<br />

(`kaxeTi~)<br />

`ase megona kameCis uRliT mec poeziis mival aRzevans~<br />

(`aRzevans wasvla~)<br />

`Seibnen erTad SaSvi, kakabi...~<br />

<strong>tician</strong>i mimarTavs rusTavelis striqonebis reminiscenciebs<br />

`ra saWiroa melnad giSris tba da kalmad kidev<br />

me na rxeuli~.<br />

am striqonebiT <strong>tician</strong> tabiZe siRrmiseul kavSirs avlens klasikur<br />

poeziasTan da ase amdidrebs Tavis poetur palitras, amasTan cnobil<br />

striqonebs me-20 <strong>saukunis</strong> suls STaberavs da ase iTavisebs maT.<br />

`me davibade aprilis TveSi~... ase iwyeba `leqsi mewyeri~, romelSic<br />

poetma Tavisi SemoqmedebiTi koncefcia gamoxata. leqsi movardnili<br />

mewyeria, anu stiqiasaviT moulodnelad Tavs atydeba Semoqmeds.<br />

SemoqmedebiTi procesi gulisxmobs cocxlad damarxvas, anu<br />

msxverplSewirvas da aRdgomas ganaxlebuli ZaliT. poeti emorCileba<br />

SemoqmedebiT Zalas. leqss ar wers poeti, Tavad imorCilebs leqsi mas.<br />

swored t. <strong>tabiZis</strong> weris aseTi Tavisebureba aqvT mxedvelobaSi, roca<br />

mkvlevrebi erTxmad miuTiTeben t. <strong>tabiZis</strong> rogorc poetis did<br />

uSualobaze, misi leqsis stiqionur xasiaTze. magram isic unda iTqvas,<br />

rom uSualoba, stiqionuroba mxolod erTi mxarea, erTi niSania t.<br />

<strong>tabiZis</strong> poeziisa, t. <strong>tabiZis</strong> poeziis erTi Tvisebureba mis<br />

inteleqtualurobaSic iCens Tavs. mis leqsebSi saqme gvaqvs ara marto<br />

grZnobaTa mozRvavebasTan, aramed did literaturul<br />

ganswavlulobasTanac da kerZod <strong>qarTul</strong>i klasikuri mwerlobis<br />

saerTod da kerZod <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeziis Rrma codnasTan.<br />

25


t. <strong>tabiZis</strong> leqsebi gansakuTrebiT bolo droisa yuradRebas iqcevs <strong>XIX</strong> s.<br />

<strong>qarTul</strong> poetTa reminiscenciebiT, sazogadod didi zemoqmedebiT. am<br />

mxriv <strong>tician</strong> tabiZe gamorCeuli poetia mTels meoce saukuneSi.<br />

26


T a v i II<br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel mweralTa poeturi eqo <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

mxatvrul SemoqmedebaSi<br />

<strong>tician</strong> tabiZe did siaxlesTan erTad <strong>qarTul</strong>i poeziis saukeTeso<br />

tradiciebis memkvidre da gamgrZelebeli iyo, ramac Tavi iCina rogorc<br />

misi Semoqmedebis TematikaSi, aseve gansaxierebis saSualebebSi.<br />

yoveli WeSmariti niWis msgavsad <strong>tician</strong> tabiZe didi interesiT<br />

epyroboda winapar poetTa da kerZod <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel SemoqmedTa<br />

memkvidreobas. igi kargad iTvaliswinebda im ideis sasicocxlo<br />

mniSvnelobas, cxovelmyofelobas, romelic <strong>qarTul</strong>i literaturis did<br />

warmomadgnelTa moRvaweobas ganagebda. mas sisxlxorceulad hqonda<br />

SeTvisebuli, rom WeSmarit poezias eris interesebi asuldgmulebda.<br />

<strong>tician</strong> tabiZes poetis mTavar movaleobad saqveyno interesebiT<br />

gamsWvalva miaCnda.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis erTi mTavari Temaa patriotuli grZnobis<br />

gamoxatva da igi am mxrivac memkvidrea winapar qarTvel poetTa<br />

tradiciebisa. magram memkvidreoba, SemoqmedebiTi gavlena ar<br />

Semofarglula mxolod ideur-Tematikuri sferoTi. <strong>tician</strong> tabiZe<br />

araerTgzis migviTiTebs, Tu raoden mniSvnelovania misTvis <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong><br />

qarTvel poetTa mier gamoyenebuli gamoxatvis saSualebebi, calkeuli<br />

xatebi, sityvieri samosi. magram rogorc es WeSmariti xelovanis<br />

SemTxvevaSi xdeba, wina poetTa gamocdileba, weris Taviseburebebi<br />

amovardnili ki ar aris saerTo stilidan, aramed Zaldautaneblad aris<br />

Sesuli, daqvemdebarebulia <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> weris maneras.<br />

rogorc mdidari sulis xelovanisaTvis aris damaxasiaTebeli,<br />

<strong>tician</strong> tabiZe ar cdilobs damalos kvali im gamocdilebisa, rac mas<br />

winapar poetTagan miuRia, es ar sWirdeba mas, radgan poeturi<br />

individualurobaa da sxvaTa CrdilSi darCena ar emuqreba.<br />

Cveni amocanaa gavarkvioT, rogor iCens Tavs <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

27


poeziaSi <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel SemoqmedTa saxe da gamocdileba, Tu ra<br />

sixSiriT, ra intensivobiT vlindeba igi.<br />

amTaviTve unda aRiniSnos, rom WeSmariti SemoqmedebiTi gavlenis<br />

SemTxvevaSi kvleva-Zieba, warmoCena zemoqmedebis kvalisa erTob Zneli<br />

saqmea, ramdenadac amgvari kvleva gulisxmobs xelovanis Semoqmedebis<br />

erTob Rrma fenebSi Sesvlis, xSir SemTxvevaSi uxilav sferoebSi<br />

SeRwevis pretenzias, rac windawinve uimedo da ganwiruli Tu araa<br />

marcxisaTvis, Znelze-Zneli saqme kia. aRniSnuli ki gulisxmobs, rom<br />

Zalian xSirad aseTi amocanis dasaxvis dros mkvlevari mxolod<br />

nagrZnobis sferoSi unda darCes da mxolod varaudebiT unda<br />

Semoifarglos, romelTa dasabuTeba ver moxerxdeba azris enaze.<br />

sayovelTaod cnobilia, rom Znelia WeSmariti xelovanis<br />

SemoqmedebiTi procesis Sinagani meqanizmis gaTvaliswineba. mxatvrul<br />

saSualebaTa gamoyenebis gza xSirad TviT xelovanTaTvisac<br />

gaucnobierebelia 1 . yovelive aRniSnuli winaswar unda miviRoT<br />

mxedvelobaSi, magram bunebrivia Tqmuli arc imas gulisxmobs, rom am<br />

rigis sakiTxebis kvlevaze xeli aviRoT da winaswar uari ganvacxadoT,<br />

radgan aseT SemTxvevaSi SeiZleboda TviT literaturuli kvleva-Ziebis<br />

saqmec dagveyenebina eWvs qveS. `literaturaTmcodneoba jer kidev Sorsaa<br />

upasuxos kiTxvas _ ra aris, anu rogori aris SemoqmedebiTi procesi,<br />

magram mas ar SeuZlia xeli aiRos am sakiTxis kvlevaze, radgan es<br />

iqneboda uaris Tqma literaturaTmcodneobis rogorc mecnierebis<br />

arsebobaze~ (16; 30).<br />

yovelive aRniSnulis safuZvelze Cven SevecdebiT vaCvenoT rogoria<br />

poet <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mimarTeba cal-calke <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel<br />

poetebTan.<br />

aqve isic unda iTqvas, rom ama Tu im poetTan <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

mimarTebis gaTvaliswinebisas SedarebiT sruli warmodgenis Sesaqmnelad<br />

_____________________________________<br />

1.<br />

SemoqmedebiTi procesebis Seswavlis Tanamedrove mdgomareobis Sesaxeb, am procesTa kvlevis sirTulis<br />

Sesaxeb <strong>qarTul</strong> enaze ix. i. evgeniZe, vaJa-fSavela (cxovrebisa da SemoqmedebiTi istoriis sakiTxebi), Tb; 1989,<br />

gv. 30-47<br />

28


zogjer ver avicdenT wina TavSi warmodgenili faqtobrivi masalis<br />

ramdenadme sxva formiT da sxva aspeqtiT gameorebas.<br />

<strong>tician</strong> tabiZem evropuli orientaciis qarTvel simbolist<br />

poetebTan<br />

erTad Seqmna XX <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeziis ena da poeturi azrovneba.<br />

simbolistebisaTvis damaxasiaTebeli misticizmis, sikvdilisa da<br />

simaxinjis, avadmyofuri ganwyobilebebis apologiisagan gansxvavebiT<br />

rogorc iTqva, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> leqsebSi didia swrafva naTeli<br />

azrovnebisa da sinamdvilis gamosaxvisadmi. <strong>qarTul</strong>i klasikuri poeziis<br />

tradiciebTan dabruneba TandaTan mZafrdeba da mis poeziaSi <strong>XIX</strong><br />

<strong>saukunis</strong> poetTa striqonebi iWrebian reminiscenciebad, gadaZaxilad Tu<br />

monatrebad. sakuTari poeturi warsulisadmi poetis damokidebuleba<br />

ironiuli xdeba da Zveli, epigonuri gza-uaryofili. <strong>qarTul</strong> niadagTan<br />

poetis mibruneba sakuTari fesvebis, pirvelwiaRis povnas edareba:L<br />

`CvenTvis dResaswaulebi marto rafiel erisTavis leqsebSia~.<br />

`akakis da ilias leqsebs patarZlebi mRerian TavianTTvis saSinel<br />

Rames~ _ aRniSnavs <strong>tician</strong> tabiZe leqsSi `orpiris oqropiri~.<br />

marto pirquSi atmosferos zemoqmedebiT ki ara, aramed Sinagani<br />

mzaobiTac siWabukis cdunebad, saxadad aris aRqmuli poetis mier<br />

dadaizmiT, ucxouri gavleniT aRbeWdili Tavisi poezia, xolo<br />

tradiciul klasikur poeziasTan mibruneba ki CaTvlilia bunebriv<br />

movlenad:<br />

leqsSi `nu gaikvirveb~, poeti acxadebs:<br />

`ra saWiroa aq pirferoba,<br />

marTla mxiblavda me erTdros `dada~,<br />

mtanjavi iyo es gaoreba,<br />

monanieba ki aris sada~.<br />

gacnobierebuli arCevani poetisaTvis _ mSobliuri, klasikuri<br />

poeziis wiaRSi mobruneba _ samSoblos gancdiT, tragikuli grZnobiT<br />

aris STagonebuli. patriotizmi, `qarTlis bedis~ sakiTxi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

poeziis umTavres RerZad iqca da gamosaxvis forma, poeturi azrovneba<br />

29


uneburad mSobliur niadags mieswrafa. <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeziis<br />

mTavari saTqmelic xom samSoblos bedis gansazRvraa. amdenad grigol<br />

orbelianis, nikoloz baraTaSvilis, ilias, akakis da vaJas poeturi<br />

azrovneba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> samyarod, Zveli da axali azrovnebis<br />

gamTlianebis cdad iqca.<br />

aleqsandre WavWavaZe<br />

pirveli qarTveli romantikosis aleqsandre WavWavaZis poeziis Rrma<br />

codna, misdami Zalian seriozuli, faqizi damokidebuleba yvelgan Cans<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> nawerebSi. gansakuTrebiT sayuradRebo ki aris narkvevi<br />

`qarTveli mwerlebi somxeTSi~. aleqsandre WavWavaZis aCrdili Tan<br />

axlavs poets somxeTSi, igi miuZRvis TiTqos <strong>tician</strong> tabiZes gogCis tbis<br />

sanapiroebisaken. igive amaRlebuli ganwyobilebebi eufleba mas am<br />

pirquSi sanaxaobis cqerisas, Tavad poeti uZluria sxvagvarad gadmosces<br />

Tavisi ganwyobilebebi, Tu ar didi winapris sityvebiT. `aqamde sevans<br />

darCenili aqvs Zveli kolizeis elferi, TiTqos misi midamo ar<br />

gamocvlila mas Semdeg, rac oTxmocda rva wlis winaT didebulad<br />

aRwera poetma aleqsandre WavWavaZem _ marTlac `gogCis tba~ mis<br />

leqsebSi saukeTesoa. rogorc cnobilia, aleqsandre WavWavaZe 30-ian<br />

wlebSi mTeli sasomxeTis ufrosi iyo da es leqsic aq dauweria. Cvens<br />

Tvalwin idga es Zveli gogCa _ `tba vrceli, xmovanebiT zRvisa mbaZavi~,<br />

`viT broli gulubryvilo, wmida, uZravi~, romelic `Tvis Soris hxatavs<br />

cisa laJvars da mTaTa mwvaneT~.<br />

`sad hyvavebulan didebulad qalaqni vrcelni<br />

da sad dRes vxedavT oden buTa da natamalTa.<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

aha, palatTa didebulTa ngreuli naSTi,<br />

aha, qalaqTa CinebulTa xvedri ucilo!~<br />

30


Semdeg iwyeba mogoneba, Tu rogori iyo CoganTa taceba Wabuk<br />

mxedarTa gamosacdelad, SubTa triali, jiriTiT tyorcna da isarT<br />

srola; Tu rogor mjdara aq gancxromiT ganmSvenebuli Zali maRals<br />

taxtsa amayad, wyalobiTa da risxvis frqveviT mmarTveli erTa. aq<br />

mocemulia Seudarebeli romantiuli sevda gadasuli siyvarulisa:<br />

`trfialni aqac SemsWvalvian kvlav erTmaneTTa,<br />

ravdenT banovanT Svenebani, axlad mSlilobni,<br />

Wavlis siwmindes miuzidavs napirs am tbisas,<br />

vardni, zambaxni da mixakni da giSris mwyobrni,<br />

ramdengzis turfad garduRia sarkesa wylisas ... ~<br />

da yvelafers amas mainc bolo erTi aqvs, yvelafers warwymeds dro<br />

,,Tvisi msvreli celiTo~ (43; 202-203). msjeloba aleqsandre WavWavaZis<br />

leqsis momarjvebiT kidev grZeldeba... aq ki SedarebiT vrclad imitom<br />

warmovadgineT amonaweri, rom vnaxoT, ramdenad zemoqmedebas axdens<br />

<strong>tician</strong> tabiZeze aleqsandre WavWavaZis poeturi azri da saleqso fraza,<br />

rom mogzaurobis STabeWdilebebis, Tavisi fiqrebis gadmocemas igi<br />

aleqsandre WavWavaZis leqsiT axdens da ar uCndeba araviTari<br />

ukmarisobis grZnoba, an sxvagvarad Tqmis moTxovnileba.<br />

sxva SemTxvevaSi ki sazogadod unda iTqvas, rom naklebia poet<br />

<strong>tician</strong> tabiZeze aleqsandre WavWavaZis frazis zemoqmedebis Zala.<br />

31


grogol orbeliani<br />

grigol orbelianis mWevrmetyveluri, amaRlebuli poezia did<br />

zemoqmedebas axdens poet <strong>tician</strong> tabiZeze.<br />

samSoblos gancdiT <strong>XIX</strong> s-is poetur azrovnebas mibrunebuli<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>aTvis leqsebi iwereba erTgvar anderZad, epitafiad.<br />

grigol orbelianis striqonebi axleburad cocxldeba leqsSi `maS,<br />

gamarjveba~: saqarTveloSi sikvdili SeuZlebelia Cveulebrivad,<br />

ubralod da TiTqos winaswar gansazRvrulia uCveulo, araCveulebrivi<br />

myofoba:<br />

`sxva rom mokvdeba, misTvis ra ari,<br />

wava, gaqreba, rogorc sizmari,<br />

me ki ra vuyo am goliaT mTebs,<br />

rom qondris kacsac devad aganTebs~.<br />

metaforuli azrovneba TandaTan aforistulad gardaisaxa da am<br />

leqsSi bediswerad gacxadda:<br />

`sjobs aRar gqondes sulac samSoblo,<br />

anda ar iyos ase lamazi!~<br />

anda<br />

`davbadebulvar rom viyo mona,<br />

da saqarTvelos medgas uReli~.<br />

es striqonebi sruliqmna grigol orbelianis poeturi azrovnebis<br />

ZaliT:<br />

`sxva saqarTvelo mainc sad ari<br />

romeli kuTxe romel qveynisa<br />

vis TuTqavs ase cecxlis Radari<br />

qveynad samoTxe sxvas vis eRirsa~<br />

32


grigol orbelianis poema `sadRegrZelo~ poeturad axleburad<br />

gacocxlda <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poemaSi `somxeTSi~. t. tabiZe <strong>XIX</strong> s-is<br />

poetebTan erTgvar gadaZaxils mimarTavs da ilias, grigol orbelianis,<br />

xalxuri poeziis poetur azrovnebas uRrmavdeba. `qvaTa RaRadi~ hqvia<br />

poemis pirvel Tavs, sadac `socialistur qvaTa RaRads~ wers drois<br />

moTxovnaTa mopasuxed mzadmyofi poeti, xolo mexuTe Tavi poemisa,<br />

faqtobrivad, `sadRegrZelos~ poeturi gardaTqmaa:<br />

`grigol orbeliani ase iwyebs<br />

Tavis `sadRegrZelos~<br />

anu<br />

_ omis Semdgom Rame lxins<br />

erevnis siaxloves~...<br />

_ `Sewyda bindisas omi sazari<br />

dadumda are, sad hquxda brZola.<br />

gamarjvebuli moilxens jari,<br />

urdo cecxlebiT ganaTebula...~<br />

poets warmoudgeba dangreuli erevnis cixe da `afTarTa jari~,<br />

faSa da qurTi, TaTari, somexi da qarTveli erTurTs ebrZodnen mudam.<br />

dRes `erovnuli SuRli~ aRar arsebobs, `klasTa brZolam~ istoria<br />

sizmrad aqcia...<br />

<strong>tician</strong> tabiZe or droSi xatavs am adgils:<br />

`es is adgilia, sadac grigol orbeliani<br />

werda Tavis `sadRegrZelos~<br />

anu<br />

_ omis Semdgom Rame lxins.<br />

erevnis siaxloves.<br />

Cvenc erevanis varT siaxloves,<br />

vzivarT aq erTad sardaris baRSi.<br />

axali ismis aq sadRegrZelo,<br />

33


ufro axali vaSa da taSi~.<br />

rogorc iliaseul `qvaTa RaRads~ `socialisturi qvaTa RaRadi~<br />

upirispirdeba, ise grigol orbelianiseul `sadRegrZelos~ axali drois<br />

lxini da sadRegrZelo. romantiulia <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>euli `axali Taobis~<br />

sadidebeli, SesaZloa survilad ufro iTqvas, magram poeti Seecada,<br />

warsulis idealizacia daeZlia, momavali da awmyo erwmuna.<br />

siWabukeSi bohemur cxovrebas dawafebuli <strong>tician</strong> tabiZe sxva<br />

SemTxvevaSiac xSirad grZnobs erTgvar siaxloves lxinis mefe,<br />

orTaWalis baRebis xSir stumar grigol orbelianTan da es <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> leqsebis mkiTxvelisTvisac xdeba cxadi.<br />

nikoloz baraTaSvili<br />

nikoloz baraTaSvilisadmi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mimarTebas SeuZlebelia<br />

ewodos poeturi mimarTeba, sulieri zegavlena da a.S. poeti adreuli<br />

bavSvobidan ganmsWvalulia baraTaSvilis suliskveTebiT da misi poezia<br />

hkvebavs yovelJam. nikoloz baraTaSvilisadmi <strong>tician</strong>is damokidebulebas<br />

arasodes Sexebia eWvi, fiqri uamuri, radgan Tavisi tkiviliT, gancdiT,<br />

aRmafreniTa Tu sevdiT romantikosi poeti mudam axlobeli da<br />

Tanamlmobelia misi. <strong>tician</strong> tabiZes baraTaSviliseuli evropeizmi<br />

ganacvifrebs, xolo poeturi saxeebiT mudam sazrdoobs da axleburad<br />

acocxlebs Tavis leqsSi `demons~, `yorans~, `wylis dudunsa~ Tu<br />

`rwmenis taZars~. amasTan, <strong>tician</strong>i am poetur saxeebs goeTes, baironis da<br />

simbolistTa kohortis gansxvavebul xelweras matebs:<br />

`oh, Semibrale cxovrebis geri, nu Seexebi Cems sulis simebs, Torem<br />

sabralod aqviTindeba. samaris xmazed mudam mosTqvams is da Tavis<br />

oblobas zecas SesCivis, magram he, vin Seibralebs oboli mudam oblad<br />

valalebs.....<br />

34


... Znelia, Znelia obloba, siglaxake sulisa, Tumca saxareba ki<br />

mogviTxrobs _ `netar iyvnen glaxakni suliTa~. am martoobas da siobles<br />

sulisas dastiris menave. roca Tavis navs lurj-kamkama tbaze miacurebs.<br />

mas ar anugeSebs varskvlavebiT moqarguli ca, arc mTvare, romelic viT<br />

qandakeba simwuxarisa da siyvarulis ciuri simbolo _ mgosanma locviT<br />

moqanculs ucodvels suls rom Seadara _ Tavs dahqaTqaTebs, magram ar<br />

aris mTqmeli, ise viT wminda kandeli~. (,,boroti genia’’)<br />

rogorc ukve aRiniSna, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeturi proza, romelsac<br />

ymawvili mowafeobidan wers, nikoloz baraTaSviliseuli ganwyobilebebisa<br />

da poeturi suliskveTebis gacocxlebaa: ymawvils, poetis azriT,<br />

aucileblad esxmis Tavs boroti demoni, romelic cdilobs daakargvinos<br />

`rwmenis taZari~, sulSi eWvi da gaoreba CauTesos. igi mefistofelis<br />

aCrdilad esaxeba da mwuxare Rameebis gamamwareblad:<br />

`bavSvobisas vamCnevdi, rom raRac idumali xma Tan damsdevda,<br />

yurSi miCurCulebda, magram xma mkafio misgan arasdros msmenia.<br />

is dRea da is dRe, aRar mSordeba. yovel Cems zraxvas, idumal<br />

ltolvas igi winamZRvrobs da masTan ise vgrZnob Tavs, viT mezRvauri<br />

uialqno naviT aboboqrebul zRvaze, suli mWmunvarebs mis klanWebSi man<br />

momiwamla sarwmunoeba, pirvelad man CaTesa uwvrTnel gulSi iWvi da<br />

axla ki mis umweo qviTinze dacinvis Rimi ukrTis pirs~ (`boroti genia~).<br />

warmodgenil striqonebSi axleburad cocxldeba baraTaSvilis<br />

`sulo boroto~ da `xma idumali~, amasTan poeti aRwevs romantiul<br />

suliskveTebas is liriuli tonaloba SesZinos, rac ganmsWvalavs poetis<br />

baraTebs.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeturi proza saxismetyvelurad nikoloz<br />

baraTaSviliseuli `xedvis~ gacocxlebaa. SesaZloa iTqvas, rom es ar<br />

aris ymawviluri zegavlena, poetis Tvali, pirvelive ganwyobilebebi<br />

TanadamTxvevaa <strong>saukunis</strong> win ganmcdeli ymawvili poetisa.<br />

baraTaSviliseuli poeturi samyaro, romantikuli suliskveTeba, sevdakaeSani<br />

Tu `qarTlis bediT~ mWmunvareba aRviZebs Wabuki <strong>tician</strong>is poetur<br />

bunebas. amrigad, misi adreuli asakis prozauli nawarmoebebi da leqsebi<br />

baraTaSvilis striqonebiTaa STagonebuli:<br />

35


`sofliT devnili, bediT mwared anatirebi, misken miveCqarebi, iq<br />

wamiT mainc Tu ipovis suli simSvides. ros daRamdeba, mwuxris zewarSi<br />

gaexveva sofeli da ares mkvdari mdumareba daepatroneba, maSin mxolod<br />

imav nakadis Cumi qviTini, yru godeba Tu arRvevs am myudroebas,<br />

romelic, viT glovis ride, kidiT kidemde awevs qveyanas.<br />

idayvdayrdnobili yurs vugdeb mas da suli ocnebis mxarisken mifrinavs,<br />

mignebaTa mkrTalni aCrdilni Tavs damcimcimeben da TvalTagan<br />

lmobierebis mduRare cremli mdis xolme. es sevdiani duduni ar aris<br />

gulCaTxrobili, sasowarkveTili moTqma, _ masSi gamosWvivis imedi~<br />

(`nakadis duduni~).<br />

ritmiTac cocxldeba baraTaSviliseuli gancda:<br />

`miyvars... miyvars me gamourkvevi nakadis Cqriali, misi idumali,<br />

sevdiani RuRuni...~<br />

`fiqrni mtkvris piras~ t. <strong>tabiZis</strong> poeturi STagonebaa mTeli misi<br />

cxovrebis manZilze. yovelgvari nakadi Tu mdinare, masSi acocxlebs<br />

baraTaSviliseul `fiqrebs~ da poeturi pozac meordeba kvlav _<br />

`idayvdayrdnobili~...<br />

romantizmis TeoretikosTa azriT, kacobriobis metyveleba<br />

iwyeboda poeziiT da es iyo xalxuri poezia, miTologia, zRaprebi da<br />

legendebi. romantizmis pirveli warmomadgenlebi evropasa Tu ruseTSi<br />

uaryofen literaturaSi damkvidrebul da dakanonebul normebs da<br />

sulier tkivilTa Svebas hpoveben egzotikur, xelSeuvleb bunebrivobaSi.<br />

qarTvel simbolistTa pirveli poeturi striqonebi, quTaisis gimnaziis<br />

garemo franguli simbolizmis gavlenamde mTlianad baraTaSvilis<br />

zemoqmedebiTaa aRbeWdili. baraTaSvili batonobs Wabukur<br />

suliskveTebaze. mxolod mogvianebiT cvlis am suliskveTebas<br />

simaxinjisa da sikvdilis, avadmyofobisa da SiSis apologia. es<br />

ganwyobilebebi ki bunebrivad mohyva romantikosTa Taobis Semdgom<br />

poezias.<br />

`sulo borotos~ erTgvari variaciaa leqsi `is ki mzakvrulad<br />

iRimeboda~. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>aTvis demoni, boroti suli Sesacnobi da<br />

aRqmadia:<br />

`martod viyavi, mwared movsTqvamdi<br />

36


Cems martoobas, sulis oblobas,<br />

vswyevlidi soflis ukuRma trials,<br />

mis siduxWires, daundoblobas.<br />

. . . . . . . . . . . . . . . .<br />

Savs sarecelzed, sikvdilismlode,<br />

vegde beSdavi, suli mxdeboda,<br />

da maSvral TvalTgan cremlebi rbodnen,<br />

`is ki mzakvrulad iRimeboda~.<br />

baraTaSvilis fenomenze saubrisas, misi poeturi STagonebis<br />

gansazRvrisas arCil jorjaZe warsulisa da awmyos dapirispirebis,<br />

romantiuli sulis xasiaTis raobaze msjelobisas aRniSnavda: `warsulSi<br />

iyo Tavisufleba da dideba, awmyoSi monoba da gaxrwnileba. warsuli<br />

baraTaSvilisTvis aRvivebs romantiul grZnobas maradisobisas, awmyoSi<br />

saSinels fiqrs cxovrebis amaoebisas. baraTaSvilis droindeli<br />

saqarTvelo poets swored am grZnobebs uRvivebda gulSi~.<br />

sainteresoa, rom 1909 wels gazeT `droebaSi~ gaimarTa saintereso<br />

paeqroba arCil jorjaZes, grigol robaqiZesa da dimitri uznaZes Sors.<br />

paeqrobis sagani gaxda grigol robaqiZis sajaro leqcia nikoloz<br />

baraTaSvilze _ `sulieri drama nikoloz baraTaSvilis~. Tavdapirvelad<br />

mas leqcia TbilisSi waukiTxavs 1909 wels <strong>qarTul</strong> TeatrSi, imave wlis<br />

noemberSi ki _ quTaisSi (4; 29).<br />

arCil jorjaZis `poeziis samflobeloSi g. robaqiZis leqciis<br />

gamo~ gamoqveynda gazeT `droebaSi~, g. robaqiZe gamoexmaura werils. amas<br />

mohyva dimitri uznaZisa `mcire ganmarteba~, kvlav g. robaqiZis pasuxi...<br />

sazogadoeba didi interesiT Sexeda leqcias da am paeqrobasac. SeiZleba<br />

vigulisxmoT, rom interesiT adevnebda am literaturul paeqrobas Tvalyurs<br />

yrma <strong>tician</strong> tabiZe. misi leqsebi baraTaSviliseuli striqonebiT da<br />

misi poeturi xedviT gacocxlebulia swored 1909 wlidan.<br />

zemomoxmobili striqonebi 1909-1910 wlebiT TariRdeba. grigol robaqiZe,<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>Tvis esoden axlobeli pirovneba uTuod baraTaSviliseul<br />

fenomens Rrmad Seacnobinebda poets. amrigad, sruliad bunebrivia<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi `baraTaSviliseuli cikli~ vigulisxmoT.<br />

37


1919 wels daiwera t. <strong>tabiZis</strong> leqsi `yvavili~ baraTaSvilis<br />

motivebze: boroti qari usisinebs naz yvavils da gaqrobiT emuqreba.<br />

`esmis yvela es obol yvavilsa<br />

da cremlebi sdis umwed STenilsa~.<br />

martoobis, bedisgan ganwirulebis gancda iSleba leqsSi `meliton<br />

CogovaZis xsovnas~ (1910w). ritmi da leqsika kvlav baraTaSviliseulia:<br />

`gadmoswolia samyaros nisli,<br />

xevSi nakadi mwared qviTinebs:<br />

`sofliT ganiltvo, gamoitireT!~<br />

avi demoni uRvTod xiTxiTebs~.<br />

suliT oblobis gancda, amsofliuri amaoebiT tanjvaa<br />

gadmocemuli amave ciklis leqsSi (`...wynari Ramea~), romelic dawerilia<br />

1910 wels:<br />

`ox! rom SemeZlos, bedkruls amJamad,<br />

SemouerTde Tqvens RvTiur krebas,<br />

movwyde qveyanas, codvis savanes<br />

sasizmro mxares gavye ocnebas~.<br />

martooba da obloba sulisa, `mudam tirili~ da `Savi naRveli~,<br />

`mgloviare bulbuli~ da `sevda kruli~ kvlav baraTaSviliseuli hangiT<br />

aris gacocxlebuli leqsSi `melodia~:<br />

`miyvars me Rame gulCaxveuli,<br />

ros RrubelT gundi daCrdilavs mTvares,<br />

odes niavi Cumad qviTinebs,<br />

idumaloba moicavs ares...<br />

. . . . . . . . . . . . .<br />

`naZvi maRali, CayviTlebuli,<br />

38


cad atyorcnili, ros Cumad stiris<br />

da martoobas, mudam oblobas<br />

gulCaTxrobili zecas SesCivis~<br />

1910 wels `baraTaSviliseul ciklSi~ moulodneli saxea mxolod<br />

`CayviTlebuli~ naZvi. es saxe-xati ucxoa baraTaSviliseuli<br />

saxismetvelebisaTvis da vfiqrobT, ukve momavali simbolisturi<br />

xatmetyvelebis gaCenis mauwyebelia <strong>tician</strong>is poeziaSi.<br />

baraTaSviliseuli `Conguri da simTa kvnesa, `turfas~<br />

momajadovebeli Cangi da suliT oblobis mZafri gancdaa gadmocemuli<br />

leqsSi... `Camovhkar Congurs~, romelsac baraTaSvilis striqonebi<br />

waumZRvara poetma:<br />

`hoi, Conguro, netavi odes<br />

xma mxiaruli SengniT msmenodes~.<br />

am leqsSi pirvelad Cndeba samSoblos saxe da poetis sevdas<br />

pirovnul kaeSanTan erTad `samSoblo mxarec~ `bans aZlevs~. bunebis<br />

gancda baraTaSviliseulia, leqsi 1910 wels aris Seqmnili:<br />

`vrceli udabno... cremlis xeoba...<br />

vdgevar, mikvnesis oboli suli<br />

guls kaeSanma daisadgura<br />

Cangic qviTinebs acremlebuli.<br />

. . . . . . . . . . . . . . . .<br />

martodmarto var, Senze mlocveli,<br />

Cem win ganrTxmula Savi samare,<br />

da moklul gulis mware Civilsa<br />

kvnesiT bans aZlevs samSoblo mxare!~<br />

`samSoblos xatis~ poeziaSi SemoWra <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> gancdaSi<br />

imavdroulad iliaseul poetur tradicias Tanxvdeba. am bolo<br />

39


striqonebSi `samSoblos gancda gasakvirveli~ ukve ilias sulier<br />

siaxlovesac gvagrZnobinebs. niSandoblivia, rom 1911 wlidan leqsebSi<br />

baraTaSviliseul hangs erTvis iliaseuli saxe-simboloebis gacocxleba<br />

_ `myinvari~, `Tergi~... nel-nela sevdis hangs iliaseuli `ZarRvi~ mosdevs,<br />

magram didxans gasdevs poets suliT oblobis gancdis<br />

baraTaSviliseulad gadmocemis survili. leqsSi `sevdis simRera~<br />

`satanas qnars~ upirispirdeba `mwuxare~ simRera:<br />

`maSin simRera me momesmis sadRac mwuxare!<br />

simRera Cumi, sevdiani da mgloviare,<br />

gulis wiaRSi swvdeba es xma sulT qviTinebas,<br />

mudam oboli oblobasve moTqvams, valalebs,<br />

ox! rarig miyvars es simRera naRvlian xmaze~.<br />

merani da misi daucxromeli ltolva t. <strong>tabiZis</strong> poeziaSi<br />

baraTaSviliseuli sazrisiT Cndeba 1910-iani wlebidan. leqsSi `ocnebis<br />

frTebze~ poeti eswrafvis `uxilavs~ miswvdes. Tu baraTaSvilis swrafva<br />

miwier `sazRvarTa~ gadalaxvaa, t. tabiZe acxadebs, rom `ltolvas ara<br />

aqvs sazRvari, ride~, swrafvas frTebi aqvs _ `ocnebis frTebs~<br />

mindobilia.<br />

`salams miZRvnian Soreul qveynis<br />

maRali mTebi, miwa da cani,<br />

ram SeaCeros ocnebis raSi,<br />

ram SeaCeros ltolvis merani~<br />

sinamdvilisgan gaqceuli `ltolvis merani~ saswauls eZebs da Jams<br />

erkineba. bunebrivi asociacia leqsis kiTxvisas acocxlebs baraTaSvilis<br />

merans. poeti grZnobs baraTaSviliseuli poeturi swrafvis<br />

Zalmosilebas da axleburad acocxlebs meranis swrafvas poetur<br />

warmosaxvaSi.<br />

merani <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poetur samyaroSi baraTaSviliseuli<br />

swrafvis simbolod iqca. `muxranis velze saTqmeli leqsis~ poetur<br />

40


galereaSi guramiSvilis, rusTavelisa da ilias gverdiT, n. baraTaSvili<br />

Tavis meranTan erTad cxaddeba:<br />

`uyeles, yeli gamoRadres<br />

da aubnies leqsis gza-kvali,<br />

magram gaTelavs am kldesa da Rres<br />

baraTaSvilis meranis nali~.<br />

poemaSi `guldagul~ <strong>tician</strong> tabiZe `bedi qarTlisas~ motivebze<br />

Tavisi drois samSoblos beds iZiebs:<br />

`es iyo maSin,<br />

es iyo winaT,<br />

im iverias<br />

mwuxri efina~.<br />

rusis mefeebi poets svavebad hyavs warmosaxuli, dapyrobil mxares<br />

rom SiSs hgvrian:<br />

`daawva SiSi<br />

qveyanas verans,<br />

baraTaSvilic eZaxda merans~.<br />

1929 wels daweril poemaSi poeti baraTaSvilis `merans~ uwodebs<br />

morevs, romelic gulze awevT poetebs, xolo `bedi qarTlisa~ mis droSi<br />

Sromisa da oflis lelod gadaSlila:<br />

`bedi qarTlisa<br />

mis erTgul rainds<br />

aseT leqsiT gadaeSala:<br />

`s a d a c a q a m d e<br />

x m l i T d a Z a l i T<br />

f l o b d a q a r T v e l i,<br />

41


m u n s a m S v i d o b o<br />

m o q a l a q i s<br />

m a r T a v s a w x e l i...~<br />

Cvenc xelmeored<br />

davibadeniT, _<br />

vsTqviT poetebma<br />

gulis dadebiT:<br />

_ idos qarqaSSi<br />

xmali mRelvare,<br />

ayvavdes SromiT<br />

samSoblo mxare.<br />

mizani aqvs es dRes saqarTvelos,<br />

SromiT da ofliT<br />

gavitanT lelos~.<br />

`bedisweris~ frena `aryofnisaken~ kvlav meranis swrafvad<br />

cxaddeba leqsSi `mkvdari legenda~:<br />

`guSin~ ar maxsovs... `xvale~ hgavs ufskruls...<br />

raa cxovreba.. mkvdari legenda!<br />

stirodeT Cems suls, cocxlad damarxuls<br />

gauxarebels... dedilo, deda!~<br />

ocnebis, bedisweris, swrafvisa da ltolvis gancdas poeti<br />

baraTaSvilis meranis gacocxlebiT aRwevs. meraniseburi swrafva misTvis<br />

bunebrivia da mSobliuri. sainteresoa Tavad romantikosTa poetur<br />

azrovnebasTan t. <strong>tabiZis</strong> mimarTeba Semoqmedebis adreul etapze (1910-iani<br />

wlebidan 1922-23 wlebamde), vidre simbolizmi mTlianad moicavs mis<br />

mxatvrul aRqmas. raRa Tqma unda, didia baraTaSvilis gavlena,<br />

romantiuli sulis zemoqmedeba, Wabukuri zeSTagonebis pirvel etapze,<br />

magram aucilebelia gaviTvaliswinoT, rom literaturaTmcodneobaSi<br />

samarTlianad aris Sefasebuli baraTaSvilis erT-erTi umTavresi wyaro<br />

_ xalxuri poeturi azrovneba.<br />

42


e. virsalaZe baraTaSvilis merans Zvel <strong>qarTul</strong> xalxur leqsTan<br />

mimarTebaSi ganixilavda:<br />

`sikvdilo sicocxlisada, Tavs ara mogcem mudarad,<br />

waval, mindorSi movkvdebi, Saman meyofis sudarad,<br />

damitireben kaWkaWni, yornebi movlen mudama~ (20; 34).<br />

Suasaukuneebis saraindo poemebSi, evropul romanebsa da<br />

`vefxistyaosanSi~ meranis, taiWis Rrma saxismetyveluri sazrisi kargad<br />

aris Seswavlili (12).<br />

<strong>qarTul</strong> cnobierebaSi raindis mxedruli suliskveTeba wmida<br />

giorgis kults ukavSirdeba da miwier-sulier sazRvris daRlevas<br />

gulisxmobs. am klasikur gardasaxvas aRwevs srbolis, zeswrafvis<br />

sazrisi t. <strong>tabiZis</strong> poeziaSi Semdgom etapze. baraTaSviliseuli meranis<br />

