13.01.2015 Views

msesxebelTa vadagadacilebuli valebis dafarvis ... - Papava.info

msesxebelTa vadagadacilebuli valebis dafarvis ... - Papava.info

msesxebelTa vadagadacilebuli valebis dafarvis ... - Papava.info

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

auditi, aRricxva, finansebi #2(110), 2009<br />

wamyvani qveynebis ekonomikebSi da finansebSi ver moxdeba. amitom saqarTvelos sabanko sistema, saqarTvelos<br />

biznesi aucileblad dadgeba daufinanseblobis saSiSroebis winaSe. dRes bankebi ver afinanseben ekonomikas.<br />

ekonomikas finansebis, sabrunavi saxsrebis gareSe funqcionireba ar SeuZlia. ar gagvaCnia eqsportis<br />

aranairi stabiluri wyaro, romelmac unda uzrunvelyos valutis Semodineba qveyanaSi. sxva qveynebma rac<br />

mogvces, imaze mets aRar mogvcemen. Cven mTlianad damokidebuli varT importze. am mZime situaciaSi raRac<br />

importSemcveli warmoebis stimulireba mainc unda SeZlos mTavrobam; magram am mimarTulebiT stimulireba<br />

ar xdeba da araferi keTdeba saimisod, rom importi raRaciT CavanacvloT im mTavar nawilSi, romlis<br />

resursic gvaqvs. es SeiZleba iyos, magaliTad, kvebis produqtebi da pirveladi moTxovnis iseTi saqoneli,<br />

romelsac Cven SegviZlia swrafad movuaroT da daviwyoT maTi gamoSveba. magram amis stimulirebas mTavroba<br />

ar axdens.<br />

- batono demur, Tqven rom premier-ministri iyoT, pirvel rigSi ras gaakeTebdiT<br />

_ faqtobrivad, ukve giTxariT... pirvel rigSi gadasaxadebs kidev davwevdi, gansakuTrebiT damatebuli<br />

Rirebulebis gadasaxads 15%-mde mainc, Tundac erTi-ori wliT; firmebisTvis mogebis gadasaxads 0%-is<br />

gavxdidi, rom buRaltrulad yvelaferi iwarmoebodes, magram adamians ar hqondes imis stimuli, rom raRaca<br />

ar uCvenos da damalos; Tuki davalianeba iqneboda biujetis mimarT, gadavadebas gavakeTebdi; bankebs<br />

aucileblad xels Sevuwyobdi Zalian xisti pirobiT, rom maT, daxmarebis SemTxvevaSi, seriozuli dakrediteba<br />

daewyoT biznesisa da gansakuTrebiT im sawarmoebisa, romlebsac SeuZliaT yvelaze swrafad Caanacvlon<br />

importi Zalian did nawilSi; aucileblad Sevitandi fundamenturi xasiaTis cvlilebebs kanonmdeblobaSi,<br />

sadac administrirebis masStabebi iqneboda CarCoSi Cayenebuli da sakuTrebis uflebebis dacva iqneboda ara<br />

formalurad, aramed realurad. Tuki biznesmenebi dainaxaven, rom es grZelvadiani perspeqtiviT keTdeba da<br />

amasTan xelisufleba TamaSis am wesebs SesTavazebs ganurCevlad yvelas, maSin maT rwmena daubrundebaT,<br />

rwmenis momenti ki ekonomikuri saqmianobis dros udidesi mastimulirebeli faqtoria.<br />

esaubra dali CikvaiZe<br />

saqarTvelos sabanko sistema<br />

saqarTvelos sabanko sistema - am rubrikiT Cveni Jurnalis furclebze Suqdeba saqarTveloSi<br />

moqmedi bankebisa da sxva safinanso institutebis saqmianoba, is siaxleebi, miRwevebi da problemebi,<br />

romlebic Cveni qveynis sabanko-safinanso sferoSi xdeba.<br />

<strong>msesxebelTa</strong> <strong>vadagadacilebuli</strong><br />

<strong>valebis</strong> <strong>dafarvis</strong> problema bankebSi<br />

ratom daugrovdaT bankebs uimedo valebi<br />

<strong>msesxebelTa</strong> absoluturi<br />

umravlesoba sasesxo xelSekrulebas<br />

detalurad ar icnobs<br />

bolo xanebSi uamravi Cveni moqalaqe komerciuli<br />

bankidan aRebul kredits droulad an saerTod veRar<br />

ixdis. Sesabamisad, gamafrTxilebeli Setyobinebebis<br />

gagzavnis Semdeg, banki sasesxo xelSekrulebiT misTvis<br />

Tavad klientis mier miniWebuli uflebis gamoyenebas<br />

iwyebs. saintereso isaa, rom <strong>msesxebelTa</strong> absolutur<br />

umravlesobas sasesxo xelSekrulebaze xeli ise<br />

aqvs mowerili, rom am dokuments detalurad arc<br />

gascnobia da mxolod sakredito oficris mokle<br />

axsna-ganmartebiT dakmayofilda.<br />

xelSekrulebis erT-erTi muxlis Tanaxmad ki<br />

`msesxebeli banks aniWebs upirobo uflebas<br />

msesxeblis Sesaxeb <strong>info</strong>rmacia <strong>msesxebelTa</strong>n<br />

