15.11.2014 Views

2009 wlis fulad-sakredito da savaluto politikis ZiriTadi ... - Papava.info

2009 wlis fulad-sakredito da savaluto politikis ZiriTadi ... - Papava.info

2009 wlis fulad-sakredito da savaluto politikis ZiriTadi ... - Papava.info

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

#01(109), <strong>2009</strong> auditi, aRricxva, finansebi<br />

profesiuli pasuxismgeblobis <strong>da</strong>zRvevis sferoSi<br />

<strong>da</strong> ra tipis (ra riskebis) profesiuli<br />

pasuxismgebloba iqna maT mier <strong>da</strong>zRveuli<br />

gaformebul <strong>da</strong>zRvevis xelSekrulebebSi?<br />

2) zoga<strong>da</strong>d, Tu Tqveni <strong>da</strong>zRveuli audituri<br />

kompaniis mier auditirebuli firma <strong>da</strong>jarim<strong>da</strong><br />

saga<strong>da</strong>saxado reviziis Sedegad ga<strong>da</strong>saxadebis<br />

araswori deklarirebis Sedegad <strong>da</strong> man sarCeli<br />

wamouyena auditur kompanias, romelsac is<br />

aRiarebs, ra moculobas aanazRaurebT Tqven -<br />

srulad (franSizis gamoklebiT) Tu mxolod mis<br />

nawils? Tu nawils, gTxovT migviTiToT<br />

konkretuli limitebi.<br />

qvemoT mogvyavT maTi pasuxebi:<br />

`al<strong>da</strong>gi bisiai~:<br />

1) amJamad Cvens mier 2008 <strong>wlis</strong> ganmavlobaSi<br />

gvyavs <strong>da</strong>zRveuli 2 audituri kompania,<br />

romlebTac aqvT SeZenili profesiuli<br />

pasuxismgeblobis <strong>da</strong>zRveva. aqve aRsaniSnavia,<br />

rom profesiul pasuxismgeblobis <strong>da</strong>zRveva<br />

SeZenili aqvs kidev ramdenime iuridiul<br />

kompanias.<br />

2) Zalian rTuli saTqmelia, gaaCnia ra<br />

limitebiT aqvs SeZenili sa<strong>da</strong>zRvevo produqti,<br />

aris sruli paketi Tu ara. Tu sruli paketi<br />

aqvs SeZenili, maSin, ra Tqma un<strong>da</strong>, srulad<br />

aunazRaurdeba Tanxa.<br />

`ji piai holdingi~:<br />

1) oTxi saerTaSoriso <strong>da</strong> erTi adgilobrivi<br />

auditoruli kompania, romelTac ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

<strong>da</strong>zRveuli aqvT audituri kompaniis<br />

arawinaswargamiznuli SecdomiT klientisTvis<br />

miyenebuli zarali.<br />

2) cxadia, nebismieri zaralisas xdeba yvela<br />

aspeqtis revizia <strong>da</strong> amis Semdeg viRebT<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebas zaralis anazRaurebaze.<br />

zoga<strong>da</strong>d, Tu Secdoma <strong>da</strong>uSva auditurma<br />

kompaniam <strong>da</strong> amiT zarali miadga mis klients,<br />

Cven avanazRaurebT zarals sa<strong>da</strong>zRvevo polisis<br />

limitis farglebSi minus franSiza. sa<strong>da</strong>zRvevo<br />

polisis limiti anu <strong>da</strong>zRvevis limiti dgindeba<br />

audituri kompaniis surviliT <strong>da</strong> SeiZleba iyos<br />

nebismieri - 50 000 lari, 100 000 lari, 1 000 000<br />

lari <strong>da</strong> a.S.<br />

samwuxarod, ufro detaluri <strong>info</strong>rmacia<br />

saqarTveloSi audituri kompaniebis profesiuli<br />

pasuxismgeblobis <strong>da</strong>zRvevis Sesaxeb Cven ver<br />

movipoveT.<br />

Temur iobaSvili<br />

saqarTvelos sabanko sistema<br />

saqarTvelos sabanko sistema - am rubrikiT Cveni Jurnalis furclebze Suqdeba saqarTveloSi<br />

moqmedi bankebisa <strong>da</strong> sxva safinanso institutebis saqmianoba, is siaxleebi, miRwevebi <strong>da</strong> problemebi,<br />

romlebic Cveni qveynis sabanko-safinanso sferoSi xdeba.<br />

<strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>savaluto</strong> <strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong><br />

mimarTulebebis Sesaxeb<br />

es aris kanonisa <strong>da</strong> konstituciis<br />

formaluri <strong>da</strong>kmayofileba<br />

Cveni qveynis umaRlesi sakanonmdeblo organo<br />

yoveli <strong>wlis</strong> miwuruls Rebulobs <strong>da</strong>dgenilebas<br />

momdevno <strong>wlis</strong> <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>da</strong> <strong>savaluto</strong><br />

<strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong> mimarTulebebis Sesaxeb.<br />

parlamentma SarSan, 19 dekembers Tavisi <strong>da</strong>dgenilebiT<br />

<strong>da</strong>amtkica saqarTvelos erovnuli bankis mier<br />

warmodgenili saqarTvelos <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> <strong>fulad</strong><strong>sakredito</strong><br />

<strong>da</strong> <strong>savaluto</strong> <strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong><br />

mimarTulebebi, romelic sul 3 punqtisgan Sedgeba:<br />

1. saqarTvelos ekonomikis ganviTarebis arsebul<br />

etapze <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong>Tvis saSualo wliuri inflaciis<br />

miznobrivi maCvenebeli ganisazRvra 9 procentis<br />

odenobiT;<br />

2. saqarTvelos erovnuli bankis mier <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong><br />

ganmavlobaSi ZiriTa<strong>da</strong>d gamoyenebuli iqneba<br />

monetaruli <strong>politikis</strong> Semdegi instrumentebi:<br />

refinansirebis sesxebi (likvidobis miwodeba),<br />

sadepozito sertifikatebis auqcionebi (likvidobis<br />

amoReba), operaciebi mTavrobis fasiani qaRaldebiT,<br />

mudmivmoqmedi instrumentebi (erTdRiani sesxebi <strong>da</strong><br />

depozitebi), minimaluri sarezervo moTxovnebi <strong>da</strong><br />

sxva instrumentebi;<br />

3. <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> ganmavlobaSi samomxmareblo fasebis<br />

mosalodnel dinamikaze moqmedi riskebi ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

aris: navTobsa <strong>da</strong> xorbalze msoflio fasebis<br />

17


auditi, aRricxva, finansebi #01(109), <strong>2009</strong><br />

cvlileba, geopolitikuri riskebis cvlileba,<br />

regulirebadi fasebis cvlileba, saerTaSoriso<br />

bazarze finansuri krizisis Sedegebi.<br />

riT gamoirCeva wlevandeli es dokumenti misi<br />

winamorbedebisgan? saqarTvelos mecnierebaTa<br />

erovnuli akademiis wevr-korespondentis, ekonomikis<br />

mecnierebaTa doqtoris, profesor lado papavas azriT,<br />

Cans am dokumentis avtorebma ixelmZRvaneles SoTa<br />

rusTavelis frTosani gamonaTqvamiT: `grZeli sityva<br />

mokled iTqmis, Sairia amad kargio~. misi TqmiT, es<br />

dokumenti aris `Sairi~; marTalia, mTlad kargi vera,<br />

magram mainc `Sairia~ Tun<strong>da</strong>c imiT, rom sul ramdenime,<br />

maT Soris, sxva<strong>da</strong>sxva kanonebi<strong>da</strong>n Tu<br />

saxelmZRvaneloebi<strong>da</strong>n cnobil <strong>da</strong> imavdroulad,<br />

arafrismTqmel wina<strong>da</strong>debas Seicavs. samwuxarod, TviTon<br />

<strong>da</strong>dgenilebis teqsts parlamentis saitze jerac<br />

ver naxavT, xolo erovnuli bankis saitze 15 ianvramde<br />

iyo ganTavsebuli 2008 <strong>wlis</strong> oqtombriT<br />

<strong>da</strong>TariRebuli <strong>da</strong>dgenilebis proeqti, Tanmxleb<br />