STagonebas poeti aRrmavebs Rrmadsimboluri, apokalipturi sazrisiT.<br />

leqsi `cxeni angelosiT~ msoflmxedvelobrivad srulqmnilia da<br />

baraTaSviliseuli meranisgan ukve daSorebuli.<br />

meraniT STagonebis poetur asakSi t. tabiZe satrfos<br />

baraTaSviliseulad moiazrebs. siyvarulis grZnobis sityvieri xatwera<br />

RvTaebrivs, mSveniers gulisxmobs da sevdis, miuwvdomlobis aCrdili<br />

axlavs. moucilebelia sikvdilze fiqri da satrfosgan ver-datirebis<br />

gancda:<br />

`udabnod cremli tyvilad iRvreba,<br />

sTvlems ca mdumare... qveyanas sZinavs,<br />

satrfo Sors aris, satrfo naRveli,<br />

ufro is mtanjavs, rom misi cremli<br />

ar daefrqveva mis mgosnis saflavs~.<br />

oblobis gancdas, satrfos dakargvas, samSoblos pyrobilobasa da<br />

sulier tkivils, baraTaSvilis hangiT gadmocems t. tabiZe 1910 wels<br />

daweril leqsSi `nugeSad damrCa cremli mduRare~, romlis striqonebi<br />

da ritmic ki gulisxmobs `satrfos cremlis wil...~<br />

43


`mec myavda satrfo! vuJRerdi simebs,<br />

exla sadRaa... faravs samare,<br />

magram am soflad ara var oblad,<br />

nugeSad damrCa cremli mduRare...~<br />

sruliad gansxvavebulia Semoqmedebis momdevno etapze <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong>euli siyvarulis poeturi gancda. 20-ian wlebSi satrfialo<br />

motivze dawerili leqsebSi `karmensita~, `santimentaluri mogzauroba~,<br />

`Tamunia wereTels~, `ananurTan~... gancda dramatul xasiaTs iRebs da<br />

poeturi aRqma kdemamosili an Warbad vnebiania. es leqsebi ukve <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong>euli mxatvruli azrovnebis nimuSebia, xolo adreul etapze<br />

baraTaSviliT iyo STagonebuli.<br />

satrfosadmi swrafva sruliad gansxvavdeba adreuli<br />

ganwyobilebisgan, romelsac pirobiTad `satrfos cremlis wil~<br />

vuwodeT:<br />

`da vxvdebi axla, rom silamazes<br />

aRar hqonia qveynad sazRvari.<br />

. . . . . . . . . . . . . . .<br />

zRva ise iyo mSvidi da wynari,<br />

rom aRarc maxsovs, iyo Tu ara!~<br />

aseTi gradaciulia poeturi STagonebis gza t. <strong>tabiZis</strong><br />

SemoqmedebaSi, vidre Tavis poetur saxes hpovebs, Semoqmedebis<br />

saTaveebTan nikoloz<br />

baraTaSvilis gavlena masze ganuzomelia.<br />

samarTlianad aRniSnavs l. avaliani `cisferyanwelTa~<br />

damokidebulebis Sesaxeb winaprebisadmi:<br />

`Tvali rom mivadevnoT cisferyanwelTa adrindel Sexedulebebs,<br />

isic aRmoCndeba, rom zogi maTi Sexeduleba imTaviTve gasaziarebeli iyo.<br />

vaJas fenomenis jerovani dafaseba, rusTavelis, guramiSvilisa da<br />

baraTaSvilis WeSmariti rolis moniSvna, ilias, rogorc Zalumi nebis<br />

pirovnebis aRiareba, zogierTma Tvalsazrisma warmoSva winaaRmdegoba<br />

cisferyanwelTa banakis SigniT, zogi ki uTuod artistuli pozis Sedegi<br />

44


iyo. aqac Tavi iCina cisferyanwelTa adreuli periodisaTvis<br />

damaxasiaTebelma Segnebulma wregadasulma siTamamem, efeqturi frazebiT<br />

Jongliorobam, midrekilebam paradoqsebisadmi.<br />

<strong>XIX</strong> s-is <strong>qarTul</strong>i mwerlobis uaryofiT cisferyanwelebi<br />

xelovnurad gaemijnen mis uwyvet dinebas. es ki waagavda im totis<br />

moWras, romelzec isini isxdnen. amitom iyo, rom `erovnuli poziciis~<br />

gamagrebis mosurne cisferyanwelebi qarTvel winamorbedebs eZiebdnen. es<br />

arc ise ioli saqme iyo da arcTu erTsulovneba sufevda maT Soris am<br />

sakiTxSi.<br />

sxvadasxva dros maT winaprad daisaxes besiki, guramiSvili,<br />

baraTaSvili~ (6; 105). <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> damokidebuleba n. baraTaSvilis<br />

poeziisadmi gamokveTilad mravalsaxovania, gradaciuli da idealuri.<br />

l. minaSvili Tavis narkvevSi <strong>tician</strong> tabiZeze wers:<br />

`t. tabiZes uyuradRebod ar rCeba n. baraTaSvilis erT-erTi<br />

adreuli leqsi `napoleon~. misi azriT, es leqsi niSandoblivia misi<br />

individualisturi ganwyobilebebisaTvis~ (34; 186). Semdgom mecnieri<br />

ganixilavs literaturaTmcodneobaSi damkvidrebul da Semdgom<br />

uaryofil am azrs da `Zlieri pirovnebisadmi~ baraTaSvilis<br />

damokidebulebis Sesaxeb i. evgeniZis naazrevs iSveliebs:<br />

`sakuTari Zalebis TviTgancda Zlieri pirovnebis niSania da<br />

Zlierebis gamomxatveli es Tviseba n. baraTaSvilis poeziis dedaZarRvia~<br />

(19; 71).<br />

t. tabiZem n. baraTaSvilis leqsis `napoleon~ gancda erTgvarad<br />

gardasaxa leqsSi `Cemi simRera~, romelic 1911 wels dauweria.<br />

`bedis karebis~ gadalaxva da sikvdilis damarcxeba, bednierebis<br />

savanis damkvidreba mxolod Zlier, mefur bunebas ZaluZs. igi mihqris<br />

ukvdavebisken, sZlevs wyvdiads, Tavad aris Tavisi `bedis mWedeli~ da<br />

`arwivis frTebiT~ gadalaxavs `miwier samZRvars~, meraniseburad misi<br />

qrolva gamarjvebulia:<br />

`aRar maSinebs CurCuli Ramis,<br />

aw TviT meve var, meufe Jamis<br />

aw TviT mefe var, bedis mWedeli:<br />

45


wyvdiadSi gahqra sevda-naRveli.<br />

moswyinda sulsa moTqma, godeba<br />

ukvdavebisken mihqris, miiltvis,<br />

zecas uambobs, gadafrindeba,<br />

Tu soflad xalxi rogor itanjvis~.<br />

baraTaSviliseuli `Jami Cemia da Jamisa me var imedi~ saxierad aris<br />

gacocxlebuli. Zlieri pirovnebis xvedria mxolod, rom `daSTos aq<br />

amaoeba~ da `zecas uambos~ xalxis tanjva amsoflad. amgvari zeswrafviT,<br />

droc Zleulia da miwieri dro-Jami farTovdeba maradiulobis gancdiT,<br />

gamarjvebiT.<br />

baraTaSviliseul hangzea agebuli t. <strong>tabiZis</strong> 1910 wels dawerili<br />

leqsi `medeas simRera~. boboqari zRva, klde, mTa _ bunebis suraTebSi<br />

adamianis guliswuxilis xilva _ sikvdilis gancda, amaoeba, saflavi,<br />

obloba da gangebis samduravi baraTaSviliseul ganwyobas srulqmnis.<br />

ritmic baraTaSviliseulia:<br />

`Sua Ramea, Zrwis qariSxali~ (t. tabiZe – 10 marc.)<br />

`visi xma aris es sakvirveli~ (n. baraTaSvili – 10 marc.)<br />

sikvdilis siaxlovis gancdasa da aCrdilis devnas aRwers poeti:<br />

`vici, axloa CemTan sikvdili,<br />

Tavs damcimcimebs misi aCrdili.<br />

mec imas veZeb... ox! modi talRav!<br />

gulSi Camikar, oblad STenili~.<br />

ar menaneba, minda davtovo<br />

mcdari, amao sawuTroeba.<br />

sikvdili iyo CemTvis cxovreba<br />

sxeulSesxmuli amaoeba~.<br />

konkretulad erTi leqsis ganwyobilebas rodi iTavisebs poeti. am<br />

46


striqonebSi `fiqrni mtkvris piras~ gancdas umal erTvis `meranis~<br />

ganwyobileba:<br />

`zRvisa wiaRSi moveli saflavs,<br />

mxolod iq vpoveb Tavdaviwyebas.<br />

ase sabralo Tu viqnebodi,<br />

gavuCenivar risTvis gangebas!~<br />

`cru sofelis~ gancda TiToeul striqons gasdevs, bolo akordi<br />

leqsisa `napoleonis~ striqonebis gardasaxvaa:<br />

`Tavad saflavic meviwrovos Tu toli myvandes~ (`napoleon~)<br />

`Cemi ltolvani ver daitia<br />

meviwroeba cru es sofeli<br />

sikvdils veZaxi, nu igvianeb,<br />

Cemi Txovnaa ukanaskneli~.<br />

`cru soflis~ amaoebis gancda iSleba 1910 wels daweril leqsSi<br />

`mwuxareba~. baraTaSviliseuli xatsaxovnebaa _ mTvare, varskvlavni,<br />

Cangi, ride, mtkvris duduni, `xma idumalis~ _ metri yvelaze axlobelia<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>Tvis da imave ritmiT agebs striqonebs:<br />

`visi xma aris es sakvirveli~ (`xma idumali~)<br />

`Cavida mTvare, Cahyvnen varskvlavni~ (t. tabiZe)<br />

`Cavida mTvare... Cahyvnen varskvlavni,<br />

ZaZa moesxaT mTisa mwvervalebs,<br />

bnela garSemo... suli mWmunvarebs<br />

daswyda simebi, Cangic mdumarebs~.<br />

bunebis suraTis sevdian ganwyobilebas mtkvris duduni asdevs,<br />

Semdgom mgosnis moTqma:<br />

`mtkvari duduniT talRebs agorebs<br />

47


gulCaTxrobili hgodebs, valalebs~...<br />

axlavs:<br />

soflis samduravis gamotirebas Tavad baraTaSvilis xateba<br />

`es Jami aris _ Jami glovisa,<br />

mdelos cremliT rwyavs, mosTqvams mgosani,<br />

hsurs, mduRar cremliT gamoitiros<br />

soflis vaeba da kaeSani~.<br />

`18 wlis axalgazrda pirvelad miuaxlovda gamoucnobi cxovrebis<br />

zRurbls, xolo wlebis Semdeg baraTaSvili, poetur simwifeSi Sesuli,<br />

gamoixibla cxovrebis efemeruli amaoebisgan da am dros amoicno man es<br />

Tavisi ganuyreli demoni, idumali xmiT mosaubre `suli boroti~ _ wers<br />

pavle ingoroyva (22).<br />

`sulo boroto, vin mogixmo Cemad winamZRvrad..~<br />

`ganvedi Cemgan, hoi macTuro, sulo boroto~.<br />

amisda kvalad, 1910 wels daweril leqsSi <strong>tician</strong> tabiZe mimarTavs<br />

demons:<br />

`nu daisveneb, gaswi demono!<br />

elvis siswrafiT daSordi sofels,<br />

iq jojoxeTSi moelis suli<br />

TavSesafarsa da navTsayudels!~<br />

leqsSi iWreba `meranis~, `fiqrni mtkvris piras~, `xma idumalis~,<br />

`ar ukiJino satrfos~ _ reminiscenciebi:<br />

`dee movtyuvde, viT vtyuvdebodi~ _<br />

`satrfo mRalatobs, satrfo macduri...~<br />

`avi demoni pirze RimiliT...~<br />

`gaswi, demono~ baraTaSvilis `gaswi meranos~ gardasaxvaa:<br />

48


`gaswi, demono, gaSale frTebi,<br />

sadac Sen waxval, mec iq mogyvebi,<br />

neta sad aris aryofnis kuTxe,<br />

Cemi edemi, Cemi samoTxe~.<br />

vfiqrobT, baraTaSvilis werili maiko orbelianisadmi aris <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> 1911 wels dawerili leqsis `godeba~ STagoneba:<br />

`didi xania oboli var, _ ar daijereb, maiko! sicocxle<br />

mamZulebia amdenis martoobiT... vinc maRalis grZnobis meqone megona, igi<br />

vnaxe ugulo, visic suli ganviTarebuli megona, mas suli ara hqonia.<br />

visic goneba mwamda zegardmo niWad, mas arc Tu gansja hqonia, visica<br />

cremlnic megonebodnen cremlad sibralulisa, gamometyvelad mSvenieris<br />

sulisa, Turme yofilan niSanni cbierebisa, wveTni saSinelis<br />

sawamlavisa sad ganisvenos sulma, sad miidrikos Tavi!~<br />

`sulo, stirode satrfos gvelobas,<br />

pirvel siwmindes, ucodvilobas...<br />

sulo, stirode Tass, jer dauclels,<br />

nektarisa wil rom xedav Sig gvels...<br />

. . . . . . . . . . . . . . . .<br />

kuboTa Soris satana cekvavs<br />

SurisZiebiT saxe uelavs...<br />

dReTa darajad dadga demoni...<br />

tanjva-wuxilSi mihqrian droni~.<br />

demonis baraTaSviliseulad warmosaxvas <strong>tician</strong> tabiZe adreuli<br />

asakis poetur prozaSic cdilobs. 1910 wels dawerilia `martooba~,<br />

sadac demoni, sastiki aCrdili, mefistofelad gardasaxula:<br />

`saRamos, ros dabinddeba da aremares mkvdari mdumareba<br />

daepatroneba, maSin is mesaubreba, sxvebs ki hgoniaT, rom dumili<br />

CurCulebs! rogorc mfarveli angelozi, aRar mSordeba da namdvilad ki<br />

demonia, iWvneuli suli, radgan ar maqvs misgan mosveneba... magram<br />

49


aCrdili sastiki da ulmobelia. misi Rimili Rimilia mefistofelis da<br />

mis xarxarze ki, viT saTaelis qnarze, are-midamo kvnesis da mosTqvams.<br />

albaT, am yofas grZnobda mgosani, romelmac gvamcno _ `Zneli aris<br />

martooba sulisa, mas eltvian siameni soflisa~. albaT es mqirdavi<br />

aCrdili iyo, romelmac mas mouwamla da waruwymida sarwmunoeba da<br />

dastova `WkuiT urwmuno, guliT undo, suliT maxvrali~. miTxar,<br />

aCrdilo, gaficeb, Tanac gemudarebi, didxans darCebi kvlav CemTan<br />

marqvi; ox! miTxar, ar momSordebi~ (44; 291).<br />

ase bunebrivad acocxlebs demonis xilva baraTaSvilis saxebas.<br />

poeti Semoqmedebis am etapze Tavis Wabukur gancdebs mTlianad<br />

baraTaSvilis poetur samyaroSi aqcevs. sulis sxvadasxva ganwyobilebas<br />

aigivebs baraTaSvilis poetur warmosaxvasTan. es sruliad naTeli xdeba<br />

`siluetebi~-s striqonebidan:<br />

`angelosis saxiT me demoni meCurCuleboda. mec yurs vugdebdi,<br />

radgan ar SemeZlo ar mesmina: raRac idumali, raRac momxiblavi ismoda<br />

im xmaSi... sevdis avgarozSi gaexvia suli, mwuxared godebs, mowyeniT<br />

aris midamo, sad ganvicade pirveli grZnoba. da sulis demoni, avi satana,<br />

romelic erTxel aRTqmis qveyanas mpirdeboda, yornis frTebiT aryofnis<br />

mxarisaken miaqrolebs suls...~ (44; 330).<br />

baraTaSviliseuli mxatvruli saxeebis, metaforebis, simbolizacias<br />

axdens t. tabiZe. amgvari saxe-simboloebis nimuSebia demoni, yorani,<br />

mwiri, udabno... sainteresoa am TvalsazrisiT m. abulaZis mosazreba:<br />

`<strong>tician</strong> tabiZe Semoqmedebis adrindel periodSi mzamzareuli<br />

mxatvruli saxeebis simbolizacias aRwevs, e.i. xelaxali mxatvruli<br />

procesis gzas mimarTavs, romlis Sedegadac mxatvruli saxe iqceva saxesimbolod...<br />

aseTi gziT miRebuli saxe-simboloebi maTi warmoSobis,<br />

periodSi gancdili simbolizaciis procesis raodenobis mixedviT<br />

SeiZleba iyos: erTjeradi, orjeradi, da zogjer metic~ (2; 150).<br />

ganvixiloT TiToeuli aseTi saxe-simbolo <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poetur<br />

samyaroSi da gavarkvioT, unarCunebs Tu axal datvirTvas sZens poeti<br />

baraTaSviliseul mxatvrul saxeebs: demonis analizisas davrwmundiT,<br />

rom baraTaSviliseuli datvirTva mTlianad ucvlelia t. <strong>tabiZis</strong> poetur<br />

naazrevSi.<br />

50


n. baraTaSvilis `sumbuli da mwiri~, amasTan metafora _ mwiri,<br />

lermontoviseuli `mwiri~ t. <strong>tabiZis</strong> adreuli periodis leqsebSi saxesimbolod<br />

aris qceuli.<br />

1910 wels daweril leqsSi `mgzavris simRera~ poeti Tavs mwirad<br />

warmoadgens:<br />

`oh, zenaaro! miTxar rodemdis<br />

vidode mwiri, me usafari,<br />

daviRalevi cxovrebis gzazed,<br />

ar ZalmiZs vzido wamebis jvari~.<br />

cru da muxTali wuTisofeli, udabnod gardaqmnili samSoblo,<br />

mwirad qceuli poeti _ aseTia baraTaSviliseuli mxatvruli azrovneba.<br />

swored am saxe-simboloebs mimarTavs t. tabiZe 1911 w. daweril sonetSi<br />

`mgzavris simRera~.<br />

`magram vis esmis mwiris godeba,<br />

udabnod cremli tyvilad iRvreba,<br />

sTvlems ca mdumare... qveyanas sZinavs,<br />

satrfo Sors aris, satrfo naRveli~.<br />

baraTaSviliseulia bavSvuri gulubryvilobis, siwrfelis<br />

gamotireba. udabnod qceuli wuTisofeli da usasood darCenili bavSvis<br />

saxeba `sulo borotos~ poetur azrovnebas axleburad acocxlebs:<br />

`vin momiyvana, vin gamiSva<br />

am baRSi, bavSvi<br />

damwvar qalaqis vin auSva<br />

Cems sulSi boli<br />

rad isvris grZel Crdils mimfrinavi<br />

am mxedris raSi,<br />

udabnoSi var, magram raa<br />

es mwvane moli~<br />

51


es leqsi _ `uabjaroni~ erTi saukeTeso leqsia t. <strong>tabiZis</strong> poeziaSi.<br />

igi 1916 wels aris dawerili da igrZnoba, rom poetma ukve Tavi daixsna<br />

baraTaSvilis poeturi zegavlenisgan da Tumca saxe _ simboloebi<br />

mxedris, demonis, udabnosi, imave datvirTvas inarCunebs, mainc ukve t.<br />

<strong>tabiZis</strong> poetur striqonebSi mZlavrobs simbolisturi nakadi _ rembo,<br />

eredia, emil verharnis poeturi Crdilebi. am periodSi, gansxvavebiT 1910-<br />

1911 wlebisgan, t. tabiZe ukve simbolistur mimarTulebas da mis poetur<br />

kanonebs emorCileba.<br />

Savi yoranis saxe-simbolo t. <strong>tabiZis</strong> adreuli xanis poetur<br />

naazrevSi n. baraTaSvilis poeziidan Cndeba, magram mas Tan erTvis edgar<br />

pos `yoranisa~ da vaJaseuli yoranis datvirTva. yorani martoobis<br />

Tanmdevia, igi Savi aCrdiliviT sdevs martosul adamianebs da eWvebs, av<br />

fiqrebs STaagonebs. yorani yovelTvis Savia da sikvdilis ziari:<br />

`bnela sulSiac Sav ZaZebSi gamoxveuli sasoebis xeze Semsxdaran<br />

yornebi _ sulsa acivebs maT frTxial-bartyuni da aspitiviT Sxamavs<br />

gul-RviZls maTi Cxavili. yornebi arian sulis mesaidumle, yornebi<br />

arian sulis meWirisufle~ (44; 326).<br />

`mas TavdaviwyebiT Seuyvarda edgar poe. mis mets aravis<br />

kiTxulobda, ganuSoreblad xelSi eWira misi poema `yorani~... poes<br />

`yorani~ es himnia martoobisa _ ambobda is. albaT poets yoranis saxiT<br />

evlineboda martooba. is Sav ZaZebSi gamoxveuli aCrdili~ (44; 309).<br />

leqsi `ori aragvi~ ukve mTlianad t. <strong>tabiZis</strong> poeturi<br />

originalobis simbolisturi xatweris nimuSia. igi 1936 wels aris<br />

dawerili, roca poeti ukve baraTaSvilis zegavlenisgan Tavisufalia.<br />

lermontovis, baraTaSvilisa da vaJas erTgvar poetur sinTezs<br />

gvTavazobs poeti:<br />

`TiTqo mSobliurs ismendes nanas<br />

anda daRupva iyos nugeSi _<br />

ase aparebs demoni danas<br />

akankalebul Tamars ubeSi.<br />

. . . . . . . . . . . . . .<br />

52


ase farTxalebs mwiri guladi,<br />

dabdRvnili vefxis sisxlis gubeSi<br />

yorani Savi yornis sulamde<br />

aragvis velze iTroba leSiT~.<br />

demonisa da yornis mxatvruli saxeebis saxe-simbolod gaazrebas,<br />

maT simbolizacias srulqmnis poeti. kargad nacnobi yornis saxis<br />

gacocxleba leqsis bolo striqonSi simbolisturi azrovnebisaTvis<br />

damaxasiaTebeli alogikurobiT, simbolos ganusazRvrelobiT cxaddeba<br />

da amasTan, konkretul-vizualuri realoba warmodgeba:<br />

`ori aragvi, rogorc ori da<br />

viT dRe da Rame _ TeTri da Savi<br />

bavSvur tiriliT tolad modian<br />

rom erTad mtkvarSi daixrCon Tavi~.<br />

simbolisturi azrovnebis Sesaxeb sainteresod wers T. doiaSvili:<br />

`simbolistTa azriT, sityva Tavisi pirdapiri mniSvnelobiT<br />

ukavSirdeba garesinamdviles, moCvenebiT realobas. amitom isini<br />

cdiloben sityvis gaTavisuflebas am kavSirisgan, sityvis gardaqmnas<br />

niuansad, miniSnebad. aqedan iRebs saTaves simbolisturi poetikis<br />

arsebiTi niSani _ sityvaTa alogikuri SeerTeba, ris Sedegadac<br />

leqsikuri erTeulebi kargaven ZiriTad mniSvnelobas~ (15; 86).<br />

`<strong>tician</strong>i, rogorc poeti da esseisti, simbolizmis qadagi iyo. amitom<br />

ganixilavda pirvelsave sityvaSi am mimarTulebis specifikas, magram<br />

aCvenebda simbolizmis erovnul sawyisebs, niRbur mravalsaxianobas,<br />

radgan Tvlida, rom Cveni Tanamdevia niRabi, cxovrebis Teatraluri<br />

aRqma.<br />

...simbolizmi <strong>tician</strong>ma qalaqis kulturad miiCnia, xolo mis<br />

aucilebel niSnad dasaxa bohema, radgan `mxatvris saxeli gadabmulia<br />

bohemasTan~, _ wers s. sigua (40; 61).<br />

Teoriulad es mosazreba sworia, magram bohemad miCneuli yvela<br />

leqsi rodia am sityvis gamomxatveli Sinaarsis damtevi. garegnulad<br />

53


sadRegrZelod Tqmuli striqonebi xSirad tkivilisa da tragizmis<br />

dafarvaa. leqsi `dasabamidan~ Rvinosa da zedaSes, rainduli<br />

suliskveTebis qebaa, magram poeti mZafrad SeigrZnobs, rom Zveli<br />

saukuneebis mxedruli suliskveTeba veRar ixsnis saqarTvelos da Tumc<br />

Rvino da yanwi uadvilebs saTqmels, bohemuri rodia poetis gancda.<br />

leqsi 1927 wels aris dawerili, roca <strong>tician</strong>i ukve baraTaSvilis<br />

poeturi tyveobis asakidan gamosulia, magram masTan poetur mimarTebas,<br />

erTgvar Sedarebas srulqmnis:<br />

`baraTaSvili aragvze svamda,<br />

me ki dRes maxrCobs `qimerioni~<br />

mtredic gadiqca axla svavada,<br />

sxva qariSxlebis modian droni.<br />

ra saWiroa satrfos cremlebi,<br />

arc qars vawuxeb saflavis TxrisTvis,<br />

moisveneben isedac Zvlebi,<br />

Tu krematori aRirses Tbiliss~.<br />

927 wels aris aseve dawerili leqsi `soRanluRidan~, sadac aseve<br />

baraTaSvilis poeturi zegavlenaa daZleuli da mtkvari gansxvavebulad<br />

aris aRqmuli:<br />

`isedac mSvidi ufro dacxra amaRam mtkvari,<br />

mxolod metexTan ufro ari mainc mSfoTvare;<br />

angelosebma metiveebs mopares jvari,<br />

Rrublis tivebze gawolila qaliviT mTvare~.<br />

sruliad gansxvavebulia bunebis suraTis aRqma, igi sruliad aRar<br />

hgavs baraTaSviliseuls da mTlianad simbolisturi, ferwerulad<br />

srulqmnili saxeebia, Tumca leqss mtkvris simSvidis gadmosacemad<br />

`meranis~ ritmi gasdevs:<br />

54


Sedareba: `ise-dac mSvi-di uf-ro dacx-ra ama-Ram<br />

mtkva-ri (<strong>tician</strong>i)<br />

`mir-bis mimaf-rens ugzo ukv-lod Cemi me-ra-ni~.<br />

baraTaSviliseuli ritmi didxans rCeba <strong>tician</strong>is musikalur<br />

tonalobas. cnobilia, raoden did mniSvnelobas aniWebdnen simbolistebi<br />

leqsis musikas. <strong>tician</strong>isTvis musika umTavresi iyo leqsSi, xolo<br />

baraTaSviliseuli intimuroba da sevdiani striqonebis lirizmi <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> STagonebad bolomde darCa:<br />

mag.: `nu gaiRviZeb, isev geZinos...<br />

mgosnis TvalebiT cremlma iwvimos,<br />

miyvars me, miyvars Seni dumili...<br />

es striqonebi baraTaSviliseuli musikalobis, ritmis gamoZaxilia:<br />

`miyvars, miyvars me tiktiki Cvilis yrmis~.<br />

1932 wels daweril leqsSi `rom iyos Tergi ori amdeni~ poets ukve<br />

mTlianad daZleuli aqvs baraTaSviliseuli poeturi azrovnebis<br />

zegavlena, magram `qarTlis bedis~ moziare poeti kvlav uaxlovdeba da<br />

ufro siRrmiseulad esmis baraTaSvilis gancdebi: `Tergis napirebTan<br />

qarTvel poetTa galerea cocxldeba~.<br />

`aq atirebda baraTaSvili<br />

Tavis did sevdas, sevdas msoflios.<br />

vaJkac solomon lioniZisa,<br />

ufro vaJkacur colis sofios~.<br />

amrigad, SesaZloa davaskvnaT, rom baraTaSvilis poezia ganmsWvalavs<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> adreuli siWabukis poetur azrovnebas, igi bunebas,<br />

garesamyaros, `qarTlis bedsa~ Tu satrfos, baraTaSvilis poeturi TvaliT<br />

55


xedavs. simbolizmis esTetikis gabatonebamde mis poezias baraTaSvilis<br />

Cangi warmarTavs.<br />

baraTaSvilis hangi SemdgomSi verlenis, rembos, oskar uaildis da<br />

sxvaTa STagonebam TiTqos mTlianad daCrdila, magram <strong>tician</strong>s bolomde<br />

gasdevs baraTaSvilis STagoneba.<br />

sainteresoa, rom mkvlevarTagan <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis periodebad<br />

dayofas swored es Tvalsazrisi, poeturi STagonebis saxesxvaoba udevs<br />

safuZvlad:<br />

`<strong>tician</strong>is leqsebis informaciuli mxare Tavad miuTiTebs misi<br />

poeziis gansxvavebul periodebze, personaJTa saxelebi TviTon aTariReben<br />

poetis Semoqmedebas. 1915 wlamde goeTesa da baraTaSvilis mibaZvani sevdis<br />

motiviTaa daaxloebuli. 1915 wlis Semdeg <strong>tician</strong>is SemoqmedebaSi Cndeba<br />

rus da frang simbolistTa saxelebi: edgar po, andrei beli, laforgi,<br />

malarme, verleni, rembo, bloki. am droidanve _ sonetis forma. poeturi ena<br />

misi ikazmeba mxatvruli RirsebiT, azris simkveTriT: `daRlili RmerTis<br />

momtydari frTebi~, `naRveli Savad aTovda~, `fsalmuni sulSi Sefrindeba~,<br />

`gadaxdil wirvis daTvla RmerTs daaberebs~ (7; 177)..<br />

<br />

56


ilia WavWavaZe<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> SemoqmedebaSi ilia WavWavaZis xati aCrdiliviT<br />

warmomdgara da mudmivad Tanmxlebia misi poeturi azrovnebisa. ilias<br />

<strong>tician</strong> tabiZe gigants uwodebs, romelsac yoveli ,,mozRvavebuli talRa,<br />

ucxo Tu Sinauri, daetakeboda xolme da iliac igeriebda“. rodesac<br />

simbolistebma klasikuri poeziis tradiciuli gza eWvqveS daayenes, maTi<br />

isrebis pirveli samizne ilia WavWavaZe armoCnda, magram mogvianebiT<br />

ilia iqca maT SemoqmedebiT megzurad. <strong>tician</strong> tabiZem ganvlo es<br />

uaryofisa da iliasTan mibrunebis Zneli gza. sabolood man amgvarad<br />

gansazRvra ilias kvali <strong>qarTul</strong> mwerlobasa da erovnul cnobierebaSi:<br />

`me-19 saukuneSi <strong>qarTul</strong>i proza Seqmna ilia WavWavaZem da dRemdis misi<br />

proza ar aris daZleuli... ilia rom gamoakldes mecxramete saukunes,<br />

maSin iqneboda saqarTvelo samudamod dabnelebuli“ (44; 482).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> adreul poeziaSi, Wabukur warmosaxvaSi<br />

baraTaSvilis qnaris Semdgom ilias poeturi azrovneba batonobs. 1910-<br />

iani wlebidan iliaseuli gza aqvs ganvlili poetur bilikebze. rogorc<br />

wina TavSic aRiniSna, `elegia“, romelic 1910 wliT TariRdeba ilias<br />

`elegiis“ ganwyobilebas misdevs da samSoblo mxaris beds dastrialebs:<br />

`bneli Ramea, cis kabadonzed<br />

ar moCans mTvare, arc varskvlavT kreba.<br />

qveynad aCrdilni aRtkinebulan,<br />

ca, moRrubluli, cremlad iRvreba“.<br />

kavkasioni poets `Sav fiqrTagan“ pryobili warmousaxavs da ZaZebiT<br />

mosils Wvrets. samSoblos gancdac sevdismomgvrelia, poeti iliaseulad<br />

eZebs cvlilebas:<br />

`samSoblo mxare, veranad qmnili,<br />

mwared qviTinebs, kvlav icremleba...<br />

ox! RmerTo, RmerTo! amden cremlT frqvevas,<br />

57


netav sazRvari ar daedeba“.<br />

1910 wels aris dawerili leqsi `dedav bunebav“, romelSic<br />

Wabukuri gancdiT <strong>tician</strong> tabiZe iliaseulad grZnobs mSobliur<br />

bunebasTan, yvarlis mTebTan siaxloves da miseburad acxadebs:<br />

`miyvars eg Seni mSveniereba,<br />

ukvdavebisa gamomxatveli,<br />

odes SenTan var, raRas damaklebs<br />

gulis damwveli Savi naRveli“<br />

marTalia, leqsi `mgzavris simRera~ goeTes mibaZvas warmoadgens<br />

magram garkveulad es `mibaZva~ ilias `mgzavris werilebiTac~ Cans<br />

STagonebuli, ramdenadac myinvaric iliaseburi poeturobiT cxaddeba,<br />

romelsac `Savi ZaZebi~ Caucvams da poetis moTqma-kaeSans yurs ar<br />

ugdebs:<br />

`cad kaeSani gamefebula,<br />

sZinavs samyaros, nisliT daburuls,<br />

Savi ZaZebi Caucvams myinvars,<br />

maRla atyorcnils, cad ayudebuls.<br />

Cemi qviTini, moTqma, godeba<br />

aravis esmis, ar eyureba“.<br />

simartovis gancda, unugeSo sevda-wuxili, mwiris miusafroba<br />

mgloviare myinvaris sicives esadageba.<br />

myinvaris saxe <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi mogvianebiTac Cndeba, magram<br />

mas iliaseuli gancda aRar axlavs, is mTlianad <strong>tician</strong>iseulad qceula:<br />

`Soridan vumzer myinvars, ialbuzs,<br />

am orma devma mxolod ician,<br />

poetis guli ra cecxliT moduRs<br />

da rac atirebs sawyal <strong>tician</strong>s“.<br />

58


sagulisxmoa, rom myinvarisa da Tergis dapirispirebis iliaseuli<br />

gancda <strong>tician</strong>is poetur azrovnebaSi gardasaxulia. Tergi TavisTavad<br />

simbolod iWreba mis poeziaSi:<br />

`titvel Rrublebis Canan afrebi<br />

da Cveni guli Tergma gaTela“.<br />

igulisxmeba, rom Tergi Wabuk poetze iseT zegavlenas axdens,<br />

rogorc ilias gancdaSi, mas sicocxlis, ganaxlebis Zala aqvs, xolo<br />

myinvari Savad mgloviarea, ZaZebiT mosili.<br />

sainteresoa myinvarTan aragvis dapirispireba. <strong>tician</strong>iseuli<br />

gardasaxva gulisxmobs ilias myinvarisa da baraTaSvilis aragvis<br />

dawyvilebas:<br />

`didxans eZina myinvars titveli<br />

da daubrundnen niaRvarebi...<br />

Sav aragvsa da TeTrsa aragvsa<br />

Cemi cremlebis aragvi erTvis“.<br />

es leqsi 1936 wliT TariRdeba, anu <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis bolo<br />

akordebad aRiqmeba, poetur gancdaSi ukve mTlianad Tavisi pirovnuli<br />

gancda Warbobs da Soreul gamoZaxilad ismis iliasa da baraTaSvilis<br />

poeturi eqo. myinvari poeturi azrovnebis olimpod aris warmodgenili<br />

leqsSi `baRdaTis zeca“:<br />

`myinvarze asvla mainc aqvs sityvas,<br />

ukvdavebaSi gasrolil Surduls“.<br />

Tergi da myinvari erTad simbolurad iliaseburi gancdiT<br />

warmodgeba aleqsandre batoniSvilisadmi miZRvnil leqsSi `CaRatar“.<br />

`viRaca dadis xmalamowvdili,<br />

59


viRac dahyefavs cofiT darials<br />

kelaptariviT dgas mTa myinvaris —<br />

Tergi qajebis ismens dairas“.<br />

1926 wels daweril leqsSi <strong>tician</strong> tabiZe Tavisi poeturi<br />

azrovnebis tragikul suraTs, axal droebasTan Tavisi gancdis<br />

SeuTavseblobas aleqsandre batoniSvilisa da ilias tragikul<br />

aCrdilebs aaxlebs:<br />

`rom ar mesmodes aragvze oxvra<br />

batoniSvilis aleqsandresi,<br />

rom wiwamurze Zvlebis magier<br />

ar iyos qvebi sisxliT nalesi.<br />

vin gaaCerebs am xmebis grigals —<br />

amdeni Zvlebi rad damigroveT,<br />

me Tu momTxovdiT simReras axals“.<br />

myinvari-Tergi sruliad <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>eulad aris gardasaxuli<br />

leqsSi `me yaCaRebma momkles aragvze“. `damSrali Tergi“ da `sxva<br />

myinvaris ca“, `cremlebis Tergi“ mTlianad simbolistur realobad aris<br />

qceuli, magram cxadia, rom am simbolod qcevam <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poetur<br />

azrovnebaSi didi gza ganvlo da misi fesvebi iliasgan amoizarda:<br />

`CamomrCa ukan me CerqezeTi,<br />

vuaxlovdebi Cvensken darials,<br />

damSrali Tergi erTi wveTia,<br />

magram zRvasaviT gulze gadiars.<br />

wameqca Tavze ca garRveuli,<br />

da caze kidev sxva myinvaris ca,<br />

da darialiT gadareuli<br />

Tvalebs cremlebis Tergi mirecxavs“.<br />

60


1926 wels daweril leqsSi axal poetur xatad aris qceuli<br />

myinvari da vfiqrobT, <strong>qarTul</strong>i erovnuli droSis, damoukideblobis<br />

dakargvis<br />

tkivils asimboloebs `Svindisfer xaverdiT“ mosili myinvari:<br />

`sanam samSoblos ca bairaRobs<br />

da myinvars afens Svindisfer xaverds“...<br />

1932 wels dawera <strong>tician</strong> tabiZem `muxranis velze saTqmeli leqsi“,<br />

romelic erTgvari poeturi kredoa. guramiSvilis, rusTavelis,<br />

baraTaSvilisa da ilias aCrdilebs gamoixmobs poeti, erTgvarad<br />

epaeqreba maT poetur aRqmas da Tavisi gamomsaxvelobis, formisa da<br />

Sinaarsis srulqmnas aRwevs:<br />

`ca cas adneba, myinvari — myinvars,<br />

bednierebas Tokavs alersi,<br />

da daeweva orbebis Surduls<br />

muxranis velze saTqmeli leqsi“.<br />

leqsSi `rom iyos Tergi ori amdeni“, bunebrivad cocxldeba ilia<br />

WavWavaZis studentobis Jami. cocxldebian baraTaSvilis, orbelianis,<br />

vaJasa da yazbegis saxebebi, romelTa winaSe Tergi cremlebad modis:<br />

`stirodnen maSin aq poetebi,<br />

gza gadarCenis rom arsad Canda,<br />

amaze ityvis cremlis modebiT<br />

i. WavWavaZis studentis CanTa...<br />

rom iyos Tergi ori amdeni,<br />

Tvalebs cremlebad veRar gawvdeba“.<br />

ase gardaisaxa Tergi cremlebis Rvarad <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi:<br />