damatebiTi SeTanxmebis gareSe gadasces ss<br />

`kredit<strong>info</strong> saqarTvelos~, rac iwvevs msesxeblis<br />

aRricxvas am organizaciis monacemTa bazaSi. gadasacemi<br />

<strong>info</strong>rmacia, yovelgvari SezRudvis gareSe, moicavs:<br />

msesxeblis saidentifikacio monacemebs, mimdinare<br />

sesxis moculobas, miznobriobas, daricxul procents,<br />

moqmedebis vadas, msesxeblis mier sesxTan<br />

dakavSirebuli gadaxdebis droulobas, davalianebis<br />

naSTs, uzrunvelyofis sagnis saidentifikacio<br />

monacemebs, xolo sasamarTlos davis arsebobis<br />

SemTxvevaSi sasamarTlo samarTalwarmoebis da<br />

saaRsrulebo warmoebis Sedegebs. amaze banks klientis<br />

nebarTva imitom sWirdeba, rom `komerciuli bankebis<br />

22


#2(110), 2009 auditi, aRricxva, finansebi<br />

saqmianobis Sesaxeb~ kanonis me-17 muxlis me-2 punqtis<br />

Tanaxmad, `cnobebi fizikuri da iuridiuli pirebis<br />

angariSebis, am angariSebidan ganxorcielebuli<br />

operaciebisa da angariSebze arsebuli naSTebis Sesaxeb<br />

SeiZleba mieces Sesabamisi angariSebis mflobelebs<br />

da maT warmomadgenlebs, agreTve kanonmdeblobiT<br />

gaTvaliswinebul SemTxvevebSi saqarTvelos finansuri<br />

monitoringis samsaxurs. sxva pirebs es <strong>info</strong>rmacia<br />

miecema mxolod sasamarTlos Sesabamisi aqtis<br />

safuZvelze~. raki klientis nebarTva aqvs, banks<br />

kanondarRvevaSi veRar Seedavebi.<br />

SesaZloa banks Tanxis iZulebiT amoRebac mouxdes,<br />

risTvisac, cxadia, xelSekrulebaSi specialuri piroba<br />

ideba imis mixedviT, Tu ra mizniTaa sesxi aRebuli.<br />

magaliTad, Tu sesxi studenturia, xelSekrulebaSi<br />

aRniSnulia: `sesxis daufaravobis, an msesxeblis mier<br />

xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli sxva<br />

valdebulebebis Seusruleblobis SemTxvevaSi, aseve<br />

im SemTxvevaSi, Tu banks gauCnda safuZvliani eWvi,<br />

rom sesxi ar iqneba srulad dafaruli an/da ar<br />

iqneba dafaruli droulad, kanoniTa da am<br />

xelSekrulebiT miniWebul sxva uflebebTan erTad<br />

banki uflebamosilia msesxebels mosTxovos, xolo<br />

aseT SemTxvevaSi msesxebeli valdebulia bankis<br />

sasargeblod ipoTekiT datvirTos da/an daagiravos<br />

mis sakuTrebaSi ricxuli uZravi da/an moZravi qoneba<br />

da miaqcios iZulebiT realizaciaze kanoniT dadgenili<br />

wesiT. amgvari realizaciis Sedegad miRebuli amonagebi<br />

TanxiT dafaruli iqneba realizaciis xarjebi da<br />

bankis moTxovnebi, xolo darCenili Tanxa, aseTis<br />

arsebobis SemTxvevaSi gadaecema msesxebels~. Tuki<br />

sesxi nivTis ganvadebiT SeZenas emsaxureba, maSin:<br />

`kreditis daufaravobis, an msesxeblis mier<br />

xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli sxva valdebulebis<br />

Seusruleblobis SemTxvevaSi, kanoniTa da am<br />

xelSekrulebiT miniWebul sxva uflebebTan erTad,<br />

banki uflebamosilia da msesxebeli Tanaxmaa, bankma<br />

misi moTxovnebi daikmayofilos rogorc kreditiT<br />

SeZenili nivT(eb)iT, aseve msesxeblis nebismieri sxva<br />

qonebiT, daayadaRos amgvari qoneba da miaqcios iZulebiT<br />

realizaciaze kanoniT dadgenili wesiT. bankis<br />

moTxovnis SemTxvevaSi msesxebeli valdebulia<br />

dauyovnebliv gadasces mas kreditiT SeZenili<br />

nivT(eb)i sarealizaciod. amgvari realizaciis<br />

SemTxvevaSi, amonagebi TanxiT daifareba realizaciis<br />

xarjebi da bankis moTxovnebi, xolo narCeni Tanxa<br />

daubrundeba msesxebels. im SemTxvevaSi, Tu<br />

uzrunvelyofis sagnis realizaciiT miRebuli Tanxa<br />

srulad ar faravs bankis moTxovnas, banki<br />

uflebamosilia aRsruleba miaqcios msesxeblis sxva<br />

qonebas moTxovnis srulad dakmayofilebis mizniT~.<br />

vfiqrobT, interesmoklebuli ar unda iyos is<br />

faqti, rom maSin, roca fors-maJorul viTarebaze<br />

sasesxo xelSekrulebebSi araferia naTqvami, bankebs<br />

misi gaTvaliswineba ar gamorCaT anabrebis<br />

xelSekrulebebSi, kerZod: `fors-maJoruli<br />

movlenebisas mxareTa valdebulebebis Sesruleba<br />

gadaideba maT likvidaciebamde. aseTi movlenebia:<br />

stiqiuri ubedureba; omebi, teraqtebi, samxedro<br />

gadatrialebebi; xangrZlivi SeiaraRebuli<br />

konfliqtebi, blokadebi, energosistemis an<br />

kavSirgabmulobis obieqtebis xangrZlivi paralizeba<br />

da sxva dauZleveli Zalebi; agreTve xelisuflebis<br />

organoebis mier iseTi aqtebis miReba, romlebic<br />

SeuZlebels xdis mxareebis mier xelSekrulebiT<br />

nakisri valdebulebebis ganxorcielebas~.<br />

yovel bankSi arsebobs problemuri sesxebis<br />

departamenti, romelic swored aseTi sesxebis<br />

