Euskaldunak eta arra.. - Euskerazaintza
Euskaldunak eta arra.. - Euskerazaintza
Euskaldunak eta arra.. - Euskerazaintza
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ARRAINTZATxalupak, geienak zortzi gizonezkoekin, asi dira<strong>arra</strong>unean, kaietik itxaso zabalera, bale-billa. Sei<strong>arra</strong>unlari, edo zazpi, <strong>arra</strong>unak esku<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> popan txalupa-maixua<strong>arra</strong>un luze batekin. Estropadak asitadaude, zeiñ leenago baleari inguratu. Bat, bi, tau, zortzitxalupak, abanikoaren antzera, itxasoan zabaltzenari dira, balea erdian <strong>arra</strong>patzeko.Txalupa bat eldu zaio ondora. Beste guztiak gelditudira. Zai daude. Maixuak arpoilariari keiñu egiten dionoiz jo. Onek oiñ bata brankan <strong>eta</strong> bestea tostan sendotukoditu, arpoia eskuan. Urreratu dute, ixilka, txalupamuturra balearen ondora.Bat, batean, arpoi luzca aidean <strong>eta</strong> sartu aragi koipetsuartan barru -barruraiño.Txalupa igesi doa; balea, berriz, miñak eraginda,esatza aztindu du txalupa iraultzeko arriskuan. Murgilduda balea ur-azpian, arpoia <strong>eta</strong> soka bere ondoreneramanaz. Arpoiak eutsi dio. Beste txalupa baten ingururanagertu da balea ur-azalean. Sartu diote bestearpoi bat txlupatik. Aberean murgildu da berriro. Orainbi soka daramazki bere ondoren. Naikoak dira. Oiekeutsiko diote.* * *Balea preso dago; baiña, oraindik bizirik. Il eginbear da <strong>eta</strong> ori ez da gauza erreza. Orr<strong>eta</strong>rako xabolinakerabilli bear. Xaboliñak ez dute kakorik beremuturrean <strong>eta</strong> sartu -irtena erreza dute. Txalupa guztiaksaiatuko dira beuren xaboliñak balearen gorutzeansartzen.Birika edo biotz-inguruan sartu bear da xaboliñabalea odol aundi<strong>eta</strong>n jartzeko <strong>eta</strong> ori orrela gertatzendansan, orduan erreza da balea akabatzen. Odol txiki<strong>eta</strong>tikgaitza da aberea iltzen.Aizkenetko arnas<strong>eta</strong>n dabil balea; murgil egiten dubein <strong>eta</strong> berriz kresala odol<strong>eta</strong>n gorrituz. Azkenik,burruka amaitu da.Orain, txalupa guztien arean, atoian edo erremulkan,portura eraman bear aberea. Marea-puntan ondartzanlaga, gero, ura jetxita, polearen bitartez gora jaso.Lan orr<strong>eta</strong>rako puntalak, poleak <strong>eta</strong> soka lodiak bearrezkodira <strong>eta</strong> kai guzti<strong>eta</strong>n egon oi dira prest.Balearen ondoren jasoko zituzten txalupak ere legorrera.* * *Arriskuak pasa dira, orain datozte irabaziak; ben<strong>eta</strong>negia zala <strong>arra</strong>ntzalearen otoitza:"Biziarengaitik dugu arriskatzen bizia".IRABAZIAK ZABALTZENSalmenta Kofradian egiten zan. Maiburuan Kofradiakobi Maiodomoak, txalup<strong>eta</strong>ko patroiak <strong>eta</strong> legegizonanotaritza egiteko. Argizaria piztuko dute.Orrek irauten duan artean iraungo du dalmentarenjokoa:"primeramente pusieron por empresa calidad y condiciónque toas las ballenas... se pongan en almoneda ycandela pública... por testimonio de escribano públicoque de ello dé fe y con asistencia de los Maiodomos ylos Maestre-txalupas que se hallaren en dicho puerto".Debako Ordenamentu Berriak, 1685.* * *Geien ematen dunak eramango du balea zatituta,labean urtetzeko. Labeak egon bear zuten erritik kanpora,koipeak urtutzean usai tx<strong>arra</strong> sortzen zalakoz.Irabaziak banatzen asi aurretik gauza auek kontuanizan bear zituzten:Zenbait<strong>eta</strong>n balearen buztanak txalupan jo oi zuan,<strong>arra</strong>unak zatituz, gizonak ur<strong>eta</strong>ra jaurtiz <strong>eta</strong> txalupaberbera ondoratuz. Gertakizun negargarri au<strong>eta</strong>rakoerri-legeak <strong>eta</strong> oiturak beure neurriak artuta zituzten.Txalupa <strong>eta</strong> gizonen okerrak, balearen bizkarretikordaindu bear ziran, sari -banak<strong>eta</strong>k asi baiño leen.Okerrak egin ondoren, baleek iges egingo balu, orduanKofradiatik egingo ziran ordaink<strong>eta</strong> auek.* * *Talai -gizonentzako, berak balea ikusi badu, balearenzati bat. Lenengo arpoia sartu daunari bi kintalokela. Ondorengo beste bost arpoi sartutakoeri kintalbana. Xaboliñ bakoitzeko bosna libra aragi... Auek dira"abantaillak" edo sariak.Bale aundia zan amar lendabiziko txalupek zutensari ori. Lenengo arpoia sartu dion txalupari buztanetik<strong>eta</strong> burutik laurdena (esanda daukagu arpoilariari bikintal okela emten ziotela gaiñera). Beste buru <strong>eta</strong> buztanareniru laurdenak bederatzi txalupen artean banatukodira bakoitzak parte artu duan neurrira. Estatxa edoapareju onak erabiltzeagaitik ere ba zuten bere saria.Beste aldtik, berriz, zigorra ere bai estatxak gaizki daudeanean.Ori seiñeruek ikusi bear.Bale-kumea izan balitz, orduan berdiñ bantukoziran abantzillak edo sariak; baiña sei txalupeen arteanbakarrik.Beiiñ okerrak, abantaillak <strong>eta</strong> mingaiña ordainduzgero, gelditzen zana, zati aundia oraindik, balea ilbaiño leen parte artutako txaupeen artean banatzenzan.Lekeition mingaiñetik iru zatitatik bat eleizentzakozan; beste biak, erriko moillak konpontzeko. Eleizakbere kontura "manobrero" bat bear zuen eduki, baleak<strong>eta</strong> ontziak legorr<strong>eta</strong> jasotzeko bear zuen eduki, beleak<strong>eta</strong> ontziak legorrera jasotzeko bear ziran tresna guztiekin.12
Change language