`ase rbis Tergi, ase Rrialebs,<br />

61


Tergi cremlebis aris anderZi“.<br />

axali epoqis, axali poeziis moTxovnebTan <strong>tician</strong> tabiZe Tvalis<br />

gasworebas iliaseuli mrwamsiT ganmtkicebuli cdilobda. es cda<br />

SesaZloa iTqvas, rom cdad darCa, Tavad aRiara poetma, rom misi Cangi<br />

ver SeeTvisa `socialisturi epoqis“ simReras, magram is ilias mrwamsiT<br />

cdilobda ganaxlebas:<br />

`sityva-lozungi,<br />

sityva mWreli<br />

mokveTilia,<br />

jer WavWavaZe<br />

scnobda ilia:<br />

`moviklaT warsul<br />

droebze dardi,<br />

Cven unda vsdioT<br />

exla sxva varskvlavs,<br />

Cven unda Cveni<br />

vSvaT myoobadi,<br />

Cven unda mivceT<br />

momavali xalxs<br />

da goliaTi<br />

daiZra xalxi“.<br />

ufro gulubryvilo cdad moCans Sromis ferxulis, qarxnebis<br />

poeziis fonze iliaseuli `oTaraanT qvrivis“ personaJTa gacocxleba.<br />

leqsSi `radioze saTqmeli TesvisaTvis“ bavSvobis mogonebebi cocxldeba<br />

da poeti Tavisi lirikuli gmiris mojamagireobis xanas `Zvel drod“<br />

aRiqvams, batonebis drod:<br />

`da ufro xSirad<br />

Sen sxvis saxnavSi<br />

iyavi sxvisi<br />

62


mojamagire...<br />

is uJmuri dRe<br />

wavida, gaqra,<br />

roca yoveli<br />

beltis moxeTqva<br />

iyo sakuTar<br />

saflavis gaTxra“.<br />

eleqtroni da weraqvi, Sromis kulti gardaqmnis saqarTvelos;<br />

aprils poeti amgvarad xatavs:<br />

`Siraqis velze<br />

balaxs namians<br />

rasac nayofiT<br />

mze ver icilebs,<br />

oTaraanaT qvrivis<br />

kriala ezos<br />

da firosmanis<br />

kruxs da wiwilebs“.<br />

mojamagire giorgis da oTaraanT qvrivis simboluri saxeebi<br />

cxadyofs, rom axali, Sromis ferxulSi CarTuli saqarTvelo Zvel,<br />

iliaseul memkvidreobaze aris daSenebuli. am azrs itevs es simbolika.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe iliaseuli mxatvruli azrovnebis gavleniT,<br />

aRrmavebs simbolur sazriss, iliaseul sentencias exmianeba<br />

<strong>tician</strong>iseuli poeturi avtoportreti — `Tu cxovrebas erTi wuTi Tvali<br />

mouxuWe, ise gagTelavs, rogorc dedoeli leki nabadsa“. es Sedareba<br />

simbolodqceulia leqsSi `mewyeri mewyers“:<br />

`var gaTelili lekis nabadi,<br />

yvela saxsari maqvs dalewili,<br />

magram vaJkacma mxolod gabede<br />

da mec vaJkacis damide wili“.<br />

63


<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaze ilia WavWavaZis zegavlena<br />

literaturaTmcodneobaSi sagangebo kvlevis sagani ar gamxdara. ar aris<br />

Seswavlili dRemde poetur saxeTa sistema da simboluri azrovnebis<br />

mimarTeba <strong>XIX</strong> s-is klasikos poetTa tradiciasTan. aRsaniSnavia erTi<br />

saintereso literaturuli polemika <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>a da ilia WavWavaZis<br />

poeturi memkvidreobis Taobaze, romelic 90-ian wlebSi gaimarTa gazeT<br />

`literaturuli saqarTvelos“ furclebze:<br />

`da vici me, saidan movedi,<br />

romeli qveynis cxeli mze mwvavda,<br />

me didi myavda winamorbedi,<br />

winamorbedi macxovars hgavda“.<br />

am leqsis striqonebi `me didi myavda winamorbedi“ saTaurad<br />

daurTo Tavis statias kaxa jamburiam da erTgvarad scada<br />

cisferyanwelTa memkvidreoba <strong>XIX</strong> s-is poeziidan amozrdilad mieCnia (56).<br />

manamde `literaturuli saqarTvelos“ furclebze daibeWda misi<br />

statia `es ganwiruli suliskveTeba“, romelic kvlav cisferyanwelTa<br />

poetur ordens eZRvneboda, sadac avtori am mosazrebis sruliad<br />

sapirispirod cisferyanwelebs evropuli modernizmiT gadaWarbebulad<br />

gatacebulad acxadebda: `uarhyves mTeli klasikuri memkvidreoba<br />

(<strong>qarTul</strong>i) da mibaZes ucxoel mwerlebs, romelTagan mkvlevari asaxelebs<br />

`fridrix nicSes da zigmund froids, dostoevskis da osvald<br />

Spenglers, eqsistencializmis da avangardizms, virjinia vulfs“.<br />

`totaluri gaucxoeba“ <strong>qarTul</strong> poeziaSi SemoiWra. — askvnis mkvlevari<br />

(56).<br />

k. jamburias mosazrebas usafuZvlo uwoda da mkacrad gamoexmaura<br />

`literaturuli saqarTvelos“ furclebze T. mirianaSvili (`pirze<br />

momdgarsa sityvasa“... (35). avtori aRniSnavs: `literaturis Camwyvdevas<br />

erovnul Tu saxelmwifoebriv CarCoebSi, ar SeiZleba ar hqondes<br />

ukiduresad uaryofiTi, tragikuli Sedegebi“ da rom `yvela ucxouri<br />

ideisa da Teoriis winaSe qedismodrekac damRupvelia“... mkvlevari<br />

64


akritikebs ara mxolod kaxa jamburias, Tavad `cisferyanwelebsac“<br />

iliaseuli `sxvisi baZis“ gamo. mogvianebiT am polemikas gamoexmaura<br />

mkvlevari lali avaliani statiiT `gana suyvelas Tqma unda!“, romelSic<br />

mecnierma sainteresod daasabuTa `cisferyanwelTa“ evropeizaciisadmi<br />

swrafvis aucilebloba da klasikuri poeziisadmi maTi damokidebulebis<br />

araerTgvarovani xasiaTi.<br />

am statiaTa analizi safuZvels gvaZlevs gamovTqvaT Cveni mosazreba.<br />

ra Tqma unda, SeuZlebelia imis mtkiceba, rom cisferyanwelTa mimarTeba<br />

<strong>XIX</strong> s-is klasikuri poeziisadmi iyo erTmniSvnelovnad sworxazovani,<br />

dasrulebulad uaryofiTi anda, mTlianad daZleuli... `saymawvilo seni“,<br />

rogorc l. avaliani uwodebs maT `Wabukur“ SemarTebas, pirvelad<br />

samoRvaweo asparezze gamosvlis Jams maTi toni erTob `ampartavnulia“,<br />

magram maTi damokidebuleba dinamiuria da ara statikuri. isini TandaTan<br />

`brundebian“ klasikos poetebTan da maTi damokidebuleba TandaTan<br />

icvleba. es gansakuTrebiT <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mimarTebaSi gamovlinda<br />

cxadad da mkveTrad.<br />

am mimarTebis srulyofilad warmoCena ki mTeli poeturi<br />

memkvidreobisa da werilebis, statiebis fonzea SesaZlebeli am<br />

TvalsazrisiT sainteresoa Semdegi mosazreba:<br />

`naxevari saukune imoRvawa ilia WavWavaZem da misma Taobam, magram<br />

erovnuli niadagis gawmenda, <strong>qarTul</strong>i azrovnebis damkvidreba ise mainc<br />

ver moxerxda, rom axali qartexilebi meoce <strong>saukunis</strong> pirvel aTeul<br />

wlebs rom mohyva, mis ukumqcev jebirad gamomdgariyo.<br />

amisi mTavari mizezi is aris, rom mesamocianebis momdevno Taobam,<br />

imis magivrad, ilias Taobis memkvidreobis niadagze damdgariyo, am<br />

wamowyebaTa gamagrebisa da gazrdisaTvis ezruna, ucxo Teoriebisa da<br />

doqtrinebis marula gamarTa Cvens erovnul-moqalaqeobriv cxovrebis<br />

asparezze“ (30; 60).<br />

am mosazrebas `cisferyanwelTa“ damokidebulebac adasturebs,<br />

Tumca iliasadmi maTi ukanmobruneba gamocdilebis, sibrZnisa da<br />

simwifis Sedegi iyo.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mier ilia WavWavaZis Sefaseba am ukanmibrunebis<br />

Semdgom <strong>qarTul</strong> literaturaTmcodneobaSi erTob Rirebulia. amgvari<br />

65


striqonebi ilias Sesaxeb gansakuTrebul xedvasa da aRqmas gulisxmobs:<br />

ara mxolod imis gamo, rom xatovani gamonaTqvamebia, upiratesad<br />

simarTlis, Sefasebis kriteriumis SeumcdarobiT:<br />

`me-19 saukuneSi saqarTvelos hyavda ori providencialuri<br />

pirovneba: ilia WavWavaZe da ivane maCabeli...<br />

gadaumeteblad SeiZleba iTqvas, rom me-19 saukune saqarTveloSi<br />

iliam kidec moigona, kidec Sehqmna da Tavisi sisxliT kidec dahkira...<br />

ilias poeziidan marto wiwamuri rom darCeniliyo, mainc samudamod<br />

aatirebda saqarTvelos da samudamodac darCeboda Tema poeziisaTvis“ (43;<br />

13).<br />

akaki wereTeli<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi akaki wereTlis gavlenis kvali mciredia.<br />

erTi SexedviT es gasakviria, radgan akakis poeturi STagoneba ipyrobda<br />

yvelas da Semoqmedebis adreul etapze, miT ufro im garemoSi, quTaisisa<br />

da imereTis soflebSi, sadac <strong>tician</strong> tabiZe moRvaweobda, adreli<br />

siWabukis xanaSi mefobda akakis Cangi.<br />

`akakis landi~ Tan sdevda galaktions. akakis muzam srulqmna<br />

galaktionis poezia, magram <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> Semoqmedebas gansazRvravs<br />

baraTaSvili da vaJa-fSavela. akakis poeziis kvali TiTqos arc damCnevia<br />

<strong>tician</strong> tabiZes. amis mizezi SesaZloa iyos is, rom <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

poeturi azrovneba `providencialuri pirovnebebis~ gavlenas ganicdida<br />

da aTeli wlebis ganmavlobaSi maT tyveobaSi eqceoda. amgvari gavlena<br />

man ganicada grigol robaqiZis, niko firosmanis, konstantine balmontis,<br />

vaJa-fSavelasa da frangi simbolistebisagan. sruliad naTelia, rom<br />

<strong>tician</strong> tabiZeze garkveuli kvali datova daviT guramiSvilis,<br />

rusTvelis, akakis, rusi simbolistebis Semoqmedebam, magram es ufro<br />

inteleqtualuri zegavlena iyo, wrTobis gza, xolo `providencialuri~<br />

Rrmadsulier, mudmiv zeSTagonebas gulisxmobs. sainteresod msjelobs<br />

66


guram asaTiani Tavis statiaSi `<strong>tician</strong> tabiZe~ amis Taobaze: `poezias<br />

adamiani mTeli arsebiT siyrmeSi an siWabukeSi eziareba, am dros iZens is<br />

Tavis sayvarel poetebs. am dros aRmoaCens samudamod dasamaxsovrebel<br />

Zvirfas striqonebs...<br />

ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis Semdgom, me-20 saukuneSi<br />

mxolod ramdenime poetma SeZlo sakuTari didi gancdiT, didi<br />

aRtacebiT, gulisa da yelis daRadruli simebis xarjze, axleburad<br />

mietana qarTveli mkiTxvelisaTvis es grZnoba:<br />

`davbadebulvar, rom viyo mona<br />

da saqarTvelos medgas uReli~.ï<br />

akakis poeturi striqonebi <strong>tician</strong> tabiZes erTgvar musikalur<br />

hangad aqvs damaxsovrebuli da Wabukobisdroindeli gancdiT acocxlebs<br />

am xmas:<br />

`da sarTiWalis meTare saqo<br />

CvenTvis akakis mReris `sulikos~.<br />

Cvenc xom imisTvis gvyolia satrfo,<br />

rom isic ase dakarguliyo~.<br />

`sulikos~ hangs, rogorc dauviwyar, gauxunar gancdas, cvlis<br />

`cicinaTelas~ cimcimi da gamonaTeba. maradmdevia aseve akakis Conguri,<br />

misi personaJebi baSi-aCuki, abduSahili da naTela:<br />

`yvela buCqebze cicinaTela<br />

akakis leqsiT aqviTindeba,<br />

dilamde ukravs Congurs naTela,<br />

caze ciskari wiTlad inTeba,<br />

da abdul-Sahils baSi-aCuki<br />

vefxvis simardiT daafrindeba~.<br />

am poetur traqtatSi <strong>tician</strong> tabiZe CamoTvlis <strong>qarTul</strong>i poeziis<br />

ukvdav saxelebs. acocxlebs kolxeTs, antikur epoqas, guramiSvils,<br />

67


akakis, xalxur poezias... maTi poezia orfeosis simRerad aqvs<br />

warmosaxuli. SesaZloa iTqvas, rom akakis poezia qarTvelTaTvis<br />

maradiulad qmediT Zalad aqvs warmodgenili. akakis personaJTagan<br />

yvelaze Zalumad <strong>tician</strong>is poeziaSi baSi-aCukisa da abduSahilis saxeebi<br />

cocxldebian. 1936 wels daweril leqsSi poeti sulier tkivilebs am ori<br />

gmiris gacocxlebiT iSuSebs:<br />

gaRebul WiSkars SemoabRavlebs<br />

abduSahilis daWrili Sveli,<br />

roca Wriloba Wrilobas aRebs,<br />

aTjer daWrili sxvas ras uSveli.<br />

cxens Semoagdebs aqafebuli<br />

satevris wveriT baSi-aCuki,<br />

TiTqos Sen gqonda aTasi guli, _<br />

aTas meerTe iman gaCuqa~.<br />

amgvari gancda TavisTavad auqmebs <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mier<br />

cisferyanwelTa JurnalSi, Semoqmedebis adreul etapze, erTgvari<br />

siTamamiT gamoTqmul azrs, tradiciulobis, klasikuri poeziis uaryofis<br />

cdas:<br />

`qarTvelma aRorZinebis meTaurebma samudamod damarxes Zveli<br />

saqarTvelos tradiciebi da ukanasknel dromde Seqmnes ideuri terori<br />

warsulis winaaRmdeg akakis da ilias is upiratesoba hqondaT, rom<br />

moqalaqeobriv motivebSi xandisxan naxulobdnen namdvil poezias, Semdeg<br />

maTma Skolam miiRo karikaturuli saxe da dRes uimedod gahkivis<br />

moqalaqeobrivi arRani kakafonias~ (42; 68).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> zemoxmobili striqonebi cxadyofs, rom poeti<br />

sakuTari gamocdilebiT, pirovnuli tanjva-vaebiT darwmunda, rom<br />

WeSmariti poetis gza saqarTveloSi aris mowameoba, mis mier Seqmnili<br />

striqonebi da personaJebi ki qarTvelTa cxovrebis sulieri Tanamdevni<br />

arian. amas cxadyofs abduSahilisa da baSi-aCukis saxeTa xSiri<br />

`gamocxadeba~ <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> bolodroindel striqonebSi.<br />

68


maiakovskisadmi 1937 wels miZRvnil leqsSi t. tabiZe yrmobis<br />

periodis quTaiss acocxlebs da akakis cicinaTelas ymawvilebze<br />

zegavlenis Zalad warmosaxavs.<br />

`akakis leqsiT gamonafreni<br />

buCqebSi bJutavs cicinaTela~.<br />

es niSnavs, rom saqarTveloSi yrmobaSive iwyebs krTomas akakis<br />

cicinaTela, rac poetur Semoqmedebas bolomde anaTebs.<br />

akakiseuli ritmi ganmsWvalavs qarTvels _ amgvarad cxaddeba<br />

<strong>tician</strong>is poeturi kredo. mas Tavad aqvs es gancdili, mis poetur<br />

prozaSi xSirad iWreba akakis striqonebi:<br />

`ra tkbilad da mSvidad vidoda misi cxovreba, saSinel sikvdils<br />

rom ar SeSureboda; magram sikvdili dauZinebeli mteria adamianisa, is<br />

aravis axarebs xangrZliv! ~ (44; 308).<br />

es striqonebi reminiscencia akakis `gamzrdelidan~:<br />

`magram xangrZliv es sofeli<br />

gaaxarebs vinmes gana~<br />

amgvari poeturi reminiscencebi sruliad bunebrivia da adasturebs<br />

akakis striqonebis mudmivmyofobas qarTvel adamianTan.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi akakis striqonebis amgvar gacocxlebaze<br />

sainteresod msjelobs givi gegeWkori statiaSi `<strong>tician</strong> tabiZe~:<br />

`<strong>tician</strong>i iyenebs <strong>qarTul</strong>i poeziis klasikosebis striqonebis<br />

reminiscenciebs: `ra saWiroa melnad giSris tba da kalmad kidev me na<br />

rxeuli~ (`vefxistyaosani~), `sxva saqarTvelo mainc sad ari romeli<br />

kuTxe, romel qveynisa~ `ase rbis Tergi, ase Rrialebs~ (g. orbeliani),<br />

akakis poemis `naTelas~ reminiscenciebiT aris dawerili <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

leqsi `Tamunia wereTels~: `me ar macxia mongolis Tafli da<br />

xelgakruli ar vzivar mzeze~. `ar Segikeravs Sen CemTvis Coxa, magram<br />

vatareb obobas perangs~ (13; 67).<br />

69


akakis istoriuli dramis `patara kaxis~ striqonebis: `magram es<br />

moxda Cems uneburad, gulTamxilavo da ar maqvs brali~-s reminicenciaa<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> leqsis striqonebi:<br />

`me yaCaRebma momkles aragvze,<br />

Sen Cems sikvdilSi ar gidevs brali~.<br />

vaJa-fSavelas leqsis reminiscenciaa: `damisxiT, Zmebo, damalevineT,<br />

amivseT yanwi wiTel RvinoTi~. ieTim gurjis leqsis reminiscenciaa:<br />

`dReo, netavi aRar daRamde, Tu daRamdebi ar gagaTena~.<br />

rogorc vxedavT, am poeturi reminicenciebiT <strong>tician</strong> tabiZe<br />

sisxlxorceulad aris dakavSirebuli klasikur poeziasTan da<br />

Semoqmedebas am poeziiT imdidrebs, amave dros axerxebs am striqonebs<br />

xelaxali sicocxle, meoce <strong>saukunis</strong> suli STaberos da gaiTavisos,<br />

Tavis striqonad aqcios~ (13; 71).<br />

vfiqrobT, rom es aris swori mosazreba da <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis<br />

erT mniSvnelovan Tvisebas warmoaCens, magram aucilebelia aRvniSnoT,<br />

isic rom es damokidebuleba didi gardatexis, Sinagani feriscvalebis<br />

Sedegia. Semoqmedebis adreul etapze sul sxvagvari iyo poetis mimarTeba<br />

klasikur poeziasTan. es gardatexa kargad aqvs SemCneuli guram asaTians:<br />

`gasuli <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeturi memkvidreobis mimarT t.<br />

<strong>tabiZis</strong> damokidebulebaSi momxdari gardatexa gamoiwvia xelovnebis<br />

arssa da daniSnulebaze misi saerTo Sexedulebis safuZvlianma<br />

cvlilebam. am gardatexam, sxvaTa Soris, mkafio gamoxatuleba pova t.<br />

<strong>tabiZis</strong> imdroindel publicistur werilebSic. saWiroa aRiniSnos, rom<br />

warsuli drois ostatTa Soris t. tabiZe gansakuTrebuli siyvaruliT<br />

gamoarCevda vaJa-fSavelasa da mis `did winamorbeds~ daviT guramiSvils.<br />

amasTanave, mxedvelobaSi aris misaRebi is Rrma yuradReba, romliTac t.<br />

tabiZe im xanebSi ekideboda cnobili qarTveli mxatvris _ niko<br />

firosmanaSvilis Semoqmedebas~ (8; 163).<br />

akaki wereTeli, rogorc <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis analizidan<br />

warmoCnda, aris `Tanamdevi suli“ poetis Semoqmedebisa.<br />

galina curikova Tavis wignSi «Тициан Табидзе», wers:<br />

70


«В пору расшатывания авторитетов и низвержения «классиков» с «корабля<br />

современности» Сумбаташвили выступил, по сути дела, в защиту грузинских «Пушкина и<br />

Достоевского» - писателей-шестидесятников Ильи Чавчавадзе и Акакия Церетели, на<br />

которых никто как будто еще не обрушивалься но - шло к тому - должны были вскоре<br />

обрушиться свои «нигилисты». В этой роли в ближайшие годы предстояло выступить<br />

Тициану Табидзе й его кутайсским друзьям. Тогда тициан, вероятно, ещё и сам этого не<br />

предвидел, но, как знать, может быть, предостережение всё же пало на благодатную<br />

почву.<br />

В январе 1915 года, когда умер Акакий Церетели, Табидзе написал о нем статьюнекролог<br />

для московского театрального журнала «Рампа и жизнь», где назвал его<br />

«последним из могикан славного поколения шестидесятников, деятельность которых в<br />

ГРузии, как и в России, отмечена терниями и неугасаемым светом подвижничества».<br />

«Чарующие, сверкающие проникновением стихи Акакия воспитали несколько поколений<br />

и закрепили за ним славу учителя поэзий», - писал Табидзе в этой статье (она была<br />

написана по просьбе Сумбаташвили, и он же ее одобрил. «Для меня это была первая моя<br />

русская статья, - вспоминал Тициан, - и легко представить, как подействовало на меня<br />

одобрение Сумбаташвили»).<br />

Об Илье Чавчавадзе Табидзе писал позднее, сравнивая его с бальзаком, - что он<br />

«своим влиянием заполнил <strong>XIX</strong> век в Грузии»; В прозе «Илья Чавчавадзе главенствовал<br />

полновластно»; «огромное влияние Илья. Чавчавадзе на современников и на последующее<br />

поколение ни с чем не сравнить»; Он «как утес стоял непоколебимо, заполняя собой все<br />

поры общественной жизни. И новые поколения пробовали свои волны, ударяясь об этот<br />

утес».<br />

Тициан Табидзе до конца жизни сохранял почтительное уважение к этим двум<br />

гигантнам грузинской литературы - Акакию и Илье, как без фамилий, по имени только<br />

называют их в Грузии. «Нигилизм» в отношении к заслугам «отцов» для него так же<br />

немыслим, как неуважение к собственному отцу, с его верой в идеалы русского<br />

демократического шестидесятничества. Вместе с тем, литературуные убеждения Табидзе<br />

в чем-то смыкались с «нигилистическими» воззрениями московской поэтической<br />

молодежи, с дерзкими заявлениями Маяковского » (58; 53-54).<br />

71


vaJa-fSavela<br />

sargis caiSvili wignSi ,,maradiuli saxeebi’’ <strong>tician</strong> tabiZeze<br />

samarTlianad SeniSnavs:<br />

„<strong>tician</strong> tabiZe gansakuTrebiT iyo dainteresebuli vaJa-fSavelas<br />

SemoqmedebiT da es ar iyo SemTxveviT. <strong>tician</strong>s udavod bevri ram<br />

aaxlovebda <strong>qarTul</strong>i poeziis am goliaTTan, magram es siaxlove<br />

sruliadac ar unda gavigoT ise, rogorc es erT dros esmoda qarTveli<br />

simbolistebis did umravlesobas (maT Soris t. tabiZesac). cnobilia,<br />

rom magaliTad „cisferyanwelTa“ jgufis Teoretikosebma vaJa-fSavelas<br />

didi midrekileba jansaRi da naTeli simboluri saxeebisaken<br />

gaaTanabres wminda dekadentur simboloebTan, sadac yovelTvis<br />

mistikuri gamodis rogorc dominanti. amaze dayrdnobiT fiqrobdnen, rom<br />

vaJa-fSavela amovardnilia mTeli <strong>qarTul</strong>i literaturis ganviTarebis<br />

ZiriTadi rgolidan da igi aris qarTveli simbolistebis erT-eriT<br />

WeSmariti mamamTavari. miuxedavad <strong>tician</strong>is adre gamoTqmuli aseTive<br />

Sexedulebebisa <strong>qarTul</strong>i simbolizmis genezisis sakiTxebze, igi Tavisi<br />

poeziis Sinagani bunebiT aSkarad bevr rameSi enaTesaveboda vaJafSavelas<br />

da es ufro cxadi Seiqmna mas Semdeg, roca igi daSorda Tavis<br />

jer kidev bolomde gaucnobierebel mrwamss da SemoqmedebiTad midioda<br />

im mdidar tradiciebTan, rasac didi <strong>qarTul</strong>i mwerlobis magistraluri<br />

xazi gulisxmobs. vaJa-fSavelasTan zogi ram, marTlac aaxlovebs<br />

<strong>tician</strong>s. aq gansakuTrebiT unda aRiniSnos poeturi gamomsaxvelobis<br />

sisadave da is didi uSualoba, rac orive poetma Tavisi Semoqmedebis<br />

ZiriTad poetur xerxad aqcia.<br />

vaJa-fSavela rom ityvis:<br />

„xars vgevar naialaRars,<br />

rqiT miwasa vCxver, vbubuneb,<br />

RmerTo, samSoblo micocxle,<br />

mZinarec amas vduduneb“.<br />

72


ar SeiZleba am uSualobaSi, saTqmelis yovelgvari zedmeti<br />

samkaulis gareSe gamoxatvaSi, ar igrZno poetis sulSi niaRvariviT<br />

dagubebuli energia. poeturi sityvis am saidumloebas sakmarisad<br />

flobda <strong>tician</strong> tabiZec. aviRoT Tundac t. <strong>tabiZis</strong> erT-erTi yvelaze<br />

cnobili leqsi: „me ar vwer leqsebs... leqsi TviTon mwers“.<br />

aqac iseTive didi uSualobaa da saleqso frazis vaJkacuri moqneva,<br />

rac vaJas mTeli poeziis bunebaSi zis, magram amave dros <strong>tician</strong>is leqss<br />

yovelTvis Tan axlavs mxolod da mxolod misTvis damaxasiaTebeli<br />

sulieri TrTolva da Sinagani dramatizmi. swored zemoaRniSnuli<br />

siaxlove vaJa-fSavelasTan, vfiqrob, aZlevda t. tabiZes yvelaze met<br />

SesaZleblobas, rom erT-erT pirvelTagans Cvens axal mwerlobaSi<br />

swored SeegrZno vaJas genia“ (49; 302-303).<br />

vaJa-fSavelasadmi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> damokidebulebaSi swored es ori<br />

gansxvavebuli midgoma unda gaviTvaliswinoT. adreul etapze <strong>tician</strong><br />

tabiZe vaJa-fSavelas dekadentebTan anaTesavebda da <strong>qarTul</strong>i<br />

simbolizmis erT fuZemdeblad miiCnevda, magram SemdgomSi gamocdilebam,<br />

Tavis poetur azrovnebaSi gardatexam da Teoriulma codnam <strong>tician</strong><br />

tabiZes sxva Sexeduleba Camouyaliba. aucilebelia gaviTvaliswinoT, rom<br />

poeti moskovis universitetSi swavlobda da literaturaTmcodneobas<br />

daeufla. man bevr poetsa da mweralze SeimuSava saintereso mosazrebani<br />

da dRemde mniSvnelovani dakvirvebebi.<br />

simbolisturi gatacebebisa da dekadenturi azrovnebis adreul<br />

etapze, <strong>tician</strong> tabiZe vaJa-fSavelas poeziaSi primitivizmis gamovlinebas<br />

xedavda. cnobilia, rom es iyo im dros gabatonebuli kritikuli azris<br />

didi Secdoma.<br />

primitivizmze saubrobdnen aseve firosmanis Semoqmedebis<br />

Sefasebisas. Tavad t. tabiZe SemdgomSi miiCnevs, rom kritikuli<br />

azrovneba saqarTveloSi yovelTvis CamorCeba mwerlobas, radgan<br />

`kritikosebi sxva qveynebis mwerlebisTvis SemuSavebuli mzamzareuli<br />

formulebiT~ sargebloben, „kritikas hqonda Tavisi gaTvlili yalibi da<br />

windawin SemuSavebuli formulebi, romelTa dakanonebisTvis sxva<br />

qveynebSi sul sxva xalxi ibrZoda. vaJa-fSavela ki iseTi comisagan iyo<br />

mozelili, rom arc erT qveyanaSi amis purs ar sWamen“ (44; 509).<br />

73


<strong>tician</strong> tabiZem erT-erTma pirvelma miuTiTa, rom vaJa-fSavelas<br />

genias asazrdoebs ori ZiriTadi wyaro _ erovnuloba da xalxuroba. man<br />

miuTiTa aseve vaJas Rrmad gadgmul fesvebze <strong>qarTul</strong> sinamdvilesa da<br />

klasikur mwerlobaSi. sagangebod msjelobs guramiSvilisadmi vaJafSavelas<br />

damokidebulebaze. rogorc Tavad aRniSnavs Tavad amJRavnebs<br />

vaJa Tavis „poetur vinaobas“, roca „did winamorbeds“ uwodebs<br />

guramiSvils da „uZvirfases papas“.<br />

Tavad <strong>tician</strong> tabiZes aqvs Tavis poeziaSi gamJRavnebuli „poeturi<br />

vinaoba“, romelic vaJa-fSavelasadmi damokidebulebiT mJRavndeba.<br />

leqsSi „ilaiali“ Tavis Tavs vaJas adarebs, poetur STagonebas mas<br />

miawers da acxadebs:<br />

„male TbilisSi, rogorc winaT<br />

vaJa-fSavela<br />

me Camovitan xurjinebiT<br />

daweril leqsebs“.<br />

„guSin Svidni gurjanelni“-s xmaze gawyobil leqsSi Tavis poetur<br />

kredos naTlad gamohkveTs <strong>tician</strong> tabiZe:<br />

„Svidjer rom giTxraT leqsebi yvelam,<br />

yvela Svidive acdenilia.<br />

Tavs dagviara vaJa-fSavelam,<br />

Tavze gvawveba zvavad ilia“.<br />

am striqonebSi moCans gamWvirvaled raoden didi iyo poetze<br />

xalxuri poeziisa da Semdgom iliasa da vaJas gavlena, rom <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> poeziasac srulqmnis xalxurobisa da erovnulobis fesvi.<br />

konstantine balmontisadmi miZRvnil leqsSi vaJa-fSavelas amgvarad<br />

acocxlebs poeti:<br />

„im zafxuls mokvda vaJa-fSavela,<br />

maxsovs, cremlebiT Sen es giTxari,<br />

74


is sikvdilis win iTxovda balaxs<br />

gaxelebuli wyurviliT xari.<br />

mas Semdeg damrCa grZnoba aseTi,<br />

rom erTad or mzes Tvali Sevaswre,<br />

moxibluli var am sinazeTi<br />

da sikvdilamde davrCebi ase“.<br />

<strong>tician</strong> tabiZes bolomde Zlierad gahyva, marTlac vaJas gavlena.<br />

SesaZloa es ar aris mxolod poeturi STagoneba, aramed sulieri da<br />

pirovnul-religiuri zegavlena. sainteresod msjelobs sulier<br />

zegavlenasa da mis ucvlelobaze RirebulebaTa cvalebadobis drosac r.<br />

siraZe:<br />

„jvarsaxovneba met-naklebad yovel teqstSia, sulierebis<br />

ierarqiulobis da Sesabamisad, radgan suli yvelganaa, garkveuli azriT,<br />

suli „sicocxlea“ da ara marto cocxali organizmisa, aramed nebismieri<br />

sagnis Tu movlenisa. aseTi zogadi azriT, sulia is, riTac xdeba Tavisi<br />

raobis SenarCuneba da Tanac garemocvasTan mimarTebis damyareba, misgan<br />

gamijvnac da masTan Tanaarsebobac.<br />

RirebulebaTa gadafaseba xdeba, mkiTxveli icvleba, magram masSi<br />

raRac mainc ucvleli rCeba, pirovnulic, erovnulic da religiuric.<br />

asevea pirad-individualuri „me“. erTsa da imave mdinareSi ganmeorebiT<br />

ver SevalT, magram amasTanave, swored erTsa da imave mdinareSi<br />

SevdivarT mravalgzis. galaktionic ambobs, rom „yovelive mimdinareobs<br />

da amave dros dgas yoveliveo“ (41; 9).<br />

vfiqrobT, am msjelobis Tanaxmad, SesaZloa visaubroT <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> pirovnebaze vaJa-fSavelas sulier gavlenaze. vaJas pirovneba,<br />

misi Semoqmedeba itevs did erovnul-religiur siRrmes, rac <strong>qarTul</strong>i<br />

mwerlobis fundamentur RirebulebaTa axali gacocxlebaa, Zveli<br />

<strong>qarTul</strong>i mwerlobis memkvidreobis axal droSi, axleburi gaazreba. vaJafSavela<br />

Tavad warmodga genialur pirovnebad, romelmac <strong>qarTul</strong>i<br />

erovnuli suli gamoxata Tavis poetur qmnilebebSi, amrigad <strong>tician</strong><br />

tabiZeze vaJa-fSavelas pirovnul-sulier zegavlenaze SesaZloa<br />

visaubroT:<br />

75


„mivCerebivar cas gakvirvebiT<br />

da aRmitacebs sicocxlis feTqva,<br />

vaJa-fSavelas vsunTqav filtvebiT,<br />

ximikauris guli Camedga“.<br />

_ acxadebs <strong>tician</strong> tabiZe leqsSi „amodis, naTdeba“, rac aseve<br />

gadaZaxilia vaJas amave saTauris moTxrobasTan.<br />

vaJaseuli personaJebi bunebrivad cocxldebian <strong>tician</strong>is leqsebSi.<br />

leqsSi „alaverdoba“, <strong>tician</strong>s aCrdilebiviT ecxadebian mindia da<br />

afSina:<br />

„Cardaxiani dganan urmebi,<br />

kameCi kameCs landiT aSinebs.<br />

gamoucliaT Rvinis rumbebi<br />

xatobas mosul vaJas afSinebs...<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

meore mxridan alazans uwevs<br />

mTvrali farexi RamenaTevi,<br />

TiTqo mindias sufra gauwyves<br />

gvelismWameli devs awevs devi“.<br />

vaJa-fSavelas deka da Rvia, simbolod aris qceuli <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

poeziaSi. simbolos TavisTavadi funqcia aqvs miniWebuli da<br />

simbolodqcevis gza aqvs gavlili. s. sigua kargad axasiaTebs simbolos,<br />

rogorc mxatvrul fenomens <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi:<br />

„simbolo kondensirebuli metyvelebis <strong>xatia</strong>, roca mravali niSan-<br />