amoRebaze muSaobs. magram davalianebaTa simravlis<br />

gamo es struqturebi saqmeebs veRar audian da bankebic<br />

Sesabamis xelSekrulebebs aformeben kerZo firmebTan,<br />

Sps-ebTan, romlebSic iuristebi da sabanko saqmis<br />

specialistebi muSaoben. samoqalaqo kodeqsis erTerTi<br />

muxli banks uflebas aZlevs, moaxdinos Tavisi<br />

im uflebis delegireba, rom axla ukve aRniSnulma<br />

kerZo firmam gaafrTxilos e.w. `urCi gadamxdeli~<br />

SesaZlo Sedegebis Sesaxeb. martivad Tu vityviT, es<br />

firma msesxebelze fsiqologiur zewolas axdens,<br />

rac rig SemTxvevebSi bankis sasargeblod sruldeba.<br />

bunebrivia, amoRebuli Tanxis garkveuli procenti<br />

Sps-s rCeba. magram Tuki Sps-s zewoliTac araferi<br />

gamodis, mere ukve banki sasamarTlos mimarTavs, rac<br />

gacilebiT ufro rTuli gzaa da met drosac moiTxovs.<br />

valis dabrunebis uunaroTa Soris mravladaa, vinc<br />

jer samsaxuri dakarga da axla, bankTan warmoqmnili<br />

problemis gamo, binisa Tu sxva qonebis dakargvis<br />

realuri safrTxis winaSe dadga. gansakuTrebiT mZime<br />

realobaSi aRmoCndnen is msesxeblebi, romlebmac<br />

agvistos omis Sedegad ara mxolod samuSao adgilebi,<br />

saxl-kari da yovelgvari sarCo-sabadebelic dakarges.<br />

isini daxmarebas xelisuflebas sTxoven da zogan<br />

aqciebsac ki marTaven, raTa xelisuflebam omis dros<br />

arsebuli mdgomareoba firs-maJorul viTarebad<br />

Seafasos da sabanko kreditebis saprocento<br />

ganakveTebi msoflio Tanamegobrobis mier agvistos<br />

omis dros dazaralebuli mosaxleobisTvis<br />

gamoyofili Tanxidan gadaixados. ramdenime opoziciuri<br />

politikuri partiac gamovida xelisuflebis mimarT<br />

moTxovniT, rom saxelmwifom gadaiweros da<br />

gaustumros bankebs im adamianebis valebi, vinc<br />

Semosavali dakarga da aRara aqvs saSualeba Tavis<br />

sesxebs moemsaxuros; amiT bankebi gajansaRdebian,<br />

bankebSi gaCndeba damatebiTi fuli da amave dros am<br />

adamianebs SeeqmnebaT SesaZlebloba, rom ifiqron<br />

TavianT samomxmareblo da ekonomikur aqtivobaze. es<br />

vali unda gadavides swored saxelmwifos winaSe<br />

valdebulebaSi, romlis gastumrebac, yovelgvari<br />

procentis gareSe, daiwyeba maSin, rodesac es adamianebi<br />

isev iqnebian gadaxdisunarianebi, roca daiwyeben<br />

saSemosavlo gadasaxadis gadaxdas.<br />

bevri Cveni moqalaqisaTvis am erTob mtkivneul<br />

Temaze komentari vTxoveT or wamyvan komerciul<br />

23


auditi, aRricxva, finansebi #2(110), 2009<br />

banks, `Tibisi banksa~ da `saqarTvelos banks~, romlebsac<br />

aqve gTavazobT.<br />

`Tibisi bankis~ sacalo dakreditebis ganyofilebis<br />

ufrosis lela WinWaraulis ganmartebiT:<br />

`saqarTvelos kanonmdeblobisa da saerTaSorisod<br />

aRiarebuli praqtikis Sesabamisad, zogadad, saomari<br />

mdgomareoba SeiZleba CaiTvalos fors-maJorad, Tumca,<br />

yovel calkeul SemTxvevaSi unda moxdes dasabuTeba<br />

imisa, Tu ramdenad iqonia gavlena aRniSnulma<br />

mdgomareobam ama Tu im konkretul klientze. 2008<br />

wlis agvistoSi ganviTarebuli movlenebis gamo<br />

miRebul iqna gadawyvetileba, rom agvistosa da<br />

seqtembris TveebSi dafiqsirebuli vadagadacilebebis<br />

Sesaxeb <strong>info</strong>rmaciis miwodeba ar ganxorcielebuliyo<br />

sakredito sa<strong>info</strong>rmacio biurosTvis.<br />

midgoma fizikuri da iuridiuli pirebisaTvis<br />

gansxvavebuli da individualuria. vadagadacilebaSi<br />

myof msesxeblebTan, rogorc wesi, xorcieldeba<br />

satelefono zarebi, viziti msesxeblis samuSao da<br />

sacxovrebel adgilze. Tu msesxebeli winaswar<br />

gansazRvrul vadaSi ar dafaravs vadagadacilebul<br />

davalianebas, banki mimarTavs sasamarTlos an kerZo<br />

arbitraJs, sesxis mTliani Tanxis, masze daricxuli<br />

procentis da pirgasamtexlos gadaxdis dakisrebis<br />

moTxovniT. bankis mier aseve xorcieldeba sesxis<br />

uzrunvelsayofad ipoTekiT datvirTuli/<br />

dagiravebuli qonebis realizacia an/da Tavdebis<br />

mimarT Tavdebobis xelSekrulebiT nakisri<br />

valdebulebebis Sesrulebis moTxovna~.<br />

`saqarTvelos bankidan~ ki ase gvi pasuxes:<br />

`klientis monacemebi `kredit<strong>info</strong>Si~, sesxis<br />

ar<strong>dafarvis</strong> SemTxvevaSi, mxolod 90 dRis Semdeg<br />

avtomaturad (programis meSveobiT) xvdeba.<br />

`saqarTvelos banki~ momxmarebelze orientirebuli<br />

bankia da Cven Cvens momxmarebels yovelTvis mxarSi<br />

vudgavarT. agvistos movlenebis Semdeg `saqarTvelos<br />

bankma~ arcerT Tavis momxmarebels seqtembris TveSi<br />

jarima ar daaricxa. im SemTxvevaSi ki, Tu Cvens<br />

