Buku Garis Panudan PAK21 PPD Kulai

KEJ\1E . TER]AN 

PE Dl01IKA 

MALAYS] A 

PEJABAT PENDIDIKAN DAERAH KULAI 

PERSIARAN INDAHPURA 4., 

8:1.000 KULAI., J OHOR

GARIS PANDUAN PELAKSANAAN PEMBELAJARAN ABAD KE-21J 


KANDUNGAN 

I. Isi kandungan 1 

ii. Sidang Redaksi Buku Garis Panduan Pembelajaran Abad e-21 2 

Iii. Prakata 3 

1. Pengenalan : Pembelajaran Abad Ke-21 4—23 

2. Transformasi Bilik Darjah Ke Arah Pembelajaran Abad Ke-21 24—35 

3. Teknik dan Kaedah Pengajaran & Pembelajaran 36—71 

4. Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT) 72—83 

5. Didik Hibur ‘Fun Learning’ 84—87 

6. Elemen Teknologi Maklumat dan Komunikasi 88—93 

7. Komuniti Pembelajaran Profesional (PLC) 94—97 

8. Kesediaan Guru 98—101 

9. Ketrampilan Pedagogi 102—106 

10. Rujukan 107—108 

1



KEMENTERIAN 

PENDIDIKAN 

MALAYSIA 

Sidang Redaksi 

Penasihat : 

TN. HJ. ISHAK BIN MAHBOB 

PEGAWAI PENDIDIKAN DAERAH KULAI 

(KETUA PPD) 

Penolong Penasihat : 

EN. SALIMAN BIN SELAMAT 

TIMBALAN PEGAWAI PENDIDIKAN DAERAH KULAI 

(PENGURUS PROGRAM DTP) 

Penasihat Editorial : 

TN. HJ. MOHD DOM BIN DUI 

KETUA UNIT PENGURUSAN AKADEMIK PPD KULAI 

(KOORDINATOR DTP) 

Editor : 

LIZAWATI BINTI AHLIT 

SISC+ BAHASA MELAYU (MENENGAH) 

Panel Penulis: 

SIPartners+ PPD KULAI 

SISC+ PPD KULAI 

Unit Pengurusan Akademik PPD Kulaii 

Unit Pengurusan Sekolah PPD Kulaii 

2



Prakata 

PEGAWAI PENDIDIKAN DAERAH KULAI 

Assalamualaikum dan Salam Sejahtera 

Syukur ke hadrat Allah S.W.T kerana dengan izin-Nya, PPD Kulai dapat 

menerbitkan Buku Panduan Pembelajaran Abad Ke-21 dengan jayanya. 

Penerbitan buku ini merupakan usaha murni pihak PPD Kulai untuk memastikan 

Pembelajaran abad Ke-21 dapat direalisasikan dengan jayanya. Sekalung 

tahniah dan syabas diucapkan kepada semua pihak yang berusaha gigih bagi 

merealisasikan penyediaan buku panduan ini. Diharapkan panduan ini berupaya 

menjadi panduan dan pegangan kepada semua warga pendidik daerah Kulai 

dalam usaha meningkatkan tahap profesionalisme, pengetahuan dan kemahiran 

guru di sekolah-sekolah dalam pelaksanaan Pembelajaran Abad Ke-21. 

Di samping itu, bersesuaian dengan ledakan ilmu dan perkembangan era 

teknologi maklumat, warga pendidik seharusnya melengkapkan diri dengan 

pelbagai ilmu dan kemahiran khususnya kesediaan guru untuk melaksanakan 

pedagogi yang bertunjangkan ICT. Pembelajaran Abad Ke-21 merupakan 

kaedah yang memberi fokus kepada penglibatan murid secara aktif dalam proses 

pembelajaran dan pengajaran. Oleh itu, misi kudsi untuk menjadikan Kulaijaya 

Gemilang perlu dijadikan batu asas loncatan dalam mencapai Wawasan 

Pendidikan Negara. 

Akhir kata, semua warga pendidik mestilah menghayati dan sentiasa 

mengamalkan budaya cemerlang sebagai agenda utama dalam gerak kerja 

pendidikan sekaligus, mampu mencapai kegemilangan dalam bidang pendidikan. 

Marilah kita bersama-sama berganding bahu dalam menjayakan Pembelajaran 

Abad Ke-21, sekaligus menyahut seruan Pengarah Pendidikan Negeri Johor 

yang mahu menyaksikan kerancakkan suasana Pembelajaran Abad Ke-21 

di seluruh negeri Johor bermula 1 Januari 2015. 

Sekian, terima kasih. 

(HAJI ISHAK BIN MAHBOB) 

Pegawai Pendidikan Daerah Kulai 

3



1. 0 PENGENALAN : PEMBELAJARAN ABAD KE-21 

Kementerian Pendidikan Malaysia bertekad meningkatkan kualiti kemenjadian murid selaras dengan 

aspirasi meletakkan sistem pendidikan Malaysia dalam kelompok sepertiga teratas di dunia. Sejajar 

dengan Falsafah Pendidikan Kebangsaan, pendekatan pendidikan tertumpu kepada pembangunan 

murid secara holistik yang menekankan pembangunan intelek, rohani, emosi, dan fizikal, seiring dengan 

penghayatan identiti nasional yang kukuh. Kurikulum dan pentaksiran mesti selaras dengan tanda aras 

antarabangsa bagi memastikan murid di negara ini memperoleh pengetahuan dan kemahiran yang 

diperlukan untuk berjaya pada abad ke-21 dan seterusnya, seiring dengan semangat pembelajaran 

sepanjang hayat. 

Rajah 1 : Standard Kemahiran Abad Ke-21 

Dalam melakukan penambahbaikan ini, perhatian khusus diberikan kepada kumpulan murid 

yang keperluannya berbeza supaya mereka berpeluang mengembangkan potensi diri. Menyedari 

hakikat bahawa sekolah merupakan pusat pembelajaran, maka keupayaan Pejabat Pendidikan Daerah 

(PPD) akan diperkasakan bagi memastikan hasrat murni dasar dapat diterjemahkan secara tekal dan 

realistik, dalam konteks pengalaman bertaraf dunia di sekolah dan di dalam bilik darjah. 

4



1.1 LATAR BELAKANG 

Pelan Pembangunan Pendidikan 2013-2025 

Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia merupakan hasil penglibatan masyarakat dan penyelidikan 

secara luas yang dijalankan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia yang mengkhusus kepada tiga 

objektif, iaitu: 

i. Memahami prestasi dan cabaran semasa sistem pendidikan Malaysia dengan memberi tumpuan 

terhadap akses kepada pendidikan, meningkatkan standard (kualiti), merapatkan jurang 

pencapaian (ekuiti), mengukuhkan perpaduan dalam kalangan murid, serta mengoptimumkan 

kecekapan sistem; 

Ii. 

Mewujudkan visi dan aspirasi yang jelas untuk setiap murid dan sistem pendidikan secara 

keseluruhan bagi tempoh 13 tahun akan datang; dan 

Iii. Menggariskan transformasi sistem pendidikan yang komprehensif merangkumi perubahan penting 

dalam Kementerian bagi memenuhi permintaan baharu dan harapan tinggi masyarakat, serta 

mencetus dan menyokong transformasi perkhidmatan awam. 

Pelbagai perspektif daripada kalangan pakar dan agensi antarabangsa telah digarap untuk menilai dan 

mentaksir prestasi sistem pendidikan Malaysia. Kementerian juga bekerjasama dengan agensi kerajaan 

yang lain untuk memastikannya sejajar dengan dasar awam berkaitan pendidikan. Tambahan lagi, inilah 

kali pertama Kementerian melibatkan penyertaan rakyat secara besar-besaran. Sepanjang tempoh 

setahun, lebih 55,000 pegawai Kementerian, guru, pemimpin sekolah, ibu bapa, murid, dan orang awam 

di seluruh negara telah menyertai sesi temu bual, kumpulan fokus, kaji selidik, Dialog Nasional 

Pendidikan Negara, hari terbuka, dan perbincangan meja bulat. Lebih 200 memorandum telah 

diterima oleh Kementerian dan lebih 3000 artikel termasuk daripada blog telah ditulis tentang isu 

berkaitan dengan pelan ini. 

Rajah 2 : Pelan Pembangunan Pendidikan mengartikulasikan lima aspirasi sistem 

5



Rajah 3 : Enam ciri utama yang diperlukan oleh setiap murid untuk berupaya bersaing pada peringkat global 

Rajah 4 : Sebelas Anjakan Untuk Transformasi Sistem 

6



1.2 Membentuk dan Mengaplikasi Pembelajaran Abad Ke-21 

Kurikulum yang direka bentuk menuntut kita untuk membuat pilihan tentang elemen penting pada masa 

kini bagi membantu murid untuk masa depan mereka. 

Rajah 5: Kemahiran Abad Ke-21 

Rajah 6: Kemahiran Pembelajaran Abad Ke-21 

7



Semua pihak perlu memainkan peranan dalam memastikan keberhasilan dan kemenjadian murid 

berlaku secara aktif agar tercapai 6 aspirasi abad ke-21 iaitu berpengetahuan, mempunyai kemahiran 

berfikir, kemahiran memimpin, kemahiran dwibahasa, memiliki etika dan kerohanian serta mempunyai 

identiti nasional yang diperlukan oleh murid untuk bersaing di peringkat global. Keberkesanan 

pelaksanaan pembelajaran abad ke-21 berkait rapat dengan kefahaman guru terhadap ciri-ciri 

pembelajaran abad ke-21, reka bentuk bilik dan kesediaan guru sebagai orang yang akan memimpin 

proses pembelajaran. Buku panduan ini menerangkan ciri-ciri pembelajaran abad ke-21, reka bentuk 

dan susunan bilik darjah abad ke-21 dan kesediaan guru bagi membolehkan guru membuat refleksi 

dan membuat persiapan untuk merealisasikan konsep pembelajaran abad ke-21 dengan jaya. 

Rajah 7 : Keperluan perubahan ke arah pembelajaran abad ke-21 

Kolaboratif 

(collaboration) 

Pemikiran Kritis 

(critical thinking) 

Komunikasi 

(communication) 

Menyokong & 

menghasilkan 

Pemikiran 

Kreatif 

(creative 

thinking) 

Bilik darjah, 

persekitaran 

sekolah & sumber 

KEPIMPINAN 

KURIKULUM 

Pedagogi guru 

Rajah 8 : Hala tuju pendidikan negeri Johor : Memacu Transformasi Pendidikan Negara 

Melalui Pelaksanaan Pembelajaran Abad Ke-21 

8



1.3 Ciri—ciri Guru Abad Ke-21 

Menelusuri abad ke-21, banyak kemahiran yang perlu dikuasai oleh guru. Menurut Zamri Mahamod 

(2011), sering kali terdapat kegagalan guru untuk menerapkan pelbagai kemahiran yang diajar, 

terutamanya kemahiran-kemahiran alaf 21. Di samping itu, para guru juga perlu beralih kepada 

beberapa aspek memandangkan proses pengajaran dan pembelajaran untuk abad ke-21 amat 

mencabar. Guru-guru untuk abad ke-21 memerlukan beberapa ciri tertentu seperti berikut: 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

Guru perlu menguasai subjek iaitu penguasaan 

kandungan kurikulum. 

Mahir dan berketerampilan dalam pedagogi semasa 

sesi pengajaran dan pembelajaran. 

Memahami perkembangan murid-murid dan 

menyayangi murid. 

Memahami psikologi pembelajaran iaitu ‗Cognitive 

Psychology’ 

Memiliki kemahiran kaunseling. 

Menggunakan teknologi terkini tidak kira semasa sesi 

pengajaran dan pembelajaran mahupun di luar sesi 

tersebut. 

1.4 Ciri—ciri Murid Abad Ke-21 

√ Berupaya menghubung kait pelajaran dengan keadaan 

sekeliling. 

√ Bijak menyoal guru ketika berada di dalam bilik darjah. 

√ Yakin untuk berkomunikasi. 

√ Berani untuk mengambil risiko untuk belajar dan membuat kerja 

yang diberikan oleh guru dan juga berani mencuba. 

√ Dahagakan ilmu dan sentiasa ingin untuk menimba ilmu. 

√ Mempunyai perasaan ingin tahu. 

√ Bijak dan kreatif menjana idea serta fleksibel. 

√ Tidak pernah berputus asa. 

√ Sentiasa mendengar dan membuat refleksi. 

√ Berkemahiran kritis dan mampu menguasai kemahiran literasi. 

√ Mampu berfikir sendiri dan membuat inisiatif. 

√ Mampu bekerja dengan orang lain dan membuat perubahan. 

√ Mempunyai keperibadian yang tinggi serta berintegriti di dalam 

mahupun di luar bilik darjah. 