Tviseba ikribeba erT sagnad, erT saxelad, magram aris sapirispiro<br />

tendenciac, rac aranakleb mniSvnelovania.<br />

erTi sityva, erTi sagani iSleba mravalferad da musikaluri<br />

xmierebiT aaSkaravebs farul niuansebs, naxevartonebs, rogorc<br />

moiTxovda pol verleni.<br />

76


nacnobi iSleba ucnob da idumal erTeulebad, TiTqos sityvas<br />

frTebi gamoesxa, rac iwvevs garTulebas, aramTavar niSanTa aqcentirebas<br />

(40; 291).<br />

TiTqos ucnob da idumal erTeulad iqceva <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi<br />

da simbolod cxaddeba kargad cnobili deka da Rvia vaJas poeziidan:<br />

„dResac qviTini stirian caSi<br />

vaJa-fSavelas Rvia da deka“.<br />

„damdgara nisli gomboris mTaze,<br />

erTad hyvavian deka da Rvia,<br />

momxiblavia es silamaze<br />

vaJa-fSavelas cremli atyvia“.<br />

„deka da Rvia“ samSoblos simbolod qceula <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi,<br />

romelsac cvar-nami aqvs dafenili, magram poetisaTvis igi vaJas cremlia.<br />

simbolodqceul xats qmnis vaJasa da firosmanis dawyvilebulad<br />

aRqma <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi. vaJas da firosmanis iremi, vaJas jixvi da<br />

samSoblos aRqma leqsSi „alaverdoba“:<br />

„dgas oxSivari da orTqli mwvadis,<br />

kaci am bolSi Tvals ver gaaxels,<br />

iremi irems balaxs miawvdis,<br />

savse Rvinis jams _ kaxeli kaxels.<br />

dgas firosmani, xatavs dReobas<br />

da Cardaxian urmebis morevs,<br />

vaJa-fSavela uqebs xelobas,<br />

jixvis SairiT Sescvlis meores“.<br />

vaJaseuli saxeebis samSoblos simbolod qceva t. <strong>tabiZis</strong> poeziis<br />

maxasiaTebelia. qorisgan motacebuli wiwili da velad mimofantuli<br />

bumbuli, simbolod aris qceuli da saqarTvelos bedukuRmarTobaze<br />

miuTiTebs leqsSi `samSoblo~.<br />

77


„iyo qaldea da babiloni,<br />

iqneba ufro Sori gzac gqonda,<br />

gicvales bevrjer Sublze mironi,<br />

Seni bumbuli niavs gahqonda“.<br />

es simbolo isev cxaddeba leqsSi „dao dolores, Zmebo baskebo“:<br />

„albaT im droSi sxvebic SfoTavdnen,<br />

magram dauwydaT imedi bolos,<br />

ori ki ara, erTic ar hqondaT,<br />

maTi samSoblo niavs gahqonda“.<br />

vaJaseuli „wiwilis TeTri bumbuli, velad gahqonda niavsa“ <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> poeziaSi Tvalsa da xels Sua gamqrali samSoblos tkivilis<br />

gancdas gadmoscems. anu <strong>tician</strong>ma axleburad, Tavisi epoqis Sesabamisad<br />

gaacocxla erovnuli suliskveTeba vaJa-fSavelas Semoqmedebisa, rogorc<br />

wers gr. kiknaZe:<br />

„Tavidanve yvela grZnobda da axla yvelam icis, rom vaJa-fSavelam<br />

uaRresad konkretuli Sinaarsi misca patriotul grZnobas. samSoblos<br />

siyvaruli man yvelaze naTlad warmogvidgina, rogorc siyvaruli Cveni<br />

qveynisa _ misi mTisa da baris, misi mtkvris, aragvisa, alaznisa da ankara<br />

wyaroebisa, misi tyeebisa da gamxmari fesvebisa, misi iisa, quCisa da<br />

dekasi. konkretuli da mtkice sayrdenebi miawoda vaJam mkiTxvelTa<br />

patriotul grZnobas, roca warmtacad daxata Cvens aremareSi amozrdili<br />

Cxikvi, bulbuli da Svlis nukri, roca cis mpyrobel arwivis gverdiT<br />

amouyena kaci, romelsac aqamde ver vamCnevdiT da Turme Cvens axlos ki<br />

cxovrobda sagnobrivi realurobaa arsebiTi niSani vaJas patriotizmisa“<br />

(25; 197).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> Semoqmedebis qvakuTxedic aris „samSoblos gancda<br />

gasakvirveli“, swored amis gamo vaJaseuli patriotizmis gamomsaxveloba<br />

esoden axlobelia <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>aTvis. vaJaseuli „sagnobrivi<br />

realuroba“ simbolod iqceva da axal sicocxles iwyebs <strong>tician</strong>is<br />

poeziaSi.<br />

78


axali epoqis saqarTveloze Seqmnil leqsebSi TiTqos feri icvala<br />

vaJa-fSavelas personaJebisadmi <strong>tician</strong>is damokidebulebam. leqsSi „daRes-<br />

tnis gazafxuli“ vkiTxulobT amgvar striqonebs:<br />

„Tqven, xevsurebo, Savi nabdebiT<br />

rom gamostaceT jalaTebs sergo,<br />

dRes erTi wuTiT Cems leqs danebdiT,<br />

mTebis mgosnoba me jeriT mergo.<br />

fSavno, TuSebo da xevsurebo,<br />

qeTelauro, Zmao aluda!<br />

Camodga mTebSi axla mSvidoba<br />

da sisxls aReba dRes aRar unda“.<br />

Zveli adaT-wesebisadmi amgvari damokidebuleba xelovnurad<br />

gamoiyureba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mTeli Semoqmedebis fonze da es erTaderTi<br />

magaliTia, sadac vaJaseuli samyaro sxva TvaliT aris danaxuli poetis<br />

mier.<br />

sruliad gamorCeulia <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi leqsi „vaJafSavelas<br />

gadasveneba mTawmindaze“:<br />

„mTawmindis qedi ar ecotava,<br />

fSauri sisxli am mTaSic hRviva<br />

arc uTxovia TavisTan misvla,<br />

TviTon exveva mTas Tavze nislad“.<br />

leqsis fonad aRebulia mTisa da mahmadis dava:<br />

„mTis da mahmadis ar iyo dava...<br />

ara pirveli vin visTan miva“<br />

pasuxad poeti adasturebs, rom mTawmindasTan misvla vaJa-fSavelas<br />

ar uTxovia, magram Tavad mTa iTxovda vaJas:<br />

79


„da gaumTelda gaxruli Zvlebi...<br />

mTao, gauSvi, fSavamde ivlis,<br />

beri mindias muxli gamZlebi<br />

kvlav dauCoqebs sayvarel Tbiliss,<br />

akvani iyo misi Cargali<br />

gulze Tbilisis eso Cangali“.<br />

mTawmindaze vaJa-fSavelas gadasveneba poets aRqmuli aqvs <strong>qarTul</strong>i<br />

poeziis sulier ganZTsacavad:<br />

„auxda natvra da gadalaxa<br />

saflavis dvire da erTad naxa<br />

man wereTeli da WavWavaZe.<br />

kidec atirda imaT saflavze.<br />

ar dagvinaxavs Cvengan aravis<br />

mxolod gvesmoda cremli aragvis“.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> literaturuli alRo Zalian Rrmad, erovnul<br />

fesvebSi Wvrets vaJa-fSavelas genialobis umTavres mizezs _ xalxur<br />

wiaRSi myofobas. igi amaze sainteresod msjelobs statiaSi „daviT<br />

guramiSvili da vaJa-fSavela“, acxadebs ra vaJas guramiSvilis poetur<br />

memkvidred.<br />

„Tu nikoloz baraTaSvili, aleqsandre WavWavaZe da grigol<br />

orbeliani kidev atareben istoriuli saqarTvelos organiulobas da<br />

maTSi cocxalia saxelmwifoebrivi tradicia, Tu baraTaSvilis „bedi<br />

qarTlisa“ da guramiSvilis „qarTlis Wiri“ erTmaneTis poeturi<br />

gamoZaxebaa, _ ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis istoriuli poemebi<br />

moklebulia am dasayrdens, rac aucilebeli Tavdebia Zlieri eposisa.<br />

ilias da akakis qarTlis bedi „qarTlis cxovrebidan“ amokiTxuli<br />

qronikebia. maT istoriul gmirebs aSkarad amCneviaT romantiuli burusi,<br />

maT gmirebs akliaT uSualoba da mTeli paTosi, gadatanilni arian<br />

warsulSi, amitom aris, rom akakisa da ilias epiuri Semoqmedeba ufro<br />

civia da xSirad ritorika anelebs uSualo gancdas“ (44; 591).<br />

80


amisda sapirispirod, rogorc <strong>tician</strong> tabiZe aanalizebs, daviT<br />

guramiSvili da vaJa-fSavela sul sxva Zirebidan amoizardnen, rogorc<br />

erovnuli tragikuli suliskveTebis gamomxatvelni. ucxoeTSi gaxiznuli<br />

feodaluri aristokratiis wreSi guramiSvili xedavda, rogor Rafavda<br />

suls qarTveli „maRali“ wodeba ruseTis biurokratiuli saxelmwifos<br />

karze, aseve naTlad dainaxa vaJa-fSavelam mefis ruseTis biurokratiis<br />

ukanaskneli ieriSebi da mTis saqarTvelos, fSav-xevsurTa arwivebis<br />

budeTa dangreva“ (44; 592).<br />

am TvalsazrisiT guramiSvilisa da vaJa-fSavelas dawyvileba<br />

erTob sagulisxmoa. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT vaJas genialoba mSobliur<br />

xalxSi Rrmadgadgmuli fesvebia:<br />

„gogoTur da afSinaze, aluda qeTelaurze, joyolasa da ZaRlika<br />

ximikaurze, zviadaursa da gulTmisan mindiaze, brZensa da<br />

gvelismWamelze, „qarTlis cxovreba“ arafers ambobs. es ufro mxedruli<br />

Sahnamea _ wigni gmirobisa da qedmaRlobis apologia. vaJa-fSavelam<br />

pirvelad aalaparaka poeziaSi saxalxo gmirebi da STabera maT ukvdavi<br />

suli. vaJa-fSavela TviTon am xalxis Svilia“ (44; 592).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> amgvari damokidebuleba vaJa-fSavelas mimarT,<br />

ucvlelia mTeli misi Semoqmedebis ganmavlobaSi. Tu ilias, akakis<br />

mimarT misi mimarTeba cvalebadia, anu Tavidan uarmyofelia klasikuri<br />

memkvidreobisa da SemdgomSi tradiciis mimarT, klasikosTa winaSe<br />

qedismoxraa niSandoblivi, vaJa-fSavelasadmi misi Tayvaniscema arasodes<br />

Secvlila da gafermkrTalebula. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>Tvis rwmeniseulia vaJas<br />

aRiareba, rac zogadi suraTia simbolistebis damokidebulebisa vaJas<br />

mimarT da bevrwilad grigol robaqiZis damsaxurebaa. grigol robaqiZe<br />

amgvarad moZRvravda „cisfer ordens“:<br />

„vaJa mocemulia rogorc mTa, rogorc mze, rogorc planeta...<br />

poetebi mas grZnoben, rogorc adamiani mzesa da RmerTs“, _ werda gazeTi<br />

„baxtrioni“, romelmac paolo iaSvilis TqmiT, „vaJas didebuli kampania“<br />

wamoiwyo (4; 266).<br />

literaturaTmcodneobaSi samarTlianad aris miCneuli, rom<br />

cisferyanwelebis mier 60-ianelTa poeziis uaryofis mizezi epigonoba<br />

81


iyo. iliasa da akakis epigonebma cisferyanwelebSi didi gaRizianeba<br />

gamoiwvia. l. avaliani aRniSnavs, rom vaJas epigonoba SeuZlebeli iyo:<br />

„amgvar rasme gamoricxavda vaJa-fSavelas poeziis buneba. man ise<br />

uxvad ver daapura 10-iani wlebis epigonuri poezia, rogoric vTqvaT<br />

akakis poeziam. es iyo uTuod erT-erTi, arcTu umniSvnelo faqtori<br />

cisferyanwelTa mier vaJas geniis aRiarebisa“ (6; 105).<br />

amis Taobaze Tavad <strong>tician</strong> tabiZec msjelobs Tavis werilebSi:<br />

„vaJa-fSavela aravis ar uSlis poeziaSi, is poeziaSi iseTi<br />

strategiuli punqtia, rogorc mamisoni saqarTvelos teritoriisaTvis...<br />

ar unda Tqma imas, rom vaJas leqsis teqnikas ar SeuZlia aravisze<br />

moaxdinos gavlena, ar unda Tqma agreTve imasac, rom masTan SedarebiT<br />

Tundac besiki wminda aleqsandrielia, parnasel herediad gamoCndeba.<br />

amas aravin ar Txoulobs misgan, amitomac iyo, rom vaJa gadaurCa im<br />

autotafes da im giliotinas, romelic am ramdenime wlis winaT gaimarTa<br />

sxva poetebisaTvis.<br />

rogorc wina TavSi aRiniSna, vaJa-fSavelas poeturi prozis didi<br />

gavlena SeiniSneba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> prozaze. vaJas prozis xatebi, ritmi<br />

axleburad cocxldeba <strong>tician</strong>is prozaSi. mTebis peizaJi vaJaseburad<br />

warmoudgeba poets _ isini moTminebasa da molodins gamoxataven:<br />

`titanebiviT cad ayudebulni mdumared sdganan kolxidis mTebi, isini<br />

isev elian, ukvdavia maTi lodini~. mTebis nisli <strong>tician</strong>Tanac vaJaseburad<br />

fiqrs gamoxatavs, locvad qceula. ` _ ra vici, Svilo, xedav im mTebs,<br />

caTamde rom ayudebulan ase arian sul isini, nisli rom moexvevaT, es<br />

maTi locvaa, cas Sehvedrian, feria dagvibruneo da elian sul,<br />

dausrulebliv, guli uelavT lodinSi... usazRvroa maTi lodini: _ neta,<br />

rodemdis gagrZeldeba es lodini” (44; 292).<br />

SesaZloa davaskvnaT, rom sruliad gamorCeulia vaJa-fSavelas<br />

saxeli, misi zemoqmedeba poet <strong>tician</strong> tabiZeze. SeiZleba isic iTqvas, rom<br />

vaJa-fSavelam bevrwilad gansazRvra <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> Semoqmedebis xasiaTi.<br />

saerTod <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel klasikosTa Semoqmedeba saTavea<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeturad damuxtvis. grogol orbelianis, nikoloz<br />

baraTaSvilis, ilia WavWavaZis, akaki wereTlis, vaJas poezia uSret<br />

wyarod warmodgeba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeturi azrovnebisaTvis, nikoloz<br />

82


araTaSvili Wabukur asaks uSinaarsebda, sakuTari sevdis gacnobierebaSi<br />

exmareboda, grogol orbelianis mWevrmetyveluri poezia<br />

aRafrTovanebda, iliasa da akakis poezia jer moqalaqeobrivad wvrTnida,<br />

Semdeg dapirispireba cada da tradiciuli lirikisagan gadaxvevad<br />

gamoacxada, bolos erTgvari monaniebis formiT gulmxurvaled<br />

daubrunda da axali gatacebiT daewafa am masazrdoebel wyaros, rac<br />

Seexeba vaJas igi Seucvlel simaRled darCa misTvis mTeli sicocxlis<br />

manZilze da esec aisaxa mis poeziaSi.<br />

83


T a v i<br />

III<br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTveli mwerlebi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

literaturul-kritikuli werilebisa da eseebis mixedviT<br />

garda poeturi memkvidreobisa, rogorc ukve aRiniSna <strong>tician</strong><br />

tabiZe rogorc Rrmad erudirebuli, faqizi gemovnebis literatori,<br />

avtoria SesaniSnavi literaturul-kritikuli werilebisa da eseebisa.<br />

metad farTea <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> eseist-kritikosis interesebis wre. igi<br />

moicavs rogorc <strong>qarTul</strong> mwerlobas, ise evropul da rusul<br />

literaturas, musikas, mxatvrobas da xelovnebis sxva dargebsac. <strong>tician</strong><br />

tabiZe yvelgan specialistis TavliT Wvrets didi musikosebis,<br />

Teatralebis cxovrebas da Rvawls; miT umetes gamorCeulia misi<br />

werilebi mwerlobaze. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> literaturuli werilebi mkafiod<br />

gamoxatuli xatovani stiliT xasiaTdeba. maTi kiTxvisas esTetikuri<br />

siamovnebis gancda gveufleba. literaturul-kritikul werilebSic<br />

msgavsad leqsebisa, Rrma esTetikuri daxvewilobiT vlindeba mwerlis<br />

SemoqmedebiTi energia. `mis werilebSi axleburad fasdeba <strong>qarTul</strong><br />

literaturasa da xelovnebaSi tradiciulisa da novatorulis<br />

urTierTmimarTebis problema; maxvilgonivrulad mignebuli StrixebiT<br />

ikveTeba cnobil xelovanTa SemoqmedebiTi portretebi; asaxvas poulobs<br />

am <strong>saukunis</strong> pirveli aTwleulebisaTvis damaxasiaTebeli<br />

umniSvnelovanesi kulturuli, socialuri da politikuri movlenebi;<br />

Suqdeba evropuli literaturisa da kulturis siaxleni da<br />

gansazRvruli tendenciebi~ (38; 387).<br />

ramdenadac <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> literaturuli werilebi ZiriTadaT<br />

eseisturi xasiaTisaa saWirod migvaCnia ramdenime sityva iTqvas<br />

eseistikis Sesaxebac.<br />

XX s-is pirvel naxevarSi Seiqmna saqarTveloSi esseisturi<br />

xasiaTis literaturuli nawarmoebebi. esseisturi xasiaTis literaturis<br />

gaCena CvenSi ise rogorc safrangeTsa da iaponiaSi, mravalmxrivi rTuli,<br />

gardaqmnebis, gardatexis periodSi ganxorcielda da erTgvarad<br />

84


ganapiroba kidec esseisturi azrovnebis wesis momwifeba. isic<br />

sagulisxmoa, rom eseisturi Janris srulqmna saqarTveloSi<br />

simbolisturi mimdinareobis gaCenas ukavSirdeba da misi, rogorc<br />

literaturuli Janris gaformeba cisferyanwelTa ordenis wevrTa didi<br />

damsaxurebaa.<br />

`<strong>qarTul</strong>i literaturuli esses“ mkvlevari m. xelaia aRniSnavs:<br />

`esseisturi literatura qveynis kulturuli ganviTarebis<br />

garkveul etapze iCens Tavs, kerZod iq, sadac mecnieruli kvlevis<br />

tradiciac arsebobs da, meores mxriv, mxatvrul-literaturulic.<br />

mxolod am tradiciaTa paralelurad SeiZleba esseisturi Txzulebebi<br />

gaCndes _ esse uTuod gulisxmobs mecnierebisa da literaturis<br />

ganviTarebis gansazRvrul dones“ (54; 333).<br />

a. losevis gansazRvriT, ese renesansis idealebis Semdgomdroindeli<br />

pirmSoa. misi warmoSoba ganapiroba adamianis srulqmnilebis,<br />

harmoniulobis rwmenis msxvrevam. igi realisturi, maZiebeli individualizmiT<br />

aris niSandebuli da epoqis Secvlis, gardatexis procesSi<br />

yalibdeba. mas axasiaTebs `artistuli, lamazi individualizmi“ (57; 598).<br />

<strong>qarTul</strong>i literaturuli esses 20-ian wlebSi Camoyalibeba aseve<br />

socialur-politikuri, istoriuli faqtorebis erTobliobam ganapiroba.<br />

sagulisxmoa, rom am periodSi sruliqmna esse, rogorc literaturuli<br />

Janri, azrovnebis garkveuli forma, xolo esseisturi Canasaxi jer kidev<br />

Zvel <strong>qarTul</strong> literaturaSi moiZies literaturaTmcodneebma, esseisturi<br />

elementebis Semcvel Txzulebebad m. xelaia miiCnevs Tamaris epoqis<br />

avtors nikoloz gulaberiZes, ioane batoniSvilis `kalmasobas“, daviT<br />

batoniSvilis `estetikebrni gansjanis“, aseve romantikosTa SemoqmedebaSi<br />

TviTSemecnebis gamovlenas, ilias, akakisa da vaJas SemoqmedebaSic moCans<br />

esseisturi Janris ganmsazRvreli niSan-Tvisebebi, magram esses srulqmna<br />

swored XX s-is pirvel aTeul wlebSi ganxorcielda. <strong>XIX</strong> s-idan<br />

qarTvel SemoqmedT gadmoecaT memkvidreobiT WeSmaritebis Ziebisken<br />

mswrafi buneba. 1905 wlis revolucia, 1917 wlis Tebervali, oqtombris<br />

revolucia, 1921 wels sabWoTa xelisuflebis damyareba saqarTveloSi _<br />

xelovnebaSi emociaTa da azrTa Widili, Ziebis procesi, idealebis<br />

msxvreva, gaoreba gamoiwvia.<br />

85


esseisturi Janris uSualo winamorbedad literaturaTmcodneobaSi<br />

miCneulia arCil jorjaZisa da kita abaSiZis Semoqmedeba. filosofiis,<br />

religiis, zogadkulturul sakiTxebze, xelovnebis daniSnulebasa da<br />

<strong>qarTul</strong>i mwerlobis satkivarze maTi siRrmiseuli fiqri da gansja. eses<br />

srulqmnaSi aseve didi wvlili miuZRviT pavle ingoroyvas, konstantine<br />

gamsaxurdias, geronti qiqoZes, vaxtang kotetiSvils, konstantine<br />

kapanels.<br />

qarTveli simbolistebis SemoqmedebaSi sabolood gaformda esse,<br />

rogorc literaturuli Janri. valerian gafrindaSvilis, sandro<br />

cirekiZis, giorgi leoniZis, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>, Salva afxaiZis, ali<br />

arseniSvilis, paolo iaSvilis SemoqmedebaSi esse iqca TviTgamosaxvis,<br />

TviTanalizis, epoqis sulieri bunebis gamoxatvis formad. maT<br />

sabolood Cauyares safuZveli esses literaturul Janrs da esseisturi<br />

azrovneba <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi bunebriv kanonzomier movlenad<br />

gadaaqcies.<br />

esses literaturuli Janris umTavresi niSania kategoriuli<br />

gansazRvrulobisadmi sruli daumorCilebloba, moulodnelobisadmi<br />

swrafva, TviTSemecneba da TviTgamosaxva aucilebeli maxasiaTebelia<br />

esseisturi azrovnebisaTvis, monteniseuli gansazRvriT: `esseisti ise<br />

xatavs yovelives, rogorc Tavad aRiqvams“ (59; 719).<br />

subieqturoba, Tavisi Sinagani, sulieri samyaros warmoCena<br />

esseisturi azrovnebis aucilebeli maxasiaTebelia. konkretuli sakiTxis<br />

Semecnebis procesi sakuTari Tavis TviTSemecnebis gzaa. sxva Semoqmedis<br />

Sesaxeb saubari esseisti literatorisaTvis Tavisi SemoqmedebiTi kredos<br />

warmoCenas gulisxmobs. xSirad esses ara aqvs erTi azri, romelic<br />

amTlianebs mTel Txzulebas, magram ganmsWvalulia gancdaTa<br />

Tavisufali dinebiT. gulwrfeloba da nonkonformizmi essesTvis<br />

Janruli maxasiaTeblis kategoriad aris qceuli. gansxvavebiT<br />

mecnieruli kvlevisagan, esseisturi Txzuleba aucileblad iTxovs<br />

avtoris alRos, intuiciis, ganwyobilebisa da warmosaxvis unaris<br />

Zalmosilebas. amasTan esses stiluri Taviseburebaa fragmentuloba,<br />

araTanmimdevruloba, arakategoriuloba da paradoqsuloba, albaTuri<br />

xasiaTi, mozaikuroba, gansjis silaRe da sruli Tavisufleba.<br />

86


esseisturi JanrisTvis formulad qceuli es principebi XX s-is 20-iani<br />

wlebis <strong>qarTul</strong> esseistur TxzulebebSi Taviseburad gamovlinda.<br />

samarTlianad aRniSnavs m. xelaia:<br />

`TviTSemecneba, individualuri `me“-Ti daintereseba <strong>qarTul</strong> esseSi<br />

ganuyofelia erovnuli xasiaTis Semecnebisagan. imdenad mZlavri iyo<br />

<strong>qarTul</strong> mwerlobaSi erovnuli da piraduli interesebis erTobis<br />

tradicia, rom man asaxva esseistur JanrSic hpova. igi jer kidev d.<br />

guramiSvilis SemoqmedebaSi SeiniSneba. SeuZlebelia am TvalsazrisiT<br />

sulxan-sabas moRvaweoba ar gavixsenoT. <strong>XIX</strong> s-Si qarTlis bedi yoveli<br />

qarTveli Semoqmedis pirad bedad aRiqmeboda...” (54; 353).<br />

swored samSoblos yofiT ukmayofileba iyo kidevac erT-erTi<br />

ZiriTadi mizezi romantikosebis sevdisa, warsulis idealizaciisa. maTi<br />

piradi gancdebi _ sasowarkveTa Tu optimizmi _ didadaa damokidebuli<br />

sazogadoebriv-erovnul problemebze. erovnuli satkivaris gaTaviseba<br />

mwvervals akakis, iliasa da vaJas moRvaweobaSi aRwevs. mTeli maTi<br />

SemoqmedebiTi cxovreba amis naTeli dadasturebaa. swored maTTan iRebs<br />

saTaves erovnuli xasiaTis _ avisa Tu kargis realisturi xedva. eris<br />

mimarT WeSmariti siyvarulis erTaderTi swori gamovlineba misdami<br />

piruTvneli damokidebulebaa. es principi iseT mZlavr stiqiad gacxadda<br />

ilias RvawliT, rom SeuZlebeli iyo mas raime saxiT mainc ar epova<br />

gagrZeleba mis Semdgomdroindel mwerlobaSi.<br />

XX <strong>saukunis</strong> pirveli meoTxedis literaturaSi, sxva<br />

ganwyobilebebTan erTad bevria eWvic, gaoreba, dabneuloba, skepsisi,<br />

gulgatexiloba, Zieba... igi aRar aris winandeburad mizanmimarTuli da<br />

mTliani. es mravalmxriv rTulma epoqam ganapiroba. imdroindeli<br />

mwerali cdilobs aRidginos pirovnuli mTlianoba, gaerkves Tavis<br />

gaorebul arsebaSi. mas surs Rrmad Caixedos sakuTar `me“-Si (intimuroba<br />

zogjer egocentrizmamdec midis _ sxvaTaTvis gaugebari Txzulebebi<br />

iwereba), am procesis pirmSoa esseisturi Janri. magram igi miuxedavad<br />

individualuri, subieqturi, intimuri bunebisa, aSkarad ireklavs <strong>XIX</strong> s-<br />

is saukeTeso idealebsac. pirovnuli `me“ aq Zalian xSirad ganuyofelia<br />

sazogadoebrivisgan. individualuri TviTSemecneba XX s. 20-iani wlebis<br />

<strong>qarTul</strong> esseSi sazogadoebriv-erovnuli TviTSemecnebis xasiaTs<br />

87


Rebulobs. esseisti cdilobs qarTvelis buneba, sulieri Tvisebebi<br />

dagvixatos.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> ramdenime werili _ ese miemarTeba <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong><br />

mwerlebs. garda amisa calkeuli dakvirvebebi da mosazrebebi gabneulia<br />

TiTqmis yvela werilSi, romlebic exeba literaturas.<br />

gansakuTrebul yuradRebas <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel mwerlebis<br />

Sesaxeb dawerili statia _ eseebidan imsaxurebs nawyveti `ilia<br />

WavWavaZe~, ori brwyinvale werili vaJa-faSavelas Semoqmedebaze, pirveli<br />

maTgani win uZRvis vaJa-fSavelas TxzulabaTa pirvel toms, romelic 1927<br />

wels gamovida, xolo meore cota ufro mogvianebiT daiwera da eZRvneba<br />

vaJa-fSavelas literaturuli winapris sakiTxs. am werilebs gakvriT<br />

zemoTac SevexeT. erTi werili eZRvneba vaJas umcros Zmas _ baCanas da<br />

warmoadgens misi cxiovrebisa da Semoqmedebis saintereso ganxilvas.<br />

vrceli sayuradRebo werili uZRvna <strong>tician</strong> tabiZem did realists daviT<br />

kldiaSvils. aseve vrceli werili eZRvneba Sio aragvispirelisa da misi<br />

Semoqmedebis ganxilvas da a.S.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> literaturul-kritikuli werilebis daxasiaTebisas<br />

usaTuod unda aRiniSnos erTi ram: aSkaraa, rom am werilebs wers ara<br />

marto saxelovani poeti da kritikosi, aramed literaturis istorikosi,<br />

yvela es werili gamoirCeva ara marto gansaxilveli avtoris<br />

TxzulebaTa literaturuli Rirebulebis wamoCeniT, Tematikurmxatvruli<br />

mxaris SefasebiT, aramed, maTi adgilis Cvenebaze farTo<br />

msjelobiT <strong>qarTul</strong>i literaturis ganviTarebis istoriaSi, imaze<br />

miTiTebiT, Tu ra mdgomareoba iyo am mwerlamde <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi, Tu<br />

ra imemkvidra man da ra siaxle Semoitana. es midgoma principis doneze<br />

ayvanili poziciaa Cveni mkvlevrisa da rogorc Semdeg davinaxavT es<br />

interesi im mxrivac iqneba realizebuli, rom 1929 wels <strong>tician</strong> tabiZe<br />

dawers mokle narkvevs axali <strong>qarTul</strong>i literaturis istoriaze,<br />

romelsac sadisertacio naSromis momdevno TavSi SevexebiT.<br />

erTi didi Rirsebac <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> literaturul-kritikuli<br />

werilebisa isaa, rom didi erudiciis, farTo literaturuli<br />

horizontis kritikosi-mkvlevari qarTvel mweralTa Sefasebas xSirad<br />

88


axdens msoflio literaturis konteqsSi, miuTiTebs msgavsebagansxvavebebze,<br />

gavlenebze, evropeli da rusi avtorebisa da a.S.<br />

unda isic garkveviT iTqvas, rom ticin <strong>tabiZis</strong>aTvis<br />

damaxasiaTebelia saTqmelis didi kondensirebuloba, SekumSuloba. mis<br />

narkvevebs Zalze xSirad Tezisuri forma gamoarCevs saTqmelisa. aq<br />

TiTqmis yoveli fraza gaSlisTvisaa mzad.<br />

didi ilia WavWavaZisadmi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mimarTeba TiTqmis yvela<br />

mis werilSi moCans. Tu 1916 wels Jurnal `cisferi yanwebis~ programul<br />

werilSi `cisferi yanwebiT~ (#1, 2) Wabuki <strong>tician</strong>i eWvis qveS ayenebda<br />

ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis poezias, manamde, erTi wliT adre,<br />

<strong>tician</strong> tabiZe rogorc erT-erTi Tayvanismcemeli qarTveli 60-ianelebisa,<br />

werda: `grigol orbeliani, akaki weTreTeli, ilia WavWavaZe _ es Cveni<br />

eris mwuxris ki ara, SuadRis momRerlebi arian. maTi simRera Wabukuria<br />

da maTSi mReris `orbiviT damwvari~ ferfliT amdgari saqarTvelo~. es<br />

werili moskovSi swavlisas daiwera, roca axalgazrda <strong>tician</strong>i mTlianad<br />

iyo momzadebuli `besikis baRSi bodleris borotebis yvavilebis~<br />

gadmosargavad. rogorc vxedavT, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> amdroindeli esTetikuri<br />

xedva winaaRmdegobrivia, rac kargad vlindeba 60-ianelebTan<br />

damokidebulebaSi. rogorc viciT, is da misi megobrebi simbolizmiT<br />

gatacebis wlebSi daupirispirdnen iliasa da akakis esTetikur<br />

Sexedulebebs. magram, sabednierod TviT aseTi dapirispirebis Jamsac<br />

<strong>tician</strong>i Tanmimdevruli ar yofila da qarTvel 60-ianelTa poeturi<br />

Rvawlis uarmyofeli werilebis gverdiT igi iseT statiebsac wers,<br />

sadac xotbas asxams ilisa da akakis uzarmazar damsaxurebas.<br />

`CvenSi rom gaCndnen dadaistebi, isinic ver uaryofen ilia<br />

WavWavaZis did figuras. ilia rom gamoakldes <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong>, maSin<br />

iqneboda saqarTvelo samudamod dabnelebuli~, _ es striqonebi 1922<br />

wels iwereboda _ jer kidev simbolizmiTa da dadaizmiT gatacebis<br />

wlebSi da amdenad igi sakuTar TavTan kamaTisa da dapirispirebis<br />

gamovlenadac SeiZleba iqnas miCneuli.<br />

ilis Rvawlis Sefasebis TvalsazrisiT gansakuTrebul yuradRebas<br />

imsaxurebs `ilia WavWavaZe~ nawyveti, igi 1922 wliT aris daTariRebuli,<br />

89


oca, rogorc iTqva, <strong>tician</strong> tabiZe jer kidev `cisferyanwelTa~ erT<br />

Tavkacad moiazreba da roca aranairi niSani ar Cans poziciis Secvlisa.<br />

vicnobT ilia WavWavaZeze bevri mwerlis STambeWdav gamonaTqvamebs;<br />

rad Rirs am mxriv konstantine gamsaxurdias, giorgi leoniZis da sxvaTa<br />

nawerebi, romlebic didi sityvieri energiis Semcveli mWevrmetyveluri<br />

frazebiT Cven gvagrZnobineben ilis didi figuris Zalas, mis udides<br />

damsaxurebas saqarTvelos winaSe.<br />

erTi gamorCeulia am TvalsazrisiT <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> `ilia WavWavaZe~.<br />

<strong>tician</strong> tabiZes ganzraxva hqonia vrclad daewera iliaze deklaraciis<br />

saxiT, Tezisurad, `romlebic Semdeg gaixsnebao~. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT,<br />

<strong>XIX</strong> saukune ilias saukunea. es saukune `iliam kidec moigona, kidec<br />

Seqmna da Tavisi sisxliT kidec dahkira~. `me-19 <strong>saukunis</strong> didi epopeis<br />

mTavari mbrZanebeli iyo ilia WavWavaZe~. erTi sityviT, <strong>tician</strong> tabiZe<br />

Zalin STambeWdavad miuTiTebs ilias im arsebiT niSan-Tvisebaze, rac<br />

Semdeg sagangebod daxasiaTdeba, rogorc pirovnuli Zalis gancda (23).<br />

ticin tabiZe am nawyvetSi miuTiTebs, rom sami meoTxedi im sityvebisa,<br />

romlebsac dRes xmarobs <strong>qarTul</strong>i mecniereba, ilis Seqmnilia. Semdegi<br />

Taobebi, amas ukve aRar ukvirdebiano, `rogorc ar ukvirdebian imas, Tu<br />

vin moigona an Seqmna pirvelad ena~ (43; 13). axla enaTmecnierebi<br />

sagangebod ikvleven ilis leqsikologiur damsaxurebas. am sakiTxze<br />

uweriaT a. SaniZes, arn. Ciqobavas, v. Tofurias, i. qavTaraZes, j.<br />

WumburiZes, b. jorbenaZes, ... monografiuli gamokvleva aqvs g.<br />

SalamberiZes, arn. Ciqobava wers: `axla saliteraturo normebis sakiTxs<br />

Seiswavlis samecniero dawesebuleba, xolo ilias dros saliteraturo<br />

<strong>qarTul</strong>is normaTa sakiTxebis mogvareba sazogado moRvaweTa Taosnobis<br />

saqme iyo. moTaveobas ilia WavWavaZe kisrulobda. es iTqmis axali<br />

terminebis Sesaxeb, rac saliteraturo enas sWirdeboda <strong>qarTul</strong>i<br />

leqiskis ASeswavlisa da leqsikonis Sedgenis RonisZiebaTa Sesaxeb.<br />

amasac ilia WavWavaZe uvlida~ (47; 2-5).<br />

sazogadod mTeli nawyveti `ilia WavWavaZe~ dawerilia ilias<br />

pirovnebis Zalis gancdis niSniT. <strong>tician</strong> tabiZe erT-erTi pirvelTagani<br />

gviSinaarsebs ilias moRvaweobis sferoebis SemousazRvrelobas,<br />

mravalmxrivobas; `ilia yvelgan cdida Tavis Tavs. is iyo poeti,<br />

90


eletristi, dramaturgi, publicisti, Jurnalisti, mecnieri, reJisori,<br />

finansisti, oratori, istorikosi da kidev ramdeni sxva...~, Cven ar viciT,<br />

sad veZeboT misi SesaZleblobebis mTavri sazomi, `misi namdvili saxe~<br />

(44; 482). da ai aseTi Tanabari Zalis, Tanabari SesaZleblobebis fonze,<br />

<strong>tician</strong> tabiZe, iseve rogorc zogi sxva avtori manamde, (mag. kita abaSiZe)<br />

fiqrobs, rom ilia gansakuTrebiT Zlieria prozaSi, rom <strong>XIX</strong> saukuneSi<br />

praqtikulad iliam Seqmna WeSmariti proza, rom ilia WavWavaZe am mxriv<br />

darCa dauZlevelad da rom mis Semdeg uklebliv yvelam misi gavlena<br />

ganicada, da bevri vinc mas gars exvia, sacodavad gamoiyureba mis<br />

gverdiT. <strong>tician</strong> tabiZe erT-erTi pirveli amaxvilebs yuradRebas imaze,<br />

rom ara marto mxatvruli prozaa aseTi, aramed es iTqmis mis kritikulpublicistur<br />

prozazec. sagulisxmoa rom <strong>tician</strong> tabiZe erT-erTi<br />

pirvelTagani acnobierebs ilias publicisturi prozis mxatvrul Zalas;<br />

marTalia, amas sxvebic grZnoben, magram <strong>tician</strong> tabiZe erT-erTi pirveli<br />

mkiTxvels ucnobierebs ilias publicistikis didi zemoqmedebis Zalas.<br />

araerTgzis iqna miTiTebuli zemoT, rom simbolisti t. tabiZe eWvs<br />

qveS ayenebda ilias lirikis Rirebulebas. isic sayovelTaod cnobilia,<br />

rom TiTqmis yvela kritikosi, vinc ilias da akakis poezias adarebda<br />

erTmaneTs, upiratesobas yovelTvis akakis aniWebda (mag. n. nikolaZe,<br />

sil. xundaZe, r. fancxava (xomleli), g. qiqoZe da sxv.) da ai 1922 wels<br />

simbolisti <strong>tician</strong> tabiZe, romelic bunebrivia, icnobs gavrcelebul<br />

mosazrebas, aRniSnul werilSi ilia WavWavaZeze saTanados miuwyavs<br />

ilias _ lirikos poets da garkveviT acxadebs, `rom ilis leqsi, yovel<br />

SemTxvevaSi ar CamorCeboda akakis leqss da mxolod TanamedroveTa<br />

ukulturobas unda mieweros is, rom ilias ayenebdnen akakize dabla~ (43;<br />

14).<br />

bunebrivia, vifiqroT, rom <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>aTvis yovelTvis Zvirfasi<br />

iyo akaki wereTlis saxeli. jer kidev maSin, roca <strong>tician</strong> tabiZe<br />

moskovis universitetis III kursisi studenti iyo, gardaicvala didi<br />

akaki. <strong>tician</strong> tabiZem es Zalian ganicada da dabeWda `Рампа и жизнь~-Si<br />

akakis xsovnisadmi miZRvnili werili. amis Taobaze TviTon <strong>tician</strong>i<br />

gviambobs Tavis SesaniSnav statiaSi `aleqsandre sumbaTaSvili~.<br />

`rodesac akaki wereTeli mokvda, ianvari iyo 1915 wlisa. moskovSi<br />

91


glovis xmad gaisma udidesi poetis sikvdili. ucxoeTSi ufro mwvaved<br />

grZnobs kaci aseT sikvdils. maxsovs, maSin daibeWda Cemi werili akakize<br />

`Рампа и жизнь~-Si (43; 127). es werili waekiTxa aleqsandre sumbaTaSvils,<br />

gamoexmo <strong>tician</strong>i da Seeqo .<br />

marTalia, sxva calke werili Cven <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>a sakuTriv akakize<br />

ar gvaqvs, magram ara erTsa da or werilSi exeba <strong>tician</strong> tabiZe akakis da<br />