momxmarebels Seferxeba eqmneba sesxis <strong>dafarvis</strong> mxriv,<br />

yvela maTganis SemTxvevas individualurad ganvixilavT<br />

da sesxis restruqturizacias vaxdenT.<br />

restruqturizacia gulisxmobs, rogorc vadis, sesxis<br />

<strong>dafarvis</strong> grafikis, aseve yovelTviurad dasafari<br />

Tanxis gadaxedvas.<br />

rogorc ukve aRvniSneT, `saqarTvelos bankisTvis~<br />

klientebis interesi yvelaze pirioritetulia. im<br />

SemTxvevaSi, Tu Cvens momxmarebels Seferxeba eqmneba<br />

sesxis <strong>dafarvis</strong> mxriv, maTTan erTad vmuSaobT iseTi<br />

gamosavlis moZebnaze, romelic morgebuli iqneba<br />

yoveli konkretuli klientis mdgomareobaze.<br />

`saqarTvelos banki~ cdilobs yvela sirTule,<br />

romelic mis momxmarebels warmoudgeba, maTTan erTad<br />

gadaWras. Cveni momxmareblis keTildReoba Cveni<br />

siZlierecaa. yoveli klientis mdgomareoba<br />

gansxvavebulia da gamosavlis Ziebac konkretuli<br />

pirobebidan gamomdinare mimdinareobs, klientis<br />

situaciidan gamomdinare da klientis SesaZleblobebis<br />

gaTvaliswinebiT~.<br />

ss `kredit<strong>info</strong> saqarTvelos~ Sesaxeb<br />

es kompania 2005 wels Seiqmna. misi damfuZneblebi<br />

arian saqarTvelos erovnuli sakredito <strong>info</strong>rmacis<br />

biuro, islandiuri sakredito organizacia da oTxi<br />

komerciuli banki (`Tibisi banki~, `saqarTvelos banki~,<br />

`prokredit banki~ da banki `respublika~). ss<br />

`kredit<strong>info</strong> saqarTvelos~ iurist irakli gvilias<br />

ganmartebiT, aRniSnuli kompania erT-erTi damxmare<br />

elementia finansuri institutebisTvis, raTa maT<br />

ukeT Seafason TavianTi potenciuri msesxeblebi.<br />

`kredit<strong>info</strong>s~ servisi misaRebia aseve maRaziebisTvis<br />

Tu savaWro centrebisTvis, romlebic ganvadebiT<br />

axorcieleben Tavisi saqonlis gayidvas da 2009<br />

wels erT-erT aseT organizaciasTan xelSekrulebas<br />

kidevac moewera xeli. aris perspeqtiva, rom<br />

daematebian sxva msxvili dawesebulebebic, romlebic<br />

ganvadebiT awarmoeben TavianTi saqonlis gayidvas,<br />

igive avtomaRaziebi, avtosalonebi; vinaidan ZiriTadad<br />

sesxiT xdeboda xolme avtosatransporto<br />

saSualebebis Sesyidva da axla mosaxleobisTvis<br />

sesxis miReba ufro garTulda, avtosalonebisTvisac<br />

sakmaod perspeqtiuli unda iyos amgvari<br />

xelSekrulebis gaformeba, anu ganvadebiT Tavisi<br />

saqonlis gayidva da aqedan gamomdinare, dawesebulebam<br />

unda icodes, ras warmoadgens klienti, visac ganvadebiT<br />

aZlevs Tavis saqonels da rogoria misi finansuri<br />

mdgomareoba.<br />

`kredit<strong>info</strong>s~ klientebi arian mxolod<br />

iuridiuli pirebi. fizikur pirebs ar SeuZliaT<br />

isargeblon misi momsaxurebiT. sameTvalyureo sabWom<br />

miiRo fasebis nusxa da yvela momxmareblisTvis is<br />

identuria. kompaniebsa da organizaciebs, romlebsac<br />

gaaCniaT iuridiuli interesi, gawevrianebis safasuris<br />

gadaxdis Semdeg saSualeba eZlevaT gamoiyenon<br />

`kredit<strong>info</strong>s~ servisebi. fiqsirebuli yovelTviuri<br />

gadasaxadis garda, momxmarebeli ixdis aseve damatebiT<br />

safasurs im <strong>info</strong>rmaciaze, romelsac miiRebs<br />

`kredit<strong>info</strong>s~ monacemTa bazidan. internetis<br />

saSualebiT momxmarebels SeuZlia saxelisa da<br />

parolis gamoyenebiT miiRos misTvis sasurveli<br />

monacemi.<br />

`kredit<strong>info</strong>s~ aqvs sul 2 baza. erTi aris<br />

mimdinare da dafaruli sesxebis Sesaxeb monacemTa<br />

baza (es ar exeba vadagadacilebas); meore baza aris<br />

vadagadacilebul sesxebze da sasamarTlo <strong>info</strong>rmaciis<br />

Sesaxeb monacemTa baza, sadac aRiricxeba bankebisa da<br />

sxva finansuri institutebidan miwodebuli<br />

<strong>info</strong>rmacia vadagadacilebul sesxebze. Tu pirovnebam<br />

<strong>vadagadacilebuli</strong> sesxi dafara, es bazaSi aRiniSneba<br />

da misi amoReba moxdeba 7 wlis Semdeg. maRalia<br />

albaToba imisa, rom am pirovnebam 7 wlis ganmavlobaSi<br />

veRar aiRos bankebidan sesxi, amisagan bankebma TviTon<br />

24


#2(110), 2009 auditi, aRricxva, finansebi<br />

Seikavon Tavi; Tumca gamoricxuli araa, romelimem<br />

arc Seikavos, vinaidan kanonmdeblobiT ar ikrZaleba<br />

am monacemTa bazaSi moxvedril pirovnebaze sesxis<br />

gacema. 2009 wlis Tebervlis Sua ricxvebisTvis<br />

729 000 Canaweri iyo mimdinare da dafaruli sesxebis<br />

bazaSi da 147 000 _ vadagadacilebul da sasamarTlo<br />

<strong>info</strong>rmaciebis Sesaxeb <strong>info</strong>rmaciaTa bazaSi.<br />