ganmartebiT baraTTan erTad. proeqtis teqsti<br />

gaumarTavi gaxl<strong>da</strong>T, masSi raRac kuriozul Canawerebsac<br />

ixilavdiT (im instrumentebis CamonaTvals, romelsac<br />

seb-i <strong>2009</strong> wels gamoiyenebs, moyvebo<strong>da</strong>: `<strong>2009</strong> <strong>wlis</strong><br />

ganmavlobaSi aseT riskebs, ZiriTa<strong>da</strong>d, warmoadgens...~,<br />

rac wina teqstTan aranairad mibmuli ar iyo). es<br />

iyo araseriozulad momzadebuli teqsti. papava<br />

xazgasmiT aRniSnavs, rom erovnul bankSi Zalian bevri<br />

profesionali muSaobs, xolo aseTi teqsti aris<br />

Seuracxyofa TviTon erovnuli bankis, rogorc<br />

institutis avtoritetisa <strong>da</strong> maT Soris, iq momuSave<br />

profesionalebisa.<br />

`saqarTvelos <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>savaluto</strong> <strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong> mimarTulebebze~<br />

seriozulad saubari arc Rirs, imitom rom am<br />

dokumentSi saerTod araferi weria. aq yvelaze mTavari<br />

<strong>info</strong>rmacia aris is, Tu ra instrumentebs gamoiyenebs<br />

seb-i <strong>2009</strong> wels. magram riTi gansxvavdeba es<br />

instrumentebi 2008 wels gamoyenebuli<br />

instrumentebisagan? romelia axali instrumenti?<br />

ratom es <strong>da</strong> ara sxva instrumentebi? araferia naTqvami,<br />

gacvliTi kursis formireba rogor reJimSi un<strong>da</strong><br />

gagrZeldes. es dokumenti aranair <strong>info</strong>rmacias ar<br />

iZleva <strong>da</strong> iseTi zogadi, praqtikulad arafrismTqmeli<br />

Canaweria, SeiZleba iTqvas, rom masSi arc aranairi<br />

valdebuleba ar aris <strong>da</strong>fiqsirebuli seb-is mxri<strong>da</strong>n,<br />

Tu ra un<strong>da</strong> gaakeTos <strong>2009</strong> wels.<br />

saerTod, lado papavas Secdomad miaCnia, rogora<strong>da</strong>c<br />

mzaddeba xolme seb-is es dokumenti 1995 wli<strong>da</strong>n,<br />

mas mere, rac miRebulia organuli kanoni `erovnuli<br />

bankis Sesaxeb~. arcerTxel parlaments seriozuli<br />

dokumenti <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>politikis</strong> Sesaxeb ar<br />

<strong>da</strong>umtkicebia. yovelTvis iyo Zalian mcire formatiani<br />

`moTxroba~, romelic <strong>da</strong>dgenilebis formas iReb<strong>da</strong>.<br />

saintereso is aris, rom amis Sesaxeb xSirad kritikac<br />

gamoiTqmebo<strong>da</strong> seb-is xelmZRvanelobis misamarTiT<br />

<strong>da</strong> papava aq ixsenebs 2007 wels, rodesac seb-is<br />

prezidents roman gociriZes parlamentSi misive<br />

umravlesobis warmomadgenlebi akritikebdnen, <strong>fulad</strong><strong>sakredito</strong><br />

<strong>politikis</strong> dokumenti faratina qaRaldi<br />

ariso. magram rogorc ki gociriZe seb-i<strong>da</strong>n wavi<strong>da</strong>,<br />

Semdeg aRaravis <strong>da</strong>uyenebia sakiTxi: gociriZe<br />

gavakritikeT, is wavi<strong>da</strong> <strong>da</strong> vinc movi<strong>da</strong>, iman mainc<br />

gaakeTos normaluri teqstio! ase rom, roca<br />

sWirdebaT seb-is xelmZRvanelobis mimarT<br />

politikuri zewola, maSin gaaxsendebaT, rom es ar<br />

aris dokumenti <strong>da</strong> SeiZleba gasakritikeblad<br />

gamoiyenon. samwuxarod, dRes kvlav araferi weria,<br />

kidev ufro metad, vidre ewera 2007 wels wardgenil<br />

dokumentSi, rasac papava ukusvlad, degra<strong>da</strong>ciad afasebs<br />

<strong>da</strong> miaCnia, rom aucilebelia <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong><br />

<strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong> mimarTulebebi iyos iseTive<br />

seriozuli dokumenti, rogoric aris biujeti, mkafiod<br />

Camoyalibebuli <strong>ZiriTadi</strong> miznebiTa <strong>da</strong> amocanebiT, am<br />

miznebis miRwevis <strong>da</strong> amocanebis ga<strong>da</strong>wyvetis<br />

instrumentebiT <strong>da</strong> garkveuli valdebulebebiT,<br />

romelTa Sesruleba un<strong>da</strong> ikisros erovnulma bankma,<br />

rogorc erT-erTma wamyvanma saxelmwifo institutma.<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi, ubralod gaugebaria, ras<br />

amtkicebs parlamenti.<br />

roca es dokumenti parlamentSi Semodis, Semodis<br />

erovnuli bankis saxeliT <strong>da</strong> aris misi saxe. es saxe<br />

arc adre iyo di<strong>da</strong>d mimzidveli <strong>da</strong> dRes kidev ufro<br />

uaresia. ara mxolod erovnuli bankis, parlamentis<br />

saxec aris, rodesac parlamenti iRebs aseT<br />

<strong>da</strong>dgenilebas. saerTod gaugebaria, rom parlamentSi<br />

Setanil aseT `depeSaze~ vinmes mxri<strong>da</strong>n SeniSvnac ki<br />

ar gamoTqmula. es aris erovnuli banki<strong>da</strong>n `depeSa~<br />

sazogadoebas <strong>da</strong> parlaments, rom Cven varsebobTo <strong>da</strong><br />

meti araferi!<br />

qveynis <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong><br />

mimarTulebebis amgvari saxiT swored im mosavals<br />

vimkiT, rac lado gurgeniZem 2008 <strong>wlis</strong> gazafxulze<br />

<strong>da</strong>Tesa, rodesac warmoadgina vrceli paketi<br />

kanonproeqtebisa <strong>da</strong> iq wamyvani iyo cvlilebebi<br />

erovnuli bankis kanonSi. am cvlilebebis Sedegad<br />

kanonSi Caiwera, rom <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>politikis</strong><br />

mTavari ganmsazRvreli aris inflacia. amdenad, erovnul<br />

banks mimarTulebebis CamoTvla ar moeTxovebo<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

amitomac aseTi `depeSa~ warmoadgina. Tumca, SeiZlebo<strong>da</strong><br />

am teqstis seriozulad gaSlac, vTqvaT, TviTon am<br />

dokumentSi axsna imisa, <strong>2009</strong> wels 9%-ian inflacias<br />

rom varaudoben, ra xdeba rezervebSi, ra _ gacvliT<br />

kursSi <strong>da</strong> ase Semdeg. magram es ar Caweres. am<br />

dokumentiT sazogadoeba arafriTaa <strong>info</strong>rmirebuli.<br />

es aris kanonis <strong>da</strong> konstituciis formaluri<br />

<strong>da</strong>kmayofileba.<br />

erovnuli bankis yofili prezidentis no<strong>da</strong>r<br />

javaxiSvilis SefasebiT, es dokumenti ar aris <strong>fulad</strong><strong>sakredito</strong><br />

<strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong> mimarTulebebebi,<br />

vinai<strong>da</strong>n am dokumenti<strong>da</strong>n gaugebaria, ratom un<strong>da</strong><br />

gvqondes rwmena, rom inflacia 9%-ze gaCerdeba; Zalian<br />

cotas niSnavs imis CamonaTvali, ra instrumentebi<br />

arsebobs bunebaSi, radgan yvela instrumentis<br />

gamoyenebas erTnairi efeqti ara aqvs <strong>da</strong> konkretul<br />

situaciaSi yvela instrumentis gamoyeneba<br />

SeuZlebelic aris. javaxiSvili ironiiT <strong>da</strong>sZens:<br />

18


#01(109), <strong>2009</strong> auditi, aRricxva, finansebi<br />

`me ar gamovricxav, dRevandeli Cveni parlamentis<br />

wevrebi imdenad kargad erkvevian <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong><br />

politikaSi, rom maTTvis <strong>da</strong>konkreteba saWiro arc<br />

aris. me rom parlamentari viyo, moviTxovdi,<br />

<strong>da</strong>ekonkretebinaT TiToeuli instrumentis gamoyenebis<br />

SesaZlebloba <strong>da</strong> misi gamoyenebis Sedegad miRweuli<br />

efeqti, radgan namdvilad ar meyofo<strong>da</strong> kvalifikacia,<br />

amisTana CanaweriT mivmxv<strong>da</strong>riyavi, es ramdenad<br />

miRwevadia. amitom erovnulma bankma a<strong>da</strong>mianebs (yovel<br />

SemTxvevaSi Cemnairebs, Znelad rom xvdebian) un<strong>da</strong><br />

auxsnas: ai, es aseT situaciaSi amas mogvcemso <strong>da</strong><br />

erovnulma bankmac <strong>da</strong> xelisuflebamac un<strong>da</strong> icodnen,<br />

situacia rogoria dRes; rogori gveqneba am <strong>wlis</strong><br />

ganmavlobaSi, es situaciuri scenarebic SemuSavebuli<br />

un<strong>da</strong> iyos~.<br />

mogexsenebaT, wina wlebSi 12-14 punqtiani<br />

<strong>da</strong>dgenilebis proeqti iyo xolme. amjerad ki, roca<br />

msoflioSi sistemuri xasiaTis ekonomikuri krizisia<br />

<strong>da</strong> sabanko seqtors aseTi gansakuTrebuli roli<br />

ekisreba saxelmwifos ara marto ekonomikuri, aramed<br />

politikuri stabilurobis saqmeSi, nacvlad imisa,<br />

rom <strong>da</strong>wvrilebiT, detalurad yofiliyo gawerili<br />

<strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong> mimarTulebebi,<br />

is deklaraciis doneze Sedga. amis axsnad ar SeiZleba<br />

CaiTvalos, rom proeqts ganmartebiTi baraTi axl<strong>da</strong><br />

Se<strong>da</strong>rebiT vrceli; baraTi seb-is mier momzadebuli<br />

dokumentia <strong>da</strong> aris ara umaRlesi sakanonmdeblo<br />

organos, aramed erovnuli bankis xedva. TviTon<br />

mimarTulebebSi un<strong>da</strong> Candes parlamentis<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba.<br />

dokumentTan <strong>da</strong>kavSirebiT parlamentSi kiTxva rom<br />

ar gaCenila <strong>da</strong> SeniSvna ar gamoTqmula, ori ram un<strong>da</strong><br />

vivaraudoT. jer erTi, SekiTxvebs svams kompetenturi<br />

piri <strong>da</strong> roca a<strong>da</strong>mians SeniSvnebi ar gaaCnia, an<br />

yvelaferSi eTanxmeba, an<strong>da</strong> ar SeuZlia <strong>da</strong>skvnebis<br />

gakeTeba. meorec, SesaZloa, mmarTveli Zalis<br />

erTianobisa <strong>da</strong> monoliTurobis demonstrirebisTvis<br />

saWirod CaiTvala, rom kiTxvebi ar <strong>da</strong>smuliyo. ise,<br />

platonis gamoTqmis perifrazirebas Tu movaxdenT,<br />

saxelmwifos filosofosebi un<strong>da</strong> marTavdneno, qveynis<br />

<strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>politikis</strong> mimarTulebebs<br />

profesionali finansistebi <strong>da</strong> bankirebi un<strong>da</strong><br />

gansazRvravdnen. ucxoeTSi, rogorc wesi, parlamenti<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d iuristebiTa <strong>da</strong> ekonomistebiT aris<br />

<strong>da</strong>kompleqtebuli; CvenTan am mimarTulebiT,<br />

jerjerobiT, fun<strong>da</strong>menturi, sabazo ekonomikuri<br />

ganaTlebis mqoneTa deficitia.<br />

vis <strong>da</strong> ras emsaxureba memorandumi<br />

erovnul banksa <strong>da</strong> safinanso<br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis saagentos Soris<br />

Cans Tu ara am <strong>da</strong>dgenilebi<strong>da</strong>n rame kavSiri seb-sa<br />

<strong>da</strong> sabanko seqtors Soris? rogorc lado papava<br />

aRniSnavs, ver vityviT, rom am dokumenti<strong>da</strong>n ar Cans<br />

seb-sa <strong>da</strong> sabanko seqtors Soris urTierToba. igive<br />

refinansirebis sesxebi aris urTierToba komerciul<br />

bankebTan (refinansirebis sesxebs komerciuli bankebi<br />

iReben); sadepozito sertifikatebis auqcionebic,<br />

minimaluri sarezervo moTxovnebic <strong>da</strong> saerTod, yvela<br />

instrumenti metnaklebad <strong>da</strong>kavSirebulia komerciul<br />

bankebTan; magram ufro meti urTierToba ver eqneba,<br />

imitom rom swored im cvlilebebiT, romlebic Sevi<strong>da</strong><br />

2008 <strong>wlis</strong> gazafxulze seb-is Sesaxeb kanonSi, Seiqmna<br />

sruliad axali struqtura, saqarTvelos safinanso<br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis saagento, romelic erTi mxriv aris<br />

seb-is <strong>da</strong>qvemdebarebaSi <strong>da</strong> amavdroulad,<br />

<strong>da</strong>moukidebelicaa, anu erovnul bankSi kidevac Sedis<br />

<strong>da</strong> arc Sedis! aris kidev aseTi nonsensi, rom seb-i<br />

aris sajaro samarTlis iuridiuli piri, safinanso<br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis saagentoc aris sajaro samarTlis<br />

iuridiuli piri, `sajaro samarTlis iuridiuli piris<br />

Sesaxeb~ kanonis Tanaxmad ki sajaro samarTlis<br />

iuridiuli piri ar SeiZleba yofiliyo sxva sajaro<br />

samarTlis iuridiuli piris <strong>da</strong>qvemdebarebaSi. es<br />

gamonaklisi gakeT<strong>da</strong> swored seb-Tan mimarTebaSi, raTa<br />

seb-s CamorTmeo<strong>da</strong> sabanko ze<strong>da</strong>mxedvelobis funqcia<br />

<strong>da</strong> aqe<strong>da</strong>n gamomdinare, ra Tqma un<strong>da</strong>, axla seb-is <strong>fulad</strong><strong>sakredito</strong><br />

politikaSi veraferi msgavsi ver<br />

moxvdebo<strong>da</strong>.<br />

magram mivdivarT erT Zalian ucnaur dokumentTan,<br />

romelsac hqvia `urTierTgagebis memorandumi<br />

saqarTvelos erovnul banksa <strong>da</strong> saqarTvelos<br />

safinanso ze<strong>da</strong>mxedvelobis saagentos Soris~. mis<br />

Sesafaseblad sityva kuriozi Tu gamodgeba! or<br />

saxelmwifo struqturas Soris, romelTagan erTi<br />

meoris <strong>da</strong>qvemdebarebaSia (marTalia formalurSi),<br />

gaform<strong>da</strong> urTierTgagebis memorandumi, radgan ise<br />

SeiZleba mTlad urTierTgagebiT ver imuSaon <strong>da</strong><br />

Tanac aq xazia gasmuli, rom es orive struqtura<br />

aris erTmaneTisagan absoluturad <strong>da</strong>moukidebeli<br />

(ara<strong>da</strong>, kanoni aseT absolutur <strong>da</strong>moukideblobas ar<br />