Zalian sayuradRebo mosazrebebs gvTavazobs mis Sesaxeb. Zalze<br />

saintereso werilSi `omis Tema <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi~ <strong>tician</strong> tabiZe<br />

aviTarebs azrs, rom qarTveli mudam icavda Tavis sanukvar miwa-wyals,<br />

Tavis saTayvano samSoblos. `qarTvelma omi gaixada RvTis msaxurebad~.<br />

qarTvelma mweralma yuri ar aTxova pacifizms da erTxelac ar<br />

uRalatia Zveli tradiciebisaTvis. didi humanisti akaki wereTelic ki<br />

moxucebulobaSi natrobda Tavisi TeTri WaRaris mtris sisxliT<br />

SeRebvas. `amnairma ganwyobilebam akakis sulisa amoaqsova `arabi faSa~,<br />

romelic jer CvenSi saTanadod ar aris dafasebuli~. erTi mxriv swored<br />

amitomac akaki grigol orbelianTan, iliasTan da vaJasTan erTad,<br />

rogorc zemoT aRiniSna, <strong>tician</strong> tabiZes exateba Cveni eris mwuxris ki<br />

ara, SuadRis momRerlad.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe warmosaxviT gadadis warsulSi da im qarTvel<br />

didostatebze fiqrobs, romlebic jadosnuri feradebiT udgamdnen suls<br />

Tavisi drois RvawliTa da gmirobiT Semosil pirovnebebs. `mxolod<br />

mxatvrul mwerlobaSi ar arian aRdgenili es istoriuli figurebi~. da<br />

ai, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> sityvebiT `akaki wereTelma poema `Tornike erisTavis~<br />

meoxebiT erTi TvaliT SeanaTa am samyaroSi, magram erTi poeturi<br />

ieriSiT verc akaki aiRebda am cixe-simagres~ (43; 47). SesaniSnav werilSi<br />

daviT kldiaSvilze <strong>tician</strong> tabiZe gakvriT axsenebs akakis prozas,<br />

kerZod mis `raWis erisTav rostoms~. <strong>tician</strong>is azriT esaa erTi<br />

saukeTeso ambavi feodalebis cxovrebidan da igi ar Camouvardeba<br />

stendalis `italiur qronikebs~. `aq aRwerili rostom erisTavis<br />

daSinaurebuli irmebis jogebis amoxocvis ambavi da TviTon rostomis<br />

dabrmaveba nadirobis dros namdvilad homerosis eposidan aris<br />

amoRebuli~ (43; 84).<br />

92


savsebiT gasagebia, rom gansakuTrebuli interesis sagani <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong>, rogorc kritikosisaTvis aris vaJa-fSavelas figura. igi bevrs<br />

fiqrobs vaJaze rogorc poeti da rogorc Teoretikosi. ar iyo<br />

SemTxveviTi, rom vaJa fSavelas TxzulebaTa I toms, romelic 1927 wels<br />

aleqsandre abaSelis redaqciiT gamovida, win uZRvis <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

Sesavali werili _ `vaJa-fSavela~. es werili erT-erTi Zalze sayuraRebo<br />

niSansvetia didi vaJas aRiarebis gzaze, rac iliam, upirveles yovlisa,<br />

da grigol robaqiZem 1909 wels daiwyes. meore werili ufro mogvianebiT<br />

_ 1930 wels daiwera da eZRvneba vaJas literaturuli winapris dadgenis<br />

sakiTxs. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> am statiaTa Sefaseba-ganxilvas vxvdebiT i.<br />

evgeniZis sayuradRebo naSromSi (16; 137-147).<br />

vaJa-fSavelas Sesaxeb <strong>tician</strong> tabiZes adrec aqvs gamoTqmuli<br />

garkveuli friad sayuraRebo mosazrebebi, zogjer sadao. (mag, vaJas<br />

warmarTobis Sesaxeb), magram ufro xSirad angariSgasawevi (vaJas bunebis<br />

grZnobis Sexaxeb da a.S.); axla Cveni uSualo interesis sagani sakuTriv<br />

vaJas Sesaxeb dawerili werilia, romelic vaJas TxzulebaTa pirvel<br />

toms miuZRvis.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe Tavdapirvelad imaze amaxvilebs yuradRebas, rom<br />

vaJa-fSavela TandaTan imkvidrebs did saxels <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi da<br />

rom zogierTisaTvis arc sadReisodaa naTeli misi memkvidreoba.<br />

marTlac gaZnelda vaJas gageba da damkvidreba qarTveli mkiTxvelis<br />

cnobierebaSi da rom am gzaze didia damsaxureba did metrTan ilia<br />

WavWavaZesTan erTad grigol robaqiZisa da axalgazrdebis im jgufisa,<br />

romlebic `cisferyanwelTa~ saxelwodebiT gamovidnen literaturul<br />

asparezze, da romelTa Soris am mxriv gansakuTrebuli iyo roli <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong>a. aRniSnulis miuxedavad aqve <strong>tician</strong> tabiZe saWirod Tvlis<br />

sagangebod ganacxados, rom vaJas aRiareba araa romelime pirovnebis<br />

anda literaturuli jgufis kaprizi. misi damkvidreba-aRiareba xdeboda<br />

bunebrivad misi Tvisebebis TandaTan warmoCenis gziT literaturismcodneobaSi,<br />

rom bunebrivad xdeba im adgilis kanonierad dasakuTreba,<br />

romelic mas ekuTvnis (43; 16). TiTqos ar iyo safuZveli vaJas aRqmis<br />

gaZnelebisa, radgan <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel poetTagan vaJa-fSavela<br />

yvelaze ufro xalxuria da gasagebi. magram mas mainc imdeni specifikuri<br />

93


Tavisebureba aqvs umTavresad fSauri dialeqtis xmarebis gamo, rom misi<br />

erovnuli Rirebuleba `didxans daCrdiluli Canda~.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe sagangebod Cerdeba ilis rolze vaJas geniis<br />

aRiarebis Taobaze. poeti aRniSnavs, rom es azri zepirad vrceldeba da<br />

amis werilobiTi dokumenti ar arsebobso. da ai, <strong>tician</strong>s gadauwyvetia am<br />

mniSvnelovan azrs werilobiTi dasabuTeba mouZebnos, ramdenadac, misi<br />

sityvebiT, igi ver Sexvda ilias mier daweril iseT dokuments, rac<br />

aRniSnavda `mTeli sisruliT~ vaJa-fSavelas movlinebas. ...da ai,<br />

pirvelad <strong>qarTul</strong> litaraturul sinamdvileSi t. tabiZe gamoTqvams<br />

dabejiTebiT varauds, rom ilias saxelganTqmul `werilebSi <strong>qarTul</strong><br />

literaturaze~ `didad saimedo poeti~, romelic n. baraTaSvilis kvals<br />

Caudga da misi poeturi memkvidrea, da romelsac ilia WavWavaZe<br />

sifrTxiliT ar asaxelebs, `vaJa-fSavela iyo~. t. tabiZe fiqrobs rom es<br />

moridebuli aRiarebaa vaJa-fSavelasi 1892 wlisaTvis, roca ilias<br />

`werilebi...~ daiwera. magram imdenad didi iyo ilias gamoTqmuli<br />

Sexedulebis Zala, rom `es gaubedavi sityvebi vaJas kaninizaciad<br />

miiCnies~. t. <strong>tabiZis</strong> mier gamoTqmuli es varaudi sazogadod iqna<br />

gaziarebuli qarTvel mkvlevarTa mier (16; 142).<br />

t. tabiZe imis saintereso axsnas iZleva, Tu ratom moxda, rom ilia<br />

da akaki sococxleSive iqnen aRiarebuli, xolo vaJa-fSavela ise mokvda,<br />

rom ar ugrZnia eris sayovelTao siyvaruli. t. <strong>tabiZis</strong> angariSgasawevi<br />

axsniT, iliasa da akakis literaturul moRvaweobas emateboda<br />

sazogadoebrivi Rvawli, eris winamZRoloba, xolo vaJas poeturi<br />

SesaZleblobebis zenitSi yofnisas politika da poezia imdenad iyo<br />

erTimeorisagan gaTiSuli obieqturi mizezebis gamo, rom mwerali<br />

TavisTavad veRar TamaSobda im did rols, rac Tavis droze ilias da<br />

akakis hqondaT dakisrebuli. 90-iani wlebisaTvis, roca vaJa-fSavelas<br />

moRvaweoba uxdeboda, sakuTriv poezia aRar iyo imdenad did pativSi,<br />

isic datvirTuli iyo `pozitiuri azrovnebiT~. am dros prozas ufro<br />

daekisra ideaTa gamoxatva, vidre poezias, es iyo narodnikebis<br />

moRvaweobis dro. <strong>tician</strong>i fiqrobs, rom vaJas nawarmoebTa didi nawilic<br />

`aRbeWdilia xalxosnuri suliskveTebiT~. gasagebia, rom es azri vaJas<br />

narodnikuri suliskveTebiT aRbeWvdis Sesaxeb samarTlianad ar iqna<br />

94


gaziarebuli Semdgomi drois mkvlevarTa mier; magram saqme isaa rom<br />

<strong>tician</strong>ic male gaemijna am azrs. aRniSnuli werilis Tanaxmad, <strong>tician</strong><br />

tabiZe Tvlis rom vaJa-fSavela iyo sruliad `axali samyaro~, `sruliad<br />

Taviseburi pirovnebiT da moraliT~, vaJa iyo `iseTi comisagan<br />

mozelili, rom arc erT qveyanaSi imis purs ar sWamen~. mogvianebiT, 1930<br />

wels daweril statiaSi `daviT guramiSvili da vaJa-fSavela~ <strong>tician</strong><br />

tabiZem uaryo Sexeduleba vaJa-fSavelas rogorc uCveulo movlenis<br />

Sesaxeb <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi da Zalzed sainteresod vaJas cnobil<br />

leqsze dayrdnobiT, romelic man daviT guramiSvilis xsovnas miuZRvna,<br />

daasabuTa, rom vaJa Cvens poeziaSi ar iyo calke mdgomi xelovani, rom<br />

mas hyavda literaturuli winapari da rom es winapari daviT<br />

guramiSvili iyo. am weriliT <strong>tician</strong> tabiZem Tavisi didbunebovnebac<br />

daadastura, uCvena, rom igi ganuwyvetlad fiqrobs TavisTvis<br />

mniSvnelovan literaturul problemebze da ar eTakileba azri<br />

Seicvalos, Tavisi pirvandeli Secdoma aRiaros. ticina <strong>tabiZis</strong> es<br />

Zalzed sayuradRebo, nayofieri daskvna Semdgom ganviTarebas poulobs<br />

grigol kiknaZis fundamentalur naSromSi vaJa-fSavelas Sesaxeb (24; 271-<br />

277).<br />

<strong>qarTul</strong> sinamdvileSi kvalificiuri msjeloba simbolizmis raobis<br />

Sesaxeb <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> werilebiTa da eseebiT iwyeba. am mxrivac aris<br />

mniSvnelovani aRniSnuli statia vaJa-fSavelas Sesaxeb. <strong>tician</strong> tabiZe<br />

erT-erTi pirveli akritikebs Sexedulebas vaJa-fSavelas simbolistobis<br />

Sesaxeb.<br />

simboloebs rogorc <strong>tician</strong> tabiZe miuTiTebs, mimarTavdnen yvela<br />

droSi; mimarTavdnen mas antikur epoqaSiac da saSualo saukuneebSic;<br />

bunebrivia vifiqroT rom simboloebs mimarTavdnen romantikosebic,<br />

magram es sruliadac ar gulisxmobs rom saqme simbolizmTan gvqondes...<br />

da rom swored vaJaze msjelobisas aris erTmaneTSi aRreuli<br />

simboloebis gamoiyeneba da simbolizmi, rogorc literaturuli<br />

mimarTuleba (43; 19). `CvenSi, aRmosavleTSi, _ wers <strong>tician</strong> tabiZe, _<br />

mniSvneloba qonda kidev erT garemoebas, aq alegoria miRebuli iqna<br />

simbolod, rac TavisTavad Secdomaa. vaJa-fSavela imdenad yovlisdamtevi<br />

poetiaa rom advili iyo mis SemoqmedebaSi aseTi elementebis Zebna.<br />

95


Semdeg aseTma inerciam simbolistebad gamoacxada iseTi xalxi,<br />

romelTac araviTari kavSiri ar qondaT simbolistebTan da Zalian<br />

naklebi kavSiri – dawmendil <strong>mwerlobasTan</strong>, magram es albaT<br />

analogiebis inercias miewereboda~ (43; 19). <strong>tician</strong> tabiZe samarTlianad<br />

wers, `ar arsebobs jer iseTi literaturuli gamokvleva romelSic iyo<br />

axsnili am skolis mTavari mamoZravebeli Zala~. amdenad simbolizmi<br />

rCeba aqamde erTgvar literaturul ganwyobilebad. umTavresi rac mas<br />

axasiaTebs, aris naturalizmis uaryofa, formalur RirebulebaTa<br />

gadafaseba. `sazogadod misticizmi damaxasiaTebeli Tvisebaa<br />

simbolizmisa~. vaJasaTvis isaa damaxasiaTebeli rac saerTod <strong>qarTul</strong>i<br />

mwerlobisaTvis, rom misticizmi `ar aris <strong>qarTul</strong>i mwerlobis<br />

Tandayolili Tviseba~. vaJas azrovneba mTlianad ewinaaRmdegeba<br />

misticizms.<br />

rogorc samarTlianad miuTiTeben, `vaJa-fSavelas weris maneris<br />

Sesaxeb <strong>tician</strong>is dakvirvebebma gavlena moaxdina Semdgomi Taobis<br />

mkvlevarTa kvleva-ZiebiT praqtikaze. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mier wamoWrilma<br />

aRniSnulma sakiTxebma Rrma mecnieruli dasabuTeba hpova cnobili<br />

mkvlevris grigol kiknaZis wignSi `vaJa-fSavelas Semoqmedeba~, sadac<br />

avtori mdidari mecnieruli da mxatvruli masalis safuzvelze wers<br />

friad saintereso nakveTs wignisa _ `vaJa-fSavelas weris manera~ (16; 143).<br />

Zalzed sayuradReboa is mosazrebebi, romlebic <strong>tician</strong> tabiZem<br />

vaJa-fSavelas leqsTwyobis Sesaxeb gamoTqva. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> TqmiT, vaJafSavelas<br />

ar hqonia Tavisi individualuri leqsTwyoba. is umTavresad<br />

eyrdnoba xalxur Sairs da asea Tavidan bolomde. es vaJasTan<br />

gacnobierebulad xdeboda. es iyo misi poeturi misia, es iyo misi<br />

damsaxureba. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> dakvirvebiT, vaJas leqsika ar gamoirCeva<br />

riTmis simdidriT. `vaJas riTma... Raribia. vaJas aqvs gamudmebuli `a~ da<br />

`e~-Ti daboloebuli leqsis striqonebi, magram vaJa-fSavela ise awyobs<br />

leqss da sityvebs, mas iseTi saidumalo aqvs <strong>qarTul</strong>i sityvisa, romelic<br />

gamoucnoblad imaleba xalxSi da rac vaJam intuiciid igrZno da<br />

SeiTvisa. mxolod es aZlevda vaJas leqss `naWedis simtkices~. es azri _<br />

vaJas riTmis siRaribis kompensirebisa leqsikis amouwuravi simdidris<br />

xarjze Semdeg saTanado ilustrirebiT Rrma mecnierul safuZvelze<br />

96


dayrdnobiT ganviTarebulia grigol kiknaZis naSromSi _ `riTma vaJafSavelas<br />

poema `baxtrionSi~ (27; 129-143). swored am konteqstSi _ vaJas<br />

riTmis siRaribis konteqstSi ganixilavs <strong>tician</strong> tabiZe grigol<br />

orbelianis TeTri leqsiT Sesrulebul `muSa boqulaZes~ da iSveliebs<br />

ilia WavWavaZis mosazrebasac am leqsis Sesaxeb. aqve imowmebs <strong>tician</strong><br />

tabiZe ilia WavWavaZis TxzulebaTa redaqtoris p. ingoroyvas mosazrebas:<br />

`aq winaswar mocemulia saidumlo Seqspiris ivane maCabliseuli<br />

Targmanisa. bevrs egona, rom es ritmi pirvelad ivane maCabelma moigona.<br />

ueWvelia pirveli saTave grigol orbelianTan unda veZioT~ (43; 24).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> es msjeloba, TavisTavad mniSvnelovani erT koreqtivs<br />

usaTuod saWiroebs. rogorc marTebulad miuTiTeben, pirvelad Seqspiri<br />

erTad Targmnes ilia WavWavaZem da ivane maCabelma da is saleqso forma,<br />

is TeTri, uriTmo leqsi swored maT gamoiyenes pirvelad `mefe liris~<br />

Targmnis dros, ra sazomiTac Semdeg ivane maCabelma gaagrZela<br />

SesaniSnavad Seqspiris Targmna, amdenad marTebuli iqneba vTqvaT, rom<br />

grigol orbelianis mier pirvelad <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi gamoyenebuli<br />

forma TeTri leqsisa Semdeg Seqspiris Targmnis dros daamkvidres ilia<br />

WavWavaZem da ivane maCabelma (33; 156-157; 54; 182).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe exeba akaki wereTlisa da vaJa-fSavelas polemikas<br />

vaJas poeziis enis Sesaxeb. misi Zalze sagulisxmo dakvirevebiT, akakis<br />

araa aqvs safuZveli am sakiTxze vaJasTan davisa da igi mxolod `Saris<br />

modebaa~, ramdenadac TviTon akaki Zlieria imdenad, ramdenadac eyrdnoba<br />

xalxur sityvierebas, mis leqsSi yvelaze gamZle da lirikuli swored<br />

isaa, `rac xalxur Semoqmedebazea dayrdnobili~ (44; 513). erTi sityviT,<br />

rogorc miuTiTeben, sazogadod `akaki da vaJa, iseve rogorc ilia<br />

WavWavaZe erT poziciaze dganan~ (16; 104-118).<br />

zogjer sakamaTo, magram yovelTvis sagulisxmo angariSgasawev<br />

mosazrebebs gvTavazobs <strong>tician</strong> tabiZe vaJas epikuri poeziis Sesaxeb. am<br />

nawilSi avtori vaJas poemebs udarebs n. baraTaSvilis, iliasa da akakis<br />

poemebs. misi azriT, maT Soris is udidesi gansxvavebaa, rom n.<br />

baraTaSvili, ilia da akaki istoriul masalas imarjveben da istorias,<br />

warsuls acocxleben, aq `paTosi gadatanilia warsulSi~, ara gvaqs saqme<br />

97


pirdapir xilvasTan. 1 vaJa mTaSi cxovrobda, `sadac jer kidev cocxali<br />

iyo Zveli istoriuli yofa, SeiZleboda misi SemoqmedebiTi masalis<br />

uSualo gancda, masTan uSualo ziareba, rac t. <strong>tabiZis</strong> azriT,<br />

aucilebeli pirobaa WeSmariti eposis Sesaqmnelad, rom vaJa Semoqmedi<br />

Zalian axlosaa xalxur warmodgenebTan, `xalxis koleqtiur sulTan~.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe sagangebod msjelobs vaJaseuli bunebis aRqmagansaxierebis<br />

Taviseburebebze. igi im azrs aviTarebs, rac, artur<br />

laistis gadmocemiT, Tavis droze ilia WavWavaZes gamouTqvams (29; 50) da<br />

rac Semdeg 1909 wels gaxda mTavari xazi grigol robaqiZis leqciisa<br />

vaJas `gvelismWamelis” Sesaxeb (46; 184-192) da romlis Tanaxmadac, <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> sityvebiT, `buneba misTvis ar aris usulo arseba. vaJas bunebaSi<br />

yoveli arseba cocxlobs. nisli misTvis `mTebis fiqria~, `aragvs piri<br />

ucinis, tani uSvenis xmliani~. misTvis ar arsebobs sicocxle gareSe<br />

bunebisa da panTeisturi poezia ver daasaxelebda ukeTes poets,<br />

romelsac gadmoucia es Sinagani grZnoba bunebisa da adamianis<br />

Tanayofisa~. azri vaJas panTeistobis Sesaxeb, rogorc cnobilia<br />

sabolood ar aris gaziarebuli (24; 131-140; 18; 37-51).<br />

Zalzed sayuradReboa vaJas prozis <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>euli<br />

daxasiaTeba. rogorc miuTiTeben, `vaJas poeziis originalurobam da<br />

saxeTa daZabulobam misi prozis `Cveulebrivi~ da dinjad mimdinare<br />

metyveleba daCrdila. albad amiTac aixsneba, rom vaJa-fSavelas dideba<br />

da saxeli jer kidev ar aris dakavSirebuli mis prozaul TxzulebebTan:<br />

vaJas proza sagangebo yuradRebis sagnad aqamde ar gamxdara;<br />

yovel SemTxvevaSi, mis `gamoyenebas~ Tu cdiloben vaJas<br />

msoflmxedvelobis cxadsayofad, Torem Tavis Tavad vaJas prozas<br />

namdvili literaturul-kritikuli analizi ar Rirsebia~ (24; 207).<br />

Zalzed mniSvnelovania, rom aseT viTarebaSi didi esTeti, faqizi<br />

literaturuli gemovnebis <strong>tician</strong> tabiZe erT-erTi pirvelTagani<br />

aRtacebas gamoxatavs jer kidev XX <strong>saukunis</strong> 20-ian wlebSi vaJas proziT<br />

mogvrils da mouwodebs literaturismcodneebs vaJas prozis seriozul<br />

____________________________________<br />

1<br />

Tumca aseTi gancxadebis SemTxvevaSi t. tabiZe ramdenadme ewinaaRmdegeba Tavis Tavs, roca akakis `raWis<br />

erisTav rostoms~ homerosis eposidan amoRebulad miiCnevs (44; 84).<br />

98


kvlevisaken. igi wers: `vaJa-fSavelas proza kidev moelis mkvlevars da<br />

es mkvlevari iolad daamtkicebs, rom sulxan-saba orbelianis Semdeg<br />

prozis aseTi ostati ar hyolia saqarTvelos~. swored vaJas proza<br />

aZlevs <strong>tician</strong> tabiZes utyuar arguments imisTvis, rom ganacxados: `aq<br />

ukve aSkaraa, rom vaJa weris maneriT realistia~ (43; 26).<br />

rogorc samarTlianad aris miTiTebuli samecniero literaturaSi,<br />

`vaJa-fSavelas weris maneris Sesaxeb t. <strong>tabiZis</strong> dakvirvebebma gavlena<br />

moaxdina Semdgomi Taobis mkvlevarTa kvleva-ZiebiT praqtikaze... <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> mier wamoWrilma aRniSnulma sakiTxma Rrma mecnieruli<br />

daxasiaTeba pova grigol kiknaZis wignSi `vaJa-fSavelas Semoqmedeba~,<br />

sadac avtori mdidar mecnierul da mxatvrul masalis safuZvelze wers<br />

friad saintereso nakveTs wignisa _ `vaJa-fSavelas weris manera~ (16; 143).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> yuradRebas iqcevs is faqti rom gansxvavebiT vaJafSavelas<br />

poeziis enisagan vaJas proza daxvewili salitreraturo eniTaa<br />

dawerili. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> TqmiT, mwerals aq ara aqvs naxmari `arc erTi<br />

provionciuli gamoTqma~ (43; 26). praqtikulad <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> es dakvirveba<br />

imas gulisxmobs, rom dialeqtis gamoyeneba poeziaSi mxatvrulesTetikuri<br />

miznebiTaa nakarnaxevi da amave TvalsazrisiT saWiroebs<br />

daxasiaTebas. vaJas saxelganTqmul moTxrobebs <strong>tician</strong> tabiZe moixseniebs<br />

rogorc leqsebs prozad. am moTxrobebis mizandasaxuloba, <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> azriT, bunebis gacocxleba da mis sulSi Caxedvaa~ (43; 27).<br />

amgvari moTxrobebis gverdiT avtors yuradRebis miRma ar rCeba<br />

fSavis Tanamedrove soflis Tema. am narkvevis mixedviT, <strong>tician</strong> tabiZes<br />

vaJa-fSavela aSkarad xalxosnebis tipis mwerlad esaxeba. igi wers: `aq<br />

naTlad Cans misi sazogadoebrivi ideali, rac ayenebs mas sxva qarTveli<br />

mwerlebis gverdiT, romelTa cxovreba da mwerlobis mizani iyo<br />

mSromeli xalxis siyvaruli da gamoqomageba... vaJa-fSavela sxva mis<br />

Tanamedrove `xalxosnuri~ mimarTulebis mwerlebis idealebiT<br />

cxovrobs~ (16; 28). cota mogvianebiT <strong>tician</strong> tabiZe Tavis Tavad am<br />

usafuZvlo mosazrebas Tavidanve uaryofs. aqve, amave werilSi, <strong>tician</strong><br />

tabiZeE miuTiTebs <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi `mTis skolis~ arsebobaze,<br />

romlis erT meTaurTaganac exateba vaJa. rogorc saTanadod aris<br />

99


miTiTebuli samecniero literaturaSi, <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi araviTari<br />

`mTis skolis~ arseboba ar dasturdeba (16; 145).<br />

`<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> dakvirvebiT vaJa-fSavela Tavis TavSi aerTebs<br />

Zveli da axali xelovnebis niSnebs. Tavisi SemoqmedebiTi masaliT is<br />

eyrdnoiba Zvels, magram mxatvruli xedviT uaRresad Tanamedrove poetia~<br />

(16; 144). swored amas mowmobs da sxvas arafers <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> sityvebi:<br />

`vaJam dakarga Tavisi fesvebi da xalxis fesvebSi gaibna, man dakarga<br />

Tavisi xma, rom xalxis xmiT amRerebuliyo. sxva xalxTa cxovrebaSi da<br />

literaturis istoriaSi aseTi mwerlebi ibadebian mwerlobis<br />

dawyebisTanave. es aris xalxis kosmogonia misi miTebiT da TqmulebebiT<br />

STagonebuli poetebi - rogorc homerosia da virgiliusi. maT swamdaT<br />

yvelaferi, rac Cven dRes legendurad gveCveneba. Tu es pirveli rwmena<br />

ar yofiliyo, isini ase uSualod verc imRerebdnen, magram maSin isini ar<br />

iyvnen Cveni skepsisiT datvirTulni. vaJa-fSavelam ki gaiara Tanamedrove<br />

poeziis Sxamiani gza; man icoda me-19 <strong>saukunis</strong> yvela sawamlavi, magram<br />

masSi mainc sZlia uSualo poeturma intuiciam da gadna xalxSi, gaixsna<br />

mis gulSi, rom Semdeg amdgariyo gamarjvebuli siyvarulis Zlevamosili<br />

simReriT~ (43; 30).<br />

rogrc zemoT iyo miTiTebuli <strong>tician</strong> tabiZem samiod wlis Semdeg<br />

dawera kidev erTi Zalzed sayuradRebo statia _ `daviT guramiSvili da<br />

vaJa-fSavela~, romelic man `am ori didi mgosnis leqsis am ori didi<br />

poetis Semoqmedebis motivTa, leqsis mxatvruli struqturis<br />

SepirispirebiT daxasiaTebas miuZRvna, riTac `saTave daudo adreul<br />

literaturul tradiciebTan vaJa-fSavelas mimarTebis rkvevas. amiTac<br />

misca poetma erTgvari gezi Semdgomi Taobis mkvlevarebs, raTa maT<br />

warmatebiT ekvliaT es saintereso problema~ (16; 146).<br />

SeiZleba iTqvas, rom <strong>tician</strong> tabiZem erT-erTma pirvelTaganma ara<br />

marto daaCqara vaJa-fSavelas popularoba, aramed miuTiTa im uaRresad<br />

mniSvnelovan problemebze, rac vaJas Semoqmedebis mkvlevarTa winaSe<br />

imTaviTve dgeba. <strong>tician</strong> tabiZe aris erTi didi saxeli vaJa-fSavelas<br />

rTuli da Rrma Semoqmedebis kvlevis gzaze, romelic axal impulsebs<br />

aZlevs Semdgom kvleva-Ziebas.<br />

100


aCana<br />

<strong>tician</strong> tabiZes ekuTvnis werili baCanaze, romelic 1928 wels aris<br />

dawerili, magram am werils arc sadReisod daukargavs mniSvneloba.<br />

mokle biografiuli cnobebis STambeWdavad gadmocemis Semdeg<br />

<strong>tician</strong> tabiZe axasiaTebs baCanas poezias. baCanas, <strong>tician</strong>is TqmiT,<br />

marTalia hqonda interesebi epikuri poeziisadmi, magram faqtia, rom igi<br />

aq nakleb Zlieria. baCana ufro darCa rogorc lirikosi poeti. <strong>tician</strong>is<br />

TqmiT `muxa~, `tyvis simRera~, `kesane~, `vina sTqva saqarTveloze~<br />

lirikuli Sedevrebia.<br />

baCanas bevr leqsSi mSromelTa duxWiri cxovrebaa asaxuli. baCana<br />

xalxis wiaRidan iyo gamosuli da xalxis saTqmels advilad<br />

gamoTqvamda. baCanas aqvs interesi bunebis grZnobis gansaxierebisadmi,<br />

mgram igi Tavis Zmas CamorCeba, sayuarReboa misi sagmiro leqsebi,<br />

romlebis mxatvruli Zala imiTia gapirobebuli, rom aq igi xalxurs<br />

eyrdnoba. <strong>tician</strong> tabiZe sagangebod gamoyofs leqss, romelic baCanam Zmis<br />

sikvdilis gamo dawera. `Cven ar ggvonia, rom <strong>qarTul</strong> poeziaSi intimuri<br />

grZnobiT am leqss sxva romelime Seedrebodes~, _ wers <strong>tician</strong>i (43; 45).<br />

miuxedavd drois moTxovniT gamowveuli garkveuli gadaxvevebisa,<br />

uaRresad sayuradReboa is werili <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>a, romelic eZRvneba<br />

daviT kldiaSvils. <strong>tician</strong> tabiZe saTanados miuzRvavs did klasikoss.<br />

misi azriT, daviT kldiaSvilma uCveulo mxatvruli ZaliT gadmogviSala<br />

imereTis wvril aznaurTa agonia (43; 79) TiTqos anegdoturi siuJetebiTa<br />

da umniSvnelo detalebiT gadagviSlis mwerali aznaurTa wodebis<br />

dacema- gadagvarebas, `qalaqis SemoWras sofelSi~.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT, daviT kldiaSvilma Sehqmna iumori, <strong>qarTul</strong><br />

mwerlobaSi. <strong>tician</strong> tabiZe yuaradRebas amaxvilebs mogzaurobis<br />

kompoziciuri RerZis gamoyenebaze <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi. saubaria<br />

`samaniSvilis dedinacvalze~. erTob sayuradReboa rom <strong>tician</strong> tabiZe<br />

sagangebod amaxvilebs yuradRebas mwerlis mier detalebis mowodebis<br />

did ostatobaze, detalebis mniSvnelobaze realisturi qmnilebisaTvis.<br />

sailustraciod <strong>tician</strong>s moaqvs bolo scena `samaniSvilis<br />

101


dedinacvlidan~ da wers: `es mosamarTle, dawerili arza, bavSvis<br />

tanisamosi, `kazirokiani~, qudi, Robis dangreva da yovelive davidaraba,<br />

rasac samaniSvili ayenebs Tavis dedinacvals da patara Zmas, mowmobs, Tu<br />

rogor qmnis daviT kldiaSvili wvrilmanebisagan Sedevrebs, es aris<br />

mozaika, raRac bizantiuri ostatoba, rom kenWebisagan koSki aigos~. (43;<br />

82). <strong>tician</strong> tabiZe agrZelebs: `ruseTSi n. gogolma imave xerxiT, rogorc<br />

daviT kldiaSvilma `samaniSvilis dedinacvalSi~, poema `mkvdar sulebSi~<br />

daxata memamuleTa ruseTis epopea~ (43; 82). mogvianebiT gr. kiknaZe Tavis<br />

SesaniSnav gamokvklevaSi `gogolisebuli <strong>qarTul</strong> literaturaSi~<br />

saTanado argumentaciiT aCvenebs, Tu rogor daamkvidres <strong>qarTul</strong><br />

mwerlobaSi gogoliseburi xedva ilia WavWavaZem, daviT kldiaSvilma. ra<br />

didi, dauZleveli ostatebi arian isini detalizaciis TvalsazrisiT. am<br />

SemTxveveSi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> kvleva aris erTgvari winapiroba amgvari<br />

mecnieruli narkvevis dawerisaTvis (26; 185-201).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT, daviT kldiaSvilisagan `SeuZlia axal<br />

Taobas iswavlos sada metyveleba, xalxuri enis gamoyeneba, lakonuri<br />

frazis mokveTa, viTom umniSvnelo detalebiT monumentaluri suraTis<br />

gaSla da anegdotiT _ eposis Seqmna~ (43; 87).<br />

SesaZloa d. kldiaSvuilis relizmis maRal Rirsebas gaxazavdes<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> Sefaseba, romelic bevrs usamarTloTac SeiZleba<br />

moeCvenos: `d. kldiaSvili aris meistorie ulmobeli, gulqva,<br />

ganukiTxavi~ (43; 84).<br />

d. kldiaSvilisadmi miZRvnil werilSi <strong>tician</strong> tabiZe gakvriT g.<br />

wereTlisa da e. ninoSvilis Rvawlsac exeba mwerlobaSi. k. abaSiZis<br />

kvalobaze t. tabiZec g. wereTels saxavs naturalist mwerlad. t.<br />

<strong>tabiZis</strong> sityvebiT, `sazogadoebrivi ganviTarebis axal etapze SesamCnevi<br />

xdeba giorgi wereTlis figura. pirvelad man Cauyara saZirkveli<br />

saqarTveloSi naturalizms; pirvelad man igrZno axali sazogadoebriv<br />

ZalTa dajgufeba da misca signali. es aris savaWro kapitalis SemoWra<br />

saqarTveloSi da misgan gamowveuli cxovrebis aforiaqeba.<br />

,,pirvel nabijSi” baxva fulavas saxiT Semodis <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi<br />

axali tipi, romelic mohyveba foTis navsadgurs, `mamida asmaTSi~ ki<br />

mocemulia wvril aznaurTa budeebis dangreva.~ rogorc <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

102


msjelobidan TvalnaTliv Cans, kritikosi kargad grZnobs g. wereTlis<br />

rogorc pirovnebisa da mwerlis erT Taviseburebas _ imas, rom Cvens<br />

mwerals aRmoaCnda uCveulo grZnoba Tanamedroveobisa, rom misi<br />

Semoqmedebis Tematikac farTod gagebuli Tanamedroveobaa. gasagebia, rom<br />

azri giorgi wereTlis naturalistobaze Semdgom ar iqna gaziarebuli<br />

samecniero literaturaSi. rac Seexeba egnate ninoSvils, <strong>tician</strong> tabizis<br />

azriT, mwerals aqvs ara marto alRo, aramed klasTa brZolis Teoriis<br />

Segnebac. guriis magaliTze mwerali Seexo kapitalizmis gamanadgurebel<br />

gavlenas sofelze.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe Tavis saxelganTqmul werilSi `martoobis ordenis<br />

kavaleri~ aRniSnavs, rom n. baraTaSvilTan erTad mamia gurieli aris<br />

martoobis ordenis pirveli kavaleri. (43; 94) TiTqos galaktionamde mamia<br />

gurieli cdilobda eTqva, `rom daviRale me am kuboSi~. masSi iyo raRac,<br />

rac mas ganawyobda am sityvebis saTqmelad, magaram mainc aumRerebeli<br />

darCa balaxvani. `mamia ufro meti vizioneri iyo, vinem mqmneli... mis<br />

nerviulobasa da yvirilSi ar iyo proporacia... es dawyevlaa poetisa.<br />

ramden daumTavrebel simReras vmReriT Cven da ramdens vgrZnobT kidev<br />

dauwyebels... mamiam Tavisi kaxaberic ver gamoitira saSineli tiriliT~<br />

(43; 97). Cven aSkarad vgrZnobT, rom aq winapari poetis sulSi intuiturad<br />

SeWrasTan gvaqvs saqme da imis danaxvasTan, grZnobasTan, rac kvlevis<br />

gziT ar miiRweva. mkvlevarisTvisac poetis amgvari nagrZnobi da<br />

gancdili fasdaudebelia.<br />

103


Sio aragvispireli<br />

aqve unda SevexoT <strong>tician</strong>is kidev erT werils, romelic eZRvneba<br />

Sio aragvispirels. saqme isaa, rom Sio aragvispirels <strong>tician</strong> tabiZe<br />

miiCnevs axali <strong>qarTul</strong>i mwerlobis bolo warmomadgenlad.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT, Sio aragvispirels etyoba gavlena mopasanisa<br />

da meterlingisa. man literaturaSi Semoitana axali fsiqologiuri<br />

novelis Janri (43; 53). Tumca t. tabiZe aqve dasZens, rom adreul S.<br />

aragvispirels aklia siuJetis mkveTroba da sityvis ekonomia. am<br />

SemTxvevaSi gaugebaria Sio aragvispirelze mopasanis gavlenis gulveba.<br />

<strong>tician</strong>i bevrad ufro mniSvnelovnad miiCnevs im novelebs, romlebSic<br />

uSualod qarTveli glexobis cxovrebaa aRwerili, romlesac mwerali<br />

kargad icnobs. kritikosi sagangebod gamoyofs novelebs: `miwaa~, `yvelai<br />

davkarge~, moTxrobas `giuli~.<br />

mTavari Tema S. aragvispirelis novelebisa aris siyvaruli,<br />

romelic mxolod xorcieli vnebaa da sxva araferi. mwerali xSirad<br />

mimarTavs gamanadgurebel ironias. zogierT moTxrobaze, mag. `anton<br />

zurabiCze~ poeti xedavs stanislav pSibiSevskis gavlenas.<br />

<strong>qarTul</strong>i soflisa da glexobis didi codniTaa dawerili moTxroba<br />