9

PENCAPAIAN AKADEMIK 




1.5 Kemahiran Alaf 21 enGauge Skills 

Pandangan tentang kemahiran-kemahiran alaf 21 daripada perspektif enGauge Skills (NCREL & Metiri 

Group 2003) boleh dikongsi bersama-sama dan empat komponen kemahiran alaf 21 yang perlu 

dikongsi oleh guru dan murid. Guru-guru boleh memberikan penekanan kepada kemahiran alaf 21 

yang diketengahkan . Kemahiran alaf 21 enGauge Skills digambarkan seperti rajah yang berikut; 


Pembelajaran Alaf Ke-21 

Rajah 9 : Kemahiran Alaf 21 enGauge Skills 

Kemahiran Alaf 21 dilandaskan kepada Wawasan 2020 dan Wawasan Pendidikan yang menuntut 

sistem pendidikan kita untuk menyediakan sumber manusia berkualiti dan cemerlang. Antara ciri 

pendidik yang berkualiti ialah: 

√ Kaya maklumat (termasuk sains dan teknologi) 

√ Kekuatan minda 

√ Menguasai subjek / kepakaran dalam sesuatu bidang 

(subject matter expert) 

√ Mahir dan berketerampilan dalam pedagogi (pengajaran 

dan pembelajaran); dan 

√ Menggunakan teknologi maklumat terkini 

10



1.6 Kemahiran Pengajaran Abad Ke-21 

PdP abad ke-21 juga mengambil kira kemahiran yang dicadangkan oleh The Partnerships 21st 

Century Skills (2008) untuk memupuk kemahiran generik dalam kalangan murid. Kepekaan guru-guru 

terhadap kemahiran ini amat penting bagi memastikan semua kemahiran dapat diaplikasikan dalam 

pengajaran dan pembelajaran. Kemahiran-kemahiran yang perlu dikuasai adalah seperti berikut; 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

Kemahiran mengubah suai dan bertanggungjawab. 

Mengamalkan sifat bertanggungjawab, fleksibel dan toleransi 

Kemahiran berkomunikasi 

Mahir menggunakan alat-alat telekomunikasi 

Kemahiran kreativiti dan sifat ingin tahu yang kuat 

Dapat menjana, melaksanakan dan menyampaikan idea baharu 

Bersikap terbuka dan sedia menerima kritikan dan pandangan orang lain 

Kemahiran berfikir secara sistematik dan kritikal 

Berkebolehan manganalisis dan membuat hubung kait fakta yang diberikan 

Kemahiran literasi media dan informasi 

Berkebolehan mengakses maklumat, menganalisis, mengurus, menilai, dan mengintegrasikan 

maklumat yang diperoleh daripada pelbagai media 

Kemahiran interpersonal dan kerjasama, mempunyai sifat kepimpinan, dapat mengadaptasi 

dan bekerja dengan produktif di samping itu mengamalkan sikap empati dan menghormati kelainan 

pendapat 

Kemahiran mengenal pasti masalah dan penyelesaiannya 

Kebolehan untuk mengenal pasti, menganalisis dan menyelesaikan setiap masalah yang 

dihadapi 

Kemahiran pengurusan kendiri, iaitu mengawasi dan menilai keperluan kendiri serta mengenal 

pasti sumber-sumber yang diperlukan 

Kemahiran tanggungjawab sosial 

Mengambil kira kepentingan masyarakat, beretika di sekolah dan dalam masyarakat 

11



1.7 Ciri-ciri Pembelajaran Abad Ke-21 

Rajah 10: Pembelajaran Abad Ke-21 

Rajah 11: Pembelajaran Abad Ke-20 

Rajah 11 menunjukkan ciri-ciri pembelajaran abad ke-20 dan rajah 10 menunjukkan ciri-ciri 

pembelajaran abad ke-21. Transformasi dalam pendekatan dan pedagogi pembelajaran diperlukan 

untuk menghasilkan generasi yang menguasai pelbagai kemahiran dalam menghadapi cabaran abad 

ke-21. 

12



1.8 Huraian Ciri-Ciri Pembelajaran Abad Ke-21 

Bil Elemen Maksud Huraian 

1 Pembelajaran 

berasaskan 

murid. 

Pembelajaran akan lebih 

berkesan sekiranya 

pembelajaran mengambil kira 

keperluan dan kepelbagaian 

murid (Draves & Julie, 2011). 

Murid haruslah belajar melalui 

pelbagai aktiviti, kaedah 

pembelajaran, berdasarkan 

kecenderungan dan minat yang 

bersesuaian dengan murid itu 

sendiri. Murid aktif belajar dan 

guru sebagai pembimbing 

pembelajaran. 

Sebelum pelaksanaan pembelajaran guru 

perlu mengenali diri murid, iaitu: 

i. Tahap kecerdasan (tinggi, sederhana 

dan rendah) 

ii. Tahap kematangan murid 

iii. Kecerdasan pelbagai 

(multiple intelligence) 

iv. Gaya pembelajaran murid 

(visual, fizikal, audiotori, verbal, logikal, 

sosial dan individual). 

Aktiviti pembelajaran haruslah 

bersesuaian dengan tahap kecerdasan, 

tahap kematangan murid, 

kecenderungan, kecerdasan pelbagai dan 

gaya pembelajaran murid. 

Contoh: 

i. Murid yang cenderung pada visual, guru 

perlu menyediakan bahan pembelajaran 

berbentuk grafik yang menyokong 

pembelajaran. 

ii. Murid yang cenderung pada aktiviti 

fizikal, perlu dilibatkan dalam aktiviti 

seperti aktiviti hands-on dan eksperimen. 

Murid menjalankan aktiviti penerokaan 

Aktiviti pembelajaran disesuaikan dengan 

tahap kematangan murid 

13





kolaboratif 

Pembelajaran kolaboratif 

adalah situasi dua atau lebih 

manusia belajar bersamasama 

(Bruffee, 1993). 

Kolaboratif melibatkan 

perkongsian maklumat 

kemahiran dan idea 

untuk kemajuan bersama 

(Dillenbourgh, 

1999). 

Dalam bilik darjah kolaboratif boleh berlaku 

dalam dua keadaan 

Kolaboratif berlaku antara murid dengan 

guru: Guru dan murid berkongsi pendapat, 

menentukan aktiviti dan membuat keputusan 

yang akan dilaksanakan. 

Kolaboratif antara murid: 

Murid belajar bersama-sama secara aktif, 

saling membantu untuk mencapai objektif 

pembelajaran. 

Kolaboratif juga boleh berlaku di luar bilik 

darjah dalam pelbagai bentuk. Contohnya, 

sekolah atau murid yang mempunyai 

kemudahan ICT yang baik di rumah boleh 

melibatkan diri dalam kolaborasi secara 

dalam talian. 

Kolaboratif guru dengan murid dalam pembelajaran. 

Kolaboratif murid dengan murid dalam pembelajaran. 

Murid belajar untuk bekerja 

secara kolaboratif. 

Masyarakat hari ini bekerja secara 

kolaboratif di serata dunia. 

Kolaboratif dengan murid di tempat lain atau 

dengan orang lain melalui ICT 

14




3 Kemahiran 

Pembelajaran yang berkesan 

membolehkan murid 

menguasai kemahiran yang 

dipelajari dan 

mengaplikasikannya dengan 

efisien (Colin, Brown & 

Newman, 1989). 

Kemahiran boleh ditunjukkan oleh hasil kerja 

murid yang boleh diukur atau diperhatikan. 

Contoh: 

√ Murid yang mempelajari teknik menulis akan 

dapat menulis dengan tulisan yang kemas 

dan bentuk yang tepat 

√ Murid yang mempelajari langkah-langkah 

menjalankan eksperimen akan dapat 

menjalankan eksperimen dengan betul dan 

selamat. 

√ Murid mempelajari teknik melukis graf akan 

dapat melukis graf yang betul dan kemas. 

√ Murid mempelajari kemahiran berbahasa 

dan dapat menulis serta bertutur dengan 

tatabahasa yang betul. 

Menulis dengan kemas 

Menggunakan radas dengan betul 

Kepekaan guru-guru 

terhadap kemahiran ini amat penting 

bagi memastikan semua kemahiran 

dapat diaplikasikan dalam pengajaran 

dan pembelajaran. 

Cekap menyelesaikan masalah matematik 

15





adalah proses 

Pembelajaran adalah 

proses adaptasi antara 

pengetahuan diperolehi 

melalui transformasi 

pengalaman seseorang 

(Kolb,1984). 

Pengalaman dan aktiviti yang 

dilakukan oleh murid adalah 

sebahagian daripada proses 

pembelajaran. 

Semasa belajar: 

√ Murid melakukan pelbagai aktiviti 

konstruktif seperti berbincang, mengumpul 

maklumat, menganalisis dan membuat 

kesimpulan di bawah bimbingan guru. 

√ Guru dan murid membuat refleksi terhadap 

proses pembelajaran. 

Refleksi membolehkan guru dan murid 

menilai hasil pembelajaran mereka dan 

menerangkan pelbagai kemahiran lain yang 

di pelajari semasa melakukan aktiviti 

pembelajaran. 

Pembentangan hasil 

Refleksi pembelajaran 

Aktiviti pembelajaran 

Aktiviti pembelajaran 

16




5 Pemikiran aras 

tinggi 

Kemahiran berfikir aras 

tinggi (KBAT) ialah 

keupayaan untuk 

mengaplikasikan 

pengetahuan,kemahiran 

dan nilai dalam membuat 

penaakulan dan refleksi 

bagi menyelesaikan 

masalah, membuat 

keputusan, berinovasi dan 

berupaya mencipta sesuatu 

(KPM, 2013). 

. 

Rajah 12 menunjukkan Kemahiran aras 

tinggi dan rendah dalam Taksonomi Bloom. 

Pemikiran aras tinggi melibatkan empat aras 

teratas dalam Taksonomi Bloom. 

Kemahiran 

Aras Tinggi 

Penilaian 

Sintesis 

Analisis 

Aplikasi 

Kefahaman 

Pengetahuan 

Rajah 12: Taksonomi Bloom 

Kemahiran 

Aras Rendah 

Pemikiran aras tinggi berkait rapat dengan 

pemikiran kreatif dan kritis yang perlu dikuasai 

oleh murid dalam pendidikan abad ke-21. 

Pengintegrasian KBAT, pemikiran kreatif dan 

kritis boleh dilakukan dalam beberapa kaedah. 

Antaranya: 

√ Penyelesaian masalah 

√ Penyoalan yang melibatkan pemikiran aras 

tinggi 

√ Pelaksanaan projek 

√ Integrasi i-think dalam proses pembelajaran 

Penyelesaian masalah 

Integrasi program i-Think 

17




6 Praktikal 

Pembelajaran akan menjadi 

lebih berkesan sekiranya teori 

yang berbentuk abstrak boleh 

dipelajari oleh murid secara 

praktikal dan kontekstual 

(Abell & Lederman, 2007). 

Guru harus membimbing murid supaya dapat: 

√ Mengaitkan teori dengan amali 

√ Belajar melalui pelbagai aktiviti konstruktif 

√ Mengaplikasi teori secara praktikal 

√ Menjalani pembelajaran secara kontekstual 

Antara strategi pembelajaran yang boleh 

dijalankan ialah: 

√ Inkuiri penemuan 

√ Projek 

√ Penyelesaian masalah 

√ Kerja lapangan 

√ Eksperimen 

√ Simulasi 

√ Main peranan 

√ Aktiviti hands- on 

Projek 

Kerja lapangan 

Eksperimen 

Main peranan 

18




7 Kemahiran 

untuk 

kehidupan 

Pembelajaran tidak terbatas 

kepada penguasaaan isi 

kandungan kurikulum sahaja 

tetapi melibatkan penguasaan 

pelbagai kemahiran untuk 

kehidupan (Draves & Coates, 

2011). 

Kemahiran yang dipelajari di sekolah 

seharusnya meningkatkan kemahiran murid 

menjalani dan menguruskan kehidupan 

mereka dengan lebih berkesan. Oleh itu, 

aktiviti pembelajaran haruslah: 

√ sentiasa releven dengan perkembangan terkini. 

√ melibatkan integrasi kecerdasan pelbagai 

(multiple intelligence). 

√ membolehkan kemahiran yang dipelajari 

boleh diaplikasikan dalam kehidupan murid. 

√ menggunakan maklumat, sumber 

pembelajaran, peralatan dan teknologi 

terkini. 

Pendidikan berkualiti menghasilkan murid 

yang kreatif, kritis, inovatif dan dapat 

mengaplikasikan kemahiran yang dipelajari 

untuk mencapai kejayaan dalam kehidupan 

mereka. 

Lawatan sambil belajar 

Aktiviti jual beli 

Aplikasi teknologi terkini 

Integrasi pelbagai kecerdasan 

19




8 Berkumpulan 

Pembelajaran berkumpulan 

melibatkan sekumpulan muridmurid 

belajar dan 

menyelesaikan tugasan 

bersama-sama (Muijs & 

Reynolds, 2011). 

Pembelajaran berkumpulan 

memberi peluang kepada 

murid untuk meningkatkan 

kemahiran interpersonal, 

berkomunikasi penyelesaian 

masalah, kemahiran berfikir 

dan menilai kekuatan serta 

kelemahan mereka (Amstrong, 

2012; O‘Donnell, 2006). 

Terdapat pelbagai kaedah pembelajaran 

berkumpulan yang boleh diaplikasikan. 