aris aseve monitoringis servisi, romliTac<br />

klientebi aregistrireben TavianT msesxeblebs am<br />

monitoringis siaSi da Tu am siaSi daregistrirebuli<br />

romelime klienti moxvdeba <strong>vadagadacilebuli</strong> sesxebis<br />

bazaSi, klient banks avtomaturad miuva Setyobineba<br />

amis Sesaxeb.<br />

`kredit<strong>info</strong>s~ meSveobiT SesaZlebelia agreTve<br />

saerTaSoriso monacemTa bazis gamoyeneba. es aris<br />

monacemTa baza `kredit<strong>info</strong>s~ partniori amerikuli<br />

kompaniisa, romelsac msoflioSi 100 mln-ze met<br />

kompaniaze aqvs monacemebi. SekveTebi miiReba rogorc<br />

kerZo pirebisgan, aseve kompaniebisgan. magram es ar<br />

aris sakredito biuros ZiriTadi saqmianoba. am<br />

saqmianobiT SeiZleba dakavdes nebismieri iuridiuli<br />

Tu fizikuri piri. amerikul kompaniasTan urTierTobis<br />

am serviss saqarTveloSi ramdenime kompania (ZiriTadad<br />

sakonsaltingo) awarmoebs. `kredit<strong>info</strong>s~ masTan<br />

eqskluziuri kontraqti ara aqvs.<br />

ratom aRmoCndnen bankebi aseT<br />

mdgomareobaSi da vin raSi xedavs<br />

gamosavals<br />

rogorc profesori lado papava SeniSnavs, Cven<br />

Tvali unda gavusworoT simarTles, rom qveyanaSi<br />

aris krizisi. krizisi finansuri seqtoridan daiwyo<br />

da Semdeg mTel ekonomikaze gadavida; CvenTan safinanso<br />

bazrebi didad ganviTarebuli ar aris, amitom krizisi,<br />

uwinares yovlisa, sabanko seqtorTan mimarTebaSi<br />

gamoixata, radganac bankebis mier gacemuli kreditebis<br />

amoReba dRes garTulebulia. garTulebulia imis<br />

gamo, rom krizisul viTarebaSi adamianebi samsaxurebs<br />

kargaven; ara aqvT is Semosavali, rom bankidan aRebuli<br />

vali dafaron da amitom gadaxdisuunaroni arian;<br />

xolo bankebi iZulebulebi arian kuTvnili Tanxebi<br />

am adamianebidan iZulebis wesiT amoiRon.<br />

papavas azriT, sesxebis `gaSvebaSi~ bankebma<br />

princi puli Secdoma dauSves, radgan hqondaT cota<br />

gazviadebuli molodini, rom yvelaferi kargad<br />

iqneboda. amas qveyanaSi arsebuli `piaric~ xels<br />

uwyobda. bankebs ar aRmoaCndaT is profesionalizmi,<br />

romelic aseT viTarebaSia saWiro. saerTod, Tu<br />

gadavxedavT, CvenTan mTeli biznesi sakuTar Tavze<br />

aris orientirebuli; anu yvelgan miaCniaT, rom<br />

yvelaferi yvelaze ukeT TviTon ician da TviTon<br />

erkvevian. arada, sinamdvileSi maT codna ar hyofniT,<br />

realuri mdgomareobis Sefaseba ar SeuZliaT.<br />

lado papava Segvaxsenebs, rom bankebi iaf sesxebs<br />

iRebdnen evropuli bazrebidan, sadac aseTi sesxebi<br />

sakmaod didi odenobiT iyo da anTavsebdnen<br />

saqarTvelos ekonomikaSi, ZiriTadad samSeneblo<br />

seqtorsa da agreTve samomxmareblo seqtorSi.<br />

samomxmareblo kreditebi isev importis<br />

dasafinanseblad midioda. ra Tqma unda, es sakredito<br />

resursi ar iyo saqarTvelos ekonomikaSi Seqmnili,<br />

xolo bankebis mier Seqmnili saxsrebi, gansakuTrebiT<br />

samomxmareblo kreditebze, xels ar uwyobda<br />

saqarTvelos ekonomikis ganviTarebas. adre Tu gvian,<br />

es unda `afeTqebuliyo~. `afeTqeba~ gansakuTrebiT<br />

gaamwvava da daaCqara globalurma finansurma krizisma,<br />

radganac am SemTxvevaSi aRmoCnda, rom Turme es iafi<br />

sakredito resursi evropis bazrebze ukve aRar<br />

aris xelmisawvdomi da bankebs aRar SeuZliaT kvlav<br />

gascen iafi resursi, adamianebi ki ukve ise advilad<br />

veRar Souloben samsaxurs, aRar aqvT is Semosavali.<br />

SegaxsenebT aseT meqanizmsac, rodesac adamiani ama Tu<br />

im bankSi samuSaod ahyavdaT, iqve sTavazobdnen, rom<br />

TviTonve gaeformebina sesxi. Semdeg es xalxi<br />

samsaxuridan rom gauSves, bunebrivia, gadaxdisuunaro<br />

darCa. anu bankebma sakredito politikaSi Tavidanve<br />

seriozuli Secdoma dauSves. magram dRes rasac isini<br />

akeTeben, aris absoluturad swori, vinaidan winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi bankebi gakotrdebian, bankebis gakotreba<br />