`deda mariami da xataura~. ufro ukeTesia `Cemo Svindav~.<br />

Sio aragvispirelma scada erTxel dramatuli Txzulebis dawera,<br />

magram am SemTxvevaSi man marcxi ganicada, saubaria `Sio Tavadze~.<br />

`siuJetiTac da maneriTac es drama dawerilia moris meterlinkis `mona<br />

vannas~ gavleniT. t. tabiZe fiqrobs, rom Sio aragvispireli Cans ar<br />

icnobs scenas. `gaWianurebuli dialogebi kidev ufro amZimebs<br />

STabeWdilebas~ (43; 59) .<br />

t. tabiZes didad moswons Sio aragvispirelis sul bolodros dawerili<br />

romani `gabzaruli guli~. gansakuTrebiT <strong>tician</strong>s is xiblavs, rom<br />

aq mweralma daZlia skepticizmi siyvarulis grZnobis mimarT. `rac<br />

avtorma manamde siyvarulis utkbiles grZnobas Seuracxyofa miyena,<br />

erTad gamoisyida namdvili solomon mefiseuli qebaTa qebiT~ (43; 60). es<br />

romani <strong>tician</strong> tabiZes Sio aragvispirelis Sedevrad miaCnia.<br />

104


amrigad, erTob farToa <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> literatorisa da<br />

kritikosis interesebis wre. gansakuTrebul yuradRebas iqcevs misi<br />

liteaturul-kritikuli werilebi da eseebi axali <strong>qarTul</strong>i mwerlobis<br />

iseT did warmomadgenlebze, rogorebic arian ilia WavWavaZe, akaki<br />

wereTeli, vaJa-fSavela, baCana, daviT kldiaSvili, Sio aragvispireli da<br />

a.S.<br />

aq am werilebSi `maxvilgonivrulad mignebuli StrixebiT ikveTeba~<br />

did xelovanTa, me-19 <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i mwerlobis TvalsaCino<br />

warmomadgenelTa SemoqmedebiTi portretebi. t. <strong>tabiZis</strong> bevri dakvirveba,<br />

migneba aSkarad cildeba kvleva-Ziebis sazRvrebs da saTaves iRebs<br />

saxelovani poetis nagrZnobsa da gancdilSi, rasac uaRresad didi<br />

mniSvneloba aqvs Semdgomi kvleva-Ziebis sayrdenad.<br />

marTalia, zogi ram SeiZleba moZvelebuli iyos, zogic sakamaToa<br />

t. <strong>tabiZis</strong> nafiqr-naazrevSi, magaram ZiriTadaT misi mosazrebebi<br />

sadReisodac ar kargaven Tavis did mniSvnelobas, aqtualobas da<br />

gamodian safuZvlad Semdgomi kvleva-Ziebis gzaze.<br />

105


T a v i IV<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mokle narkvevi<br />

`axali <strong>qarTul</strong>i literatura~<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> kritikul-literaturuli narkvevebi, rogorc iTqva,<br />

imiT ipyrobdnen yuradRebas, rom maTSi igrZnoboda ara mxolod<br />

literaturis kritikosi, aramed da, upirveles yovlisa, literaturis<br />

istorikosi, romelic romelime mwerlis an calkeuli nawarmoebis<br />

Sesaxeb msjelobisas mxolod misi SefasebiT ki ar ifargleboda, aramed<br />

am mwerals ganixilavda <strong>qarTul</strong>i mwerlobis ganviTarebis WrilSi, Tu ra<br />

imemkvidra man wina drois mweralTagan da ra siaxle Semoitana, rasac<br />

Cveni mwerlobis Semdgomi ganviTareba unda ganesazRvra. rogorc gairkva,<br />

<strong>tician</strong> tabiZes amgvari xedva ara marto calkeul mweralze daweril<br />

statiaSi da werilSi aRmoaCnda, aramed mas Seuqmnia <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong><br />

<strong>qarTul</strong>i literaturis istoriis mokle kursi.<br />

<strong>tician</strong> tabiZes aRniSnuli narkvevi dauweria 1929 wels, dauweria<br />

igi mas rusul enaze. <strong>tician</strong> tabiZes, rogorc Cans, am narkvevis dawerisas<br />

is azri amoZravebda, rom mometebulad rusulenovani mkiTxvelisaTvis,<br />

konkretulad sabWoTa kavSirSi Semavali xalxebisaTvis, waredgina<br />

aRniSnuli <strong>saukunis</strong> mdidari <strong>qarTul</strong>i literatura.<br />

rogorc Cans, es Canafiqri srulad ver ganxorcielebula<br />

TandaTanobiT literaturuli atmosferos damZimebis gamoc 30-ian<br />

wlebSi, magram moxerxebula am narkvevis dastambva erevanSi somxur<br />

enaze. kerZod <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> megobars saxelovan somex poets eRiSe<br />

Carencs, romelic xSirad stumrobda Tbiliss da tabiZeebis ojaxs,<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> narkvevi somxurad uTargmninebia a. RurbanianisTvis da<br />

1931 wels erevanSi dastamba kidec wignakis saxiT. saqme isaa, rom eRiSe<br />

Carenci am dros iyo somxeTis saxelgamis direqtori. TbilisSi g.<br />

leoniZis saxelobis literaturis muzeumSi aRmoCnda <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> am<br />

naSromis rusuli Savi avtografi. moxda avtografisa da somxuri<br />

Targmanis Sejereba da narkvevis rusuli teqstis da misi <strong>qarTul</strong>i<br />

106


Targmanis wignad gamocema 2008 wels lado minaSvilis redaqtorobiT da<br />

misi vrceli narkveviT. amdenad, 2008 wels qarTvel sazogadoebas<br />

saSualeba mieca narkvevis daweridan 90 wlis Semdgom pirvelad gaecno<br />

igi da Tavisi warmodgenebi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> kritikul-eseistur<br />

memkvidreobaze kidev ufro gaemdidrebina da gaefarToebina.<br />

sadisertacio naSromis am TavSi miznad visaxavT lado minaSvilis<br />

gamokvlevis gaTvaliswinebiT mokled davaxasiaTod <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

aRniSnuli narkvevi da ZiriTadad vaCvenoT misi mimarTeba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

danarCen literaturul-kritikul memkvidreobasTan.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe jer kidev sruliad axalgazrda, 20 wlisa<br />

simbolizmiT gatacebis pirvelsave wlebSi Seecada warmoedgina <strong>qarTul</strong>i<br />

poeziis ganviTarebis erTgvari suraTi. am dros Tavisi nafiqri <strong>tician</strong><br />

tabiZem gaamJRavna cisferyanwelTa saprogramo werilSi `cisferi<br />

yanwebiT~, romelic daistamba `cisferi yanwebis~ pirvel da meore<br />

nomerSi 1916 wels.<br />

mainc rogoria <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> koncefcia am droisaTvis, rogor<br />

esaxeboda mas am dros <strong>qarTul</strong>i literaturis ganviTarebis gza. <strong>tician</strong><br />

tabiZe savsebiT marTebulad fiqrobs, rom jer ar aris Seswavlili<br />

ukanaskneli saukunec ki <strong>qarTul</strong>i mwerlobisa, rogori iyo misi<br />

ganviTareba, rogori damokidebuleba hqonda rusul <strong>mwerlobasTan</strong>, anda<br />

Zvel <strong>qarTul</strong> xelovnebasTan, romelsac hqonda rogorc Tavisi saxe,<br />

stili, agreTve Tavisi filosofia. es is droa, rodesac arsebobs<br />

mxolod da mxolod k. abaSiZis `etiudebis~ ori tomi da aleqsandre<br />

xaxanaSvilis <strong>qarTul</strong>i sityvierebis istori, romlis meore tomi (<strong>qarTul</strong><br />

enaze) <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong> mwerlobas exeba.<br />

arsebuli viTareba <strong>tician</strong> tabiZes aZlevs imis safuZvels, rom<br />

ganacxados `amitom Znelia xelmZRvaneloba kritikulad srulad<br />

Seuswavleli masaliT~ (42; 63).<br />

am winamZRvris gaTvaliswinebiT <strong>tician</strong> tabiZe sqematurad ase<br />

warmoadgens <strong>qarTul</strong>i mwerlobis ganviTarebas: Zveli <strong>qarTul</strong>i mwerloba<br />

iwyeba rusTaveliT da mTavrdeba besikiT. SeiZleba es istoriulad<br />

marTali ar iyos, SesaZloa rusTavels winamorbedebic hyavdes da besikis<br />

Semdegac ar momkvdariyos Zveli <strong>qarTul</strong>i mwerlobis suli magram<br />

107


<strong>tician</strong>isaTvis es ar aris mniSvnelovani (42; 63-64). `aq mxedvelobaSi<br />

misaRebia maTi Semoqmedebis intensivoba. am or poetSi saqarTvelom<br />

Sekriba mTeli Tavisi mxatvruli energia. rusTvelma uaryo bizantiuri<br />

esTeTika... rusTavelis leqsi, rogorc aduRebuli foladi, rogorc<br />

pirveli simRera Tavaweuli eris beber bizantias ver daenaTesaveba.<br />

rusTavels piri aRmosavleTisaken aqvs~ (42; 63-64). marto prologi rom<br />

darCeniliyo, <strong>tician</strong>is azriT, Semoqmedi kritikosi iqidanac igrZnobda<br />

geniis sunTqvas. rusTvelis Semdeg <strong>tician</strong>i udides poetad miiCnevs<br />

besiks. besikis poezia liturgiaa Seyvarebuli gulis. `aRmosavluri<br />

orgeazi da avxorcoba besikSi Seyenebulia <strong>qarTul</strong>i keTilSobilebiT...<br />

misi leqsis kultura, misi riTmis simdidre, mWreli epiTeti, naCdilTa,<br />

niuansebis gamoxmoba, enis musikaluri energiis jadoqroba imas aiyvans<br />

<strong>qarTul</strong>i simvolizmis mamamTavrad (mamamTavrad, rogorc frangma<br />

simbolistebma aiyvanes ronsari da rusebma T. tiutCevi~, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

gansakuTrebul mowonebas is imsaxurebs, rom `marTalia besiki<br />

cxovrobda saqarTvelos agoniis dros~, igi iyo `kancleri imereTis<br />

mefis solomonis da daiRupa diplomatiuri misiis asrulebis dros~,<br />

magram mas gayofili hqondao politikisa da poeziis sferoebi (42; 64-65).<br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> dasawyisSi moxda `ukanaskneli texili <strong>qarTul</strong>i<br />

politikuri cxovrebis, romelmac gansazRvra mTeli Semdegi yofna~.<br />

saqarTvelom dakarga saxelmwifoebrioba, TandaTan ganmtkicda ruseTis<br />

gavlena <strong>qarTul</strong> samoqalaqo cxovrebaze. `Zveli <strong>qarTul</strong>i suli jer<br />

mZlavrobs, magram aRdgomis magier iferfleba. <strong>saukunis</strong> pirvel naxevarSi<br />

gamodis poetebi, romlebic evropuli klasifikaciiT romantikosebi<br />

arian, safuZveli, <strong>tician</strong>is daxasiaTebiT, maT <strong>qarTul</strong>i aqvT, xolo<br />

meores mxriv, qarTvel romantikosebs etyobaT gavlena evropeli da rusi<br />

mwerlebis. baironis, Satobrianis, puSkinis, meore mxriv, qarTveli<br />

poetebis, yvelaze ufro ki besikis. <strong>qarTul</strong>ma gavlenam maT SemoqmedebaSi<br />

mainc sZlia ucxo gavlenas.<br />

`mxolod Soreuli elviT gaiars aq melanqolia. rom warmoidgenT<br />

baironis amboxebas, mis usazRvro sevdas da demonizms, leopardisa da<br />

mickeviCis pesimizms da misticizms, mixvdebiT rom T-di gr. orbeliani,<br />

al. WavWavaZe da n. baraTaSvili sxvadasxva polusis xalxia... al.<br />

108


WavWavaZeSi tiris Zveli aSuRi, misTvis mgrZnobeloba sjobs `yovlT<br />

TvisebaT ciT movlenilTa~, `loTebSi~ is iZleva Sedevrs, romelic rCeba<br />

<strong>qarTul</strong>i nadimis ritualis aucilebel sagnaT<br />

visac Tan gqondeT neba gulisa,<br />

eZebeT sitkbo siyvarulisa.<br />

es gamoZaxilia saukuneebSi <strong>qarTul</strong>i sulisa. gr. orbeliani<br />

samudamod darCa datyvevebuli saiaTnovas guldamwvari sityvebiT. mis<br />

poezias ise araferi ar axasiaTebs, rogorc `lopianas muxambazi~. `n.<br />

baraTaSvolSi gamokrTis besiki... mTeli wyeba misi pirveli leqsebis am<br />

niSnis qveS midis. misi pesimizmi ganelebulia <strong>qarTul</strong>i suliT, cisken<br />

iswrafvis, miwas mainc ar Sordeba~ (42; 65). <strong>tician</strong> tabiZe erTgvarad eWvs<br />

qveS ayenebs nikoloz baraTaSvilis romantikosad aRiarebas. aq <strong>tician</strong><br />

tabiZe gaxazavs garkveul mimarTulebis artaxebSi did SemoqmedTa<br />

moqcevis SeuZleblobas, iseve rogorc arc romantizmis gansazRvreba ar<br />

aris srulyofili. Tavi da Tavi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>aTvis mainc isaa, rom n.<br />

baraTaSvilsac kavSiri aqvs Zvel poeziasTan (42; 66).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT, arsebiTad icvleba viTareba 60-iani<br />

wlebidan. 60-ian wlebSi gamarTuli e.w. TaobaTa brZola, mas ufro<br />

kulturaTa brZolad esaxeba, brZola Zvel <strong>qarTul</strong> da axal rusul<br />

ideologiebs Soris. `<strong>qarTul</strong>i poeziis yvavils dauwyes Secvla rusuli<br />

xorbliT~... marTalia, am brZolaSi `iyo gamarjveba sruli<br />

`TergdaleulTa~, magram es iyo damarcxeba mTeli Semdegi xelovnebisa.<br />

am dRidan amoiSala <strong>qarTul</strong> poeziaSi Zveli suli. am `cru rusTavelebma<br />

da liberalebma~ mwerloba gaixades samitingo zalad da poezia gazeTad.<br />

rusTavelisa da besikis poeziis TviT miznobas imaT upasuxes cnobili<br />

formulebiT. ilia WavWavaZem samudamoT dawyevla `frinveli garegani~ da<br />

`tkbili xmebi~. akaki wereTeli aTas xvrels itovebda poetis<br />

daniSnulebaze. poeti misTvis xan `uzrunveli pepela~ iyo, xan<br />

`garemoebis sayviri~. akaki wereTelma garemoebis sayviriT Zalian bevri<br />

iyvira. yvela es leqsebi bankis opoziciaze da advokatebze darCeba<br />

rogorc politikuri satiris araniWieri nimuSebi (42; 66) am droidano,<br />

109


wers <strong>tician</strong> tabiZe, TandaTan `magrdeba CvenSi gavlena rusuli<br />

xelovnebisa, romelsac Soreuli kavSiri qonda namdvil xelovnebasTan<br />

da araferi saerTo ar qonia kerZod <strong>qarTul</strong>Tan. Cven uars ar vyofT<br />

`mesamocianelTa~ mwerlebis sazogadoebriv damsaxurebas, magram imaT<br />

samagierod ara aqvT esTetikuri damsaxureba~ (42; 67). <strong>tician</strong> tabiZes am<br />

Cveni bunebisaTvis ucxo tendenciebidan <strong>qarTul</strong>i poeziis Semobrunebad<br />

esaxeba mxolod da mxolod `vaJa-fSavelas genialuri buneba. vaJam<br />

gaiara mTeli rigi rusul SkolaTa gavlenisa, magram misma genialurma<br />

bunebam sZlia es Sxami... imaSi iyo Zveli suli da is magiurad iRviZebda,<br />

roca Seexeboda <strong>qarTul</strong> eposs. vaJa didi protestia Zveli saqarTvelosi<br />

da mTawminda ise aravis ergeboda, rogorc am wminda mTas~ (42; 67). <strong>tician</strong><br />

tabiZe vaJas gamonaklisad Tvlis. sazogadod ki `mesamocianelTa ioli<br />

xeliT Semotanili rusuli xorbali amodis rusul qerad. yoveli<br />

rusuli ara Tu Skola, seqciac ki iwvevs Tavis saxes: monaniebuli<br />

aznaurebi, xalxosnebi, nihilistebi... qarTvelma aRorZinebis meTaurebma<br />

samudamod damarxes Zveli saqarTvelos tradiciebi da ukanasknel<br />

dromde Seqmnes ideuri terori warsulis winaaRmdeg. akakis da ilias is<br />

upiratesoba qondaT, rom moqalaqeobriv motivebSi xandaxan naxulobdnen<br />

namdvil poezias. Semdeg maTma Skolam miiRo karikaturuli saxe da dRes<br />

uimedod gahkivis moqalaqeobrivi arRani kakafonias. yvela uniWo, usaxo,<br />

enablu, visac xeli ar eRleba stanjavs dRes <strong>qarTul</strong> poezias~ (42, 68).<br />

daaxloebiT ase warmoudgeba Wabuk <strong>tician</strong>s 1916 wlisaTvis <strong>qarTul</strong>i<br />

poeziis ganviTarebis magistraluri xazi da am gzidan gadaxvevisa da<br />

erTgvari dacemis momenti. erTaderTi gamonaTebiT _ vaJas geniiT. ai, am<br />

fonze warmoaCenda <strong>tician</strong> tabiZe simbolistebis mosvlis kanonzomierebas<br />

da `evropis radiusiT~ <strong>qarTul</strong>i leqsis gamarTvis aucileblobas.<br />

axla ar SeudgebiT <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mosazrebaTa kritikas, amis<br />

Sesaxeb bevric iTqva da daiwera <strong>qarTul</strong> sinamdvileSi. Cven yuradRebas<br />

axla im garemoebas mivapyrobT, rom 1929 wels, e.i. daaxloebiT Tormeti<br />

wlis Semdeg iwereba `axali <strong>qarTul</strong>i literatura~ _ mokle istoriuli<br />

narkvevi; aq <strong>tician</strong> tabiZe mTlianad icvlis Tavis Tvalsazriss da ukve<br />

savsebiT marTebulad warmogvidgens <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeziis<br />

ganviTarebis uwyvet gzas, saTanadodaa gaxazuli mTeli <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong><br />

110


<strong>qarTul</strong>i mwerlobis erovnuli Sinaarsi, saTanadod aris aRniSnuli<br />

qarTvel romantikosTa aleqsandre WavWavaZis, grigol da vaxtang<br />

orbelianebis, nikoloz baraTaSvilis damsaxureba, naCvenebia <strong>qarTul</strong>i<br />

romantizmis saerTaSoriso mniSvneloba. Rirseulad arian Sefasebuli<br />

saxelovani samocianelebi ilia WavWavaZe da akaki wereTeli. sagangebod<br />

aris xazgasmuli maTi poeziis Rrma moqalaqeobrivi da socialuri<br />

Sinaarsi, is rac ase miuRebeli iyo adreuli <strong>tician</strong>isaTvis, saTanado<br />

aqvs miwyuli maTi skolis warmomadgenlebs didi Tu naklebi talantis<br />

SemoqmedT. genialuri vaJa aqac saTanadodaa Sefasebuli da rac mTavaria<br />

ara mowyvetiT, gancalkavebiT mdgomad <strong>qarTul</strong>i literaturis istoriaSi,<br />

aramed rogorc misi ganviTarebis kanonzomieri mwvervali; xolo erTi<br />

wlis Semdeg daiwereba sayovelTaod cnobili statia `daviT<br />

guramiSvili da vaJa-fSavela~, romelSiac <strong>tician</strong> tabiZe ukve<br />

konkretulad Seudgeba imis cxadyofas da dasabuTebas, rom vaJa-fSavela<br />

martodmyofi ki ar aris <strong>qarTul</strong> poeziaSi, aramed Rrmada aqvs fesvebi<br />

CaSvebuli <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi, rom mas hyavs literaturuli winapari<br />

daviT guramiSvilis saxiT da momavalSiac gamouCndebian gamgrZelebelni.<br />

am narkvevSi Cven veraviTar winaaRmdegobas ver vxedavT <strong>tician</strong>is<br />

nafiqrsa da nafiqris gamoxatvas Soris. <strong>tician</strong> tabiZe ara marto<br />

gulwrfelia aseTi mTliani suraTis warmoCenisasa, aramed Sinaganad<br />

dajerebuli Tavis simarTleSi. yovelive aRniSnuli ki imaze metyvelebs,<br />

rom <strong>tician</strong> tabiZe didi pasuxismgeblobis grZnobiT savse kritikosi da<br />

mkvlevaria, romelic, rogorc Sehferis didbunebovan adamins, yovelTvis<br />

fiqrobs, erTxel rwmenils amowmebs da roca xedavs adreul Secdomas,<br />

zogjer ymawviluri poziT dapirobebuls, zogjer zogi garemoebis<br />

gauTvaliswineblobiT gamowveuls, ar eSinia da pirdapir aRiarebs da<br />

asworebs mas. maSinac gulwrfelia, roca uSvebs Secdomas da maSinac,<br />

roca mas asworebs.<br />

narkvevis qvesaTaurad <strong>tician</strong> tabiZe irCevs aseT definicias:<br />

`literaturuli ideebis evolucia saqarTveloSi me-19 saukunidan Cvens<br />

dromde~. erTi sityviT, <strong>tician</strong> tabiZem <strong>XIX</strong> sayukunis literatura<br />

warmoisaxa, rogorc ideaTe bunebrivi ganviTarebis procesi.<br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i mwerlobis dasabamad kritikosi 1795 wels<br />

111


acxadebs. misi azriT, esaa `dasasruli feodaluri saqarTvelosi~, roca<br />

saqarTveloSi Seicvala `kulturul-istoriuli orientacia~.<br />

romantikuli poeziis preludiad warmodgenilia aleqsandre WavWavaZis<br />

poezia. xolo 1832 wlis SeTqmulebas <strong>tician</strong> tabiZe uwodebs `baironuli<br />

erovnuli ajanyebisa da dekabrizmis gamoZaxils~ <strong>qarTul</strong> yofasa da<br />

literaturaSi. XVIII <strong>saukunis</strong> dasasrulad <strong>tician</strong> tabiZes ioane<br />

batoniSvilis epopea `kalmasoba~ esaxeba.<br />

marTebulad aRniSnavs l. minaSvili, rom `<strong>tician</strong> tabiZe 1832 wlis<br />

SeTqmulebis Sefasebisas Tavis droisTvis did gabedulebas iCens~ (45; 148).<br />

marTlac <strong>tician</strong> tabiZemde aravis uTqvams adre xmamaRla, rom<br />

gansakuTrebiT aqtiurad ajanyebis ideas mxars yvelaze daumorCilebeli<br />

aleqsandre batoniSvili uWerda, romelsac bevri momxre hyavda<br />

saqarTveloSi. igi xan lekTa jarebiT gamoCndeboda, xan sparsTa“. da rom<br />

„wesdeba <strong>qarTul</strong>i faruli sazogadoebisaTvis dekabristebis masonuri<br />

loJebis yaidaze, ber filadelfos kiknaZis mier iyo Sedgenili“ (45; 20)..<br />

<strong>qarTul</strong> literaturaTmcodneobaSi didxans gverds uvlidnen SeTqmulebis<br />

WeSmarit saxes, ZiriTadad miiCneoda „fermkrTal SeTqmulebad“<br />

(galaktioni), ukanasknel xans ukve gadafasebulia mosazreba imis Taobaze,<br />

rom 1832 wlis SeTqmuleba Sedarebul iqnas dekabristebis moZraobasTan (g.<br />

gozaliSvili, r. CxeiZe), magram t. <strong>tabiZis</strong>euli Sefaseba mainc<br />

originaluria da Tamami. rogorc Tavad aRniSnavs marTebulad:<br />

„SeTqmulebis TiTqmis yvela monawile SemdgomSi literaturaSi<br />

dawinaurda. maTgan bevrma daiviwya Tavisi politikuri romantizmi da<br />

rusis jaris rigebSi brZolebis wyalobiT umaRlesi Cinebi moipova.<br />

swored es iyo <strong>qarTul</strong>i mwerlobis pirveli kadric“ (45; 21).<br />

marTalia, <strong>qarTul</strong> literaturaTmcodneobaSi ioane batoniSvilis<br />

„kalmasoba“siRrmiseuli kvlevis sagani jer kidev ar gamxdara da arc<br />

misi adgilia gansazRvruli <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi, magram sruliad<br />

cxadia, rom t. <strong>tabiZis</strong>euli Sefaseba Seumcdaria.<br />

rogorc aRniSnaven, XX saukunidan iwyeba <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i<br />

mwerlobis sazRvrebis gafarToebaze fiqri. Tu ilia WavWavaZe <strong>XIX</strong><br />

<strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong> mwerlobas 30-iani wlebidan iwyebda da mis pirvel<br />

warmomadgenlad aleqsandre WavWavaZes saxavda, Tu ilias mihyvebodnen k.<br />

112


abaSiZe da al. xaxanaSvili, <strong>tician</strong> tabiZes v. kotetiSvilis kvaldakval<br />

es TariRi 10-20-ian wlebSi gadmoaqvs da literaturis istorias ioane<br />

batoniSvilis `kalmasobiT~ iwyebs.<br />

marTalia, es Txzuleba franguli enciklopediebis stilSi<br />

Sedgenili mravalmxrivi codniT aRWurvili mecnierul-mxatvruli wignia,<br />

romelSic samecniero masalis siuxve Crdilavs Txzulebis mxatvrul<br />

mxares, magram mecnieruli masalis mniSvneloba drosTan erTad TandaTan<br />

klebulobs da sruliad kanonzomierad win gamodis am Txzulebis wminda<br />

mxatvruli mxare.<br />

es Txzuleba mogzaurobis aRweras warmoadgens: wignis mravalmxriv<br />

da mravalferovan masalas kravs beri iona xelaSvilis mogzauroba<br />

Tavis megobar zurab RambaraSvilTan erTad mTel saqarTveloSi,<br />

saeklesio Sesawiravebis Sesagroveblad. isini Semoivlian saqarTvelos<br />

TiToeul kuTxes, TiToeul sofels da iSleba am mogzaurobis<br />

grandiozuli suraTi:<br />

TxzulebaSi ixateba mTeli panorama XVIII <strong>saukunis</strong> miwurulis<br />

saqarTvelosi. ar darCenila am drois saqarTveloSi momxdari ase Tu ise<br />

mniSvnelovani movlena, romelsac asaxva ar epovos am wignSi.<br />

iona xelaSvili Tavis mogzaurobis dros xvdeba da aRwers<br />

qarTvel didebulebsac, mebatoneebsac, romlebic ymebs hyidian, cxenis<br />

gayidva ki eTakilebaT. moxuc qals Seurcxvenlad arTmeven marCenal<br />

Zroxas. qarTveli Tavad-aznaurebi roca momxvdur lekebs gandevnian,<br />

axla TviTon daerevian glexebs da uwyeben Zarcva-glejas.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe Zalian maRal Sefasebas aZlevs ioane batoniSvils _<br />

mTxrobels, gaxazavs misi stilis lapidarulobas, suraTovnebas. <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> azriT `kalmasobaSi~ igrZnoba rables oxunjoba da xarxari.<br />

`sulxan-saba orbelinic ki bevrs dakargavs masTan SedarebiT~, _ wers<br />

<strong>tician</strong> tabiZe (45; 22).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> es azri ioane batoniSvilis `kalmasobis~<br />

literaturul Rirebulebaze ar Seucvlia. sxvadasxva werilSi, sadac am<br />

nawarmoebs exeba igi, yvelgan miuTiTebs am wignis did mxatvrul Zalaze.<br />

rogorc wina Temis gadmocemis dros cxadad gamoCnda poet<br />

113


aleqsandre WavWavaZis Sesaxeb <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mosazrebebi, misi mimarTeba<br />

am poetisadmi Cans narkvevSi `axali <strong>qarTul</strong>i literatura~.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe aleqsandre WavWavaZes <strong>qarTul</strong>i romantizmis<br />

`mesaZirkvles~ (45; 23) uwodebs. poetis biografiis mimoxilvisas <strong>tician</strong><br />

tabiZe saWirod Tvlis sagangebod SeCerdes aleqsandre WavWavaZis mamis<br />

garsevan WavWavaZis pirovnebaze. gverds ar uvlis im garemoebas, rom<br />

garsevan WavWavaZisadmi qarTveli sazogadoebis damokidebuleba ar iyo<br />

erTgvarovani. saqarTvelos aneqsiiT ganawyenebuli batoniSvilebi<br />

garsevan WavWavaZis upatiosno TamaSze, angarebiT bunebaze miuTiTebdnen<br />

da qveynis ubedobaSi masac debdnen brals. bunebrivia es ase ar iyo da<br />

samwuxarod garsevan WavWavaZes misi mcdelobis miuxedavad arafris<br />

Secvla ar SeeZlo. is ver alagmavda ruseTis imperiis mtaceblur<br />

bunebas.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe fiqrobs rigi sxva avtorebis msgavsad, rom<br />

aleqsandre WavWavaZes 1832 wlis SeTqmulebaSi marTlac ar miuRia<br />

aqtiuri monawileoba, radgan rogorc fxizeli politikosi, fiqrobda,<br />

rom isedac dasustebul saqarTvelos axali SfoTi mxolod uares<br />

mdgomareobaSi Caagdebda. aleqsandre WavWavaZe urCevda SeTqmulT<br />

ganzraxvaze xelis aRebas. bunebrivia ruseTis xelisuflebam isic<br />

mkacrad dasaja, radgan yvelaferi icoda da fiqradac ar mosvlia amis<br />

Sesaxeb marTeblobisTvis ecnobinebina, rac pirdapir dabezReba iqneboda<br />

SeTqmulebisa _ misi megobrebis, naTesavebis da axloblebisa _ swored<br />

amitom daisaja igi.<br />

narkvevis SekumSulobis gamoc <strong>tician</strong> tabiZe ar iZleva aleqsandre<br />

WavWavaZis vrcel daxasiaTebas. erTi mxriv narkvevis avtori aleqsandre<br />

WavWavaZis poeziaSi xedavs sparsuli poeziis gamoZaxils, amasTanave _<br />

kavSirs besikis poeziasTan. Tumca misi daskvniT, aleqsandre WavWavaZem<br />

mainc Tavisi simRera moZebna da rom zogjer igi besiksac aRemateba.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe, erTi mxriv, aleqsandre WavWavaZis poeziaSi xedavs<br />

hedonistur ganwyobilebebs, amis dasturia misTvis leqsi `muxambazi<br />

laTaiuri~. es azri <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> Semdegac iqna gameorebuli, magram<br />

argumentTa ararsebobis gamo mainc ver dadasturda.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe calke gamoyofs aleqsandre WavWavaZis leqss `gogCa~,<br />

114


ogorc romantikuli ganwyobilebebis gamomxatvel pesimistur leqss. es<br />

leqsi rom <strong>tician</strong> tabiZes gansakuTrebiT xiblavda, kargad gamoCnda<br />

somxeTSi mogzaurobisadmi miZRvnil narkvevSi.<br />

rogorc l. minaSvili miuTiTebs, `t. <strong>tabiZis</strong> dakvirvebebi al.<br />

WavWavaZis poeziaze sayuradReboa da sadReisodac ar kargavs Tavis<br />

Rirebulebas~ (45; 153).<br />

Zalze sayuradReboa mokle, magram mniSvnelovani dakvirvebebi<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>a meore did romantikosze grigol orbelianze.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe gr. orbelianis biografias erTgvarad ganmtkicebuli<br />

tradiciis mixedviT afasebs _ erTi mxriv, politikuri romantizmi,<br />

axalgazrduli gatacebani, meore mxriv, dawinaureba rusul samxedro<br />

samsaxurSi, karieraze zrunva. rogorc ilia WavWavaZis Tvalsazrisze<br />

dayrdnobiT bolo drois gamokvlevebic TvalsaCinod mowmobs, azri gr.<br />

orbelianis pirovnul gaorebaze simarTles ar Seesabameba 1 . didi<br />

mamuliSvilis, gr. orbelianis tragizmiT aRbeWdili cxovreba meti<br />

sifrTxiliT midgomas moiTxovs da rTuli pirovnebis biografiuli<br />

faqtebis urTierTTan dakavSirebas da mTlianobaSi gaazrebas.<br />

k. abaSiZisagan gansxvavebiT, poema `sadRegrZelos~ <strong>tician</strong> tabiZe gr.<br />

orbelianis saukeTeso qmnilebad miiCnevs. `aq grigol orbelianma miaRwia<br />

stilis maRali gamomsaxvelobasa da lapidarobas. saqarTvelos bunebis<br />

aRwera sadReisodac ubadloa~, _ wers <strong>tician</strong> tabiZe (45, 27).<br />

araerTgzis miuTiTebiaT poema `sadRegrZeloze~ rusi poetis<br />

vasili Jukovskis poemis `momRerali rus meomarTa banakSi~ gavlenaze, am<br />

miTiTebas bunebrivia ar Wirdeboda didi mkvlevaris alRo, ramdenadac<br />

adreul variantSi TviTon poeti miuTiTebda `mibaZva Jukovskisa~. magram<br />

Semdeg saboloo variantSi `sadRegrZelo~ ise daSorda rusi poetis<br />

poemas, rom gr. orbelianma es miTiTeba `mibaZva Jukovskisa~ moxsna.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe savsebiT marTebulad Tvlis, rom saboloo variantSi<br />

gavlena vrceldeba poemis `formalur agebaSi~. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> daskvna<br />

______________________________<br />

1 mxedvelobaSi gvaqvs ap. maxaraZis wigni `<strong>qarTul</strong>i romantizmi~, Tb., 1982. gv. 143-158, e. maRraZis, grigol<br />

orbeliani, Tb, 1967, gv. 22-37. i. evgeniZis, gr. orbeliani, Tb,1995, gv. 3-75. l. minaSvili, literaturuli<br />

narkvevebi, Tb, 2009, gv. 71-91<br />

115


aseTia: `saerTod poema Rrmad originaluria~ 1 (45; 27).<br />

didad sayuradRebod esaxeba <strong>tician</strong> tabiZes gr. orbelianis leqsi<br />

`Tamar mefis saxe beTaniis eklesiaSi~, romelSiac poetis pesimizmi<br />

`awmyosa da warsulis kontrastuli SepirispirebiT Zlierdeba~ (45; 27).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> yuradRebas aseve ipyrobs gr. orbelianis leqsi<br />

`Cems das efemias~, es leqsi daxasiaTebulia, rogorc romantikuli<br />

sevdiT savse epistolaruli lirikis nimuSi. satrfialo leqsebze<br />

msjelobisas t. tabiZe sagangebod gaxazavs am leqsebis konkretuli<br />

SinaarsiT savseobas.<br />

Tu Wabukobis Jams daweril statiaSi `cisferi yanwebiT~ <strong>tician</strong><br />

tabiZe didad ar wyalobda gr. orbelianis leqss `muSa boqulaZe~,<br />

romelic `liberaluri azris~ `leqsis samkaulad~ momarjvebis cdad da<br />

60-ianelTa mibaZvad, maT `turnirSi~ CaTrevad miaCnda (42;, 67), `axali<br />

<strong>qarTul</strong>i literaturis~ mokle narkvevSi <strong>tician</strong> tabiZe eyrdnoba ilia<br />

WavWavaZis mosazrebas, romlis Tanaxmad, gr. orbelianma `dagvanaxa<br />

pirveli, magram saucxoo da Seudarebeli magaliTi <strong>qarTul</strong>i uriTmo<br />

leqsisa... da miT dagvimtkica, rom <strong>qarTul</strong> sityvasac Tavisi<br />

asamaRlebeli xma hqonia, egre saWiro leqswyobis xmovanebisa da<br />

musikisaTvis. man amiT gviCvena, rom <strong>qarTul</strong>adac SesaZloa uriTmo leqsi,<br />

e.w. `TeTri leqsTwyoba~, romelic xmovanebiT da musikiT aranaklebia<br />

riTmiani leqsisa. misi `muSa boqulaZe~, am mSvenier mwyobrsityvaobis<br />

Seudarebeli magaliTia~ (50; 231).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe Cerdeba gr. orbelianis muxambazebis ciklis<br />

leqsebze. am leqsebSi igi saiaTnovasa da besikis gavlenas xedavs, magram<br />

amasTanave imasac cxadad miuTiTebs, rom am leqsebs poeti axali,<br />

Taviseburi SinaarsiT avsebs da maRalmxatvrulobas aniWebs.<br />

miuxedavad zogierTi koniunqturuli pasaJisa, saerTod narkvevis is<br />

nawili, romelic gr. orbelians exeba, gamoirCeva saintereso<br />

dakvirvebebiT, mignebebiT, romlebic sadReisodac Zalian sayuradRebo<br />

Cans.<br />

___________________________________<br />

1<br />

dawvrilebiT, gr. orbelinis `sadRegrZelos~ Jukovskis poemasTan mimarTebisaTvis.<br />

ix. j. WumburiZe, <strong>XIX</strong> saukune, literaturuli narkvevebi, Tb, 2004.<br />

116


<strong>tician</strong> tabiZe mokled Cerdeba aleqsandre da vaxtang orbelianebze,<br />

maT literaturul Rvawlze. orive mefe erekles SviliSvili iyo, misi<br />

usayvarlesi qalis Tekla batoniSvilis Svilebi. <strong>tician</strong> tabiZe maT<br />