Antaranya termasuklah pembelajaran koperatif. 

Terdapat beberapa teknik pembelajaran 

koperatif yang boleh dijalankan. Antaranya 

ialah: Jigsaw, Think- Pair-Share, Round Robin, 

Numbered Heads Together dan sebagainya. 

GALLERY WALK 

20




9 Komuniti Sekolah adalah satu komuniti 

kecil tempat murid belajar 

pelbagai pengetahuan dan 

kemahiran melalui interaksi 

murid dengan rakan, guru dan 

warga sekolah. Seterusnya 

sekolah perlu membina jaringan 

kerjasama dengan komuniti 

setempat, sektor awam dan 

sektor swasta dalam 

pembelajaran murid. 

Terdapat beberapa bentuk kerjasama pihak 

sekolah dengan masyarakat setempat.untuk 

meningkatkan kualiti pendidikan, antaranya: 

i. Sumbangan kepakaran golongan 

profesional dalam masyarakat setempat 

kepada sekolah 

ii. Program sekolah angkat atau kerjasama 

sektor awam,sektor swasta dan persatuan 

bukan kerajaan 

Bantuan latihan sukan oleh masyarakat 

Ceramah pengurusan jenazah 

21




10 Pentaksiran 

formatif 

Pentaksiran formatif adalah 

pentaksiran yang dijalankan 

untuk mendapat maklumat 

pencapaian murid, 

pengetahuan dan kemahiran, 

Maklumat yang diperoleh 

digunakan untuk memberi 

maklum balas kepada murid, 

membuat pemulihan dan 

menambah baik 

pembelajaran (Muijs & Reynolds, 

2011). 

Ciri-ciri pentaksiran formatif: 

i. Maklumat yang diperoleh daripada penilaian 

ini digunakan secara terus menerus. 

ii. Dijalankan sepanjang pembelajaran berlangsung. 

iii. Contoh instrumen: 

Latihan, sesi soal jawab, kuiz, hasil kerja 

murid, pembentangan dan Pentaksiran 

Berasaskan Sekolah (PBS). 

Rajah 13 : Pentaksiran berasaskan sekolah (PBS) 

Ujian ringkas 

Latihan Murid 

Pembentangan 

Buku skrap 

Soal jawab 

Hasil kerja murid 

22




11 Belajar untuk 

kehidupan 

Pendidikan di Malaysia 

adalah berlandaskan 

Falsafah Pendidikan Negara 

yang bertujuan 

membangunkan insan 

secara menyeluruh dan 

seimbang dari aspek 

jasmani, emosi, rohani dan 

intelek untuk menjadi 

manusia yang sejahtera dan 

dapat menyumbang kepada 

pembangunan negara. 

Pembelajaran seharusnya tidak difokuskan 

hanya kepada pencapaian akademik tetapi 

merupakan proses pembangunan insan 

secara menyeluruh. 

Pembelajaran di sekolah harus menyediakan 

murid untuk: 

i. kerjaya dan masa depan mereka 

ii. generasi bagi kemajuan negara. 

Aktiviti pembelajaran perlu berteraskan 

falsafah pendidikan negara dan 

mengintegrasikan elemen-elemen kemahiran 

abad ke-21 (kreatif, kritis, komunikasi dan 

kolaboratif). 

Amali menunaikan fardhu haji 

Jual beli dalam hari keusahawanan 

23



2. 0 TRANSFORMASI BILIK DARJAH KE ARAH PEMBELAJARAN ABAD KE-21 

2.1 Konsep Bilik Darjah 

Bilik darjah merupakan tempat berlakunya proses pengajaran dan pembelajaran di sekolah. Konsep 

bilik darjah yang ideal mestilah berubah mengikut perkembangan pendidikan semasa. Kewujudan bilik 

darjah dalam usaha merealisasikan proses pengajaran dan pembelajaran yang berkesan sangat berkait 

rapat dengan kesediaan guru mengurus ruang pembelajaran tersebut secara optimum. Richards (1990), 

mentafsirkan bilik darjah sebagai organisasi dan kawalan guru pada tingkah laku, pergerakan serta 

interaksi murid semasa pembelajaran berlangsung supaya pengajaran dapat dilaksanakan dengan 

berkesan. Menurut Guy (1999), sesuatu konsep yang komprehensif untuk pelbagai aktiviti guru yang 

dirancang dengan tujuan memudahcarakan pengajaran dan pembelajaran dalam bilik darjah, 

merangkumi tindakan disiplin, rutin harian, penyusunan tempat duduk dan memperuntukkan masa 

pelajaran. Oleh itu, konsep bilik darjah dapat ditafsirkan mengikut fungsi pendidikan atau ciri 

penyusunan fizikalnya. Bilik darjah boleh berupa sebuah bilik, padang, makmal sains, dewan, atau 

makmal komputer tetapi keberkesanan fungsinya sangat bergantung kepada pengurusannya. 

2.2 Ciri-Ciri Bilik Darjah Abad ke-21 


1 Bilik Khas Bilik mengikut keperluan seperti 

Makmal Sains, 

Bilik Kemahiran Hidup, 

Bilik Media, 

Bilik Tayang 

Bilik darjah berasaskan mata 

pelajaran teras atau kritikal. 

Kerusi meja disusun mengikut 

kumpulan. 

Pelbagai peralatan yang berkaitan 

dengan mata pelajaran . 

Bahan Bantu Mengajar (BBM) 

2 Bilik Khas 

Mata Pelajaran 

Bilik mengikut mata pelajaran 

seperti 

Bahasa Melayu, 

Bahasa Inggeris, 

Matematik 

Bilik darjah berasaskan mata 

pelajaran teras. 

Kerusi meja disusun mengikut model 

kumpulan. 

Bahan Bantu Mengajar (BBM) 

Media cetak seperti buku, kamus, 

majalah untuk bahan bantu mengajar 

dan bahan bantu belajar. 

Jadual penggunaan bilik disediakan 

Bilik khas untuk guru mata pelajaran 

berkenaan 

Konsep bilik darjah abad 21 yang akan dibangunkan adalah dengan 

√ 

√ 

Mentransformasikan bilik darjah dengan ruang pembelajaran 

kreatif hasil usaha murid supaya menarik dan bermakna. 

Suasana atau iklim bilik darjah dapat merangsang murid untuk 

bersaing, belajar secara koperatif dan memperoleh kemahiran 

kolaboratif. 

24



2.3 Susun Atur Meja dan Kerusi Murid 


1. Meja dan kerusi Kerusi dan meja murid disusun 

secara berkumpulan 

Disusun mengikut kumpulan 

antara 4 hingga 6 orang mengikut 

kebolehan masing-masing atau 

pelbagai kebolehan dan 

menjalankan aktiviti berkumpulan 

secara kolaboratif. 

Guru sebagai pemudah cara. 

2 Komputer Sebuah komputer untuk 

setiap kumpulan murid 

Mengakses maklumat atau 

pembelajaran secara dalam talian. 

Melaksanakan tugasan kumpulan atau 

digunakan untuk pembelajaran melalui 

proses komunikasi, kolaboratif dan 

persaingan sihat antara kumpulan. 

Susunan meja dan kerusi murid dalam kumpulan 4 orang 

Mengakses maklumat semasa pembelajaran 

Guru sebagai pemudah cara (Fasilitator) 

Murid melaksanakan aktiviti berkumpulan 

25



2.4 Cadangan Susun Atur Bilik Darjah Bilik Sumber 

26



2.5 Cadangan Susun Atur Meja dan Kerusi Murid 

27



28



29



2.6 Peralatan Tambahan 


1 Komputer Komputer untuk 

kegunaan guru 

Untuk proses pengajaran dan pembelajaran: 

mengakses maklumat; 

menyempurnakan tugasan; 

pengajaran dan pembelajaran secara dalam 

talian melalui komunikasi secara maya. 

2 IQ-Board, Smart 

Board 

3 Papan putih dan 

Papan kenyataan 

Papan interaktif 

Papan putih 

di hadapan bilik 

darjah dan 

Papan kenyataan di 

sekeliling bilik darjah 

Layar paparan interaktif menggunakan 

teknologi maklumat dan komunikasi. 

Proses pengajaran dan pembelajaran 

bersifat interaktif antara guru dengan murid, 

dan murid dengan murid. 

Papan putih lebih praktikal. 

Papan kenyataan untuk menampal hasil-hasil 

kerja , perbincangan dan bahan bantu 

mengajar. 

IQ-Board 

Smart-Board 

Hasil kerja murid dipamerkan 

Komputer untuk kegunaan guru 

30



2.7 Model Bilik Darjah Abad Ke-21 

Rajah 14: Model 1 




31



Rajah 18: Model 5 Rajah 19: Model 6 

32



2.8 Contoh Suasana Bilik Darjah Abad Ke-21 Sekolah—Sekolah Daerah Kulai 

33



Contoh Suasana Bilik Darjah Abad Ke-21 Sekolah—Sekolah Daerah Kulai 

34



Konsep bilik darjah abad ke-21 

yang akan dibangunkan adalah 

dengan 

√ 

√ 

Mentransformasikan bilik 

darjah dengan ruang 

pembelajaran kreatif hasil 

usaha murid supaya menarik 

dan bermakna 

Suasana atau iklim bilik 

darjah dapat merangsang 

murid untuk bersaing, belajar 

secara koperatif dan 

memperoleh kemahiran 

kolaboratif. 

35



3.0 TEKNIK DAN KAEDAH PENGAJARAN & PEMBELAJARAN 

3.1 Pengenalan 

Pengaplikasian pendekatan, kaedah, teknik dan strategi pengajaran dan pembelajaran mestilah melihat 

kepada kepelbagaian pelajar di dalam sesebuah bilik darjah. Dalam konteks pendidikan, kaedah dan 

teknik merupakan satu perancangan atau siri tindakan guru semasa melaksanakan langkah-langkah 

pengajaran yang tersusun rapi dan berkesinambungan yang perlu dituruti dengan saksama bagi 

mencapai objektif pengajaran. Menurut Zamri Mahamod (2012), dalam melaksanakan kepelbagaian 

kaedah pengajaran dan pembelajaran, guru perlu memilih kaedah yang sesuai digunakan. Selepas 

kaedah yang hendak digunakan dipilih, barulah guru merancang teknik yang boleh melengkapkan 

kaedah tersebut seperti teknik bercerita, latih tubi, menghafal dan seumpamanya. Usaha mengenal pasti 

dan memilih kaedah dan teknik yang sesuai dapat memenuhi pendekatan yang digunakan yang disebut 

sebagai strategi. Kaedah pengajaran membolehkan guru-guru mengajar mengikut cara yang betul lagi 

terancang. Kajian-kajian yang telah dilakukan sebelum ini menjelaskan bahawa pengajaran akan lebih 

berkesan apabila guru mampu menggunakan kaedah-kaedah dan teknik yang telah disarankan dalam 

bidang pengajaran. 

Menurut Burton, Donelson, dan Haley (1975), pendekatan dan kaedah yang sesuai ialah pendekatan 

dan kaedah yang memberikan peluang kepada murid untuk berusaha sendiri dalam pembelajaran. Guru 

sebagai pembimbing manakala murid sebagai pelakon. Tujuannya ialah, murid-murid mendapat pengalaman 

dan berpeluang menerima, menerapkan dan menyatukan nilai-nilai yang dipelajari itu kepada personaliti 

mereka melalui pengalaman yang dialami. 

Perkara ini jelas terbukti apabila Pelan 

Pembangunan Pendidikan Malaysia 2013-2025 yang 

memberikan penekanan kepada kemahiran berfikir 

murid. Setiap murid perlu mempunyai semangat ingin 

tahu dan belajar tentang cara untuk terus 

mendapatkan pengetahuan sepanjang hayat, mampu 

menghubung kait pelbagai pengetahuan bagi 

mewujudkan pengetahuan baharu. Setiap murid 

perlu menguasai pelbagai kemahiran kognitif yang 

penting: 

Pemikiran Kreatif dan Inovatif: kemampuan 

menginovasikan, menjanakan kemungkinan 

baharu, mencipta idea atau pengetahuan baharu; 

Penyelesaian Masalah dan Penaakulan: 

keupayaan meramal masalah dan mendekati isu 

secara kritis, logik, induktif, dan deduktif bagi 

mencari penyelesaian, dan akhirnya membuat 

keputusan; dan 

Keupayaan Belajar: keupayaan memacu 

pembelajaran sendiri, dengan kemampuan 

menghargai nilai pembelajaran sepanjang hayat. 

36



3.2 Pendekatan dalam Pengajaran dan Pembelajaran 

3.3 Strategi Pengajaran dan Pembelajaran Abad 21 

Strategi Pengajaran dan Pembelajaran 

dianggap landasan penentuan 

pendekatan, kaedah dan teknik 

pengajaran. 

Pertimbangan terhadap teori, 

pendekatan, kaedah, dan teknik 

pengajaran untuk mencapai objektif 

pembelajaran. 

37



3.3.1 Pembelajaran Koperatif 

 

 

 

Tumpuan utama memfokuskan kepada pencapaian akademik dan penerimaan kepelbagaian 

kemahiran sosial. 