cnobs); yvelaze kuriozuli ki aq aris<br />

arakonstituciuri organos _ safinanso seqtoris<br />

erToblivi komitetis Seqmna.<br />

papavas SefasebiT, qarTuli ekonomikis<br />

umniSvnelovanesi instituti _ erovnuli banki<br />

<strong>da</strong>aknines. axla qmnian raRac absoluturad xelovnurs,<br />

romelsac aranairi samarTlebrivi safuZveli <strong>da</strong><br />

ekonomikurad aranairi mizanSewoniloba ar gaaCnia!<br />

Zalian Zneli Sesafasebelia, ras akeTeben. albaT, es<br />

aris uvicobis konglomerati <strong>da</strong>naSaulTan. magram aq<br />

pirvel rigSi mTavrobis im iniciativis ukan mdgomni<br />

pirebi arian <strong>da</strong>mnaSaveni, romlebmac 2008 <strong>wlis</strong><br />

gazafxulze, parlaments erovnuli bankis <strong>da</strong>susteba<strong>da</strong>kninebis<br />

kanoni miaRebines.<br />

ratom Seiqmna es memorandumi? seb-sa <strong>da</strong> safinanso<br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis saagentos Soris <strong>da</strong>debuli<br />

memorandumis Tanaxmad, mmarTveli organo aris<br />

safinanso seqtoris erToblivi komiteti, romelSic<br />

Sedian: seb-is prezidenti, vice-prezidenti,<br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis ufrosi, misi moadgile <strong>da</strong><br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis sabWos Tavmjdomare, anu<br />

saerTaSoriso <strong>savaluto</strong> fondis yofili mudmivi<br />

warmomadgeneli saqarTveloSi – robert kristianseni,<br />

romelic ar aris saqarTvelos rezidenti. eqspertTa<br />

19


auditi, aRricxva, finansebi #01(109), <strong>2009</strong><br />

ganmartebiT, am komitetis meSveobiT mas ukve aqvs is<br />

berketebi, romliTac igi gansazRvravs mTel rig im<br />

saqmianobas, romelic ze<strong>da</strong>mxedvelobasac scdeba.<br />

gavixsenoT 2005 weli, rodesac am a<strong>da</strong>mianma, romelic<br />

dRes ze<strong>da</strong>mxedvelobis sabWos Tavmjdomarea,<br />

inflaciis maRali maCveneblis gamo, romelic 14,5%-s<br />

aRwev<strong>da</strong>, gangaSi atexa <strong>da</strong> erT-erT ZiriTad <strong>da</strong>mnaSaved<br />

gamoacxa<strong>da</strong> erovnuli banki maSin, rodesac saxelmwifo<br />

biujetis deficiti sakmaod maRali iyo <strong>da</strong><br />

privatizacii<strong>da</strong>n miRebuli Tanxebic ki SemosavlebSi<br />

Sedio<strong>da</strong> <strong>da</strong> ara biujetis deficitis <strong>da</strong>farvis<br />

wyaroebSi. amiT xelovnurad mcirdebo<strong>da</strong> biujetis<br />

deficiti <strong>da</strong> realurad es iyo inflaciuri fuli<br />

(rac ufro maRalia deficiti, miT ufro maRalia<br />

inflacia), magram kristiansens xma ar amouRia biujetis<br />

Sesaxeb, Tu sai<strong>da</strong>n modio<strong>da</strong> es inflacia. mere amas<br />

moyva axali cvlilebebis iniciativa erovnul bankSi,<br />

romelic wamosuli iyo iseTi a<strong>da</strong>mianebisagan, romlebic<br />

fiqrobdnen, rom am cvlilebebiT SeeZloT inflaciis<br />

Semcireba <strong>da</strong> <strong>ZiriTadi</strong> aqcenti aRebuli iyo <strong>savaluto</strong><br />

sabWoze. sabednierod, es iniciativa ar gavi<strong>da</strong>.<br />

robert kristiansens, romelic dRes saqarTveloSi<br />

moRvaweobs <strong>da</strong> aris ucxoeTis moqalaqe, hqon<strong>da</strong> Tavisi<br />

interesebi Sesuliyo erovnul bankSi, magram seb-is<br />

sabWoSi rom Sesuliyo, saWiro iqnebo<strong>da</strong> parlamentSi<br />

misi kandi<strong>da</strong>turis wardgena, rac garkveul riskebTan<br />

iqnebo<strong>da</strong> <strong>da</strong>kavSirebuli, radgan <strong>da</strong>ibadebo<strong>da</strong> kiTxva:<br />

ratom _ ucxoeli, Cven ra, ara gvyavs qarTvelebi,<br />

romlebsac erovnuli bankis marTva SeuZliaTo?!<br />

amitom yvelaze ukeTesi gamosavali ipoves, rodesac<br />

batoni kristianseni jer finansuri ze<strong>da</strong>mxedvelobis<br />

sabWos Tavmjdomared <strong>da</strong>niSnes, xolo amis mere, seb-sa<br />

<strong>da</strong> ze<strong>da</strong>mxedvelobas Soris <strong>da</strong>debuli am memorandumis<br />

safuZvelze, mas ukve komitetis meSveobiT Caabares<br />

berketebi, romlebic <strong>politikis</strong> gansazRvras exeba.<br />

Sesabamisad, dRes es ararezidenti piri monawileobs<br />

rogorc erovnuli bankis <strong>politikis</strong>, ise safinanso<br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis saagentos marTvaSi.<br />

dRevandeli mdgomareobiT <strong>politikis</strong> marTvaze 3<br />

institutia pasuxismgebeli. erTi aris memorandumiT<br />

gaTvaliswinebuli komiteti, meore _ monetaruli<br />

komiteti, romelic erovnuli bankis <strong>da</strong>qvemdebarebaSia<br />

<strong>da</strong> mesamea erovnuli bankis sabWo, romelic seb-is<br />

umaRlesi mmarTveli organoa. maT Soris koordinacia<br />

gansazRvruli ar aris. amgvarad, aris 3 <strong>da</strong>moukidebeli<br />

struqtura <strong>da</strong> Tuki maT Soris konsensusi ar<br />

aRmoCn<strong>da</strong>, SeiZleba Seiqmnas <strong>da</strong>axloebiT igive situacia,<br />

rac krilovis cnobil igav-arakSi.<br />

sainteresoa, rom memorandumiT Seqmnil komitetSi<br />

SeuZliaT miiwvion warmomadgenlebi finansTa <strong>da</strong><br />

ekonomikis saministroebi<strong>da</strong>nac. gaugebaria, ekonomikuri<br />

ganviTarebis saministro ratom un<strong>da</strong> iyos miwveuli,<br />

rodesac es uwyeba pasuxismgebelia mxolod <strong>da</strong> mxolod<br />

saxelmwifo qonebis gayidvaze <strong>da</strong> araviTar strategiul<br />

gegmebs ar qmnis ekonomikis ganviTarebis Sesaxeb; anu<br />

misi Sinaarsobrivi <strong>da</strong>tvirTva aris ara ekonomikis<br />

ganviTareba, aramed investiciebis mozidvaa privatizebis<br />

gziT; xolo finansTa saministros miwveva <strong>da</strong><br />

monetaruli komitetis ga<strong>da</strong>wyvetilebebSi misi<br />

monawileobam SeiZleba interesTa konfliqti<br />

gamoiwvios, radgan nika gilauris Zma amJamad<br />

`saqarTvelos bankis~ generaluri direqtoria. saqme<br />

isaa, rom SesaZloa monetaruli komitetis mier<br />

miRebuli ga<strong>da</strong>wyvetileba Tavi<strong>da</strong>nve cnobili iyos <strong>da</strong><br />

arc is aris gamoricxuli, rom moxdes aRniSnuli<br />

bankis lobireba.<br />

aucilebelia erovnul banks sabanko<br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis funqcia <strong>da</strong>ubrundes<br />

erovnuli bankis sabWos wevri, ekonomikis<br />

mecnierebaTa doqtori, profesori mixeil<br />

ToqmaziSvili ganmartavs, rom <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong><br />