TavianTi didi gvaris erTgvar ideologebad Tvlis. al. orbelians<br />

kritikosi `patriarqaluri yofis~ mexotbed saxavs da am mxriv<br />

`tendenciursac~ uwodebs. al. orbelianis narkvevs `uwindeli drois<br />

batonymoba saqarTveloSi~ batonymobis gaidealebad miiCnevs da realuri<br />

sinamdvilis warmosadgenad mas upirispirebs ioane batoniSvilis<br />

`kalmasobas~.<br />

vfiqrobT, al. orbelianis Semoqmedebis da kerZod misi aRniSnuli<br />

narkvevis amgvari Sefaseba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> epoqiTaa dapirobebuli.<br />

sinamdvileSi al. orbelianis ideali upirvelesad gulisxmobs<br />

Tavisufal, daumonav saqarTvelos. mTeli misi cxovreba mimarTuli iyo<br />

rusuli mmarTvelobis winaaRmdeg. `kalmasoba~ swored imas asaxavs<br />

kargad, ra cud rols asrulebs saqarTveloSi ucxo saxelmwifos<br />

interesebis gabatoneba. Tanamedrove samecniero da mxatvrul<br />

literaturaSi gansxvavebulad warmoCnda al. orbelianis Rvawli (48).<br />

sagulisxmoa v. orbelianis <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>euli Sefaseba. <strong>tician</strong><br />

tabiZe wers: `vaxtang orbeliani Tavisi winamorbedi ufrosi<br />

romantikosebis maneriT aRwers saqarTvelos warsuls, igi aseve aRsavsea<br />

gardasuli istoriis guguniT, magram mas mainc moepoveba imedis<br />

gamokrTobani... zogjer misi mzera mesianizmiT aris ganaTebuli.<br />

gansakuTrebiT es igrZnoba leqsebSi: `imedi~, `jvari vazisa~, sadac<br />

laparakia imaze, rom saxelovani istoriis mqone xalxi SeuZlebelia<br />

daiRupos~ (45; 31).<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> saintereso dakvirvebiT, v. orbelianis Semoqmedeba<br />

erTgvari gaorebiT aRiniSneba. marTalia, igi daibada da aRizarda<br />

romantizmis epoqaSi, magram mas ara aqvs gr. orbelianisa da n.<br />

baraTaSvilisaTvis damaxasiaTebeli pirovnuli mTlianoba; igi<br />

pirovnulad TiTqos ufro ilia WavWavaZis realistur skolas miemxro,<br />

magram misTvis mainc ucxo darCa 60-iani wlebis socialuri ideebi da<br />

amdenad misi patriotuli lirika garkveulad moklebulia moqalaqeobriv<br />

suliskveTebas.<br />

117


<strong>tician</strong> tabiZe evropuli romantizmis `gugunsa~ da `baironis<br />

daRvremil pesimizms~, puSkinisa da lermontovis gavlenas aRniSnavs n.<br />

baraTaSvilis Semoqmedebaze, magram amasTan mkveTrad gansazRvravs:<br />

`baironizmis Semotevas, puSkinisa da lermontovis gavlenas<br />

baraTaSvilis SemoqmedebaSi Rrma kvali ar dautovebia. misma adre<br />

momwifebulma geniam ajoba sakuTar TavSi ucxo poetTa gavlenas da<br />

Seiwova ra mRelvare <strong>saukunis</strong> saerTo dinebebi, Camoyalibda rogorc<br />

organuli da nacionaluri~ (45; 33).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe n. baraTaSvilis poeziaSi `axal epoqasTan<br />

gadaZaxils~ warmoaCens, `axali adamianis naRvels~ grZnobs, radgan poeti<br />

`xedavs da grZnobs misi warmomSobi klasis daRupvas, sikvdiliswina<br />

agonias. aq gancdebisa da Tavisi epoqis gamoxatvis siRrme erTi nabijiT<br />

win uswrebs movlenebs da sxva cxovrebis moaxlovebas gvamcnobs~ (45; 34).<br />

sainteresod warmoaCens <strong>tician</strong> tabiZe n. baraTaSvilis Semoqmedebis<br />

sociologiur analizs. zogadad literaturaTmcodneoba ar aris<br />

obieqturi socialuri fesvebis Ziebisas. an zedmetad calmxrivia da<br />

`klasobrivi TeoriiT~ damZimebuli, anda sruliad uferuli. <strong>tician</strong><br />

tabiZem obieqturi suraTi daxata baraTaSvilis epoqis socialuri<br />

yofisa saqarTveloSi, konkretulad TbilisSi. voroncovis mier kargad<br />

dagegmili da gaTvlili RonisZiebebi _ `Tavadaznaurobis gadarCenis<br />

mcdeloba~ da `mdidruli bal-maskaradebis~, burJua mevaxSeebis,<br />

~nikolozis reJimis~ gadagvarebis gza. am fonze ganixilavs <strong>tician</strong><br />

tabiZe n. baraTaSvilis poemas `bedi qarTlisa~:<br />

`n. baraTaSvili aSkarad icavs mmarTvelobis konstituciur formas.<br />

pativs miagebs mefe erekles misi gmirobis, qveynis winaSe damsaxurebisa<br />

gamo, magram mainc ar Tvlis marTebulad, rom erTi adamiani wyvetdes<br />

xalxis beds.<br />

gzadagza poemaSi aRwerilia warsulSi qarTveli qalis gmiruli<br />

xasiaTi da qarafSutoba Tanadrouli qalebisa, im dros, roca<br />

voroncovis mier dagebulma maxeebma, fufunebam da simdidrem yvelaze<br />

adre qalis,, guli Secvala~ (45; 35).<br />

`meranisa~ da `fiqrni mtkvris piras~ <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>euli analizi<br />

ar aris originaluri da gansxvavebuli tradiciulisagan.<br />

118


marTebulad aRniSnavs l. minaSvili: `n. baraTaSvilis genialur<br />

`meranze~ saubrisas, <strong>tician</strong> tabiZes aqcenti gansakuTrebiT gadatanili<br />

aqvs am leqsis winaswarmetyvelur xasiaTze. igi wers: `meranSi~ poetma<br />

iwinaswarmetyvela Tavisi sikvdili da sikvdilis garemoebebis<br />

detalebic ki~. aq mniSvnelovani isicaa, rom es sityvebi im kacs ekuTvnis,<br />

romelmac aseve iwinaswarmetyvela Tavisi aRsasruli da `sikvdilis<br />

garemoebebis detalebic ki~ (45; 162).<br />

calkeul leqsTagan <strong>tician</strong> tabiZe kidev exeba `sulo borotos~,<br />

leqss `fiqrni mtkvris piras~ da am SemTxvevaSic saintereso mosazrebebs<br />

gvTavazobs: `sulo boroto~ imdenad aris aRbeWdili xalxurobiT, rom<br />

`xalxuri Semoqmedebis nayofi gegonebao~, _ wers narkvevis avtori (45; 37).<br />

meore leqsSi TvalsaCinodaa warmodgenili soflis amaoeba, romelsac<br />

veravin gaeqceva `magram leqsis dasasruls igi mainc poulobs simxnevis<br />

da ase amTavrebs~... aq motanilia bolo strofi leqsisa.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe n. baraTaSvilis leqsSi `napoleon~ individualistur<br />

ganwyobilebebs xedavs. <strong>tician</strong> tabiZe am mosazrebiT im mkvlevrebs<br />

eTanxmeba erTgvarad, romlebic n. baraTaSvilis garkveulwilad<br />

individualistad saxavdnen. rac rogorc Semdgomi drois kvleva-Ziebam<br />

cxadyo, simarlTes ar unda Seesabamebodes. amJamad savsebiT marTebulad<br />

leqsi `napoleon~ ganixileba, rogorc Zlieri pirovnebisadmi poetis<br />

gansakuTrebuli interesis gamomxatveli Txzuleba. rogorc miuTiTeben,<br />

`sakuTari Zalebis TviTgancda Zlieri pirovnebis niSania da Zlierebis<br />

gamomxatveli es Tviseba n. baraTaSvilis poeziis dedaZarRvia~ (19; 71-73).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe n. baraTaSvilis romantizmis epoqis yvelaze<br />

dasrulebul poetad Tvlis. man yvelaze TvalnaTliv gamoxata Tavisi<br />

Taobis miswrafebani. am TvalsazrisiTac imis gavlena momdevno Taobis<br />

poetebze uzarmazaria~ (45; 37). es nawili <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> narkvevisa<br />

gamoirCeva didi Sinagani damuxtulobiT, nagrZnobobiT, TvalnaTliv Cans,<br />

rom genialuri poetis suliskveTebas, swrafvas, ukmarobas Wvrets<br />

moziare sulis Tanaganmcdeli maRali esTetikuri aRqmis faqizi poeti.<br />

mravalmxriv sainteresoa <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mier giorgi erisTavis<br />

Semoqmedebis analizi. 1832 wlis SeTqmulebis monawile da poloneTSi<br />

gadasaxlebuli Sin dabrunda `polonuri mesianizmiT~ datyvevebuli.<br />

119


Jurnal `ciskris~ redaqtorobam da <strong>qarTul</strong>i Teatris xelmZRvanelobam<br />

gansazRvra g. erisTavis Semoqmedebis srulad axali gza. Tu adre misi<br />

Semoqmedebis Tematika ar gansxvavdeboda romantikosTa Tematikisagan, Tu<br />

adre isic dastiroda samSoblos beds, misgan daSorebas, poloneTSi<br />

gadasaxlebam masze ganmsazRvreli zemoqmedeba moaxdina.<br />

g. erisTavma iwyo komediebis wera. am Janrs ki <strong>qarTul</strong>i mwerloba<br />

ar icnobda.<br />

g. erisTavma saTave daudo Tavisi komediebiT realistur Teatrs.<br />

g. erisTavs gamouCndnen mimdevrebi, dramaturgiaSi g. erisTavis<br />

tradiciebi imemkvidres zurab antonovma, ufro mogvianebiT avqsenti<br />

cagarelma, xolo prozaSi es saqme gaakeTes daniel WonqaZem da lavrenti<br />

ardazianma. amas Semdeg mohyveba maTi memkvidreobis mokle daxasiaTeba.<br />

bunebrivia, vifiqroT, rom <strong>tician</strong> tabiZe sagangebo yuradRebas<br />

dauTmobda ilia WavWavaZes, mis Semoqmedebas, sazogadod mis rols<br />

<strong>qarTul</strong>i mwerlobisa da azrovnebis ganviTarebis istoriaSi.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> sityvebiT, ilia WavWavaZem `Tavisi gavleniT aavso<br />

mTeli me-19 saukune~ (45; 45).<br />

ilia WavWavaZis Semoqmedebis analizs batonymobis winaaRmdeg<br />

brZolis SemarTebiT iwyebs <strong>tician</strong> tabiZe, rasac barbare jorjaZesTan<br />

cxare kamaTis garemoebebze msjeloba mosdevs. <strong>tician</strong> tabiZe<br />

`TergdaleulTa~ da Zveli Taobis warmomadgenelTa, anu `mamaTa da<br />

SvilTa~ brZolasac exeba da am SemTxvevaSi igi tradiciuli<br />

Sexedulebis farglebSi rCeba. igi eTanxmeba arCil jorjaZisa da sxvaTa<br />

mier ganviTarebul azrs da praqtikulad mas imeorebs. misi azriTac 60-<br />

70-ian wlebSi adgili hqonda or Taobas Soris brZolas, romelic<br />

axalgazrdebis gamarjvebiT damTavrda.<br />

rogorc es mosalodnelic iyo, ilia WavWavaZis Semoqmedebis<br />

ganxilva ZiriTadad socialur planSi mimarTeba.<br />

Tu adre <strong>tician</strong> tabiZe ilia WavWavaZis poezias imitom ar<br />

iwynarebda, rom misi azriT, moqalaqeobrivi interesebi ar iyo WeSmariti<br />

lirikis gamoxatvis sagani, axla, narkvevSi igi sagangebod swored iseT<br />

leqsebs axasiaTebs, romlebic moqalaqeobrivi poeziis klasikur nimuSebs<br />

warmoadgenen. ilias leqsebi yuradRebas iqceven mxurvale protestiT,<br />

120


mimarTuliT damkvidrebuli socialuri urTierTobis winaaRmdeg. <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> TqmiT, ilia WavWavaZem warsulze romantikul ocnebas<br />

daupirispira momavali saqarTvelos, ganaxlebuli saqarTvelos ideali.<br />

poemebis ganxilvisas avtori calke gamoyofs mZafri socialuri<br />

gamiznulobis `aCrdilsa~ da `ramdenime suraTs anu epizods yaCaRis<br />

cxovrebidam~. poema `aCrdilze~ saubrisas calke Cerdeba narkvevis<br />

avtori <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong>admi mimarTul odaze Sromis sufevis Sesaxeb,<br />

romelic misi sityvebiT, `dRemde rCeba samoqalaqo poeziis Sedevrad (45;<br />

47).<br />

batonymobis Temaze Seqmnil prozaul qmnilebebs `glaxis naambobs”<br />

da `kacia-adamians!~ kritikosi mometebulad Sinaarsoblivi<br />

TvalsazrisiT ganixilavs. moTxroba `kacia-adamianma!~, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

TqmiT, sazogadoebrivi qariSxali gamoiwvia~ (45; 48). am satiruli<br />

moTxrobis dedaazri TviTon moTxrobis saTaurSi ikiTxeba:<br />

`rasakvirvelia es adamiani ar aris, am adamianismagvarma dakarga<br />

yovelgvari Segnebuli mimarTeba cxovrebisadmi da cxovelad gadaiqca~<br />

(45; 48).<br />

`oTaraanT qvrivis~ ganxilvisas <strong>tician</strong> tabiZe ganicdis<br />

gabatonebuli tradiciuli Sexedulebis gavlenas, romlis Tanaxmadac,<br />

ilia 80-iani wlebisaTvis `arcTu Zalian uRrmavdeba socialur Zirebs.<br />

igi ukve mivida klasobrivi morigebis Tvalsazrisamde~ (45; 49). es<br />

Sexeduleba im gavrcelebuli marqsistuli literaturismcodneobis<br />

gamoZaxilia, romlis Tanaxmadac ilia WavWavaZe TiTqos adre adga<br />

klasobrivi brZolis Tvalsazriss da rom TiTqos mogvianebiT man<br />

pozicia arsebiTad Seicvala. Tavisi Tvalsazrisi ilia WavWavaZes arc<br />

arasodes ar Seucvlia. igi mwvave socialur problematikasac erovnuli<br />

TvalsazrisiT ganixilavda yovelTvis WabukobaSic da xanSiSesulic da,<br />

rogorc vaJa-fSavela ambobs, ilia WavWavaZe mTliania, rogorc `oqros<br />

zodi~, ilia WavWavaZe fiqrobda, rom ,,gankerZoeba wodebaTa, gancalkeveba<br />

erTi qveynis SvilTa, romelTa cxovreba, interesebi, grZnoba, azri,<br />

miswrafeba, uricxvi simiT aris gadabmuli da gadaxlarTuli,<br />

danaSaulia, Secdomaa. es Secdoma dagmo Zvel erTa istoriam da<br />

daamtkica, rom mxolod yvela wodebis kavSiri gauZlebs ganaTlebis da<br />

121


xalxis dawinaurebis damabrkolebel mizezebs.<br />

umTavresi da iqneb erTaderTi garemoeba, romlis wyalobiTac<br />

daiRupnen da aRigavnen dedamiwis zurgidam mravalni Zlierni da<br />

saxelovanni erni, iyo uTanxmoeba da gansxvaveba wodebaTa Soris~ (51; 376).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe ideuri TvalsazrisiT ar iwynarebs `oTaraanT qvrivs~.<br />

misi azriT, idealizirebuli saxeebia giorgi, romelic nacvlad<br />

klasobrivi Segnebis mqone mojamagirisa, ufro uimedod Seyvarebul<br />

romeos Camohgavs, aseve arCili da keso, romlebic gaidealebuli monanie<br />

aznaurebi arian.<br />

samagierod, mxatvrulobis TvalsazrisiT moTxroba narkvevis<br />

avtoris aRtacebas iwvevs. ostatobis TvalsazrisiT, moTxroba<br />

srulyofilebamdea asuli. `oTaraanT qvrivis~ Semdeg, aseTi<br />

dasrulebuli Txzulebis Seqmna verc ilia WavWavaZem SeZlo da verc<br />

sxvam. monumenturia oTaraanT qvrivi, rogorc qarTveli glexi qalis<br />

saxe.<br />

rogorc cxadi xdeba narkvevis gacnobidan, ilia WavWavaZis<br />

Semoqmedebis ganxilvisas t. tabiZe sagangebod mainc mwvave socialuri<br />

sakiTxebis Semcvel nawarmoebebze Cerdeba ufro. aq narkvevSi araa<br />

sagangebod ganxiluli poema `gandegili~, rac SeiZleba aixsnas arsebuli<br />

viTarebiT. rogorc Cans, CaiTvala rom aq ar aris dasmuli wminda<br />

socialuri problematika da poema ramdenadme mainc religiur<br />

gamiznulobasac atarebs.<br />

akaki wereTelis Sesaxeb monakveTi mTel narkvevSi gamorCeulia. igi<br />

dasrulebuli, Sekruli, Tanmimdevruli da Rrmaa. vfiqrobT, amis mizezi<br />

isic unda iyos, rom <strong>tician</strong> tabiZe Tavad grZnobda Tavs Semoqmedebis<br />

adreul etapze `akakis skolis~ warmomadgenlad. quTaisis gimnaziasa da<br />

mTels imereTSi, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>a da galaktionis bavSvobaSi xom akakis<br />

leqsi batonobda da misi popularoba ganuzomlad didi iyo. akakis<br />

leqsebi, poemebi da istoriuli dramebi bavSvobaSive SeiTvises, yrmobisas<br />

baZavdnen mas pirvelive leqsebiT, xolo Semoqmedebis Semdgom<br />

periodebSic fiqrobdnen da ikvlevdnen misi Semoqmedebis popularobis<br />

mizezebs. swored es unda iyos imis safuZveli, rom akakize <strong>tician</strong> tabiZe<br />

wers codniT, gamocdilebiT siRrmiseuli gaazrebiTa da siyvaruliT. ar<br />

122


darCenila akakis biografiisa da Semoqmedebis arc erTi mxare, romelic<br />

ar hqondes gacnobierebuli da ganzogadebuli poets.<br />

Cveulebrivad poetis biografiasa da mis aristokratul<br />

warmomavlobas asuraTxatebs <strong>tician</strong> tabiZe. `Cemi Tavgadasavali~ miaCnia<br />

ara mxolod akakis, aramed <strong>XIX</strong> s-is 40-iani wlebis saqarTvelos<br />

feodaluri yofis gasacnobad umniSvnelovanes literaturul<br />

dokumentad. akakis pirovnebisa da Semoqmedebis saidumlo gasaRebad,<br />

glexis ojaxSi aRzrdiloba miaCnia. Tavad akaki afasebda amgvarad da<br />

<strong>tician</strong> tabiZec aqedan amozrdis akaki Semoqmedebis umTavresi Tvisebis _<br />

xalxurobis, bunebrivobisa da gulwrfelobis madlmosilebas. is rom<br />

akaki `Tavs aridebda wreobanas~, politikur partiebs da yovelTvis<br />

obieqturi rCeboda, maRla idga sulierad viwro karCaketil azrovnebaze,<br />

<strong>tician</strong> tabiZes aseve misi xalxurobis, bunebrivobis, demokratizmis<br />

nimuSad esaxeba.<br />

<strong>tician</strong> tabiZes mxedvelobidan ar rCeba, rom akaki wereTelma<br />

pirvelma <strong>qarTul</strong> sinamdvileSi daiwyo wera bavSvebisaTvis. akakis<br />

Targmanebi krilovis leqsebisa isea ga<strong>qarTul</strong>ebuli, rom SeiZleba<br />

originalur leqsebadac ki CaiTvalos.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe calke ganixilavs akaki wereTlis dramaturgiul<br />

Rvawls. komediebis weraSi, rogorc <strong>tician</strong> tabiZe SeniSnavs, akaki<br />

agrZelebs g. erisTavis tradiciebs.<br />

istoriis Rrma codniT gamoirCeva akakis istoriuli dramebi da<br />

poemebi. sagulisxmo dakvirvebad gvesaxeba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azri imis<br />

Sesaxeb, rom akaki Tavis istoriul dramebsa da poemebSi mometebulad<br />

gansasaxiereblad irCevs nacionaluri cxovrebis yvelaze Znel momentebs<br />

_ arabebis batonobis, bizantielTa da sparselTa Semosevis faqtebs.<br />

calke gamoyofs <strong>tician</strong> tabiZe akakis prozaul Sedevrs _ `baSiaCuks~,<br />

<strong>qarTul</strong>i prozis ganviTarebis TvalsazrisiT, mas erT did<br />

niSansvetad miiCnevs.<br />

ucxoel avtorebTan paralelebis TvalsazrisiT sainteresoa, rom<br />

samoqalaqo motivebis gamoxatvis TvalsazrisiT akaki nikoloz nekrasovs<br />

axsenebs. misi politikuri satira iuvenalis leqsebis msgavsad<br />

amaTraxebs sazogadoebis mankierebebs. akakis leqsebi isevea sasimRerod<br />

123


momarTuli, <strong>tician</strong>is azriT, rogorc beranJes leqsebi, xolo akakis<br />

dramebi rTuli siuJetiT, xasiaTebis daxvewilobiT da weris ostatobiT<br />

stendalis `italiur qronikebs~ mogvagonebs. rac Seexeba moTxroba<br />

`baSi-aCuks~, misi roli <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi utoldeba puSkinis<br />

`kapitanis qaliSvilis~ rols rusuli mwerlobisaTvis.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe Tvlis, rom akakis gavlenam ara marto uzarmazari<br />

zemoqmedeba moaxdina Semdegi drois mwerlebze, aramed akakim skola<br />

Seqmna, magram Zalze Zneli iyo praqtikulad SeuZlebeli iyo akakis<br />

mowafeebs maswavleblis ostatobamde mieRwiaT.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe amis Semdeg erTgvarad arRvevs qarTvel mkvlevarTa<br />

tradiciul daxasiaTebis gzas da nacvlad 60-ianeli giorgi wereTlis<br />

Semoqmedebis ganxilvisa, e.w. mTis skolis~ warmomadgenlebs r. erisTavs,<br />

vaJa-fSavelas da aleqsandre yazbegs exeba. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT,<br />

rogorc inglisSi arsebobda `tbis skola~, ise saqarTveloSic arsebobs<br />

`mTis poetebis skola~. am skolis mamamTavrad SesaZloa ilia WavWavaZe<br />

miviCnioT, radgan `man adreul nawarmoebSi `mgzavris werilebi~ aRwera<br />

mgzavroba fostis `povoskiT~ ruseTidan saqarTveloSi darialis xeobis<br />

gavliT saqarTvelos samxedro gzaze, sadac gamoiyvana mTieli Tavisi<br />

dialeqtis SenarCunebiT. mokle dialogebSi ilia WavWavaZem SeZlo<br />

mTielis xasiaTisa da bunebis asaxva ise, rom tipi dasrulebulad<br />

SeiZleba CaiTvalos. mTielis saubari saqarTvelos bedze Semdgom<br />

sxvadasxva variaciiT meordeba literaturaSi, rac iZleva kidevac imis<br />

sababs, rom ilia WavWavaZe mTis poetTa skolis damwyebad CaiTvalos~ (45;<br />

54).<br />

rafiel erisTavis `samSoblo xevsurisa~ <strong>tician</strong> tabiZes miaCnia<br />

baraTaSvilis `meranis~ tolfasad. misi azriT, es leqsi aris<br />

`orfesvuli himni samSoblosa da mTebisadmi~.<br />

vaJa-fSavelas literaturul naTlobad <strong>tician</strong> tabiZe miiCnevs ilia<br />

WavWavaZis gancvifrebas misi leqsebiT: `Tavad ilia WavWavaZem daxara<br />

Tavisi diqtatoruli Tavi axali gigantis winaSe da Sewyvita leqsebis<br />

wera~.<br />

`vaJa-fSavelas simReris Zirebi xalxur SemoqmedebaSia~ _ wers<br />

<strong>tician</strong> tabiZe, rac imis mizezadac miaCnia, rom Seiqmna mcdari warmodgena<br />

124


mis poeziaze _ TiTqos vaJa-faSvela CamorCa Tanamedroveobaso~. es<br />

sityvebi perifrazia geronti qiqoZis vaJa-fSavelasadmi miZRvnili<br />

werilebidan. <strong>tician</strong> tabiZe sworad aanalizebs amgvari warmodgenis<br />

Seqmnis mizezs. 1<br />

vaJa-fSavelas niWi da nayofiereba gansacvifrebeli iyo da <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> TqmiT, misma `mtrebma Seqmnes legenda, TiTqos mas xurjiniT<br />

Camohqonda xalxuri leqsebi da Tavisad asaRebda~.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe miiCnevs, rom vaJa-fSavelas leqsi `naWedia da yvelaze<br />

madliani sagmiro eposisaTvis~. igi ixsenebs, rom `germaneli swavluli<br />

artur laisti, romelic mravali wlis manZilze Seiswavlida <strong>qarTul</strong><br />

literaturas, ambobs, rom msoflio poeziaSi ar arsebobs poeti, vinc ise<br />

gamosaxavda da SeigrZnobda mTebs, rogorc vaJa-fSavela~ (45; 58).<br />

epikuri poemis aRorZineba, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT, rusTvelis Semdeg<br />

ver SeZles verc romantikosebma da verc iliam da akakim. `epikuri<br />

poemis~ aRorZineba wilad xvda vaJa-fSavelas. mTebSi, sadac is<br />

cxovrobda xeluxleblad SemorCa saqarTvelos istoriuli yofa da vaJafSavela<br />

swored am pirvelwyaros daewafa. Tavis poemebSi man aRmoaCina<br />

sruliad axali samyaro, savse xalxuri fantaziiT Seqmnili dev-gmirebiT.<br />

es samyaro savsea koliziebiT, sinamdvile ebrZvis adaTsa da tradicias<br />

da aqedan viTardeba drama. am samyarom SeinarCuna gadmonaSTebi<br />

jvarosanTa moralisa. omi iTvleba erTaderT saTnoebad, aqedan<br />

guladobisa da gmirobis gandideba. am fonze iSleba vaJa-fSavelas<br />

epikuri Semoqmedeba~ (45; 58).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe iyo erT-erTi pirveli, vinc yuradReba miaqcia vaJas<br />

prozas da CaTvala igi sruliad gansakuTrebul movlenad. <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> daskvniT, vaJa-fSavelas proza cxadad mowmobs, rom vaJa-fSavela<br />

weris maneriT realistia. <strong>tician</strong> tabiZe sagangebod amaxvilebs<br />

yuradRebas vaJas prozis enaze da aRniSnavs, rom vaJas prozis ena gansxvavebiT<br />

poeziis enisagan, gaTavisuflebulia dialeqturi formebisagan.<br />

___________________________________<br />

1<br />

t. <strong>tabiZis</strong> Sexedulebebis analizs vaJa-fSavelas Semoqmedebis Sesaxeb sagangebod exebian l. avaliani<br />

statiaSi, `cisferyanwelebi~ vaJas Sesaxeb, vaJas krebuli II, Tb, 1982, gv. 215-226, i. evgeniZe, wignSi `vaJafSavela~,<br />

Tb, 1989, gv. 137-147. sakuTriv t. <strong>tabiZis</strong> narkvevis am monakveTs vrclad ganixilavs l. minaSvili, ix.<br />

t. tabiZe, axali <strong>qarTul</strong>i literatura, Tb, 2008, gv. 179-187.<br />

125


`arc erTi dialeqturi gamoTqma, misi ena mogvagonebs klasikosTa<br />

saukeTeso striqonebs~ (45; 59).<br />

vaJas moTxrobebi `ia~, `kurdReli~, `mTis wyaro~, `fesvebi~, `mTani<br />

maRalni~ <strong>tician</strong> tabiZeSi iwvevs edgar pos ofortebis, bodleris patara<br />

poemebis, turgenevis poeturi prozis asociaciebs, qarTvel mweralTagan,<br />

kritikosis fiqriT vaJa-fSavela SeiZleba Seudardes sulxan-saba<br />

orbelians.<br />

kritikosi arc vaJas sayofacxovrebo moTxrobebs tovebs<br />

uyuradRebod da daskvnis saxiT ambobs, rom es ofortebi Semdeg<br />

gadaizrdeba did tiloSi da miuxedavad imisa, rom vaJa-fSavela cotas<br />

werda prozaSi, misi moTxrobebi ufro metad gadmogvcems soflis yofas,<br />

vidre gaWimuli, tendenciuri moTxrobebi orTodoqsi xalxosnebisa~ (45;<br />

60).<br />

rogorc miuTiTeben, `Tu <strong>tician</strong> tabiZe 1927 wels daweril<br />

narkvevSi vaJa-fSavelaze dabejiTebiT fiqrobda, rom vaJa-fSavelaze<br />

xalxosnurma mimarTulebam iqonia gavlena da bevri misi moTxroba<br />

aRbeWdilia `xalxosnuri~ suliskveTebiT, ori wlis Semdeg daweril<br />

narkvevSi es mosazreba TviT avtoris mier uaryofilia da rogorc zemoT<br />

warmodgenili daskvna mowmobs, <strong>tician</strong> tabiZe ukve upirispirdeba kidec<br />

mis mier adre gamoTqmul Sexedulebas~ (45; 187).<br />

aRniSnuli ki imasac mowmobs, rom <strong>tician</strong> tabiZe yovelTvis<br />

fiqrobs gansaxilvel mwerlebze da arc azris Secvla miaCnia<br />

saTakilod, es mis did pasuxismgeblobazec metyvelebs.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mosazrebebSi vaJa-fSavelas Sesaxeb SesaZloa bevri<br />

ram iyos sakamaTo, magram isic faqtia, rom bevri misi mosazreba gaxda<br />

axali biZgis mimcemi mkvlevarTaTvis da arc dRes ar kargavs<br />

aqtualobas.<br />

gansakuTrebuli sifaqiziT udgeba <strong>tician</strong> tabiZe aleqsandre<br />

yazbegis pirovnuli cxovrebisa da Semoqmedebis ganxilvas.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe Tamamad arRvevs im sqematuri ganxilvis monacemebs,<br />

rac TandaTanobiT Camoyalibda al. yazbegis biografiis gadmocemisas.<br />

ded-mama patara sandros fufunebaSi zrdidnden, magram mama adre<br />

126


gardaecvala, momavali mwerlis xelgaSlil cxovrebas miCveuli ojaxi,<br />

male gaRaribda. qarafSutul cxovrebas miCveulma moskovSi<br />

saswavleblad wasulma veranair warmatebas ver miaRwia, didi valebi<br />

daedo da saswavleblis daumTavreblad dabrunda saqarTveloSi. <strong>tician</strong><br />

tabiZes is sasiyvarulo romani, romelic al. yazbegs TiTos hqonda<br />

moskovSi, mainc mometebulad mwerlis fantaziis nayofad miaCnia, raTa<br />

dedisTvis fuli gamoetyuebina. samwyemsurSi yofna <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT,<br />

Zalian mniSvnelovani periodi iyo mwerlis cxovrebaSi, rac man mere<br />

brwyinvaled gamoiyena Tavisi TxzulebebisaTvis.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe vrclad Cerdeba al. yazbegis avtorobis sakiTxze,<br />

rac savsebiT gasagebia, Tu gaviTvaliswinebT, rom swored 20-ian wlebSi,<br />

roca iwereboda <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> narkvevi, mimdinareobda cxare polemika<br />

al. yazbegis avtorobis Sesaxeb.<br />

<strong>tician</strong> tabiZes ueWvelad miaCnia rom yazbegis saxeliT cnobili<br />

brwyinvale memkvidreoba swored al. yazbegisaa da ara dimitri yazbegisa.<br />

igi wers: `eWvi ar aris, rom dimitris ar dautovebia dawerili romanebi,<br />

romlebmac Semdeg al. yazbegs Seuqmnes didi saxeli~ (45, 62).<br />

al. yazbegis rogorc mwerlis udidesi damsaxureba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

azriT, imaSi mdgomareobs, rom man `Tavis romanebSi gaSala kavkasiis<br />

grandiozuli epopea. veravin saqarTveloSi verc yazbegamde da verc mis<br />

Semdeg ver SeZlo ase farTo tiloebis Seqmna. misi romanebiT pirvelad<br />

Semovidnen <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi mTielebi~ (45; 62).<br />

yazbegis Txzulebebze saubrisas narkvevis avtori paralels<br />

avlebs l. tolstoisTan. igi fiqrobs, rom yazbegis moTxrobebis<br />

zogierTi adgili Tavisi SekumSulobiT mogvagonebs tolstois ,,haji<br />

murats~. didi ilias mere, romelmac daviT guramiSvlis `daviTianSi~<br />

daviT winaswarmetyveliseburi bibliuri simaRleebi dainaxa, kritikosis<br />

did gabedulebiT gamoirCa <strong>tician</strong> tabiZe, romelmac miiCnia, rom<br />

aleqsandre yazbegi zogjer bibliur simaRleze adis. es maSin, roca igi<br />

aRwers CeCnebis iZulebiT gadasaxlebas TurqeTSi (45; 63).<br />

marTalia, al. yazbegze <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> msjelobisas zogi ram araa<br />

gasaziarebeli, magaliTad is, rom al. yazbegi ver aRwevs Tavs<br />

gazviadebas, romantikuli brwyinvalebisaTvis igi xSirad scodavs<br />

127


sinamdvilis winaSe, rom al. yazbegi Tavis gmirebs ajildoebs yvelanairi<br />

sikeTiT, mowinaaRmdege gamohyavs pirwavardnil avismqmnelebad da a.S.<br />

zogi ram sadaoa, magram ZiriTadad <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> dakvirvebebi al<br />

yazbegze, Zalian sagulisxmoa da gasaziarebeli, axali kvleva-Ziebis<br />

pirobaa da safuZveli.<br />

e.w. `mTis skolis~ warmomadgenelTa Semoqmedebis ganxilvas<br />

mohyveba sami poetis mamia gurielis, giorgi Waladidelisa da nino<br />

orbelianis poeturi portretebis warmoCena. am sami poetis erTad<br />

dajgufebis piroba isaa, rom isini <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT, naklebi<br />

talantis mqone poetebi iyvnen da darCnen `ormagi yofierebis<br />

zRurblze~, ramdenadac TavianTi sulieri wyobiT romantikosebi iyvnen,<br />

mis aRsasruls Seeswrnen da ver SesZles mZlavri realisturi skolis<br />

poziciaze dadgoma. sabolood isini rogorc <strong>tician</strong> tabiZe Tvlis, mainc<br />

romantizmis epigonebad darCnen.<br />

gansakuTrebulia <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mimarTeba poet mamia gurielis<br />

pirovnebisadmi. mas didad xiblavs mamia gurielis, guriis ukanaskneli<br />

mTavris memkvidris, tragikuli saxe. fufunebaSi aRzrdilma, romelic<br />

brwyinavda voroncovis salonSi, sicocxle daasrula balaxvanSi, Tavisi<br />

yofili mosamsaxuris ficrulSi. mamia gurielma bolomde saTqmelis<br />

Tqma ver SeZlo, magram `mainc moaxerxa gurulis mxurvale temperamenti<br />

gamoexata~ (45; 65).<br />

yvela avtori, vinc ki mamia guriels axasiaTebs, sagangebod<br />

miuTiTebs mis deklamatorul niWze. did zemoqmedebas poeti Tavis<br />

Tanamedroveebze Turme Tavisi kiTxviTac axdenda. <strong>tician</strong> tabiZes mohyavs<br />

aseTi faqti: mamia gurieli `erTi saRamos ganmavlobaSi Seuwyvetliv<br />

kiTxulobda zepirad~ mixeil lermontovis `demonis~ sakuTar Targmans.<br />

Turme monusxuli auditoria `imeorebda mis kvaldakval poemas, imdenad<br />

uTavsebda maT Tavis kiTxvas~ (45; 65).<br />

mamia gurielsave ekuTvnis baironis `Cailod haroldidan~<br />

ramdenime simReris Targmna da ramdenime nawyveti homerosis `iliadadan~.<br />

yovelive aRniSnuli warmogvidgens mamia guriels, rogorc maRali<br />

poeturi kulturis, gafaqizebuli gemovnebis poets.<br />

128


giorgi qoCakiZe (Waladideli) Zalian SekumSulad, magram<br />

STambeWdavadaa warmodgenili <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> narkvevSi. igi ruseTSi<br />

msaxurobda. `Tavis leqsebSi igi cocxlobda bavSvobis mogonebebiT.<br />

ucxoeTSi mTeli sicocxle SeigrZnobda samSoblos monatrebas da<br />

zogierTi leqsi am ciklisa dawerili namdvili aRmafreniT~ (45; 65). g.<br />

Waladideli <strong>qarTul</strong>i poeziis istoriaSi darCa ori leqsiT. erTia<br />

axalgazrdobaSi dawerili `facxa~, romelic xalxur kilozea Seqmnili<br />

da xalxi kidec mReris mas, xolo meore leqsia `mogoneba~ (`maxsovs<br />

pirvelad saswavlebelSi~), romliTac aTeuli wlebis manZilze ixsneboda<br />

saskolo qrestomaTiebi da Rrmad CarCa TaobaTa xsovnaSi. am leqsSi<br />

dedis darigeba yrmisadmi, romelic qalaqs miemgzavreba saswavleblad,<br />

didxans kvebavda qarTveli mozardebis zneobas. <strong>tician</strong>is azriT, am orma<br />

leqsma giorgi Waladideli daviwyebas gadaarCina.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe cal-calke axasiaTebs im mwerlebs, romlebic<br />

qarTveli `xalxosnebis~ saxelwodebiT arian cnobili. esenia niko<br />

lomouri, sofrom mgalobliSvili da ekaterine gabaSvili. <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> TqmiT, xalxosnebi gamoirCnen glexkacobisadmi, maTi bedisadmi<br />

gansakuTrebuli interesiT.<br />

niko lomouri kritikosis azriT, sxvebze ukeTesad TvalsaCinod<br />

gamoxatavs xalxosnur ideebs, sxvebze ukeT icnobs glexkacTa cxovrebas.<br />

rac metad ipyrobs kritikosis yuradRebas, n. lomouri ar aidealebs<br />

glexebs, pirdapir miuTiTebs maT egoizms, umecrebas, yuradRebas<br />

amaxvilebs eqimbaSobisa da crumorwmuneobis savalalo Sedegebze da a.S.<br />

n. lomouris nawarmoebebidan sagangebod gamoyofs `qajanas~ da `als~.<br />

kritikosi arc imas iviwyebs, rom n. lomouris moTxrobebi gamoirCeva<br />

daxvewili <strong>qarTul</strong>iT.<br />

sofrom mgalobliSvili kargad icnobda samRvdeloebas da misi<br />

moTxrobebis Tematika am mxriv ipyrobs yuradRebaso. <strong>tician</strong> tabiZe<br />

gansakuTrebiT aRniSnavs sofrom mgalobliSvilis damsaxurebas<br />

memuaruli xasiaTis nawarmoebis SeqmniT, romelSic misi azriT, kargadaa<br />

daxatuli Tanamedrove mweralTa cocxali suraTebi.<br />

ekaterine gabaSvili, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> TqmiT, sxva xalxosanTagan<br />

gansxvavdeba sazogadoebaSi qalis bedisadmi interesiT. igi xatavs<br />

129


ogorc maRali wris warmomadgeneli e.w. `monanie aznaur~ qalebs, asev<br />

glexobis warmomadgenlebs, udarebs maT erTmaneTs. <strong>tician</strong> tabiZe<br />

sagangebod gaxazavs ekaterine gabaSvilze ilia WavWavaZis prozis did<br />

zemoqmedebas. konkretulad igi miuTiTebs, rom e. gabaSvilis `magdanas<br />

lurja~ dawerilia ilia WavWavaZis `orTaraanT qvrivis~ aSkara<br />

zemoqmedebiT, magram aucileblad aRsaniSnavi isaa, rom mwerali qali<br />

axerxebs qvrivi magdanas TviTmyofadi saxis Seqmnas.<br />

erTgvarad xalxosnebTan akavSirebs, maT gverdiT aTavsebs <strong>tician</strong><br />

tabiZe anastasia erisTav-xoStarias. am mweral qalsac qalis bedisadmi<br />

interesi gamoarCevs. man scadao romanis dawera. romans `molipul gzaze~<br />

xmauriani warmateba hqondao. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT, mweralma qalma<br />

gamoamJRavna dakvirvebis unari da garkveuli mxatvruli ostatoba.<br />

xalxosan mweralTa mokle, SekumSuli daxasiaTebas mohyveba<br />

poetebis erTi jgufis Semoyvana literaturis istoriaSi. eseni arian<br />

grigol abaSiZe, parmen caxeli, gandegili, dutu megreli da ioseb<br />

daviTaSvili. maTi erTad dajgufebis piroba isaa, rom erTgvarad<br />

lagdebian ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis garSemo, am ori didi<br />

xelovanis mZlavr zemoqmedebas ganicdian.<br />

grigol abaSiZes tragikuli bedis mqone poetad Tvlis <strong>tician</strong>i.<br />

frangi poetis moris rolinas msgavsad, man sicocxle suliT avadmyofTa<br />

saxlSi daasrulao. gardaicvala da dakrZales igi peterburgSi. <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> TqmiT, es poeti gamoirCa deklamatoruli niWiT, saocari<br />

mexsierebiT, Tumca moklebuli iyo sakuTar hangs, hbaZavda akakis da im<br />

frang poetebs, romlebsac bevrs Targmnidao.<br />

parmen caxeli (TvalWreliZe) adre did imedebs iZleoda. erTgvarad<br />

did vaJasac ki upirispirebdnen, magram bolos akakis epigonad darCa.<br />

parmen caxelmac Tavisi cxovreba ubedurad daasrula, yaCaRebma mokles<br />

Tavis mamulSi.<br />

dominika erisTavi (gandegili) gamoirCeoda niWierebiT akakis<br />

mowafeebs Soris, marTalia, man axali mimdinareobebis gavlenac ganicada<br />

magram mainc sabolood akakis epigonobas ver gascdao, _ askvnis <strong>tician</strong><br />

tabiZe.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe sagangebo aRniSvnis Rirsad scnobs glex poets ioseb<br />

daviTaSvils. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>Tvis isaa faseuli, rom ioseb daviTaSvilma<br />