Pembelajaran aktif yang mengubah situasi pembelajaran pasif kepada pembelajaran yang 

dinamis serta berpusatkan murid. 

Satu pasukan yang heterogen,saling bergantung, tidak bersaing sesama sendiri ke arah 

pencapaian matlamat yang sama. 

Positive Interdependence: 

kebergantungan positif 

Individual Accountability: 

akauntabiliti individu 

Mengapa Perlunya Pembelajaran Koperatif? 

Pembelajaran koperatif diperlukan kerana : 

Equal Participation: 

penglibatan seimbang 

Menyampaikan isi pengajaran baru 

Memberi tajuk tugasan 

Memberi struktur pelaksanaan tugasan 

Simultaneous Interaction: 

interaksi bersemuka 

1 

2 

3 

Enam konsep utama 

pembelajaran 

koperatif 

√ Dijalankan secara 

berpasukan. 

√ Menggerakkan 

inisiatif individu dan 

ahli kumpulan. 

√ Mengurus dan 

menentukan 

pembahagian tugasan 

setiap ahli kumpulan. 

√ Kemahiran 

bekerjasama. 

√ Meningkatkan 

interaksi sosial dan 

komunikasi ahli 

kumpulan. 

√ Menggalakkan 

budaya inovatif 

dalam pencetusan 

idea. 

Mengagih kumpulan (Kagan Cooperative learning) 

4 

Mengagih tugasan bagi mencapai hasil pembelajaran 

5 

Membimbing kelompok murid dan perbincangan 

6 

Proses: Pengumpulan dan pembentangan bahan tugasan 

Maklum balas/penilaian oleh guru 

Memberi penghargaan 

7 

8 

9 

Prosedur Aplikasi 

Pembelajaran 

Koperatif Dalam 

PdP 

38



3.3.2 Contoh Aktiviti Pembelajaran Koperatif 

Fan-N-Pick 

Students play a card game to respond to questions. 

Murid bermain pemainan kad untuk bertindak balas terhadap soalan 

Persediaan: Setiap pasukan menerima satu set kad soalan. 

LANGKAH-LANGKAH 

1. Murid No.1 memegang kad-kad soalan dalam bentuk kipas dan berkata, 

―Pilih satu, mana-mana satu!‖ 

2. Murid No.2 ambil satu kad, baca soalan dengan kuat dan memberi lima 

saat sebagai masa berfikir. 

3. Murid No.3 menjawab soalan tersebut. 

4. Murid No.4 beri respon kepada jawapan. 

Bagi jawapan betul/salah, Murid No.4 semak dan memuji atau 

membimbing. 

Bagi soalan beraras tinggi yang tiada jawapan betul atau salah, Murid 

No.4 tidak menyemak ketepatan jawapan tetapi menyatakan dan 

memparafrasa jawapan dan pemikiran dalam jawapan. 

5. Murid memainkan peranan mengikut arah jam bagi pusingan baru. 

Inside-Outside Circle 


1. Cari pasangan 

2. Bentuk dua bulatan , satu di dalam (Bulatan 1) dan satu di luar (Bulatan 2). 

Berdiri menghadapi pasangan 

3. Guru beri soalan /tugasan kepada murid dalam Bulatan 1. 

4. Murid dalam Bulatan 2 menjawab dan rakannya hanya mendengar 

5. Beri pujian atau kukuhkan jawapan kawan apabila ia telah habis bercakap. 

6. Kemudian tukar peranan dengan soalan baru 

7. Akhir sekali tukar pasangan dengan rakan di sebelah kanan dalam bulatan 

39



Mix-N-Match 

Students mix, repeatedly quizzing new partners and trading cards. Afterwards, 

they rush to find a partner with the card that matches theirs. 

Murid-murid bergaul, menyoal rakan baru, dan bertukar kad (berulang kali). 

Selepas itu, murid mencari rakan yang mempunyai kad yang mempunyai sepadanan 

dengannya. 

Persediaan: Setiap murid memerlukan satu kad yang dipadankan dengan kad 

orang lain. 

1. Dengan 1 kad dalam tangan, setiap murid bergerak ke depan bilik. Setiap 

murid berjumpa dengan pasangan kad , dan menyoalnya tentang kad 

pegangannya (Contoh: ―Kad saya Itali. Apakah ibu kotanya?‖) 

2. Rakan A. Memuji atau membimbing. 

3. Tukar peranan. Rakan B yang lain menyoal, seterusnya memuji atau 

membimbing. 

4. Rakan tukar kad. 


5. Rakan baru bergerak dan berulang langkah 1 hingga 4 buat beberapa kali. 

6. Guru berkata ―Berhenti!‖ 

7. Murid berhenti (beku), simpan kad, dan bersoal jawab tentang 

pasangannya. 

8. Murid bergerak ke tengah bilik, cari pasangan kad, dan bergerak ke tepi 

bilik dengan mengulangi langkah 1 hingga 4. 

Same Different 


1. 2 orang murid dalam kumpulan mencari persamaan dan perbezaan dalam dua 

gambar yang ada pada setiap orang dari mereka 

2. Kemudian mereka bandingkan jawapan 

3. Akhir sekali tukar pasangan dalam kumpulan 

40



Numbered Heads Together 

Teammates work together to ensure all members understand; one is randomly 

selected to be held accountable. 

Rakan pasukan bekerjasama untuk memastikan semua ahli pasukan memahami; 

salah seorang dipilih secara rambang untuk menjawab soalan. 

Persediaan: Guru menyediakan soalan atau masalah untuk pasukan. 


1. Murid-murid berada dalam kumpulan asal. 

2. Setiap murid diminta untuk memilih satu nombor (contohnya antara no. 1 

hingga 4) 

3. Guru memberikan soalan. 

4. Guru memilih satu nombor. Murid yang nombornya dipanggil daripada 

setiap kumpulan menjawab soalan dengan menggunakan: 

Slate Share 

Respon Jari 

Kad-kad Respon 

Choral Pratice 

Chalkboard Response 

Manipulatives 

Guru dicadang supaya memberikan soalan berbentuk KBAT dan jenis 

terbuka agar murid dapat meluahkan pandangan atau pendapat. 

5. Proses boleh diulang semula beberapa kali atau sehingga semua nombor 

dipanggil. 

Spin-N-Think 


1. Kadbod yang ada anak panah dan boleh dipusing digunakan untuk 

menentukan giliran siapa yang menyoal, menjawab, membetulkan dan 

memuji 

41



Rally Coach 

Partners take turns, one solving a problem while the other coaches. 

Rakan sepasukan bergilir-gilir menyelesaikan masalah atau membimbing satu 

sama lain. 

Persediaan: 1 set soalan, 1 batang pensel bagi setiap pasangan. 


1. Guru mengajukan soalan yang mempunyai satu jawapan tepat. 

2. Rakan A menyelesaikan soalan; Rakan B memerhati, membimbing, dan 

memuji. 

3. Guru mengajukan soalan kepada Rakan B. 

4. Rakan B menyelesaikan soalan: Rakan A memerhati, membimbing, dan 

memuji. 

5. Ulang dari langkah 1 sehingga 4. 

Match Mine 


1. Empat orang murid duduk dalam satu pasukan 

2. Setiap dua orang murid cari pasangan dalam pasukan tersebut 

3. Setiap pasangan diberi kad untuk memisahkan mereka . 

4. Murid 1 mengarahkan Murid 2 melukis atau meneka gambar yang ada pada 

Murid 1 (Murid 2 tidak dapat melihat apa yang dipegang oleh Murid 1 ) 

Apa yang dilukis atau ditekanya bergantung kepada kefahamannya dari arahan 

atau mesej yang disampaikan oleh Murid 1 

5. Murid 1 melihat hasil yang dibuat oleh Murid 2 dan mereka saling 

kukuh mengukuh 

6. Kemudian kedua-duanya tukar peranan 

42



Rally Robin 

In pairs, students alternate generating oral responses. 

Dalam pasangan, murid bergilir-gilir untuk memberi jawapan secara lisan. 

Persediaan: 1 set soalan, 1 batang pencil bagi setiap pasangan. 


1. Guru mengajukan satu masalah yang mempunyai pelbagai jawapan yang 

boleh diterima. 

2. Dalam pasangan, murid bergilir-gilir menyatakan jawapan atau respons 

secara lisan. 

Rally Table 

In pairs, students alternate generating written responses or solving problems. 

Dalam pasangan, murid bergilir-gilir untuk memberi jawapan secara bertulis. 

Persediaan: Sehelai kertas, sebatang pensil. 


1. Guru mengajukan satu masalah yang mempunyai pelbagai jawapan, langkah, 

atau prosedur yang boleh diterima. 

2. Secara berpasangan, murid menggunakan kertas dan pensil yang sama 

untuk menulis satu jawapan atau respon. 

43



Round Robin 

In teams, students take turns responding orally. 

Dalam pasukan, murid bergilir-gilir untuk menjawab soalan secara lisan. 

Persediaan: Sehelai kertas, sebatang pensil. 


1. Guru mengajukan suatu topik atau soalan yang mempunyai pelbagai 

jawapan. 

2. Dalam pasukan berempat, murid menjawab secara lisan, setiap murid 

mengambil masa yang sama panjang. 

Round Table 

In teams, students take turns generating written responses, solving 

problems, or making a contribution to the team project. 

Dalam pasukan, murid bergilir-gilir menghasilkan jawapan bertulis, menyelesaikan 

masalah, atau menyumbang kepada projek pasukan. 

Persediaan: Sehelai kertas, sebatang pensel bagi setiap kumpulan 


1. Guru mengajukan suatu masalah yang mempunyai pelbagai jawapan, atau 

suatu topik untuk dibincangkan, atau suatu tugasan yang mempunyai 

pelbagai kemungkinan penyelesaian, langkah, atau prosedur. 

2. Dalam pasukan berempat, murid-murid bergilir-gilir menghantar kertas 

dan pensil yang sama; atau projek pasukan, setiap rakan sepasukan menulis 

satu jawapan atau membuat satu sumbangan. 

44



Who am I ? 


1. Setiap orang murid diberi identitinya pada belakang bajunya 

(disemat di belakang baju) 

2. Setiap dari mereka diberi tiga soalan sahaja untuk bertanya kepada 

kawan lain tentang identiti masing-masing. 

3. Rakannya hanya boleh menjawab ―ya atau tidak‖ 

4. Apabila identiti diperolehi hasil dari klu jawapan yang diberi rakan, 

individu tersebut boleh menjadi pakar rujuk kepada rakan lain yang belum 

‗mengenal pasti‖ identitinya 

Traveling File 


1. Setiap pasukan dibekalkan sebuah fail yang di dalamnya ada soalan, kes 

atau masalah untuk dibincangkan 

2. Selepas 10-15 minit soalan dan catatan jawapan dimasukkan semula ke 

dalam fail dan diedarkan kepada pasukan lain 

3. Setiap pasukan yang mendapat fail baharu daripada pasukan lain 

dikehendaki membaca soalan dan jawapan yang ada dalam fail berkenaan 

sebelum dibincang, ditambah, dihurai dan disunting. 

4. Setelah setiap pasukan respon kepada 2 atau 3 Traveling File, 

soalan-soalan dan jawapan-jawapan tersebut dibincangkan dalam kelas 

secara keseluruhan. 

45



Value Lines 


1. Setiap ahli pasukan menyenaraikan nilai-nilai dari yang tertinggi hingga 

yang terendah dalam aspek kehidupan seharian seperti keselamatan 

keluarga, keamanan dunia, keseronokan hidup 

2. Selepas itu setiap ahli menyenaraikan pula nilai-nilai murni berdasarkan 

keutamaannya seperti penyayang, jujur, bebas, bertanggungjawab, setia 

dan lain-lain 

3. Setiap ahli berikutnya membuat perbandingan untuk menilai hasil kerja 

mereka 

Write Around 


1. Murid duduk dalam kumpulan. 

2. Setiap kumpulan diberikan tugasan yang sama. 

3. Apabila selesai tugasan mengikut masa yang ditetapkan, Kumpulan 1 akan 

memberikan tugasan kumpulannya kepada Kumpulan ke-2, Kumpulan ke-2 

kepada Kumpulan ke-3 dan seterusnya. 

4. Kumpulan yang menerima penyelesaian tugasan dari kumpulan lain akan 

membuat penambahbaikan kepada penyelesaian itu. 

4. Seterusnya bertukar kepada kumpulan berikutnya sehingga guru berpuas 

hati. 

46



The Williams 


1. Kumpulan murid seramai 4 hingga 5 orang yang terdiri daripada pelbagai 

tingkat kebolehan, jantina, dan budaya dibentuk. 

2. Satu isu besar dikemukakan kepada kelas sebagai tujuan pembelajaran. 

3. Setiap kumpulan diberi soalan yang berbeza-beza. 

4. Ahli kumpulan membincangkan topik yang boleh meningkatkan kemampuan 

kognitif. 

5. Murid akan membentangkan dan menerangkan hasil perbincangan kepada 

seluruh kelas. 