<strong>politikis</strong> <strong>ZiriTadi</strong> mimarTulebebis cvlilebas<br />

saTave <strong>da</strong>udo 2008 <strong>wlis</strong> gazafxulze miRebulma,<br />

faqtobrivad axalma kanonma `erovnuli bankis Sesaxeb~.<br />

manamde seb-is institucionalur mowyobas sruliad<br />

gansxvavebuli safuZveli hqon<strong>da</strong> <strong>da</strong> ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli iyo seb-is profesionalizmTan, im<br />

moqnil politikasTan, romelsac seb-is<br />

xelmZRvaneloba miiCnev<strong>da</strong>, rom un<strong>da</strong> gatarebuliyo<br />

qveynis finansuri stabilurobis uzrunvelyofis<br />

mizniT. 2008 wels kanonma seb-is saqmianobas<br />

garkveuli SezRudvebi <strong>da</strong>udo, is aRar aris<br />

<strong>da</strong>mokidebuli seb-is subieqtur ga<strong>da</strong>wyvetilebebze,<br />

radgan ukve kanoniT ganisazRvra inflaciuri<br />

orientirebi. Tuki kanoniT ganisazRvra, rom inflacia<br />

un<strong>da</strong> iyos 9%, es un<strong>da</strong> Sesruldes miuxe<strong>da</strong>vad imisa,<br />

rom SesaZloa sxva parametrebi gauaresdes; anu mTavari<br />

orientacia aRebulia inflaciis SezRudvaze.<br />

kanoniTve ganisazRvra <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>politikis</strong><br />

<strong>ZiriTadi</strong> mimarTulebebis formatic. kanonma <strong>da</strong>udo<br />

safuZveli, rom am formatSi un<strong>da</strong> iyos moqceuli:<br />

miznobrivi orientacia, romelic kanoniT aris<br />

gaTvaliswinebuli, agreTve is instrumentebi, romliTac<br />

es inflacia un<strong>da</strong> ganxorcieldes <strong>da</strong> is riskebi, rac<br />

SesaZloa am instrumentebis ganxorcielebas moyves.<br />

faqtobrivad, kanonmdeblobas ukve ainteresebs<br />

mxolod <strong>da</strong> mxolod erTi parametri _ rogor moxdeba<br />

inflaciis stabilurobis miRweva. adre absoluturad<br />

yvelafers eqceo<strong>da</strong> yuradReba: ra sarezervo norma<br />

hqon<strong>da</strong>, rogor imarTebo<strong>da</strong> is, rogor moxdebo<strong>da</strong><br />

bankebTan urTierToba, rogori iqnebo<strong>da</strong> <strong>fulad</strong>i masa,<br />

maT Soris inflacia, gacvliTi kursis normativic ki<br />

dgindebo<strong>da</strong> xolme; anu <strong>fulad</strong>-<strong>sakredito</strong> <strong>politikis</strong><br />

mimarTulebebis <strong>ZiriTadi</strong> mimarTulebebi mTel<br />

kompleqss moicav<strong>da</strong>. dRes ukve es sakiTxebi TiTqos<br />

meore planze ga<strong>da</strong>vidnen.<br />

faqtobrivad, erovnuli banki ora<strong>da</strong>a gaxleCili,<br />

radgan mas sabanko ze<strong>da</strong>mxedvelobis funqcia aRar<br />

akisria (es <strong>da</strong>moukidebeli saagentos funqciaSi Sedis),<br />

magram misi saqmianoba imdenad ga<strong>da</strong>kveTilia sabanko<br />

qcevasTan, rom dRes Tu erovnuli banki Tavis<br />

saqmianobas mxolod inflaciis maCvenebelze <strong>da</strong>iyvans,<br />

SesaZloa mTeli sabanko sistema ganwiruli aRmoCndes.<br />

erovnuli banki axlo perspeqtivaSi Tavis inflaciur<br />

20


#01(109), <strong>2009</strong> auditi, aRricxva, finansebi<br />

maCvenebels ki miaRwevs, magram mas es Soreul<br />

perspeqtivaSi ukanve <strong>da</strong>ubrundeba, vinai<strong>da</strong>n momavalSi<br />

ukve sainvesticio garemos gauareseba kidev ufro<br />

metad moaxdens zemoqmedebas ekonomikis<br />

stabilizaciaze <strong>da</strong> SesaZloa warmoiSvas moTxovnisa<br />

<strong>da</strong> miwodebis inflaciuri Sokebi, ris Sedega<strong>da</strong>c seb-s<br />

xelmeored mouxdeba axal instrumentebze fiqri <strong>da</strong><br />

muSaobis imaze ageba, Tu rogor un<strong>da</strong> uzrunvelyos<br />

muSaobis inflaciuri procesebi.<br />

ase rom, Tu 2008 <strong>wlis</strong> gazafxulamde erovnuli<br />

bankis <strong>ZiriTadi</strong> politika iTvaliswineb<strong>da</strong> `oqros<br />

Sualedis~ <strong>da</strong>Weras, rom arc sabanko sistemaSi<br />

sainvesticio garemo ar gauaresebuliyo <strong>da</strong> inflaciac<br />

zomier farglebSi moeqcia, dRes ukve kanonma erovnul<br />

banks <strong>da</strong>uwesa mxolod <strong>da</strong> mxolod inflaciaze fiqri.<br />

Tumca ager, finansuri krizisi aSkarad gveubneba, rom<br />

es sakmarisi ar aris <strong>da</strong> erovnulma bankma sabanko<br />

sistemazec un<strong>da</strong> izrunos, magram dRes is<br />

instituciurad gaxleCilia.<br />

rodesac erovnulma bankma Tavisi instrumenti<br />

Secvala <strong>da</strong> refinansirebis ganakveTis regulirebaze<br />

ga<strong>da</strong>vi<strong>da</strong>, es faqtobrivad imas niSnav<strong>da</strong>, rom, inflaciis<br />

moTokvasTan erTad, mas saprocento ganakveTebis<br />

zemoqmedeba un<strong>da</strong> moexdina; Sesabamisad igi amiT<br />

zemoqmedebas axdens komerciul bankebze, magram<br />

komerciuli bankebis aralikvidurobis gamo, mas uxdeba<br />

fiqri imaze, Tu rogor gazardos komerciuli bankebis<br />

SesaZleblobebi, kapitalizacia isev saprocento<br />

ganakveTebis zemoqmedebiT <strong>da</strong> ara marto izrunos<br />

inflaciaze, aramed izrunos komerciuli bankebis<br />

saqmianobazec <strong>da</strong> erT-erTi swori ga<strong>da</strong>wyvetileba,<br />

romelic seb-ma miiRo, zafxulSi <strong>da</strong>wesebuli<br />

refinansirebis ganakveTebia, romelsac nel-nela<br />

amcirebs imisaTvis, rom komerciulma bankebma<br />

amoisunTqon. es sxva araferia, Tu ara inflaciuri<br />

qmedeba. anu inflaciuri qmedebaa, rodesac seb-i sesxs<br />

gamouyofs komerciul bankebs. rodesac refinansirebis<br />

ganakveTs amcirebs, esec inflaciuri qmedebaa, magram<br />

kanoni geubneba: erovnuli bankis mTavari orientacia<br />

inflaciis miznobrivi maCvenebeli un<strong>da</strong> iyoso.<br />

marTalia egzogenuri (gare) faqtorebis (ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

navTobisa <strong>da</strong> puris fasebis) zemoqmedebam<br />

garkveulwilad xeli Seuwyo inflaciuri procesebis<br />

Semcirebas, magram Tuki es gar<strong>da</strong>texa ar moxdebo<strong>da</strong>,<br />

maSin dRes Cven aRmovCndebodiT sakmaod rTuli<br />

safrTxis winaSe <strong>da</strong> albaT, refinansirebis ganakveTebis<br />

aseTi tempiT Semcirebaze ar iqnebo<strong>da</strong> saubari;<br />

Sesabamisad, erovnuli bankis winaSe isev <strong>da</strong>dgebo<strong>da</strong><br />

rogorc komerciuli bankebis, aseve inflaciis marTvis<br />

sakiTxi.<br />

amdenad, kanonma Seqmna marwuxebi, romelmac ver<br />

gaiTvaliswina SesaZlo globaluri safrTxeebi <strong>da</strong><br />

amiT kidev erTxel <strong>da</strong>amtkica, rom erovnuli banki<br />

ekonomikas moqnilad un<strong>da</strong> marTavdes <strong>da</strong> ar SeiZleba<br />