ki gamoiwvevs mTeli Cveni ekonomikis da mTeli Cveni<br />

sazogadoebis gakotrebas, maT Soris imaTisac, visac<br />

aranairi sesxi ar auRia. amitom es didi gakveTili<br />

unda gaxdes yvelasaTvis, Cveni moqalaqeebisaTvis,<br />

romlebic brmad iRebdnen bankebidan sesxebs da Cveni<br />

bankebisaTvis, rom ufro metad frTxilni iyvnen da<br />

ufro meti gaTvlebi awarmoon, Tu sad, romel seqtorSi<br />

unda ganaTavson TavianTi kreditebi, Tundac es<br />

sakredito resursi advilad da iafad mopovebadi<br />

iyos.<br />

`bankebs am Secdomaze ar miuTiTa misma<br />

maregulirebelma da zedamxedvelma imitom, rom manac<br />

ver gaarTva Tavi. praqtikulad Cven gvaqvs<br />

demoralizebuli erovnuli banki; mas 17 Tve ara<br />

hyavda prezidenti. amitom nu gagvikvirdeba, xdeba is,<br />

rac unda momxdariyo! cxadia bankebi valebs srulad<br />

ver amoiReben, magram maqsimalurad, risi amoRebac<br />

SesaZlebelia, unda amoiRon. da am SemTxvevaSi laparaki<br />

maT arahumanurobaze arasworia. ubralod, Tu isini<br />

amas ar gaakeTeben, ekonomikaSi Zalian cudi mdgomareoba<br />

iqneba. adamianebmac unda iswavlon, cota meti goniereba<br />

gamoiCinon, rom aseT sesxebze ar daxarbdnen da<br />

momavalSi maTi aReba ar daiwyon~, - daaskvnis papava.<br />

erovnuli bankis eqs-prezidenti nodar javaxiSvili<br />

gvaxsenebs imas, rasac igi bolo wlebis ganmavlobaSi<br />

gamudmebiT irwmuneboda, rom bankebi am mdgomareobaSi<br />

Cavardebodnen, vinaidan saqarTveloSi TandaTanobiT<br />

knindeboda erovnuli bankis, rogorc centraluri<br />

bankis da bankebis zedamxedvelobis funqciis<br />

matarebeli organos mniSvneloba. erovnuli bankis<br />

erT-erTi ZiriTadi daniSnulebis mospobam ganapiroba<br />

bankebis TavaSvebuli msvleloba, arauzrunvelyofil<br />

25


auditi, aRricxva, finansebi #2(110), 2009<br />

da aseve grZelvadian dabandebebSi fulis<br />

TavqudmoglejiT Cadeba. amas aucileblad unda<br />

gamoewvia es Sedegi da gamoiwvia kidevac. analogiuri<br />

situacia moxdeba nebismier qveyanaSi, sadac Sesustdeba<br />

sabanko zedamxedveloba. javaxiSvilis TqmiT, amis<br />

Taobaze misi mravalgzisi gafrTxilebebi ar iRo<br />

yurad arc sazogadoebam, romelic am sesxebs iRebda<br />

da arc xelisuflebam, romelic erovnuli bankidan<br />

sazedamxedvelo funqciis gamotanis gadawyvetilebebs<br />

Rebulobda. jer erTi, bankebis bolo wlebis balansebs<br />

Tu SevxedavT, mivxvdebiT, rom iq ukve araferi<br />

normativebi aRar arsebobs. arada, bazelis komitetis<br />

SeTanxmebiT da masTan erTad dadgenili normativebiT,<br />

bankebs ara aqvT ufleba garkveul doneze meti<br />

daabandon sakredito resursebi grZelvadian<br />

dabandebebSi da arc samomxmareblo, e.w. sablanko<br />

kreditebi SeiZleba hqondeT gansazRvruli normativis<br />

farglebs zeviT. rogorc wesi, CvenTan samomxmareblo<br />

krediti gaaigives sablanko kreditTan, anu<br />

samomxmareblo kreditebis umravlesoba giraos gareSe<br />

iyo gacemuli. es maRali riskis kreditebia da<br />

kapitalTan unda yofiliyo TanafardobaSi. aris<br />

SezRudva, zeda norma, romelze metic ar SeiZleba<br />

bankma gasces. es Tavze xelaRebuli msvleloba zustad<br />

iman gamoiwvia, rom samomxmareblo kreditebSi banki<br />

sakmaod maRal mogebas naxulobda. banks imitom hyavs<br />

zedamxedvelad centraluri banki, rom kapitalis<br />

avantiuristuli suli mogebis gamodevnebisa raRaca<br />

doneze Seferxebuli iyos. ai, roca es zedamxedveloba<br />

gamoacales, nela-nela Sesustda erovnuli bankis<br />

moqmedeba da sabolood mTlianad gauqmda, aman migviyvana<br />

am Sedegamde.<br />

javaxiSvilis mtkicebiT, marTalia zedamxedvelobis<br />

saagento Seiqmna, magram jer erTi, mis Seqmnamde<br />

saqarTveloSi erovnuli banki iyo Tu ar iyo, amas<br />

verc xalxi gebulobda da verc komerciuli bankebi.<br />

meore, rac Seexeba zedamxedvelobis funqciis gatanas<br />

erovnuli bankidan, es aris danaSauli da qmedeba<br />

savaluto fondis mravalwliani rekomendaciebis<br />

(romlis bazazec 1995 wels saqarTveloSi sabanko<br />

kanonmdebloba gakeTda) sawinaaRmdegod. javaxiSvili<br />

yuradRebas amaxvilebs, rom dRes am uwyebis<br />

xelmZRvaneli savaluto fondis yofili<br />

TanamSromelia! es aris dinebis sawinaaRmdegod svla,<br />

romelsac Cayva savaluto fondic. ratom aris<br />

aucilebeli, rom zedamxedvelobis funqcia seb-is<br />

SemadgenlobaSi iyos erovnul banks meorenairad<br />