Learning Together 


1. Murid bentuk kumpulan yang terdiri daripada 4 hingga 5 orang. 

2. Setiap ahli kumpulan diberi satu set tugasan. 

3. Setiap ahli kumpulan akan membangunkan kerjasama kumpulan. 

4. Semua ahli kumpulan memulakan perbincangan berdasarkan tugasan yang 

diberi. 

5. Setiap ahli membentuk hasil kerja kumpulan. 

6. Pembentangan kumpulan. 

7. Setiap kumpulan diberi penghargaan selepas pembentangan. 

8. Hasil kerja kumpulan dipamerkan. 

47



Give One, Get One 

Students first brainstorm and record their teams through out the room getting 

and receiving more ideas 

Persediaan: Kertas, pensil. 


1. Dalam pasukan, murid mengadakan brain storming untuk mendapatkan 

pendapat, respons atau jawapan terbaik. 

2. Apabila semua rakan pasukan setuju dengan sesuatu jawapan atau idea, 

mereka mencatatkan idea itu dalam ruang Give One dengan menggunakan 

kata-kata sendiri. 

3. Apabila bilangan di ruang Give One telah penuh, semua rakan pasukan 

berdiri. 

4. Apabila semua murid telah berdiri, setiap murid angkat tangan, dan 

berpasang dengan seorang murid dari pasukan lain. 

5. Murid memberi dan menerima satu idea atau jawapan dan menulisnya 

dengan kata-kata sendiri dalam ruang Get One. 

6. Rakan Pasangan berpisah, angkat tangan untuk mencari Rakan Pasangan 

yang baru untuk bertukar-tukar jawapan. 

7. Apabila ruang Get One telah penuh diisi, murid pergi ke tepi bilik darjah 

dan sedia membantu murid yang belum memenuhi ruang Get One. 

8. Apabila semua murid telah melengkapi kertas masing-masing, mereka 

kembali ke pasukan asal lalu berkongsi idea baru yang diterima dengan 

rakan pasukan yang lain. 

48



Team Game Tournament 

Pasukan Pertandingan Permainan terdiri daripada ahli –ahli kumpulan yang 

mempunyai kemampuan yang berbeza-beza. Wujud pertandingan antara 

kumpulan. 


1. Bentuk kumpulan terdiri daripada 4 hingga 5 orang. 

2. Wujud pertandingan antara kumpulan seperti kuiz. 

3. Setiap kumpulan menggunakan bahan multimedia sebagai bahan yang 

berkesan. 

4. Setiap ahli kumpulan diberi satu set tugas. Setiap ahli dalam kumpulan 

akan dipilih sebagai penyoal, pemain, pencatat skor dan pihak lawan. 

5. Setiap kumpulan akan membangunkan kerjasama kumpulan. 

6. Semua ahli kumpulan memulakan perbincangan berdasarkan tugas yang 

diberi. 

7. Posisi pemain dalam kotak D ditukar mengikut arah jam. 

8. Semua ahli kumpulan akan membantu ahlinya yang lain jika ahlinya tidak 

tahu jawapan. 

9. Setiap ahli membentuk hasil kerja kumpulan. 

10. Skor setiap peserta dicatat oleh pencatat skor. 

11. Setiap kumpulan diberi penghargaan selepas pembentangan. Penghargaan 

kumpulan akan diberikan kepada skor yang tertinggi diperoleh. 

12. Permainan boleh dijalankan berulang kali sehingga semua ahli dapat 

memainkan pelbagai peranan. 

49



Jigsaw 


1. Guru membahagikan kelas kepada beberapa kumpulan. Setiap kumpulan 

terdiri daripada 4 hingga 6 orang murid yang berbeza tahap pencapaian 

- KUMPULAN ASAL (kumpulan sebelum aktiviti dijalankan). 

2. Jumlah murid dalam kumpulan mestilah sama dengan jumlah pecahan 

untuk sesuatu topik bahan yang akan dipelajari dan sesuai dengan 

objektif pembelajaran. 

3. Setiap murid dalam KUMPULAN ASAL diberikan tugasan mempelajari 

salah satu pecahan dalam topik yang dipelajari dengan menomborkan ahli 

KUMPULAN ASAL. 

4. Setiap murid yang diberikan tugasan yang sama belajar bersama-sama 

dalam KUMPULAN AHLI (mengikut nombor dan pecahan topik). Dalam 

KUMPULAN AHLI ini, murid akan berbincang tentang pecahan topik yang 

sama seterusnya membuat perancangan bagaimana untuk menyampaikan 

kepada ahli dalam KUMPULAN ASAL sekembalinya ke KUMPULAN ASAL. 

Contohnya, jika dalam satu kelas ada 30 orang murid dan pecahan untuk 

sesuatu topik ialah 5, maka akan terdapat 6 KUMPULAN ASAL yang 

dianggotai oleh 5 orang setiap kumpulan (setiap murid diberikan nombor 1 

hingga 5) dan 5 KUMPULAN AHLI (kumpulan untuk menjalankan aktiviti). 

5. Setiap murid dalam KUMPULAN AHLI akan kembali ke KUMPULAN 

ASAL untuk memberikan maklumat yang telah diperoleh dalam 

KUMPULAN AHLI. 

6. Guru memudah cara perbincangan sama ada dalam KUMPULAN AHLI 

atau KUMPULAN ASAL 

7. Setelah murid berbincang semula dalam KUMPULAN ASAL, setiap 

KUMPULAN ASAL akan membuat pembentangan kumpulan masing-masing 

atau pembentangan boleh dijalankan secara undian iaitu undian 

mana-mana kumpulan untuk membuat pembentangan, agar guru dapat 

menyamakan persamaan pendapat tentang isi pelajaran pada hari itu. 

8. Guru memberikan kuiz kepada murid secara individu bagi mengesan 

kefahaman murid. 

9. Guru memberikan penghargaan kepada kumpulan melalui skor individu ahli 

KUMPULAN ASAL. 

50



Tea Party 

Murid membentuk dua bulatan sepusat atau dua baris menghadap satu sama lain. 

Guru bertanya soalan dan murid berbincang jawapan dengan murid yang 

berhadapan. Selepas satu minit, bulatan luar atau satu baris bergerak ke kanan 

supaya murid mempunyai rakan kongsi baharu. Kemudian kemukakan satu lagi 

persoalan untuk mereka berbincang. Teruskan dengan lima atau lebih soalan. 

Untuk kumpulan kecil, murid boleh menulis soalan pada kad untuk mengulang 

semula soalan melalui kaedah parti teh ini. 


1. Terangkan apa-apa yang orang lakukan semasa ‗Tea Party‘ (perbualan, 

perkongsian maklumat). 

2. Mengajar konsep atau pembelajaran berasaskan modul. 

3. Minta murid menulis fakta yang paling menarik. 

4. Selepas pengajaran, murid bertukar-tukar fakta yang menarik. 

Murid-murid berjalan di sekitar bilik darjah, bersalaman antara satu 

sama lain dan berkata, ―Adakah anda tahu ________‖. 

5. Setiap murid bertanggungjawab untuk satu fakta tetapi diminta 

mengingat banyak fakta sebagai balasan. 

6. Fakta kemudiannya boleh dikongsi dalam satu pasukan. 

7. Murid menulis satu perkataan utama di tengah-tengah peta. 

8. Perkataan—perkataan yang berkaitan ditulis dalam kategori pada sekitar 

kata kunci. 

9. Label kategori ditambah. 

10. Setiap kumpulan menulis peta semantik pada kertas carta dan berkongsi 

dengan kumpulan lain. 

11. Arahkan perbincangan tentang gambar rajah. Bekalkan maklumat 

tambahan untuk menambah pengetahuan sedia ada murid terhadap topik. 

51



Simultaneous Round Table 

In teams, students generate responses then pass their list or product clockwise 

so each teammate can add to the prior responses 

Dalam pasukan, murid menghasilkan respons secara serentak lalu menghantar 

senarai atau hasilan kepada rakan sepasukan mengikut arah jam agar rakan 

sepasukan dapat menambahkan lagi respons yang sedia ada. 

Persediaan: 4 helai kertas, 4 batang pensil bagi pasukan yang terdiri daripada 

4 rakan. 


1. Guru mengemukakan satu topik atau soalan. 

2. Dalam pasukan, murid menulis respon terhadap soalan / masalah yang 

diberikan dalam kertas masing-masing. 

3. Murid mengedarkan catatan mereka mengikut pusingan jam supaya setiap 

ahli pasukan dapat menambah / membetulkan apa-apa yang ditulis. 

Jigsaw Problem Solving 


1. Dalam pasukan berempat, murid mencari klu atau pelengkap kepada masalah 

dengan bergerak kepada kumpulan lain. 

52



Talking Chips 

Students place their chip in the center each time they talk. They cannot talk 

again until all teammates have placed a chip. 

Murid meletakkan chip masing-masing di tengah meja setiap kali ia ingin 

bercakap. Ia tidak boleh cakap lagi sehingga semua rakan sepasukan telah 

meletakkan chip. 

Persediaan: Setiap pasukan mengadakan ‗talking chips‘ (Maksimum: dua chip 

seorang). ‗Talking chips boleh merupakan pensil, kad, alat mainan dan sebagainya. 


1. Guru memberi tajuk / topik perbincangan. 

2. Mana-mana murid boleh memulakan perbincangan dengan meletakkan 

chipnya di tengah meja pasukannya. 

3. Sesiapa yang mempunyai chip dan ingin memulakan perbincangan, dengan 

meletakkan chipnya. 

4. Apabila semua chip telah digunakan, semua rakan pasukan mengambil chip 

masing-masing dan meneruskan perbincangan dengan menggunakan ‗talking 

chips‘ bagi pusingan baru. 

Trade-A-Problem 


1. Pasukan membina masalah/soalan dan menghantar kepada pasukan lain 

untuk dicari penyelesaian. 

53



Team Stand-N-Share 

Teams stand to share their answers with the class. 

Ahli pasukan berdiri untuk berkongsi jawapan dengan kelas. 

Persediaan: Setiap pasukan mempunyai senarai untuk dikongsikan. 


1. Semua murid berdiri berhampiran pasukannya. 

2. Guru / rakan lain memberikan soalan. 

3. Guru memilih seorang murid yang berdiri. Murid yang dipilih menyatakan 

satu idea daripada senarai pasukannya. 

4. Murid di pasukan lain menyemak jawapan pasukannya lalu bersetuju atau 

berkongsi pendapat itu jika ianya belum disenaraikan. 

5. Pasukan hanya boleh duduk jika bersetuju dan berkongsi jawapan / 

pendapat dengan pasukan lain. 

Team Stand-N-Share tamat apabila semua pasukan telah duduk. 

Find the Fib / Guess the Fib 


1. Seorang ahli dalam pasukan memberi tiga penerangan tentang sesuatu yang 

sebenarnya hanya dua yang betul atau benar. Satu lagi adalah salah 

2. Ahli lain diminta mencari yang mana yang salah 

54



Timed Pair Share 

In pairs, students share with a partner for a predetermined time while the 

partner listens carefully. Then partners switch roles. 


1. Guru mengajukan suatu topik dan menetapkan masa bagi setiap murid untuk 

menyatakan pendapat. 

2. Guru menyediakan soalan / masalah. 

3. Secara pasangan, Rakan Pasangan A berkongsi pengalaman / menyatakan 

satu penyelesaian; Rakan Pasangan B mengawal masa. 

4. Rakan Pasangan B beri respon dan pujian. (Contohnya: ―Terima kasih kerana 

rela berkongsi pendapat.‖ ―Satu perkara yang dapat saya belajar daripada 

anda ialah …‖) 

5. Rakan Pasangan tukar peranan: Rakan Pasangan B berkongsi pengalaman / 

menyatakan satu penyelesaian; Rakan Pasangan A mengawal masa. 