igi kanonis CarCoebSi moaqcio. es un<strong>da</strong> iyos yovelTvis<br />

diskusiis, ganxilvis sagani <strong>da</strong> erovnul banks un<strong>da</strong><br />

hqondes Tavisi <strong>da</strong>moukidebloba imisaTvis, rom<br />

finansuri sistema stabiluri gaxados.<br />

mixeil ToqmaziSvili yuradRebas kidev erTi<br />

garemoebaze amaxvilebs. dRes oficialuri monacemebiT<br />

5,5%-iani inflaciaa. erTi SexedviT, maRali araa, magram<br />

modiT, es inflacia ekonomikurad SevafasoT. aqamde<br />

10-12%-ian inflacias viyaviT miCveuli <strong>da</strong> 10-12%-<br />

iani inflacia gvqon<strong>da</strong> maSin, roca mTliani Si<strong>da</strong><br />

produqtis zrdis tempebi gvqon<strong>da</strong> 9-10-12%. dRes<br />

mSp-is zrdis tempebi aris 2-3% <strong>da</strong> 2-3%-Tan<br />

mimarTebaSi 5-6%-iani inflacia Zalian maRalia. vTqvaT,<br />

2000 <strong>wlis</strong> <strong>da</strong>sawyisSi, rodesac saqarTvelos<br />

ekonomikis 2-3%-iani zr<strong>da</strong> hqon<strong>da</strong>, inflaciis tempi<br />

3-4% iyo. dRes Tu ekonomikaSi 2-3%-iani zr<strong>da</strong><br />

gvaqvs, inflaciis tempi aris 5-6%. es maCveneblebi<br />

Se<strong>da</strong>rebiT gauares<strong>da</strong>, vidre iyo magaliTad 2001-2002<br />

wlebSi, roca <strong>da</strong>axloebiT 3%-iani zr<strong>da</strong> iyo. maSin<br />

Tu aseTi <strong>da</strong>bali zrdis tempebi iyo imis gamo, rom<br />

ekonomikaSi ar xdebo<strong>da</strong> qmediTi RonisZiebebi, dRes<br />

zrdis tempebis <strong>da</strong>cema ganpirobebulia investiciebis<br />

arSemodinebiT. amas Tu <strong>da</strong>vumatebT im garemoebasac,<br />

rom importi 4-jer aRemateba eqsports, es sxva<br />

araferia, Tu ara aq Semotanili fulis gaJonva<br />

sazRvargareT. es ukve meore sakmaod Zlieri Sokia,<br />

romelic ekonomikas urtyams.<br />

bunebrivia, vrCebiT erTi mniSvnelovani garemoebis<br />

winaSe: es etapi rogorRac un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>vitanoT moqnili<br />

politikiT; es etapi un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>ilaxos manam, sanam<br />

komerciuli bankebi fexze <strong>da</strong>dgebian, sanam investiciebi<br />

isev <strong>da</strong>iwyebs Semodinebas, sanam warmoeba isev <strong>da</strong>iwyebs<br />

ganviTarebas. Tu komerciuli bankebi ar <strong>da</strong>dgnen fexze,<br />

isini warmoebas kredits ver miscemen, xolo<br />

araformaluri seqtori (mrewveloba, soflis<br />

meurneoba, mSenebloba, mTlianad realuri ekonomika)<br />

ise ver ganviTardeba. am mxriv erovnuli bankisTvis<br />

mTavar orientacias un<strong>da</strong> warmoadgendes swored im<br />

RonisZiebebis gatareba, romlebic xels Seuwyobs<br />

komerciuli bankebis fexze wamoyenebas, rom<br />

sainvesticio garemo ganviTardes <strong>da</strong> ara zrunva<br />

inflaciur movlenebze. realurad, albaT, <strong>da</strong>dgeba<br />

sakiTxi imis Sesaxeb, rom erovnulma bankma izrunos<br />

refinansirebis ganakveTis kidev ufro Semcirebaze,<br />

raTa rogorme xeli Seuwyos bankebis winsvlas.<br />

ToqmaziSvilis ganmartebiT, <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> <strong>fulad</strong><strong>sakredito</strong><br />

<strong>politikis</strong> ZiriTad mimarTulebebSi weria,<br />

rom refinansirebis politika iqneba mTavari wamyvani<br />

politika. Tu manamde wamyvani politika iyo fasiani<br />

qaRaldebis gayidva seb-is depozitebis saxiT, axla<br />

is ukve refinansirebazea aqcentirebuli. esec ukve<br />

<strong>politikis</strong> cvlilebaa. gamokveTilia <strong>politikis</strong> mizani<br />

<strong>da</strong> <strong>politikis</strong> instrumenti <strong>da</strong> Tu vinmes ar moswons,<br />

amaze diskusia SeiZleba. magram ToqmaziSvils ar<br />

miaCnia, rom realurad dRes sxva rame SeiZleba iyos<br />

gamoyenebuli im miznebis misaRwevad, rac arsebobs.<br />

mTeli rigi aprobirebuli instrumentebi iyo<br />

gamoyenebuli, magram rac yvelaze efeqturad muSaobs<br />

dRes, es aris upirveles yovlisa saprocento<br />

ganakveTze zemoqmedeba <strong>da</strong> ekonomikisaTvis farTo<br />

fulis miwodeba. erovnulma bankma erTmniSvnelovnad<br />

<strong>da</strong>afiqsira, rom <strong>ZiriTadi</strong> instrumenti iqneba<br />

21


auditi, aRricxva, finansebi #01(109), <strong>2009</strong><br />

saprocento ganakveTebze zemoqmedeba <strong>da</strong> <strong>ZiriTadi</strong><br />

instrumenti iqneba fulis miwodeba, romlis<br />

meSveobiTac moxdeba inflaciis moTokva. es aris<br />

yvelaze Zlieri instrumentebi. erTi periodi repooperaciebi<br />

muSaob<strong>da</strong>, mere amoRebul iqna; kidev<br />

sxva<strong>da</strong>sxva instrumentma imuSava, magram ekonomikaze<br />

maT iseTi Zlieri efeqti ara aqvT, rogorc am or<br />

ZiriTad instruments. Sesabamisad seb-i swored amaze<br />

iRebs aqcents. Tu Seicvleba viTareba, erovnuli<br />

banki Secvlis Tavis instrumentebs.<br />

ToqmaziSvili acxadebs, rom erovnuli banki ar<br />

un<strong>da</strong> iyos kanoniT SezRuduli inflaciur<br />

maCvenebelSi, anu organuli kanoni `erovnuli bankis<br />

Sesaxeb~ un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>muSavdes. is garemoeba, rom dRes<br />

verc ze<strong>da</strong>mxedvelobis saagento <strong>da</strong> verc seb-i<br />

erTmaneTis gareSe veRar muSaoben, imazec metyvelebs,<br />

rom aucilebeli iyo seb-s hqono<strong>da</strong> Tavisi<br />

ze<strong>da</strong>mxedveloba komerciul bankebze. es ukve faqtia,<br />

romelic erovnul banksa <strong>da</strong> ze<strong>da</strong>mxedvelobas Soris<br />