mTel msoflioSi eZaxian bankTa banks da bankebis<br />

mamas. anu es aris iseTi struqtura, romelic<br />

kanonmdeblurad pasuxs agebs sabanko saqmis normalur<br />

ganviTarebaze da imavdroulad aqvs sazedamxedvelo<br />

funqciac. anu aseTma zedamxedvelma ar SeiZleba Tavisi<br />

makontrolebeli Tu sazedamxedvelo funqciebis<br />

ganxorcielebis dros `nabans gadaayolos bavSvi~,<br />

imitom, rom TviTon agebs pasuxs. rogorc ki amas<br />

gamoitan seb-idan da miscem zedamxedvelobis saagentos,<br />

organos, romelsac kanonmdeblurad pasuxismgebloba<br />

ar ekisreba sabanko sistemis gamarTul muSaobaze da<br />

am dros, Semowmebisa da zedamxedvelobis funqcia<br />

aqvs, es yovelTvis Rupavs sabanko sistemas. ase rom,<br />

jer erovnuli bankis dakninebas da mere sazedamxedvelo<br />

funqciis calke gamoyofas ar SeiZleboda<br />

seriozuli uaryofiTi Sedegebi ar gamoewvia.<br />

rac Seexeba bankebis dadanaSaulebas arahumanurobaSi,<br />

javaxiSvils aseTi braldebebi arasworad miaCnia.<br />

misi azriT, keTili unda inebos TiToeulma msesxebelma<br />

da Caixedos sakredito xelSekrulebaSi, romelic<br />

komerciul bankTan aqvs gaformebuli. Tu komerciuli<br />

banki sakredito xelSekrulebiT miniWebul uflebebs<br />

aWarbebs, amisTvis arsebobs sasamarTlo. Tuki<br />

xelSekrulebiT misi romelime ufleba daculi araa,<br />

es sakuTar Tavs unda daabralos, rom Tavis droze<br />

ar moiTxova amis gakeTeba; xSirad msesxebels sasesxo<br />

xelSekruleba wakiTxulic ara aqvs.<br />

eqsperti demur giorxeliZe aRniSnavs, rom is, rac<br />

saqarTveloSi xdeba, ar aris mxolod saqarTvelosTvis<br />

damaxasiaTebeli. msoflios rogorc wamyvan, aseve<br />

ganviTarebad qveynebSic seriozuli ekonomikuri<br />

krizisia da aRebuli valdebulebebis dafarvaSi<br />

problemebi gauCndaT rogorc firmebs, aseve kerZo<br />

pirebs. magram aq sapaniko da xmauris asatexi araferia.<br />

yvelam kargad unda gaigos, rom arsebobs krizisi,<br />

roca adamianebs, obieqturi mizezebis gamo, ara aqvT<br />

saSualeba gamoimuSaon sakmarisi Tanxebi da Cndeba<br />

problemebi valdebulebebis dafarvaSi.<br />

ra unda gakeTdes demur giorxeliZis azriT, aq<br />

ori gza arsebobs. erTia, romelsac saqarTveloSi<br />

sabanko seqtori daadga. esaa iZulebis wesi da raRac<br />

saagentos meSveobiT arasaimedo msesxeblebis siebis<br />

gamoqveyneba, romelmac ukve 150 aTas kacs gadaaWarba.<br />

meore gza aris is, rasac civiluri qveynebi adganan,<br />

anu rodesac individualuri midgomiT xdeba <strong>valebis</strong><br />

restruqturizacia ara mxolod sabanko<br />

urTierTobebis doneze klientsa da banks Soris,<br />

aramed saxelmwifoc (magaliTad, SeerTebuli Statebi)<br />

uzarmazar Tanxebs tvirTavs bankebSi, ekonomikaSi, raTa<br />

es struqturebi gakotrebisagan gadaarCinos.<br />

saqarTveloSi ratom ar unda iyos aseTi midgoma!<br />

ra Tqma unda, individualuri Seswavlis Semdeg<br />

gamoCndeba, romeli msesxebelia uimedo mdgomareobaSi<br />

da romeli msesxeblis <strong>valebis</strong> restruqturizacia<br />

SeiZleba. krizisul situaciaSi xmauris atexva da<br />

sasamarTloebze mimarTva imas niSnavs, rom sabanko<br />

menejmenti kargad ver acnobierebs, ra donis kriziszea<br />

saubari. adamianebis udidesi umravlesoba Tavis<br />

valdebulebebs dafaravs, Tu, ra Tqma unda, viRacam,<br />

bankis moxeleebTan garigebiT, raRac sruliad<br />

gauzrebeli kreditebi ar aiRo. bankebma Tu kreditebis<br />

gacemisas raime Secdoma dauSves, bankis mxridan terori<br />

ki ar aris saWiro, aramed keTili inebos da, zaralSi<br />

Camoweros Tavisi menejmentis doylapiobiT da Tu<br />

gnebavT, araprofesionalizmiT Cadenili Secdomebi.<br />

26


#2(110), 2009 auditi, aRricxva, finansebi<br />

jobs, rom isini igive gzas daadgnen, rasac civilur<br />

samyaroSi gonieri sabanko struqturebi akeTeben.<br />

erovnuli bankis sabWos wevri, profesori mixeil<br />

ToqmaziSvili aRniSnavs, rom komerciuli bankebisa<br />

da danarCeni ekonomikuri seqtorebis saqmianoba<br />

urTierTgadajaWvulia da rodesac am jaWvis romelime<br />

rgoli amovardeba, bunebrivia, es zegavlenas axdens<br />

sxva rgolebze. 2008 wlis meore naxevarSi<br />

ekonomikuri aqtivoba Semcirda. aman mravali kompania<br />

gadaxdisuunaro gaxada, ris Sedegadac valebi veRar<br />

daabruna da komerciuli bankebis saqmianobasac aSkarad<br />

daetyo. es iyo ZiriTadi mizezi imisa, rom komerciuli<br />

bankebi rTul mdgomareobaSi aRmoCndnen. isini<br />