6. Rakan Pasangan A beri respond dan pujian. 

Line Ups 


1. Dalam pasukan berempat pelajar membuat barisan 

2. Pasukan diminta memberi jawapan kepada masalah yang diberi 

3. Pasukan membuat garisan lurus kalau setuju dan garisan terpisah-pisah 

kalau tidak setuju 

55



Gallery Tour 


1. Dengan isyarat guru , murid secara berpasukan bergerak untuk melihat 

hasil perbincangan atau hasil kerja rakan-rakan 

2. Hasil pasukan lain ditampal atau dilukis di atas meja untuk pasukan lain 

melihat/membacanya 

3. Pasukan asal hendaklah meletakkan kertas dan pensel di atas meja 

supaya pasukan yang datang melawat boleh memberikan komen atau 

pengukuhan hasil kerja mereka 

4. Ahli kumpulan juga diarahkan oleh guru untuk berpecah sementara waktu 

untuk melihat stesen lain pula 

5. Setelah kembali semula ke pasukan asal, ceritakan/laporkan 

pembelajaran/pengalaman yang diperolehi 

Team Statements 


1. Murid berfikir dan berbincang dalam pasangan untuk membentuk 

pernyataan individu 

2. Kemudian semua bekerjasama untuk membentuk pernyataan pasukan yang 

dipersetujui semua 

56



Formations 


1. Pasukan membentuk simbol, perkataan atau cara lain untuk menunjukkan 

kesepakatan 

Window Pane 


1. Guru melukis satu gambar tentang sesuatu konsep atau perkara pada 

carta/papan hitam 

2. Ahli dalam pasukan bergilir-gilir menyambung melukis untuk menerangkan 

lagi konsep/perkara tersebut 

Lyrical Lessons 


1. Pasukan tulis lirik /nyanyi lagu mengikut rentak tradisional yang disukai 

oleh kanak-kanak 

Team Word-Web 


1. Murid tulis topik di tengah-tengah kertas mahjong 

2. Setiap ahli pasukan menulis idea dalam peta minda mengikut warna pen 

yang berbeza untuk menunjukkan sumbangan idea setiap dari mereka 

57



Showdown 


1. Setiap ahli pasukan menulis satu jawapan /penyelesaian kepada masalah 

2. Pada masa yang ditetapkan semua menunjukkan jawapan secara serentak 

3. Setiap ahli membetulkan dan mengukuhkan jawapan rakan 

Stir- the- Class 


1. Pasukan duduk dalam bulatan 

2. Membincangkan jawapan untuk menyelesai masalah 

3. Apabila sudah dapat satu penyelesaian, berdiri bahu ke bahu untuk 

menunjukkan persetujuan 

4. Bila loceng dibunyi, ahli yang nombornya dipanggil bergerak ke pasukan 

baru untuk soalan yang berikutnya 

Think-Pair-Share 


1. Guru kemukakan masalah kepada ahli pasukan 

2. Setiap ahli diberi masa untuk berfikir, kemudian membincangkannya 

dengan ahli pasukan yang lain secara berpasangan 

3. Semua ahli Pasukan diminta pula berkongsi jawapan kepada penyelesaian 

masalah 

58



Paraphrase Passport 


1. Murid hanya boleh memberi sumbangan idea setelah ia boleh mengulang 

jawapan kawan sebelumnya 

Mendeklamasi sajak/ menyanyi lagu 


1. Seorang murid mendeklamasikan baris pertama sajak atau menyanyi lagu 

2. Kemudian diikuti oleh rakan pasangannya 

3. Akhirnyna bersama-sama mendeklamasi /menyanyi bersama-sama dalam 

harmoni 

Mix-Freeze Group 


1. Murid membentuk pasukan mengikut arahan guru 

2. Bagi yang tidak sempat membentuk pasukan dalam masa yang ditetapkan, 

diletakkan dalam ―Lost and Found‖ 

The Yarn Yarn 


1. Setiap kali seorang ingin memberi pendapat ia diberi benang untuk dililit di 

tangan 

2. Akhirnya kumpulan dapat tahu siapa yang lebih memberi pendapat/idea 

59



Roam the Room 


1. Dengan isyarat guru , murid secara individu bergerak untuk melihat hasil 

perbincangan atau hasil kerja rakan-rakan 

2. Apabila guru beri isyarat kedua, semua balik ke tempat asal dan kongsi 

dalam pasukan apa-apa yang murid dapat dari rakan/pasukan lain 

Three Stray, One Stay 


1. Tiga ahli pasukan pergi melihat hasil atau berbincang dengan pasukan lain 

2. Seorang tinggal untuk menyambut kedatangan rakan lain dan untuk 

menjelaskan kedudukan /hasil kerja pasukannya 

3. Bila selesai Murid 2 pula tinggal dan jalankan tugas di atas 

4. Kemudian Murid 3 pula tinggal dan begitulah seterusnya. 

Rotating Review 


1. Pasukan bincang topik 

2. Buat carta/pengurusan grafik 

3. Kemudian ke kumpulan lain untuk sampaikan pendapat mereka atau beri 

pendapat tentang hasil perbincangan kumpulan itu 

4. Buat carta/pengurusan grafik yang baru untuk kumpulan itu 

5. Begitulah seterusnya 

60



Kinesthetic Symbols 


1. Murid membentuk simbol tangan atau badan untuk menerangkan isi 

kandungan pelajaran. 

Sages Share 


1. Murid buat sumbang saran dan setiap dari mereka yang boleh menceritakan 

lebih lanjut akan idea tersebut, mencatat ‗initial‖ mereka 

2. Rakan lain bergilir-gilir untuk menemuramah rakan yang bijak yang 

menulis initial tadi) untuk kefahaman lebih lanjut tentang ideanya 

Team Interview 


1. Setiap ahli pasukan berkenalan antara satu sama lain dengan bertanyakan 

maklumat diri berhubung dengan nama, tempat asal, hobi (sambil berdiri) 

Team Project 


1. Setiap ahli pasukan bekerjasama memberi sumbangan menamakan pasukan, 

membentuk pasukan sorak ( team cheers), logo pasukan dan warna pasukan 

61



Two-Box Induction 


1. Wujudkan 2 kategori iaitu contoh dan bukan contoh 

2. Fasilitator beri rangsangan 

3. Ahli pasukan berbincang secara Round Table untuk wujudkan hipotesis 

4. Setelah hipotesis dibuat secara berulang-ulang dan konsep berkenaan 

telah dipersetujui oleh semua ahli, satu keputusan dibuat untuk menerima 

konsep tersebut 

Three-Step Interview 


Empat orang murid dalam satu pasukan 

Langkah 1 : Secara berpasangan seorang murid menjadi penemuduga dan 

seorang lagi yang ditemuduga 

Langkah 2 : Pasangan bertukar peranan di atas 

Langkah 3 : Setiap murid secara bergilir berkongsi pengalaman yang dilalui 

semasa temuduga dengan ahli pasukan yang lain 

Find-Someone-Who 


Murid dikehendaki mencari seseorang yang mempunyai ciri-ciri tertentu 

seperti rancangan televisyen yang digemari, makanan kegemaran, ataupun 

murid diberi lembaran kerja yang mengandungi beberapa soalan untuk dicari 

jawapannya daripada rakan sekelasnya yang tahu 

62



Pelbagai kaedah koperatif yang boleh digunakan sebagai panduan. Sila layari laman 

sesawang (web) yang diberikan. 

1. Think-Pair-Share http://www.colorincolorado.org/educators/content/cooperative/ 

2. Search-Pair-Share 

3. Round Table 

4. Knotty Problems 

5. Model Student Teams http://www1.umn.edu/ohr/prod/groups/ohr/@pub/@ohr/documents/ 

asset/ohr89185.pdf 

6. Model Student Teams Achievement Divisions (STAD) 

http://www.academia.edu/5124516/The_Impact_of_STAD_Strategy_on_FL_ 

Reading_Achievement_of_Low-_Average-_and_Highachieving_Students_in_Al_balqa_Applied_University 

http://www.infonomics- society.org/IJCDSE/The%20Effect%20of%20Student%20Teams% 

20Achievement%2 0Divisions%20as%20a%20Teaching%20Strategy%20on%20Grade%2010% 

20Learne rs%20Economics%20Knowledge.pdf 

7. Coorperative Integrated Reading and Composition (CIRC) 

http://ies.ed.gov/ncee/wwc/pdf/intervention_reports/wwc_circ_062612.pdf http://ies.ed.gov/ 

ncee/wwc/interventionreport.aspx?sid=109 

8. Learning Together 

9. Group Investigation 

http://www.ascd.org/ASCD/pdf/journals/ed_lead/el_198912_sharan.pdf http:// 

www.keansburg.k12.nj.us/cms/lib02/NJ01001933/Centricity/Domain/163 / 

Intro_to_Coop_Learning.pdf 

63



3.3.3 Penyelesaian Masalah 

Fokus utama berkisar kepada pencapaian akademik dan penerimaan kepelbagaian kemahiran 

sosial. 

Fokus pada pengalaman dan kemahiran melalui daya usaha murid sendiri. 

Bermula dengan bertanya soalan, cari penyelesaian, peroleh pengetahuan dan 

pengalaman sambil mencari maklumat untuk selesai masalah dan seterusnya membuat refleksi. 

Berpeluang menjalani proses pembelajaran secara langsung dan autentik. 

Mengapa Kaedah Penyelesaian Masalah 

diaplikasikan dalam PdP? 

√ Mengembangkan rasa ingin tahu (intellectual 

curiosity). 

√ Mengembangkan kemahiran berfikir. 

√ Menyesuaikan diri untuk mengambil tindakan 

mengikut situasi. 

√ Menjadi asas kepada pendekatan bersistem 

dalam menyelesaikan masalah dan membuat 

keputusan. 

√ Menggalakkan pembelajaran kendiri. 

√ Mengukuhkan kemahiran belajar. 

√ Mengembangkan nilai-nilai sosial yang positif. 

Prosedur Aplikasi 

Penyelesaian 

Masalah Dalam PdP 

√ Langkah 1 : 

Mengenal pasti 

Masalah 


Merancang Cara 

Penyelesaian 


Mengumpul 

Maklumat 


Mengkaji / Analisis 

maklumat 


Membuat Rumusan 

64



3.3.4 Kontekstual 

Menyediakan situasi PdP yang melibatkan pelbagai pengalaman dalam konteks sosial, budaya, 

fizikal dan psikologi. 

Berasaskan aktiviti, pembelajaran pengalaman sendiri, sesi latih amal (hands-on) dan latih minda 

(minds-on) seminar, bengkel dan program murid melakukan sendiri projek. 

Murid diberi motivasi dalam perbincangan masalah berbantukan bahan yang sesuai untuk 

meningkatkan kefahaman. 

Murid dapat mengaitkan dengan pengetahuan asas yang ada pada mereka. 

Maklumat yang dicari dan dikumpul melalui pengalaman sendiri dapat membantu menjanakan 

idea, mengukuh serta menilai apa yang difahami. 

√ 

√ 

√ 

√ 

Kepentingan Pembelajaran 

Kontekstual 

Membantu murid mengaitkan kandungan 

pembelajaran kepada situasi sebenar dan 

mencari makna tentang apa-apa yang 

dipelajari secara latih amal dan latih minda. 

Pembelajaran berlaku apabila murid 

berupaya memproses maklumat atau 

pengetahuan baru yang memberi makna 

kepada mereka. 

murid faham sesuatu yang dipelajari dalam 

situasi yang lebih luas yang berkait dengan 

isu sebenar. 

Pembelajaran mengikut konteks berlaku 

apabila murid mengaitkan pengetahuan dan 

pengalaman dalam kehidupan. 

Elemen Dalam 

Kontekstual 

R— Relating (hubung kait) 

pengalaman hidup dengan 

pengetahuan baru 

E— Experiencing (alami) 

penerokaan, penemuan, 

mereka cipta 

A— Applying (aplikasi) 

aplikasi pengetahuan dan 

maklumat dalam situasi lain 

C— Cooperating (kerjasama) 

kerjasama dan komunikasi 

T—Transfering (memindahkan) 

pengetahuan sedia ada, 

menggunakannya , bina baru 

Prosedur Aplikasi Kontekstual Dalam PdP 

1. Motivasi –pengenalan Isu perbincangan sumber PdP 

2. Pemahaman- Penerangan konsep dan perbincangan 

kelas bacaan dan melakukan contoh kajian 

3. Kemahiran - Aktiviti latih amal menyelesaian 

masalah 

4. Penilaian - Ingat kembali dan Penilaian Kemajuan 

65



3.3.5 Pembelajaran Konstruktivisme 

Konstruktivisme ialah satu pendekatan pengajaran berdasarkan penyelidikan tentang 

bagaimana manusia belajar. Kebanyakan penyelidik berpendapat bahawa setiap individu membina 

pengetahuan dan bukannya hanya menerima pengetahuan daripada orang lain. Pendekatan 

Konstruktivisme dalam pendidikan merupakan satu inovasi tentang gaya pengajaran dan 

pembelajaran pada masa ini. 

Konstruktivisme menekankan kepada peranan murid dan guru sebagai pembimbing sahaja. 

Kelebihan pendekatan ini ialah murid berpeluang membina pengetahuan secara aktif melalui proses 

saling pengaruh antara pembelajaran terdahulu dengan pembelajaran terbaharu. Perkaitan ini dibina 

sendiri oleh murid. Pendekatan Konstruktivisme sangat penting dalam proses pembelajaran kerana 

murid digalakkan membina konsep sendiri dan menghubungkaitkan perkara yang dipelajari dengan 

pengetahuan yang sedia ada pada mereka. Hasilnya, murid dapat meningkatkan pemahaman 

mereka tentang sesuatu perkara. 

MODEL KONSTRUKTIVISME 

LIMA FASA NEEDHAM 

Kaedah Pembelajaran Model Konstruktivisme 

Lima Fasa Needham (Needham, 1987) kepada 

kumpulan sasaran yang merangkumi lima fasa 

berikut: 

Orientasi 

Pencetusan Idea 

Penstrukturan Semula Idea 

Aplikasi Idea 

Refleksi 

66



3.3.6 Kajian Masa Depan 

Strategi saintifik yang dibina untuk menambahkan keupayaan murid menghadapi pelbagai 

cabaran hidup dan perubahan 

Mengupayakan murid mengambil bahagian dalam merangka masa depan mereka secara 

berkaedah, bermakna dan bertanggungjawab 

Mengajar bersikap futuristik agar lebih kritis dan sentiasa membuat perancangan sebelum 

berbuat sesuatu 

Memberi murid kesedaran dan merangsang murid berfikir tentang isu, masalah dan peluang yang 

bakal dihadapi 

Murid diasuh dan dibimbing konsep dimensi masa depan yang berubah dengan pembaharuan 

dan inovasi. Contohnya; persekitaran, kehidupan anda, apa pilihan anda, seluruh dunia, negara, 

masa depan : perubahan, masa kini : trend utama dan masa lalu : perspektif. 