<strong>da</strong>debuli memorandumi<strong>da</strong>nac Cans. memorandumi swored<br />

im xvrelis amovsebas cdilobs, romelic erovnuli<br />

bankis Sesaxeb organulma kanonma Seqmna <strong>fulad</strong><strong>sakredito</strong><br />

politikaSi. Tumca, es ar aris is, riTac<br />

SeiZleba am xvrelis amovseba, vinai<strong>da</strong>n sakiTxavia,<br />

ramdenad jdeba es memorandumi konstituciis<br />

CarCoebSi. am memorandumiT xdeba seb-is funqciebSi<br />

SeWra ze<strong>da</strong>mxedvelobi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> piriqiT, seb-is SeWra<br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis funqciebSi. Tu es saWiro iyo, maSin<br />

ar un<strong>da</strong> <strong>da</strong>rRveuliyo erovnuli bankis mTlianoba.<br />

dRes vlaparakobT, rom 2 <strong>da</strong>moukidebeli struqturaa<br />

<strong>da</strong> am dros yvelaze konfidencialuri Tu yvelaze<br />

mniSvnelovani ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miReba xdeba<br />

komitetis mier, romelic jer ar viciT, ra aris,<br />

razea <strong>da</strong>Senebuli, ramdenad uflebamosilia yovelive<br />

es gaakeTos. faqtobrivad, komiteti Rebulobs iseT<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebas, rom SesaZloa erovnuli bankis sabWo<br />

mxolod faqtis winaSe <strong>da</strong>dges <strong>da</strong> masze reagireba<br />

ver moaxdinos.<br />

erovnul banks erTdroulad sami mimarTulebiT<br />

uxdebo<strong>da</strong> <strong>da</strong> uxdeba fiqri. erTi aris inflacia,<br />

meore _ gacvliTi kursi, romlis zemoqmedebac Zalian<br />

Zlieria komerciuli bankebis saqmianobazec <strong>da</strong><br />

inflaciazec <strong>da</strong> mesame _ komerciul bankebSi<br />

stabiluroba, rac sainvesticio garemos<br />

ganmsazRvrelia. es 3 funqcia dRes erTmaneTTan imdenad<br />

organulad aris <strong>da</strong>kavSirebuli, am globaluri<br />

finansuri krizisis pirobebSi aSkarad Cans, rom<br />

sxva<strong>da</strong>sxva institutebisaTvis misi micema ar iyo<br />

swori <strong>da</strong> racionaluri gza.<br />

ra moxdeba momavalSi, <strong>da</strong>vuSvaT, Tuki inflaciis<br />

maCvenebeli 9%-ze <strong>da</strong>bla Camova? ra, maSin erovnulma<br />

bankma un<strong>da</strong> ifiqros mis gazr<strong>da</strong>ze, radgan 9% weria?!<br />

ukve xeli aqvs Sekruli erovnul banks, imitom rom<br />

Cvens qveynebSi ryevebi Zalian maRalia, gansxvavebiT<br />

sxva qveynebisagan, romlebic stabilurobiT<br />

gamoirCevian, Tuki mxedvelobaSi ar miviRebT bolo<br />

globalur kriziss. yoveli 7-8 <strong>wlis</strong> mere gamowveuli<br />

riskebis winaSe vdgavarT. amitom kanonma ar un<strong>da</strong><br />

22<br />

SezRudos erovnuli bankis saqmianoba; is un<strong>da</strong> iyos<br />

moqnili <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebuli profesionalebze, romlebic<br />

namdvilad arian erovnul bankSi.<br />

prognozi<br />

mixeil ToqmaziSvilis azriT, Cven mokle periodSi<br />

SegviZlia vTqvaT, ra SeiZleba moxdes <strong>da</strong> moklevadian<br />

periodze gvaqvs aqcenti aRebuli. magram saSualovadian<br />

<strong>da</strong> strategiul periodze gaTvlebis gakeTeba sakmaod<br />

Znelia. erT-erTi prognoziT, globaluri krizisi<br />

<strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> bolomde gagrZeldeba; Sesabamisad, bankebs<br />

sazRvargareTi<strong>da</strong>n iafi kreditebis motana gauWirdebaT<br />

<strong>da</strong> ukve uWirT; Sesabamisad, isini dgebian valis<br />

ga<strong>da</strong>xdis winaSe <strong>da</strong> maT esec mZimed awveba; Sesabamisad,<br />

saqarTveloSi <strong>da</strong>nazogebi Semcirdeba <strong>da</strong> bankebi<br />

<strong>da</strong>matebiT resursebs ver moizi<strong>da</strong>ven; Sesabamisad, kidev<br />

ufro meti iqneba importis wilis zr<strong>da</strong> eqsportTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT, rac kidev ufro metad moiTxovs zewolas<br />

larze <strong>da</strong> gaiJoneba mTeli rigi <strong>savaluto</strong> rezervebi.<br />

<strong>2009</strong> weli iqneba yvelaze rTuli weliwadi, radgan<br />

am periodSi kidev ufro <strong>da</strong>iZabeba bazari, gansakuTrebiT<br />

<strong>wlis</strong> 1-l naxevarSi; Sesabamisad, komerciuli bankebis<br />

<strong>sakredito</strong> mdgomareoba mainc <strong>da</strong> mainc mniSvnelovnad<br />

ver gamoswordeba, magram Seiqmneba sastarto pozicia<br />

imisaTvis, rom momavalSi maT ekonomikaSi Suamavlis<br />

rolis Sesruleba SeZlon. mosaxleobis<br />

ga<strong>da</strong>xdisunariani moTxovnis Semcireba Seqmnis pirobebs<br />

imisaTvis, rom inflacia ar gaizardos; albaT,<br />

gaZlierdeba uaryofiTi savaWro balansi <strong>da</strong> mimdinare<br />

angariSis balansi, ris Sedega<strong>da</strong>c moxdeba kidev ufro<br />

didi zewola <strong>savaluto</strong> bazarze <strong>da</strong> Sesabamisad, ucxour<br />

valutaze moTxovna Tan<strong>da</strong>TanobiT gaizrdeba.<br />

erovnuli bankis saqmianoba kidev ufro<br />

mniSvnelovani gaxdeba im TvalsazrisiT, rom igi gaxdeba<br />

<strong>ZiriTadi</strong> RerZi imisa, saqarTveloSi iqneba Tu ara<br />

finansuri stabiluroba. investiciebis Semosvla im<br />

raodenobiT ar moxdeba, rogorc es 2007-2008 wlebSi<br />

iyo; Sesabamisad ekonomikuri aqtivoba Semcirdeba;<br />

umuSevroba, miuxe<strong>da</strong>vad ganxorcielebuli <strong>da</strong>saqmebis<br />

programebisa, realurad gaizrdeba; albaT,<br />

garkveulwilad gaizrdeba siRaribis sazRvrebic;<br />

Sesabamisad, albaT, isev warimarTeba migraciuli<br />

procesebi saqarTvelo<strong>da</strong>n. rac mTavaria, <strong>2009</strong> wli<strong>da</strong>n<br />

es recesiuli procesebi araviTar SemTxvevaSi ar<br />

ga<strong>da</strong>izrdeba krizisul viTarebaSi. <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> meore<br />

naxevri<strong>da</strong>n, gansakuTrebiT <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> bolos ukve<br />

<strong>da</strong>iwyeba aqtiuri moqmedebebi <strong>da</strong> 2010 wli<strong>da</strong>n albaT<br />