130


gauZlo yovelgvar gaWirvebas, SimSils, usaxlkarobas. mxolod 36 weli<br />

icxovra, magram saxelis mopoveba mainc moaswro. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>Tvis<br />

gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia is, rom ioseb daviTaSvils yuradReba<br />

miaqcies, mis dasaflavebaze sityvebi warmoTqves ilia WavWavaZem da akaki<br />

wereTelma. am faqtma gansakuTrebiT xeli Seuwyo glexi poetisadmi<br />

xalxis interess. iliasaTvis da akakisaTvis swored is iyo<br />

mniSvnelovani, rom ioseb daviTaSvili glexebis wridan iyo gamosuli. es<br />

pirveli SemTxveva iyo <strong>qarTul</strong> mwerlobaSi, rom glexobis dardze,<br />

satkivarze, survilebze TviTon glexkaci gvesaubreboda.<br />

miuxedavad imisa, rom <strong>tician</strong> tabiZe savsebiT samarTlianad giorgi<br />

wereTlis 60-ianelad miiCnevs, ilia WavWavaZisa da akaki wereTlis<br />

TanamebrZolad, mis Semoqmedebas mainc 80-90-iani wlebis literaturul<br />

procesebis fonze ganixilavs, rogorc Cans, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>Tvis ufro<br />

mniSvnelovania giorgi wereTeli erTgvarad poziciaSecvlili, romelic<br />

erTgvar simpaTiebs amJRavnebs social-demokratebis, pirveli qarTveli<br />

marqsistebis mimarT. rogorc miuTiTeben, g. wereTeli Tanadroulobis<br />

grZnobiT aRbeWdili, siaxlis kvalSi Camdgari moRvawe iyo (45, 196).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe drois moTxovnaTa Sesabamisad g. wereTlis da n.<br />

nikolaZis radikalizms ufro iwonebs, vidre ilias pirovnul simyares<br />

da interesebis ucvlelobas.<br />

80-90-ian wlebSi g. wereTelma Tavisi SemoqmedebiTi interesebi<br />

sakuTriv socialuri problematikisaken mimarTa, vidre erovnulisaken.<br />

saboloo daskvniT mainc, g. wereTeli erTgvarad gaorebuli darCa,<br />

sicocxlis bolomde _ erTis mxriv, pativismcemeli iyo siZvelisa,<br />

warsulisa, iyo arqeologi, gamoirCeoda patriotuli gznebiT _ am mxriv<br />

igi aSkarad samocianelobda, meores mxriv ki, rogorc iTqva, marTlia, ar<br />

gaxda marqsisti, magram TanaugrZnobda ki marqsistebs da Tavisi `kvalic~<br />

maT dauTmo.<br />

sayuradReboa, rom k. abaSiZis kvaldakval, <strong>tician</strong> tabiZec g.<br />

wereTels naturalist mwerlad miiCnevs. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> TqmiT, `g.<br />

wereTlis romanebi mTliania da dawerilia naturalisturi skolis<br />

yvela niSan-Tvisebis Sesabamisad~ (45; 72).<br />

131


marTalia, <strong>tician</strong> tabiZe ar saubrobs da mokle narkvevSi arc iyo<br />

mosalodneli rom CamoeTvala naturalizmis niSnebi. magram faqti isaa,<br />

rom igi dabejiTebiT fiqrobs ase.<br />

g. wereTlis naturalistoba Semdgomi kvleva-ZiebiT ar iqna<br />

gaziarebuli, rogorc marTebuladaa CaTvlili g. wereTeli, imave<br />

kritikuli realizmis warmomadgenelia, romelic Cvens literaturaSi<br />

iliam da akakim daamkvidres, oRondac mxatvruli SesaZleblobebiT,<br />

mwerluri talantiT ver adis igi Tavisi didi Tanamedroveobis ilia<br />

WavWavaZisa da akaki wereTlis simaRleze.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe kargad xedavs, rom g. wereTlis, rogorc xelovanis<br />

mniSvneloba, ZiriTadad ganisazRvreba Tanadroulobis, dRevandelobis<br />

problemebis droul danaxvasa da gamoxmaurebaSi. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

dakvirvebiT, mis mier danaxuli Tematika imdenad mniSvnelovnad iqna<br />

CaTvlili, rom es Temebi Semdeg araerTgzis `varirebda <strong>qarTul</strong><br />

prozaSi~ (45; 72).<br />

<strong>tician</strong> tabiZe yuradRebas amaxvilebs g. wereTlis TxzulebebSi<br />

gansaxierebul tipebze. `pirvel nabijSi~ gamoyvanili tipebi _ ieremia<br />

warba, baxva fulava, dRemde SemorCnen, rogorc sazogado saxelebio, _<br />

aRniSnavs avtori.<br />

calke gamoyofis Rirsad miiCnevs <strong>tician</strong> tabiZe `rux mgels~ da<br />

`mamida asmaTs~, rogorc g. wereTlis mxatvruli ostatobiT gamorCeul<br />

Txzulebebs.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe fiqrobs, rom giorgi wereTelma or mweralze<br />

moaxdina gansakuTrebuli zemoqmedeba _ erTia egnate ninoSvili, xolo<br />

meore daviT kldiaSvili. es azri garkveviT gavrcelda samecniero<br />

literaturaSi, Tumca bolo dros, savsebiT samarTlianad win aris<br />

wamoweuli didi ilias roli da mniSvneloba ara marto egnate<br />

ninoSvilisa da daviT kldiaSvilis saboloo formirebaze, aramed kidev<br />

ufro TvalsaCinoa gavlena ilia WavWavaZisa TviTon giorgi wereTelze,<br />

rogorc prozaikosze.<br />

<strong>tician</strong> tabiZec aviTarebs bolo dromde erTob gavrcelebul azrs,<br />

rom egnate ninoSvili aris marqsizmis pirveli warmomadgeneli <strong>qarTul</strong><br />

mwerlobaSi, rom marqsistuli organizaciis gamocxadeba oficialurad<br />

132


moxda egnate ninoSvilis dakrZalvis dRes mis saflavze da a.S. am bolo<br />

dros es azri safuZvlianad aris uaryofili samecniero literaturaSi<br />

(18, 216-229).<br />

`axla saTanadod dasabuTebulia, rom egnate ninoSvili rogorc<br />

sazogado moRvawe, xelovani da publicisti, mTliani pirovnebaa da rom<br />

igi didi ilia WavWavaZis gzis gamgrZelebelia rogorc mxatvruli<br />

sityvis, aseve publicistikis sferoSi~ (45; 198).<br />

praqtikulad, XX <strong>saukunis</strong> 20-iani wlebisaTvis <strong>tician</strong> tabiZe<br />

sworad miuTiTebs e. ninoSvilis Tematikur mravalferovnebas, socialur<br />

simZafres, masalis Rrma codnas da misi flobis unars. Semdgom drois<br />

kvleva-Ziebam ZiriTadad gaaRrmava da gaafarTova is Tematikuri rkali,<br />

rac Tvis droze moiniSna <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> narkvevSi.<br />

d. kldiaSvilze msjelobisas Cvens win dgas narkvevis avtori<br />

moxibluli didi mwerlis gamZafrebuli siuJetis grZnobiT. <strong>tician</strong><br />

tabiZe gatacebiT uyveba mkiTxvels d. kldiaSvilis moTxrobaTa ambebs.<br />

<strong>tician</strong> tabiZes gansakuTrebiT is xiblavs, rom `daviT kldiaSvili ar<br />

axdens aqcentirebas ideologiaze~ (45; 77). rac misTvis aris WeSmariti<br />

realizmis niSani. d. kldiaSvilma gviCvenao, Tu rogor angrevs qalaqi<br />

sofels, aznaurTa budeebs.<br />

sagulisxmoa <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> miTiTeba d. kldiaSvilis iumorze. d.<br />

kldiaSvilis gmirebis drama imdenad Rrmaa, rom sicilis nacvlad<br />

Tvalze cremli gvidgebao, _ aRniSnavs kritikosi. `kalmasobis~ Semdeg,<br />

daviT kldiaSvilma pirvelma aaRorZina saqarTveloSi mxatvruli iumori<br />

da kritikaSi man daimkvidra mciremamulian imerel don-kixotTa<br />

servantesis saxeli~, askvnis <strong>tician</strong> tabiZe (45; 78).<br />

<strong>tician</strong> tabiZes axali <strong>qarTul</strong>i literaturis monakveTSi Semohyavs<br />

kidev erTi mwerali _ Sio aragvispireli. mas ganixilavs igi rogorc<br />

gardamaval epoqis gamomxatvels. rogorc aseTi, epoqis gamomxatveli S.<br />

aragvispireli gamsWvalulia bneli pesimizmiT.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe fiqrobs, rom pesimizmi araa Sio aragvispirelTan<br />

ganwyobileba, igi masTan asulia Tvalsazrisis simaRleze. aRsaniSnavia,<br />

rom <strong>tician</strong> tabiZe Sio aragvispirels ukavSirebs did frang novelists<br />

gi de mopasans, aRniSnavs am ukanasknelis zemoqmedebis faqts pirvelze.<br />

133


praqtikulad, Sio aragvispireli aris <strong>qarTul</strong> sinamdvileSi<br />

novelis Semomtani da damamkvidrebeli mwerali. es azri, rogorc<br />

aRniSnaven, simarTles ar unda Seesabamebodes. `novelis Janrs sxvebic<br />

mimarTaven da mimarTavdnen ufro adrec, magram rogorc Cans, <strong>tician</strong><br />

tabiZes novelis klasikuri ganmarteba aqvs mainc mxedvelobaSi da S.<br />

aragvispirels gansakuTrebuli interesi am formisadmi~ (45; 200).<br />

Tu <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> narkvevis am nawils dakvirvebiT wavikiTxavT,<br />

SeiZleba davaskvnaT, rom Sio aragvispireli mainc xelovnuria, roca<br />

ucxoel avtorTa mibaZviT urwmunoebas da pesimizms amkvidrebs <strong>qarTul</strong><br />

sinamdvileSi, roca mas seriozuli daeWveba Seaqvs grZnobaTa simyareSi<br />

da gamZleobaSi, roca igi aSiSvlebs siyvarulis grZnobas da mxolod<br />

wamier xorciel vnebas da aRviraxsnilobas xedavs masSi. es rom asea,<br />

gamoCndeba mogvianebiT, roca igi dawers romans `gabzaruli guli~,<br />

romelic TavisTavad himnia, qebaTa-qebaa WeSmariti grZnobisa; `gabzarul<br />

guls~ <strong>tician</strong> tabiZe `tristan da izoldas~ adarebs siyvarulis<br />

grZnobis Zalisa da gamZleobis gamoxatvis TvalsazrisiT. `gabzaruli<br />

guli~ axali Seqmnili iyo da <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> aRtacebac gasagebi unda<br />

iyos, Tumca drom garkveuli koreqtivebi Seitana <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> am<br />

SefasebaSi, magram is ki mainc faqtad darCa, rom `gabzaruli guli~,<br />

rogorc S. aragvispirelis erTgvari feriscvalebis aRmniSvneli<br />

qmnileba, mainc sagulisxmo adgils iWers <strong>qarTul</strong>i literaturis<br />

istoriaSi.<br />

<strong>tician</strong> tabiZe savsebiT marTebulad aRniSnavs, rom Sio<br />

aragvispireli Zlieri mxatvaria iq, sadac uSualoa da gulwrfeli,<br />

sadac gatacebiT aRwers ubralo mSromeli xalxis cxovrebas. maT miwier<br />

sixaruls da dards. erTi sityviT, Sio aragvispireli Zlieria iq, sadac<br />

masala uSualodaa mis mier gancdili da gaTavisebuli.<br />

aseTia ZiriTadad <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> narkvevis struqtura da ZiriTadi<br />

Sinaarsi. es narkvevi didad sayuradReboa im azriT, rom igi saSualebas<br />

gvaZlevs Tanmimdevrulad, sistemuri saxiT Tvali gavadevnoT <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong>eul <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i mwerlobis ZiriTadi mimarTulebis,<br />

tendenciebis daxasiaTebas, srul warmodgenas gviqmnis <strong>XIX</strong> s. yvela<br />

qarTveli mwerlis, didisa Tu SedarebiT naklebi Rirebulebis mwerlis<br />

134


mimarT <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> damokidebulebis Sesaxeb. gvaZlevs mis mokle,<br />

kompaqtur daxasiaTebas. warmodgenas gviqmnis im ZiriTadze, rac <strong>tician</strong><br />

tabiZes mniSvnelovnad da aRniSvnis Rirsad miaCnia. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

eseebis da werilebis, misi am SedarebiT vrceli narkvevis Seqmnidan ukve<br />

90 weli gavida, magram isini ar kargaven Tavis SemecnebiT mniSvnelobas<br />

da aqtualobas. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> mosazrebebs iTvaliswinebdnen,<br />

eyrdnobodnen da aviTarebdnen qarTveli mkvlevarebi. momavalSic ar<br />

moakldebaT maT interesi da saTanado yuradRebac.<br />

135


d a s k v n e b i<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis siaxlove <strong>qarTul</strong>i literaturis<br />

tradiciebTan, poetis mimarTeba winapar poetebTan (gansakuTrebiT bolo<br />

periodis) pirdapir migviTiTebs im did kavSirebze, romlebic <strong>tician</strong><br />

tabiZes aqvs <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong> <strong>mwerlobasTan</strong>.<br />

<strong>tician</strong> tabiZem rTuli SemoqmedebiTi gza ganvlo. mkvlevarebi<br />

poetis SemoqmedebiT gzas pirobiTad sam etapad yofen _ 1910-1915<br />

miCneulia momwifebis wlebad, Semdegi safexuria `cisferyanwelobis~<br />

xana, romelic grZeldeba 1926-28 wlamde, xolo misi Semoqmedebis bolo<br />

safexuria klasikur tradiciebTan dabrunebis xana.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>, rogorc poetis Camoyalibebis pirveli safexuri<br />

aRiniSneba, rogorc klasikur poeziasTan ziarebis da misi didi<br />

zemoqmedebis gamoxatuleba. misi adreuli leqsebi da moTxrobaminiaturebi<br />

atareben gr. orbelianis, n. baraTaSvilis, ilia WavWavaZis,<br />

vaJa-fSavelas gavlenis kvals. marTalia, am drois leqsebs da prozaul<br />

nawarmoebebs aklia mxatvruli srulyofa, maTSi bevria epigonuri, magram<br />

mainc didi mniSvneloba aqvT mis cxadsayofad, Tu riT daiwyo <strong>tician</strong><br />

<strong>tabiZis</strong> poeturi gza.<br />

axlis Tqmis dauokebelma Wabukurma swrafvam <strong>tician</strong> tabiZe da misi<br />

megobrebi klasikurisagan mkveTr gamijvnamde da simbolizmamde miiyvana.<br />

`cisferyanwelTa~ dajgufebam Tavisi dadgineba <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong><br />

klasikur poeziasTan da kerZod 60-ianelebis poeziasTan dapirispirebiT<br />

cada.<br />

maT CaTvales, rom 60-ian wlebSi <strong>qarTul</strong>i poeziis ganviTarebis<br />

rusTvelidan momdianre istoriuli gza gawyda. iliam da akakim <strong>qarTul</strong>i<br />

poeziis yvavilebs `dauwyes Secvla rusuli xorbliT~. mxolod vaJafSavelaSi<br />

feTqavs eris suli Tavisi kulturuli atavizmiT.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> SemTxvevaSi dapirispireba 60-ianelebis poeziasTan<br />

mainc ufro Sexedulebebis doneze moxda. erTgvarad gansxvavebulad<br />

warmodgeba saqme TviT poeziaSi. aq <strong>tician</strong> tabiZes mkveTrad arasodes<br />

gamouxatavs es dapirispireba. rogorc amboben misi poezia erovnul<br />

fesvebze iyo aRmocenebuli. misTvis ucxo iyo nacionaluri nihilizmi.<br />

136


<strong>tician</strong> tabiZes poeziaSi sinamdvile arasodes uaryvia da misTvis<br />

savsebiT zurgi ar uqcevia.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> simbolizmamde misvlac, erTi mxriv, 60-ianelTa<br />

poeziis gavleniTaa asaxsneli, swored ilias, akakis didi zemoqmedebiTi<br />

Zala ubiZgebs mas, gansxavavebuli eZios, gamoirCes. axali daamkvidros.<br />

daaxloebiT 20-iani wlebis bolodan iwyeba `miwasTan dabruneba~,<br />

rac mainc da mainc ar unda gasWirveboda <strong>tician</strong> tabiZes, misi poeturi<br />

bunebac aqeTken iyo midrekili.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> leqsebSi ara marto grZnobaTa didi uSualoba,<br />

mozRvaveba igrZnoba (`leqsi mewyeri~), aramed didi literaturuli<br />

ganswavluloba, kerZod, <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i poeziis Rrma codnac.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> bolo periodis leqsebi yuradRebas iqcevs <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong><br />

qarTvel poetTa reminiscenciebiT, sazogadod maTi Rrma gancdiT, am<br />

mxriv <strong>tician</strong> tabiZe gamorCeuli poetia mTel XX saukuneSi.<br />

patriotizmi, qarTlis bedis sakiTxi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziis<br />

umTavres safiqralad iqca da gamoxatvis formebis Zieba, poeturi<br />

azrovneba mSobliur wiaRs daefuZna, <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> saTqmelic xom qveynis<br />

bedis, misi momavlis gansazRvraa. amdenad gr. orbelianis, n.<br />

baraTaSvilis, ilias, akakis, vaJas poezia saimedo sayrdeni aRmoCnda<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong>aTvis.<br />

gr. orbelianis mWevrmetyveluri poezia did zemoqmedebas axdens<br />

<strong>tician</strong> tabiZeze. siWabukeSi bohemur cxovrebas dawafuli igi xSirad<br />

grZnobs xolme siaxloves lxinis mefe, orTaWalis baRebis xSir<br />

stumarTan _ grigol orbelianTan. gr. orbelianis striqonebi brwyinavs<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> leqsSi `maS gamarjveba~ da kidev sxvagan. gr. orbelianis<br />

`sadRegrZelo~ axleburad cocxldeba poemaSi `somxeTSi~.<br />

n. baraTaSvilisadmi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> damokidebuleba<br />

mravalsaxovania, tradiciuli. <strong>tician</strong> tabiZe axdens n. baraTaSvilis<br />

mxatvruli saxeebis simbolizirebas. amgvari saxe simboloebia _ yorani,<br />

udabno, mwiri, demoni...<br />

n. baraTaSvilis intimuroba, lirizmi <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> STagonebad<br />

darCa bolomde.<br />

ilia WavWavaZis xati mudmivad Tanmxlebia <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeturi<br />

137


azrovnebisa. ilias Semoqmedebis zegavleniT <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poeziaSi<br />

batonobs myinvarisa da Tergis mxatvruli saxeebi.<br />

axali epoqis axal moTxovnebTan Tvalis gasworeba, Segueba, ayola<br />

<strong>tician</strong>ma ilis moSveliebiT cada, Tumca es ver moxerxda, SeuTavsebelni<br />

ver SeTavsdnen verc didi niWis <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> SemTxvevaSi.<br />

SemoqmedebiTi gzis yvela safexurze <strong>tician</strong> tabiZe naTlad<br />

grZnobs, ilias didi Zala rogor awveba ,,zvavad Tavze~.<br />

akakis poeturi striqonebi <strong>tician</strong> tabiZes erTgvarad musikalur<br />

hangad aqvs daxsomebuli da Wabukobisdroindeli gancdiT acocxlebs am<br />

xmas. `sulikos~ hangs, rogroc gauxunar, dauviwyar gancdas cvlis<br />

`cicinaTelas~ cimcimi da gamonaTeba, maradmdevia misTvis akakis Canguri,<br />

akakis personaJebi _ naTela, baSi-aCuki, abduSahili.<br />

sruliad gamorCeulia vaJa-fSavelas saxeli, misi zemoqmedeba<br />

poetze.<strong>tician</strong> tabiZes zogi ram genialur vaJa-fSavelasTanac aaxlovebs.<br />

gansakuTrebiT am mxriv unda aRiniSnos poeturi gamomsaxvelobis<br />

sisadave da didi uSualoba.<br />

vaJas deka da Rvia simbolur datvirTvas iZenen <strong>tician</strong>is poeziaSi.<br />

vaJa-fSavelam bevrwilad gansazRvra <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> Semoqmedebis xasiaTi.<br />

vaJa Seucvlel simaRled darCa <strong>tician</strong>isaTvis.<br />

vaJa-fSavelam ramdenime werili _ ese uZRvna <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong><br />

qarTvel mwerlebs. gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs nawyveti _<br />

ilia WavWavaZe, ori brwyinvale werili vaJa-fSavelaze, erTi werili<br />

eZRvneba vaJas umcros Zmas _ baCanas da warmoadgens misi SemoqmedebiTi<br />

gzis saintereso ganxilvas. vrceli, Zalze sayuradRebo werili uZRvna<br />

<strong>tician</strong> tabiZem did qarTvel realists daviT kldiaSvils, aseve vrceli<br />

werili eZRvneba S. aragvispirels, misi Semoqmedebis ganxilvas.<br />

garda amisa calkeuli sayuradRebo dakvirvebebi da mosazrebebi<br />

<strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> qarTvel mweralTa Sesaxeb gabneulia sxva werilebSic.<br />

sayuradReboa, rom am werilebSi avtoria ara marto kritikosis<br />

TvaliT Wvrets masalas, aramed literaturis istorikosis TvaliT,<br />

ramdenadac yvela es werili gamoirCeva sayuradRebo dakvirvebebiT am<br />

mweralTa. adgilis gansazRvrisaTvis <strong>qarTul</strong>i literaturis istoriaSi,<br />

imaze miTiTebiT, Tu ra imemkvidra am mweralma da ra siaxle Semoitana<br />

138


Cvens mwerlobaSi. amgvari midgoma principis doneze ayvanili poziciaa<br />

Cveni avtorisa, rac sainteresod gamJRavnda kidec 1929 wels daweril<br />

narkvevSi axali <strong>qarTul</strong>i literatura.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> werilebisaTvis damaxasiaTebelia saTqmelis<br />

SekumSuloba, Tezisuri forma. TiTqmis yoveli fraza, mzadaa<br />

gaSlisaTvis.<br />

erTi Rirseba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> kritikuli werilebisa isaa, rom<br />

<strong>tician</strong>i didi erudiciis, farTo horizontis avtoria. igi <strong>qarTul</strong>i<br />

mwerlobis Sefasebas xSirad axdens msoflio literaturis konteqstSi,<br />

miuTiTebs paralelebze, msgavseba-gansxvavebebze, evropeli da rusi<br />

avtorebis gavlenaze.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> werilebsa da eseebSi cxadad ikveTeba did<br />

xelovanTa, <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> did warmomadgenelTa SemoqmedebiTi<br />

portretebi. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> bevri dakvirveba, migneba aSkarad scdeba<br />

kvleva-Ziebis sazRvrebs da saTaves iRebs nagrZnobsa da gancdilSi,<br />

rasac Semdgomi kvleva-ZiebisTvis aqvs didi mniSvneloba.<br />

SeiZleba <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> werilebSi zogi ram sakamaTo, zogi<br />

mosazreba miuRebeli iyos, magram ZiriTadad misi werilebi arc<br />

sadReisod kargaven mniSvnelobas, aqtualobas da Semdgomi kvleva-Ziebis<br />

safuZvlad iqcevian.<br />

<strong>tician</strong> tabiZem 1929 wels rusul enaze dawera axali <strong>qarTul</strong>i<br />

literatura, mokle narkvevi.<br />

rogorc Cans narkvevi daiwera ZiriTadad im mizniT, rom<br />

rusulenovani mkiTxvelisaTvis waredgina <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i<br />

mwerloba Tavisi maRaleTikuri SinaarsiT, mravalferovnebiT.<br />

Tu XX <strong>saukunis</strong> 10-iani wlebisTvis Jurnali `cisfer yanwebSi~<br />

dabeWdil erTgvar saprogramo werilSi `cisferi yanwebiT~ <strong>tician</strong> tabiZe<br />

upirispirdeboda 60-iani wlebis did warmomadgenelTa poetur pozicias,<br />

maT poezias <strong>qarTul</strong>i mwerlobis magistraluri xazidan gadaxvevad<br />

Tvlida. Tu <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> azriT, samocianelebma `<strong>qarTul</strong>i poeziis<br />

yvavils dauwyes Secvla rusuli xorbliT~, riTac daSordnen <strong>qarTul</strong>i<br />

poeziis bunebasac da saerTod WeSmariti poeziidanac Sors idgnen, 1929<br />

wels daweril narkvevSi <strong>tician</strong> tabiZe mTlianad, radikalurad icvlis<br />

139


Tavis Tvalsazriss. igi ukve savsebiT marTebulad <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong><br />

poezias warmogvidgens, rogorc uwyveti ganviTarebis bunebriv gzas. aq<br />

saTanadodaa gaxazuli mTeli <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i mwerlobis erovnul<br />

Sinaarsi, saTanadodaa aRniSnuli qarTvel romantikosTa al. WavWavaZis,<br />

gr. orbelianis, n. baraTaSvilis damsaxureba, naCvenebia qarTveli<br />

romantizmis saerTaSoriso mniSvneloba. Rirseulad arian Sefasebuli<br />

saxelovani samocianelebi ilia WavWavaZe, akaki wereTeli, sagangebod<br />

aris xazgasmuli maTi poeziis Rrma moqalaqeobrivi da socialuri<br />

Sinaarsi, is rac adre miuRebeli iyo <strong>tician</strong>isaTvis. saTanado aqvs<br />

miwyuli maTi skolis warmomadgenlebs, didi Tu naklebi talantis<br />

SemoqmedT.<br />

genialuri vaJa rogorc adreul eseSi, aqac <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> maRal<br />

Sefasebas imsaxurebs, magram Tu adre igi gancalkevebiT mdgomad<br />

aRiqmeboda <strong>qarTul</strong>i literaturis istoriaSi, axla kanonzomieradaa<br />

CarTuli <strong>qarTul</strong>i poeziis ganviTarebis istoriaSi, rogorc erTi misi<br />

mwvervali.<br />

<strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> narkvevi mTlian warmodgenas gviqmnis <strong>XIX</strong> <strong>saukunis</strong><br />

yvela qarTveli mwerlis Sesaxeb.<br />

miuxedavd misi Seqmnidan didi drois gasvlisa narkvevi ar kargavs<br />

Tavis SemecnebiT mniSvnelobas, aqtualurobas. <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong><br />

mosazrebebs momavalSic ar moakldebaT saTanado yuradReba da interesi.<br />

140


gamoyenebeuli literatura<br />

1. abaSiZe k., etiudebi <strong>XIX</strong> s. <strong>qarTul</strong>i literaturis Sesaxeb. prof.<br />

d. gamezardaSvilis redaqciiT da Sesavali weriliT. Tb., 1970<br />

2. abulaZe m., <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poezia, wignSi <strong>tician</strong> tabiZe, Tb., 1999<br />

3. abulaZe miriani, <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> poezia, Tb., 1961 w.<br />

4. avaliani l., giJi drois <strong>qarTul</strong>i mwerloba. Tb., 2005<br />

5. avaliani l., vaJa-fSavela cisferyanwelTa TvalTaxedviT, wignSi,<br />

vaJas krebuli, II, Tb., 1982<br />

6. avaliani l., literaturuli werilebi, Tb., 1992<br />

7. andRulaZe l., rusTaveliT aRdgenili siamaye, Tb., 2008<br />

8. asaTiani g., Tanamdevi sulebi, Tb., 1983<br />

9. asaTiani g., <strong>saukunis</strong> poetebi, Tb., 1988<br />

10. afxaiZe S., maxsovs maradis, Tb., 1980<br />

11. axali <strong>qarTul</strong>i literaturis istoria, I, Tb., 1972<br />

12. gamsaxurdia z., vefxistyaosnis saxismetyveleba, Tb., 1991<br />

13. gegeWkori g., <strong>tician</strong> tabiZe, Jurn. `kritika~, 1991,MMN# 4<br />

14. gomarTeli a., <strong>qarTul</strong>i simbolisturi proza, Tb., 1997<br />

15. doiaSvili T., musikaluri azrovneba da poeturi enis<br />

Taviseburebani, `kritika~, 1991, #4<br />

16. evgeniZe i., `vaJa-fSavela~ (cxovreba da SemoqmedebiTi istoriis<br />

sakiTxebi), 1989<br />

17. evgeniZe i., grigol orbeliani, Tb., 1995<br />

18. evgeniZe i., narkvevebi <strong>qarTul</strong>i literaturis istoriidan, I, Tb.,<br />

2000<br />

19. evgeniZe i., narkvevebi <strong>qarTul</strong>i literaturis istoriidan, II, Tb.,<br />

2003<br />

20. virsalaZe e., <strong>XIX</strong> s. qarTveli romantikosebi da xalxuri poezia,<br />

n. baraTaSvilisadmi miZRvnili saiubileo krebuli, Tb., 1968<br />

21. kapanaZe s., <strong>tician</strong> <strong>tabiZis</strong> proza, werilebi, narkvevebi,<br />

avtoreferati filologiis mecnierebaTa kandidatis samecniero<br />

xarisxis mosapoveblad, Tb., 1997<br />

22. ingoroyva p.,nikoloz baraTaSvili (narkvevi) wignSi, nikoloz<br />

141


araTaSvili, Txzulebani, Tb., 1963<br />

23. kiknaZe gr., ilia WavWavaZe, rogorc xelovani ilias krebulSi, t.<br />

I, Tb., 1998<br />

24. kiknaZe gr., vaJa-fSavelas Semoqmedeba, Tb., 1957<br />

25. kiknaZe gr., vaJa-fSavela, almanaxSi `sjani~, #6, Tb., 2005<br />

26. kiknaZe gr., metyvelebis stilis sakiTxebi, Tb., 1957<br />

27. kiknaZe gr. literaturis Teoriisa da istoriis sakiTxebi, Tb.,<br />

1978<br />

28. kldiaSvili s., leqsebi iyo misi sagzali, wignSi, <strong>tician</strong> tabiZe,<br />

wiTeli mixakis legenda Tb., 1985<br />

29. laisti a., saqarTvelos guli, Tb., 1963<br />

30. manwkava i., ilia WavWavaZe, krebulSi ilia emigrantTa TvaliT, II,<br />

Tb., 1996<br />

31. maRraZe e., grigol orbeliani, Tb., 1967<br />

32. maxaraZe a., <strong>qarTul</strong>i romantizmi, Tb., 1982<br />

33. minaSvili l., saxelovani poeti axali da uaxlesi <strong>qarTul</strong>i<br />

literaturis istorikosis ampluaSi, wignSi, <strong>tician</strong> tabiZe,<br />

axali <strong>qarTul</strong>i literatura, Tb., 2008<br />

34. minaSvili l., literaturuli narkvevebi, Tb., 2009<br />

35. mirianaSvili T., pirze momdgarsa sityvasa, gaz., ,,literaturuli<br />

saqarTvelo’’ 1990<br />

36. miSvelaZe r., uaxlesi <strong>qarTul</strong>i literaturis istoria, Tb., 1998<br />

37. nadiraZe k., rac leqsad ver vTqvi, Tb., 1984<br />

38. nikoleiSvili a., meoce <strong>saukunis</strong> <strong>qarTul</strong>i literaturis<br />

narkvevebi, II, 1997<br />

39. orbeliani gr., Txzulebani, sruli krebuli, Tb., 1959, a.<br />

gawerelias da j. WumburiZis Sesavali werilebiT, redaqciiT da<br />

SeniSvnebiT, 1959<br />

40. sigua s., modernizmi, Tb., 2008<br />

41. siraZe r., istoria mkiTxvelis fenomenisa da saxismetyvelebiTi<br />

periodizacia, `sjani~, 2005, #6<br />

42. tabiZe t., cisferi yanwebiT, Jurn., `cisferi yanwebi~ quT., 1916,<br />

#2<br />

142


43. tabiZe t., Txzulebani 3 tomad, t. 2, werilebi literaturasa da<br />

xelovnebaze, Tb., 1966<br />

44. tabiZe t., leqsebi, proza, werilebi, Tb., 1985<br />

45. tabiZe t., axali <strong>qarTul</strong>i literatura, red. l. minaSvili, Tb.,<br />

2008<br />

46. qarTveli mwerlebi vaJa-fSavelas Sesaxeb, krebuli, Semdgenlebi<br />

i. evgeniZe, l. minaSvili da j. WumburiZe, Tb., 2003<br />

47 Ciqobava arn., ilia WavWavaZeE da <strong>qarTul</strong>i enis erTianobis<br />

sakiTxi (ilia WavWavaZis dabadebidan 140 wlisTavis gamo),<br />

Jurnali ,,sabWoTa xelovneba’’ 1978, #6<br />

48. CxeiZe r., aleqsandre orbeliani,1996<br />

49. caiSvili s., maradiuli saxeebi, Tb., 1981<br />

50. WavWavaZe i., TxzulebaTa sruli krebuli aT tomad, p.<br />

ingoroyvas redaqciiT, t. III, Tb., 1953<br />

51. WavWavaZe i., TxzulebaTa sruli krebuli aT tomad, p.<br />

ingoroyvas redaqciiT, t. IV, Tb., 1955<br />

52. Wilaia s., miSvelaZe r., ciskariZe v., Tofuria a. da sxva, uaxlesi<br />

<strong>qarTul</strong>i literaturis istoria, naw. II, Tb., 1990<br />

53. WumburiZe j., <strong>XIX</strong> saukune, literaturuli narkvevebi, Tb., 2004<br />

54. xelaia m., 99 esse, Tb., 1986<br />

55. xinTibiZe a.,ilias kalami, saqarTvelos literaturaTmcodneobis<br />

akademiis Sromebis krebuli, #4, Tb., 2007<br />

56. jamburia k., me didi myavda winamorbedi, gaz. `literaturuli<br />

saqarTvelo~, 1989 w. maisi<br />

57. Ло́сев А. Ф., Эстетика Возрождения , M. Mысль, ст. 1978<br />

58. Цурикова Г ,Халдейские Города, в книге Тициан Табидзе, 1971<br />

59. Encyclopedia Britannica Essay, Volume B. Chicago, London, Toronto, 1959<br />

143

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!