Kemahiran KMD dalam PdP 

Kemahiran Asas 

Pemahaman Konsep Masa Depan 

Pengumpulan Maklumat dan Analisis Trend 

Ramalan dan Analisis 

Penggunaan Imaginasi dan Kreativiti 

Strategi Mengatasi Kebimbangan 

Proses Inovasi Sosial 

Pembinaan Senario 

Penjelasan Nilai dan Masa Depan 

Pemahaman Dimensi Kemapanan 

Kemahiran Khusus 

Membuat Ramalan 

Menjangka Akibat 

Mengendali Perubahan 

67



Kepentingan Kajian Masa Depan (KMD) 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

Berfikir secara kritis dan kreatif serta 

membuat keputusan tentang hal 

berkaitan masa depan 

Berkomunikasi secara berkesan tentang 

hal berkaitan masa depan 

Membina sikap dan nilai tentang masa 

depan 

Pengetahuan dan kefahaman tentang 

kajian masa depan 

Membuat kajian dan mengurus 

maklumat tentang hal berkaitan masa 

depan 

√ 

√ 

√ 

√ 

Empat Prinsip 

Dalam KMD 

Prinsip Perubahan 

Prinsip pandangan 

jauh 

Prinsip Perancangan 

Strategik 

Prinsip 

Pengupayaan 

Prosedur Aplikasi KMD Dalam PdP 

√ Tajuk & Konsep 

√ 

√ 

√ 

√ 

Senaraikan kemungkinan yang akan berlaku 

(masa depan) 

Sediakan eviden-eviden bagi asas 

kemungkinan 

Cadangkan langkah – langkah penyelesaian/ 

penambahbaikan / pelan tindakan 

Pembentangan/ Simulasi/ Hasil kerja 

Pengajaran dan Pembelajaran Berasaskan Kajian 

Masa Depan: 

Perancangan seorang guru 

√ Perancangan yang strategik 

√ Isu dan tema yang relevan 

√ Berpusatkan murid 

√ Aplikasi sebagai projek, kerja kokurikulum 

atau sepanjang hayat 

√ Peranan guru sebagai fasilitator 

68



Contoh KMD Dalam Pengajaran dan Pembelajaran 

Mata pelajaran yang diajar : Sejarah 

CONTOH 1 

Aktiviti : 1. Guru meminta murid membayangkan Malaysia pada tahun 2020 berdasarkan sejarah. 

2. Pelbagai bukti tentang kejayaan Malaysia boleh dijadikan contoh untuk dijadikan 

panduan kepada murid. 

3. Pada masa yang sama, guru harus membimbing murid meneliti negara-negara 

di seluruh dunia sebelum menyatakan pandangan mereka. 

69




CONTOH 2 

Mata pelajaran yang diajar : Bahasa Melayu 

Aktiviti : 1. Gunakan gambar yang sesuai untuk menerangkan sesuatu tajuk atau topik yang diajar. 

2. Pilih isu dan tema yang berkaitan dan aplikasinya. 

3. Tajuk / Topik (Dari HSP) : KENDERAAN 

Isu dalam gambar 

Tema yang sesuai 

Aplikasi 

: Pengangkutan—Kesesakan Jalan Raya 

: Impak Kenderaan Dalam Kehidupan Kita 

: Pandangan Jauh—pengangkutan Yang Sesuai 

70




CONTOH 3 

Mata pelajaran yang diajar : Geografi 

Aktiviti : 1. Gunakan gambar yang sesuai untuk menerangkan sesuatu tajuk atau topik yang diajar. 

2. Pilih isu dan tema yang berkaitan dan aplikasinya. 

3. Tajuk / Topik (Dari HSP) : KEGIATAN EKONOMI 

Isu dalam gambar 

Tema yang sesuai 

Aplikasi 

: Kegiatan Ekonomi—Pencemaran 

: Impak kegiatan ekonomi terhadap alam sekitar 

: Pandangan Jauh—Kesan-kesan Pencemaran 

Ke manakah aku 

harus mengadu 

nasib ini? 

1. Apakah yang akan terjadi pada hidupan jika 

pencemaran seperti dalam scenario di atas 

berterusan? 

2. Pada pendapat anda, bagaimanakah bentuk 

masa depan yang diidamkan oleh burung 

undan? 

71



4.0 KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS TINGGI (KBAT) 

DALAM PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN 

4.1 Latar Belakang 

Pelan pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM) 2013-2025 menjelaskan bahawa sistem pendidikan 

di Malaysia berhasrat untuk melahirkan setiap murid yang mempunyai enam ciri utama bagi 

mengupayakan mereka bersaing di persada antarabangsa. Ciri-ciri murid yang ditetapkan untuk dibina 

oleh setiap pendidik kepada setiap murid sekolah adalah seperti yang berikut: 

1. Identiti nasional 

2. Kemahiran berfikir 

3. Pengetahuan 

4. Kemahiran memimpin 

5. Kemahiran dwibahasa 

6. Etika dan Kerohanian 

4.2 Konsep Berfikir 

Pemikiran ialah proses menggunakan minda untuk mencari makna dan pemahaman terhadap sesuatu, 

menerokai pelbagai kemungkinan idea atau ciptaan dan membuat pertimbangan yang wajar, bagi 

membuat keputusan dan menyelesaikan masalah dan seterusnya membuat refleksi dan metakognisi 

terhadap proses yang dialami. 

KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS TINGGI 

DEFINISI KBAT 

KBAT membawa maksud 

keupayaan untuk 

mengaplikasikan 

pengetahuan, kemahiran dan 

nilai dalam membuat 

penaakulan dan refleksi bagi 

menyelesaikan masalah, 

membuat keputusan, 

berinovasi dan berupaya 

mencipta sesuatu. 

72



4.3 Konsep Kemahiran Berfikir Aras Tinggi 

Keupayaan untuk mengaplikasikan pengetahuan, kemahiran dan nilai dalam membuat penaakulan dan 

refleksi bagi menyelesaikan masalah, membuat keputusan, berinovasi dan berupaya mencipta sesuatu. 

KBAT dilihat sebagai proses kitaran daripada pemikiran aras rendah (KBAR) kepada pemikiran aras tinggi 

(KBAT). Konsep KBAT telah memasukkan ciri-ciri berfikir secara kreatif, kritis, logik dan metakognitif. 

Memerlukan seseorang menyelesaikan masalah yang tidak kerap berlaku dan pelbagai bentuk soalan 

atau dilema yang tidak pasti keputusannya. Dengan menggunakan KBAT, murid mampu memberikan 

penjelasan, membuat keputusan, menyelesaikan masalah, menginovasi, mencipta dan menunjukkan 

hasil akhir mengikut konteks yang diperlukan. 

4.4 Tujuan Diperkenalkan KBAT 

KBAT diperkenalkan bertujuan untuk mengubah amalan hafalan kepada pemahaman, meningkatkan 

tahap kesedaran pengetahuan (lebih banyak menganalisis, menilai dan mencipta), mewajarkan 

penyelesaian dan penemuan untuk penyiasatan saintifik. KBAT ini penting untuk menghasilkan modal insan 

yang cergas, kreatif dan inovatif bagi memenuhi cabaran abad ke-21 agar negara mampu bersaing di 

persada dunia. Pengajaran KBAT dapat meningkatkan pencapaian akademik dan membantu murid dalam 

perkembangan intelektual. 

4.5 Alat Berfikir 

Alat-alat berfikir membantu kita menggunakan minda dengan lebih bijak dan berkesan. Pemikiran kita 

menjadi lebih tersusun, luas, jelas dan kita tidak terburu-buru melakukan sesuatu. 

Alat-alat berfikir ialah instrumen yang boleh membantu kita membuat pengurusan lisan, mengurus 

pemikiran secara visual dan terkawal. 

PELAKSANAAN KBAT 

Bagi melaksanakan KBAT di 

sekolah terdapat 

√ 

√ 

√ 

√ 

Empat alat yang boleh 

digunakan untuk meningkatkan 

keterampilan berfikir iaitu : 

Soalan dan penyoalan 

Peta pemikiran 

Peta minda 

Pengurusan grafik 

7 ELEMEN iaitu Kurikulum, 

Pedagogi, Pentaksiran, 

Sumber, Sokongan 

Masyarakat, Kokurikulum 

dan Bina Upaya Guru. 

73



4.6 Persekitaran Pembelajaran KBAT 

74



4.7 Cara Pelaksanaan KBAT 

KURIKULUM 

Elemen KBAT 

dalam kurikulum 

Menyediakan 

Standard KBAT dari 

Prasekolah 

ke Tingkatan 5 

KOKURIKULUM 

Menyediakan Toolkit untuk 

penyelesaian Masalah dan 

pembuatan keputusan 

Setiap murid terlibat dalam 

projek 1 Murid 1 Projek (1M1P) 

untuk meningkatkan 

KBAT 

PENTAKSIRAN 

Tingkatkan % dan 

kualiti soalan-soalan 

pentaksiran 

Menyediakan manual 

pembina item KBAT 

SUMBER 

SOKONGAN 

KOMUNITI & SWASTA 

Mewujudkan 

mekanisme 

galakan penyertaan 

komuniti dan sektor 

swasta untuk menyokong 

KBAT dalam 

aktiviti di sekolah 

PEDAGOGI 

Pedagogi KBAT yang 

efektif dalam bilik 

darjah berdasarkan 

penggunaan alat 

berfikir seperti 

program i-Think 

Mempertingkatkan 

dan 

mempelbagaikan 

KBAT 

BINA UPAYA 

Menyediakan latihan KBAT 

kepada guru (fokus guru 

Matematik, Sains dan 

Sejarah tahun 2013) 

SISC+ membimbing guru 

dalam KBAT 

DALAM MELAKSANAKAN KBAT 

SELARAS ASPIRASI MURID PPPM 2013—2025 

2025 

75



INFO 

Pelaksanaan KBAT 

dalam bilik darjah melalui 

perubahan dalam 

kurikulum, pedagogi dan 

pentaksiran 

Pentaksiran rakan sebaya menggunakan kad visual 

memudahkan guru mengenal pasti tahap 

pemahaman murid dalam suatu topik 

Kurikulum Ditulis secara 

eksplisit dalam dokumen 

kurikulum 

Perbincangan antara guru dan murid sentiasa 

berlaku di dalam kelas, selaras dengan Aspirasi 

Murid untuk meningkatkan kemahiran dwibahasa 

Pedagogi Pelbagai strategi 

PdP yang menerapkan KBAT 

seperti alat berfikir, soalan aras 

tinggi dan inkuiri 

Pentaksiran 

Soalan berbentuk aras tinggi 

dalam peperiksaan pusat 

Murid diberi peluang untk mempamerkan nota 

kumpulan di sekitar bilik darjah 

76



77



4.8 Tahap Pemikiran Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT) 

Kemahiran berfikir aras tinggi merujuk empat tahap kemahiran teratas dalam Taksonomi Bloom edisi 

semakan (Anderson & Krathwohl) iaitu mengaplikasi, menganalisis, menilai dan mencipta. 

Terminologi Asal 

Terminologi Baharu 

Kemahiran berfikir 

aras tinggi biasanya 

Penilaian 

Mencipta 

merujuk kepada 

Sintesis 

Menilai 

empat tahap 

kemahiran teratas 

dalam Taksonomi 

Bloom 

KBAT 

KBAR 

Analisis 

Aplikasi 

Kefahaman 

Pengetahuan 

Menganalisis 

Mengaplikasi 

Memahami 

Mengingat 

Taksonomi Bloom 

Taksonomi Anderson 

4.9 Ciri Item KBAT 

a) Stimulus: 

Menggunakan stimulus secara ekstensif (contoh: petikan, gambar rajah, graf) untuk menjana 

kemahiran inferens dan penaakulan kritikal 

(b) 

(c) 

(d) 

(e) 

Pelbagai tahap / aras pemikiran: 

Mentaksir pelbagai aras pemikiran dalam domain kognitif 

Konteks yang baharu: 

Konteks yang merujuk situasi baharu yang merangsang murid berfikir dan bukannya dipelajari 

semula di dalam bilik darjah 

Situasi sebenar dalam kehidupan harian: 

Mencabar murid untuk menyelesaikan suatu masalah kehidupan sebenar dengan 

menggunakan pembelajaran daripada pelbagai disiplin 

Item tidak berulang: 

Item pelbagai/berbeza setiap tahun melangkaui bahan buku teks 

Langkah Penggubalan Item KBAT 

√ Tentukan konstruk, konteks dan aras kesukaran 

√ Tentukan jenis item 

√ Rancang penggunaan stimulus yang berkaitan dengan konteks untuk mengukur konstruk 

√ Tentukan jenis evidens (fakta, konsep, generalisasi, keupayaan menilai dan rasional) 

√ Tulis item 

√ Tulis Peraturan Pemarkahan/rubrik penskoran 

√ Menilai item menggunakan prinsip 9 poin 

Konstruk yang diukur dalam instrumen pentaksiran bagi suatu mata pelajaran yang dikenal pasti 

berdasarkan dokumen kurikulum mata pelajaran tersebut. 