moxdeba gamosvla am winasakriziso mdgomareobi<strong>da</strong>n.<br />

ase rom, es erTi weli iqneba recesiis gagrZeleba <strong>da</strong><br />

sastarto poziciebis Seqmna, momzadeba Semdgomi<br />

aqtiurobisaTvis.<br />

es moxdeba im SemTxvevaSi, Tuki politikuri<br />

situacia ar Seicvleba <strong>da</strong> araviTar konfliqturi<br />

movlenebi ar iqneba. Tu aseTi konfliqturi<br />

movlenebi warmoiSva, maSin is myisierad aisaxeba<br />

saqarTvelos finansur sistemaze.<br />

<strong>da</strong>li CikvaiZe


#01(109), <strong>2009</strong> auditi, aRricxva, finansebi<br />

romel banks vandoT Cveni fuli?<br />

sad ra saxis anabrebia <strong>da</strong> romel<br />

valutaSi<br />

visac sakuTari <strong>da</strong>nazogis bankSi Senaxvis survili<br />

gauCndeba, cxadia, pirvel rigSi imas arkvevs, saamisod<br />

romeli bankis mier SemoTavazebuli pirobebia pira<strong>da</strong>d<br />

misTvis yvelaze ufro metad misaRebi. <strong>da</strong>interesebul<br />

a<strong>da</strong>mians bankis SerCevaSi SesaZloa es werili<br />

<strong>da</strong>exmaros. saqarTveloSi moqmedi 20 komerciuli<br />

banki<strong>da</strong>n, ianvris TveSi Cven gavecaniT, Tu ra saxis<br />

anabrebis gaxsnas gvTavazoben <strong>da</strong> ra pirobebiT Semdegi<br />

bankebi: `bazisbanki~, `viTibi banki~, `Tibisi banki~,<br />

`investbanki~, `kor stan<strong>da</strong>rt banki~, `prokreditbanki~,<br />

banki `respublika~, `saqarTvelos banki~, `saxalxo<br />

banki~ <strong>da</strong> `banki qarTu~. klientis mibarebul fuls<br />

zogi banki `anabars~ uwodebs <strong>da</strong> zogic `depozits~,<br />

amitom am or sityvas sinonimebad gamoviyenebT.<br />

Cvens mier SerCeuli bankebi<strong>da</strong>n yvelaze farTo<br />

arCevans _ rva saxis anabars gvTavazobs `Tibisi<br />

banki~; Svid-Svidi saxis anabaria `viTibi bankSi~, bank<br />

`respublikaSi~, `saqarTvelos banksa~ <strong>da</strong> `saxalxo<br />

bankSi~. maTi umravlesoba anabrebs xsnis sam valutaSi:<br />

larSi, aSS dolarsa <strong>da</strong> evroSi. meoTxe valutaSi _<br />

girvanqa sterlingSi anabars xsnis 3 banki.<br />

`saqarTvelos banki~ yvela saxis anabars xsnis 4<br />

saxis valutaSi, gamonaklisia sainvesticio anabari,<br />

romelic mxolod aSS dolarSi ixsneba. banki<br />

`respublika~ iq arsebul yvela saxis anabars xsnis<br />

larSic, dolarSic, evroSic <strong>da</strong> girvanqa sterlingSic.<br />

`bazisbankSi~ 6-<strong>da</strong>n 5 saxis anabari SegiZliaT gaxsnaT<br />

4 saxis valutaSi, sabavSvo ki 3 saxisaSi (larSi,<br />

dolarSi <strong>da</strong> evroSi). marto larsa <strong>da</strong> aSS dolarSi<br />

xsnian anabrebs `investbankSi~ sa<strong>da</strong>c, <strong>da</strong>narCen 9 bankTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT, anabrebis yvelaze naklebi _ oTxi saxeobaa.<br />

gTavazobT anabrebis CamonaTvals bankebis mixedviT:<br />

`bazisbankSi~ aris: vadiani anabari, zr<strong>da</strong>di anabari,<br />

moTxovnamde anabari, konvertirebadi vadiani anabari,<br />

sabavSvo anabari <strong>da</strong> sasargeblo anabari.<br />

`viTibi banki~ gvTavazobs: zr<strong>da</strong>d anabars, sabavSvo<br />

anabars, moTxovnamde anabars, vadian anabars, ekonomiur<br />

anabars, elitur anabars <strong>da</strong> komfortul anabars.<br />

`Tibisi bankis~ anabrebia: oqros anabari, Semnaxveli<br />

anabari, anabari `Cemi seifi~, vadiani anabari, sabavSvo<br />

anabari, zr<strong>da</strong>di anabari, `vadiani +~ anabari, mimdinare<br />

anabari.<br />

`investbankSi~ SegiZliaT gaxsnaT: vadiani anabari,<br />

moTxovnamde anabari, <strong>da</strong>grovebadi anabari <strong>da</strong> sabavSvo<br />

anabari.<br />

`prokreditbankis~ anabrebia: vadiani, moqnili, zr<strong>da</strong>di,<br />

sabavSvo, Semnaxveli <strong>da</strong> `Cemi yulaba~.<br />

banki `respublika~ gvTavazobs: moTxovnamde anabars,<br />

vadian anabars, privilegirebul anabars, zr<strong>da</strong>d anabars,<br />

sabavSvo anabars, moqnil anabars <strong>da</strong> konvertirebad<br />

anabars.<br />

`saqarTvelos bankis~ anabrebia: vadiani anabari;<br />

Semnaxveli angariSi; sabavSvo, moTxovnamde, Segrovebadi,<br />

mwvane, sainvesticio anabrebi.<br />

`saxalxo bankSi~ aris: vadiani anabari, Sevsebadi<br />

vadiani anabari, multi<strong>savaluto</strong> vadiani anabari,<br />

gaxarjvadi anabari, sabavSvo anabari, pensioneris anabari,<br />

`pozitivi~.<br />

`kor stan<strong>da</strong>rt banki~ gvTavazobs: Semnaxvel<br />

depozits, zr<strong>da</strong>d-<strong>da</strong>grovebad depozits, universalur<br />

depozits, sabavSvo depozits, vadian depozits.<br />

`qarTu bankSi~ aris: vadiani anabari, moqnili anabari,<br />

zr<strong>da</strong>di anabari, sabavSvo anabari <strong>da</strong> moTxovnamde anabari.<br />

SevniSnavT, rom wina wlebisagan gansxvavebiT, wels<br />

bankebi upiratesobas aniWeben termins `anabari~. Cvens<br />

mier SerCeuli 10 komerciuli banki<strong>da</strong>n mxolod `kor<br />

stan<strong>da</strong>rt banki~ xmarobs sityva `depozits~.<br />

anabarze ricxuli saprocento sargeblis gatanis<br />

gansxvavebuli wesebi arsebobs <strong>da</strong> misi arCeva meanabris<br />

survilzea <strong>da</strong>mokidebuli. saprocento sargebeli<br />

yvelaze maRalia, Tu mas anabris vadis amowurvis<br />

Semdeg gaitanT. ufro naklebs miiRebT misi winaswar<br />

gatanis, an yovelTviurad Tu yovelkvartalurad<br />

gatanis SemTxvevaSi. Cvens mier SemoTavazebul<br />

cxrilebSi miTiTebuli saprocento ganakveTebi<br />

ericxeba vadis amowurvis Semdeg.<br />

aqamde Tu nebismieri saxis depozitis saprocento<br />

sargebli<strong>da</strong>n meanabres 10% eqviTebo<strong>da</strong> <strong>da</strong> saxelmwifo<br />

biujetSi ga<strong>da</strong>iricxebo<strong>da</strong>, <strong>2009</strong> <strong>wlis</strong> 2 ianvri<strong>da</strong>n<br />

ZalaSi Sevi<strong>da</strong> cvlileba saga<strong>da</strong>saxado kodeqsSi <strong>da</strong><br />

meanabre nebismieri saxis depozitis saprocento<br />

sargebels srulad, yovelgvari <strong>da</strong>qviTvis gareSe<br />

miiRebs.<br />

rogorc vxe<strong>da</strong>vT, potenciur meanabres arc Tu<br />

martivi arCevani aqvs gasakeTebeli, Tu sad ganaTavsos<br />

Tavisi <strong>fulad</strong>i saxsari, miT umetes, rom rig SemTxvevebSi<br />

sxva<strong>da</strong>sxva banki sxva<strong>da</strong>sxva saxelwodebis anabarSi<br />

erTsa <strong>da</strong> imave Sinaarss debs. bunebrivia, <strong>da</strong>saxelebuli<br />

anabrebis mTel speqtrs aq ver ganvixilavT <strong>da</strong><br />

gTavazobT marto 4 saxisas, romelsac TiTqmis yvela<br />

bankSi SexvdebiT. eseni gaxlavT: moTxovnamde anabari,<br />

vadiani anabari, Segrovebadi anabari <strong>da</strong> sabavSvo anabari<br />

(ix. cxrilebi ## 1-4).<br />

moTxovnamde anabari imiTaa mosaxerxebeli, rom<br />

nebismier dros SeiZleba masze ganTavsebuli Tanxis<br />

rogorc nawilobriv Tu srulad gatana, ise masze<br />

<strong>da</strong>matebiTi Senatanis gakeTeba. samagierod, rogorc<br />

wesi, am tipis anabarze Setanil Tanxas yvelaze<br />

naklebi sargebeli ericxeba.<br />

am tipis anabrebze angariSebs Cvens mier SerCeuli<br />

aTi banki<strong>da</strong>n xsnis yvela, gar<strong>da</strong> `saxalxo bankisa~,<br />

romelsac es produqti arc gasul wels hqon<strong>da</strong>.<br />

23

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!