iZulebuli gaxdnen radikaluri zomebi mieRoT, an<br />

<strong>valebis</strong> restruqturizacia moexdinaT, an kidev<br />

miemarTaT im sawarmoebis gakotrebisaTvis, romlebic<br />

gadaxdisuunaroni arian da perspeqtiva ar gaaCniaT,<br />

rom gadauxadon es valebi. magram mTavari mimarTuleba<br />

mainc aris restruqturizacia, radgan saxelmwifo<br />

cdilobs donorebis mier gamoyofili Tanxebidan<br />

garkveulwilad daexmaros rogorc mSeneblobis<br />

seqtors, aseve mrewvelobas Tu agrosamrewvelo<br />

seqtors. aqedan gamomdinare, bankebma mraval sawarmos<br />

valebi gadauvades, ramac bankebis saqmianoba<br />

garkveulwilad raRac periodiT Seaferxa, magram maT<br />

urTierTobas raRac perspeqtiva misca.<br />

fizikur pirebTan dakavSirebiT sxva viTarebaa.<br />

yovel fizikur pirs, romelsac vali aqvs aRebuli,<br />

garantad Tavisi uZravi qoneba an sxva ram aqtivebi<br />

aqvs Cadebuli. am SemTxvevaSi dgeba sakiTxi maTi<br />

aqtivebis likvidurobis Sesaxeb. Tuki fizikuri piri<br />

vals ver daubrunebs, maSin banki Seecdeba likviduri<br />

gaxadon is, rac garantad iyo Cadebuli. am SemTxvevaSi<br />

banki ar zaraldeba, magram valis ukan dabruneba droSi<br />

eWimeba da mis saqmianobaze esec uaryofiTad moqmedebs.<br />

`zogi bankebs arahumanurobaSi sdebs brals.<br />

erTaderTi, roca SeiZleba banks vuTxraT, rom<br />

arahumanuria, Tuki es exeba im regionebs, romlebic<br />

dazaraldnen 2008 wlis agvistoSi omiT. rodesac<br />

klienti xelSekrulebas debs, man unda icodes, ra<br />

ufleba aqvs da ra ara. xelSekruleba aris yvelaze<br />

maRali rgoli, is pirobebi, romelsac igi daTanxmda<br />

da romliTac man sesxi miiRo. magram Semdeg, Tuki<br />

viTareba Seicvala, laparaki unda iyos ara humanurobaze,<br />

aramed axal urTierTobaze bankTan. am SemTxvevaSi<br />

humanuroba sxva araferia, Tu ara: `mapatieT, am vals<br />

ver dagibrunebT~. humanuroba cota Sorsaa biznesurTierTobebTan~,<br />

- ambobs mixeil ToqmaziSvili~.<br />

dali CikvaiZe<br />

erovnulÿbanksÿprezidentiÿeRirsa<br />

saqarTvelosÿerovnulÿbanksÿaxaliÿprezidentiÿhyavs.ÿaRniSnulÿTanamdebobazeÿsafinansoÿzedamxedvelobis<br />

saagentosÿ yofiliÿ ufrosiÿ giorgiÿ qadagiZeÿ dainiSna.ÿ qadagiZeÿ aRniSnulÿ Tanamdebobazeÿ saqarTvelos<br />

prezidentmaÿdaniSna.<br />

saqarTvelosÿerovnulÿbanksÿromanÿgociriZisÿTanamdebobidanÿwasvlisÿSemdegÿprezidentiÿarÿhyolia.<br />

gociriZisÿSemdegÿprezidentisÿmovaleobasÿvice-prezidentiÿdaviTÿamaRlobeliÿasrulebda.<br />

komerciuliÿbankebisÿaqtivebiÿSemcirda<br />

saqarTvelosÿkomerciuliÿbankebisÿmTlianiÿwmindaÿaqtivebi,ÿmimdinareÿwlisÿdasawyisTanÿSedarebiT,ÿ319,1<br />

mlnÿ lariTÿ Semcirdaÿ daÿ 8ÿ mlrdÿ 546ÿ mlnÿ 500ÿ aTasiÿ lariÿ Seadgina.ÿ erovnuliÿ bankisÿ <strong>info</strong>rmaciiT,ÿ wlis<br />

dasawyisidan,ÿ0,5%-iT,ÿ7,9ÿmlnÿlariTÿSemcirdaÿaseveÿsabankoÿseqtorisÿsakuTariÿsaxsrebiÿ(saaqcioÿkapitali)<br />

daÿamJamadÿ1ÿmlrdÿ509ÿmlnÿ300ÿaTasiÿlaria,ÿracÿkomerciuliÿbankebisÿmTlianiÿwmindaÿaqtivebisÿ17,7ÿprocentia.<br />

ganaRdebuliÿsawesdeboÿkapitalisÿzrdamÿ8,3ÿaTasiÿlariÿSeadgina.ÿbankebisÿraodenobaÿucxouriÿkapitalis<br />

monawileobiTÿsawesdeboÿkapitalSi,ÿwlisÿdasawyisTanÿSedarebiT,ÿarÿSecvlilaÿdaÿbankebisÿsaerToÿganaRdebul<br />

sawesdeboÿkapitalSiÿmaTiÿwiliÿ73,5%-ia.ÿumsxvilesiÿaqtivebisÿmqoneÿ5ÿbankisÿwiliÿsabankoÿseqtorisÿmTlian<br />

aqtivebSiÿwlisÿdasawyisidanÿ79,3-danÿ78,3ÿprocentamdeÿSemcirda..<br />

fuladiÿdaxmarebebisaÿdaÿSemweobebisÿgacemasÿ„saxalxoÿbanki”ÿmoemsaxureba<br />

socialuriÿ daxmarebebis,ÿ devnilTaÿ daÿ ltolvilTaÿ Semweobebis,ÿ 2009ÿ wlisÿ saxelmwifoÿ programiT<br />

gaTvaliswinebuliÿfuladiÿdaxmarebebisaÿdaÿSemweobebisÿgacemasÿ„saxalxoÿbanki~ÿganaxorcielebs.ÿrogorc<br />

„saxalxoÿbankSi”ÿganacxades,ÿbankmaÿsocialuriÿdaxmarebisaÿdaÿdevnilTaÿSemweobebisÿsabankoÿmomsaxurebis<br />

mizniT,ÿ socialuriÿ momsaxurebisÿ saagentosÿ mierÿ gamocxadebulÿ tenderSiÿ gaimarjva.ÿ `saxalxoÿ bankSi~<br />

aRniSnaven,ÿ romÿ tenderSiÿ sxvaÿ bankebTanÿ SedarebiTÿ maTiÿ upiratesobaÿ filialebisÿ qselisÿ simravlem,<br />

momsaxurebisÿmaRalmaÿxarisxmaÿdaÿoperatiulobamÿganapiroba.ÿ`saxalxoÿbanki~,ÿromelsacÿsulÿ210ÿfiliali<br />

aqvs,ÿ2004ÿwlidanÿaseveÿpensiebis,ÿsaxelobiTiÿstipendiebisaÿdaÿsapensioÿdanamatebisÿsabankoÿmomsaxurebas<br />

axorcielebs.<br />

2009ÿwlisÿsaxelmwifoÿbiujetSiÿaRniSnuliÿsaxisÿdaxmarebebisÿmoculobaÿ180ÿmlnÿlarsÿSeadgens.<br />

27

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!