78



4.10 Konsep Pentaksiran 

Pentaksiran ialah proses mendapatkan maklumat menggunakan pelbagai kaedah dan pendekatan sama 

ada formatif, sumatif, formal dan informal, dalaman dan luaran bagi mendapatkan evidens yang boleh 

dipertimbangkan dan seterusnya membuat penghakiman tentang sesuatu produk pendidikan. 

Proses ialah satu susunan langkah / tindakan / operasi yang bertertib dan terarah yang digunakan untuk 

mendapatkan hasil yang dikehendaki. 

Maklumat ialah evidens yang menggambarkan prestasi murid dalam sesuatu perkara yang ditaksir. 

Penghakiman merupakan proses pertimbangan tentang pencapaian pendidikan murid. 

Produk dalam konteks pendidikan merupakan pengetahuan, kemahiran dan nilai / adab yang diperoleh 

murid setelah melalui proses pendidikan. 

4.11 Kata Kunci Dalam Pembinaan Soalan KBAT 

ARAS 

PEMIKIRAN 

PENERANGAN KATA KUNCI / KATA TUGAS SOALAN PEMULA 

Mencipta 

Gabungkan maklumat untuk 

mencipta sesuatu yang baru 

mereka bentuk, mencipta, merancang, membina, 

menghasilkan, nengatur, mengkategorikan, menyusun, 

merencanakan, meningkatkan, memperjelaskan, 

menggabungkan, menampilkan, mengarang, membuat 

Bagaimanakah kita boleh mereka 

bentuk….? 

Bolehkah kita menambah….? 

Apa yang berlaku jika…..? 

Menilai 

Membuat pertimbangan dan 

penilaian untuk membuat 

kesimpulan 

menilai, mentaksir, menentukan, membanding, 

menyimpulkan, mengkritik, memperjelas, mentafsir, 

membuktikan, memilih, menguji 

Mengapa anda berfikir tentang? 

Mengapa anda suka ini? 

Apakah yang terbaik…? 

Menganalisis 

Pecahkan kepada bahagian yang 

lebih kecil untuk memeriksa 

lebih mendalam & memahami 

perhubungannya 

membanding beza, mengelas, menyusun, memeriksa, 

menganalisis, memerinci, merasionalkan, menguji, 

menyimpulkan, mengukur, melatih 

Bagaimana mereka sama/ 

berbeza? 

Bagaimana …... berfungsi? 

Apakah bukti…..? 

Mengaplikasi 

Mengapalikasikan pengetahuan 

kepada situasi dan pengalaman 

baru 

menunjukkan, menggunakan, mengaplikasikan, 

membina, menggambarkan, menentukan, 

menerapkan, menyesuaikan, mengklasifikasikan, 

menghitung, menggambarkan, menilai, melatih, 

menyelidik, meramal 

Apakah contoh-contoh lain yang 

ada tentang ini? 

Memahami 

Mengungkap semula dan 

mentafsir untuk menunjukkan 

pemahaman 

menyatakan semula, menerangkan, mentafsir, 

menterjemah, meringkas, menjelaskan, mencirikan, 

membanding, menghitung, mengubah, menghurai, 

membezakan, mengemukakan, memperluas, meramal 

Apakah maknanya? 

Apakah kegunaannya? 

Bolehkah anda terangkan….? 

Mengingat 

Jawapan fakta, mengingat dan 

mengiktiraf 

menamakan, mengingat semula, menyatakan, 

mengulangi, menyenaraikan, menyebut, menjelaskan, 

menggambarkan, membilang, menunjukkan, melabel, 

membaca, memilih 

Siapakah….? 

Apakah….? 

Yang Manakah….? 

79



4.12 Program i-Think 

i-Think merupakan satu program yang bertujuan untuk mempertingkatkan dan membudayakan 

kemahiran berfikir dalam kalangan murid agar kita dapat melahirkan murid berinovatif. 

Peta Pemikiran merupakan alat berfikir yang membolehkan guru menyampaikan kurikulum dalam bentuk yang 

lebih bermakna. 

Peta Pemikiran dipersembahkan dalam 8 bentuk Peta Pemikiran secara visual yang mudah diguna pakai dan 

difahami merentas kurikulum. 

80



Peta Pemikiran 

Proses Pemikiran 

Contoh Soalan 

Contoh 

Peta Pemikiran 

Peta Bulatan 

- Mendefinisikan 

mengikut konteks 

- Sumbangsaran 

idea 

Bagaimanakah kamu mendefinisikan 

benda atau idea ini? 

Apakah konteksnya? 

Apakah rujukan kamu? 

Peta Buih Berganda 

Membanding beza 

sesuatu 

Apakah persamaan dan perbezaan 

kedua-dua benda ini? 

Mana satu yang akan kamu pilih? 

Kenapa? 

Peta Buih 

Menerangkan atau 

memerihalkan 

menggunakan 

adjektif 

Bagaimanakah kamu menerangkan 

sesuatu benda? 

Apakah kata sifat yang paling sesuai 

untuk menerangkan benda ini? 

Peta Pokok 

- Membuat 

pengelasan 

- Mengklasifikasi 

bahan atau idea 

Apakah isi utama, isi sokongan dan 

maklumat berkenaan tentang 

maklumat ini? 

Peta Titi 

Mengaplikasikan 

proses analogi 

dengan 

menggunakan 

faktor penghubung 

Apakah perkaitan atau analogi 

antaranya? 

Peta Alir 

Membuat urutan 

sesuatu 

Apakah yang berlaku? 

Apakah urutan bagi sesuatu peristiwa 

yang berlaku? 

Apakah peringkat perkembangannya? 

Peta Pelbagai Alir 

Menunjukkan dan 

menganalisis 

hubungan sebab 

dan akibat 

Apakah yang menyebabkan perkara ini 

dan kesan-kesannya? 

Apakah yang mungkin berlaku? 

Peta Dakap 

- Hubungan 

bahagian—seluruh 

- Menganalisis 

objek fizikal 

Apakah komponen atau bahagian 

yang membentuk objek fizikal ini? 

Membudayakan Kemahiran Berfikir Secara Kritis dan Kreatif 

81



KBAT 

CIRI-CIRI MURID YANG 

DIHASILKAN MELALUI 

KBAT 

INFO 

KBAT dalam 

sistem 

persekolahan 

Latihan yang dibuat 

untuk meningkatkan 

tahap kompetensi 

KBAT guru mulai tahun 

2013 berfokus kepada 

guru Sains, Matematik, 

dan Sejarah. Ini adalah 

kerana untuk 

menyediakan murid 

bagi menghadapi 

pentaksiran 

antarabangsa Trends 

In International 

Mathematis and 

Science Study (TIMSS) 

dan Programme For 

International Student 

Assessment (PISA) yang 

akan diduduki pada 

tahun 2014 serta mata 

pelajaran Sejarah yang 

telah menjadi WAJIB 

LULUS SPM bermula 

tahun 2013. 

Tuntutan 

kehidupan yang 

kompleks dalam 

abad ke-21 

memerlukan kita 

mempunyai 

pemikiran yang ; 

Guru mata pelajaran 

yang lain mendapat 

latihan KBAT melalui 

Latihan Dalam 

Perkhidmatan (LDP), 

Continues Professional 

Development (CPD) 

dan Program 

Pembangunan Guru 

Baharu (PPGB) 

bermula 2014. 

Kerana 

kebanyakan 

keperluan harian 

telah 

diautomasi yang 

membuatkan 

kita kurang 

berfikir dan 

kreatif. 

82



Pelbagai Alat Berfikir yang boleh digunakan sebagai panduan. Sila layari laman 

sesawang (web) yang diberikan. 

1. Edward De Bono 6 Thinking Hats 

http://www.debonogroup.com/six_thinking_hats.php 

2. Peta Minda (Tony Buzan) 

http://www.tonybuzan.com/about/mind-mapping/ 

3. Diagram Tulang Ikan (Ishikawa) 

4. Analisis SWOT 

http://www.mindtools.com/pages/article/newTMC_05.htm 

5. Carta T http://www.globaleducation.edu.au/resources-gallery/resource-gallery-templates.html 

6. Carta Y http://www.globaleducation.edu.au/resources-gallery/resource-gallery-templates.html 

7. Diagram Lotus 

8. Peta Pemikiran 

83



5.0 DIDIK HIBUR ’FUN LEARNING’ 

5.1 Apa Itu Didik Hibur ? 

Didik Hibur bemaksud mendidik sambil menghibur. Kamus Dewan (2000) mentakrifkan didik sebagai 

pelihara, jaga dengan hati-hati dan ajar manakala hibur bermaksud menyenangkan atau 

menggirangkan hati. 

Rumusannya didik hibur merupakan satu pendekatan dalam proses pengajaran dan pembelajaran 

yang bersifat santai dan berhibur. Oleh itu, keseronokan murid secara total dalam mempelajari sesuatu 

mata pelajaran akan dapat direalisasikan secara terancang dan bersistematik. 

5.2 Ciri-Ciri Didik Hibur 

√ 

Sesi pembelajaran yang menyeronokkan kerana terkandung unsur kelakar, kecindan, ada unsur 

estetik, permainan muzik, lakonan dan sebagainya. 

√ 

Mengurangkan tahap kebimbangan dan ketakutan murid kepada guru seperti yang dijelaskan 

sebelum ini didik hibur berkonsepkan santai dan berhibur. Justeru, murid-murid sentiasa berada 

dalam keadaan pembelajaran yang positif dan tertunggu-tunggu untuk melalui sesi pembelajaran 

pada hari berikutnya. 

√ 

Sesi pembelajaran yang penuh dengan pelbagai aktiviti yang menarik dan pelbagai. Menerusi 

aktiviti nyanyian dan lakonan umpamanya, murid-murid boleh main peranan dengan menyertai 

aktiviti tersebut sambil berhibur. Yang penting, arahan guru perlu jelas dan ringkas di samping 

penggunaan TMK dan BBM untuk menarik penglibatan murid terhadap pengajaran dan 

pembelajaran. 

√ 

√ 

Objektif aktiviti cenderung kepada pelbagai cara penyelesaian masalah dan kepelbagaian cara 

persembahan yang tiada unsur kalah atau menang, tiada ganjaran atau dendaan serta latihan 

dan penggunaannya menjurus kepada aktiviti. 

Salah atau tidak bukan matlamat aktiviti didik hibur, tetapi yang penting berjaya melibatkan 

seramai mungkin murid dan aktivitinya bersahaja dan santai. 

√ 

Aktiviti yang dipilih lebih menjurus kepada aktiviti berkumpulan atau berpasangan supaya wujud 

semangat kerja berpasukan, kerjasama dan toleransi. 

√ 

√ 

√ 

Murid bebas bersuara, mengeluarkan pendapat dan idea secara logik tetapi terkawal untuk 

memberikan satu persembahan yang menarik. 

Murid bebas untuk bergerak, berlakon, menyanyi dan sebagainya tetapi terkawal. 

Aktiviti didik hibur banyak menggunakan komunikasi melalui bahasa tubuh. 

84



5.3 Faktor Kejayaan Pelaksanaan Didik Hibur 

GURU 

Dalam proses pengajaran dan 

pembelajaran, guru adalah segalagalanya 

(Pullias & Young 1982), 

yang menjalankan pelbagai peranan 

dalam bilik darjah (Syed Lutfi 1994). 

Hal bermakna kejayaan sesuatu sesi 

pengajaran dan pembelajaran itu 

adalah terletak kepada 

kebijaksanaan guru sebagai 

pengurus yang berkesan. Sebagai 

guru, beberapa perkara berikut perlu 

dipatuhi, iaitu: 

Perwatakan guru yang menarik, 

kecindan, tidak menakutkan atau 

menggerunkan murid-murid. 

Bahasa yang digunakan sesuai 

dengan tahap murid. 

Guru tidak menjatuhkan air muka 

atau memalukan murid di khalayak. 

Guru seorang pengurus atau 

penganjur aktiviti yang baik. 

Sepatutnya guru boleh melakonkan 

pelbagai watak dalam pelbagai 

aktiviti. 

Guru boleh membuat pelbagai 

suara. 

Guru boleh memberi arahan 

dengan tepat dan menarik. 

Seorang yang prihatin dan peka 

serta tajam daya pemerhatian. 

Guru berkebolehan menukar atau 

melakukan penyesuaian 

mendadak, 

Guru atau fasilitator ialah seorang 

yang fleksibel. 

AKTIVITI 

Kejayaan didik hibur secara kerkesan 

bergantung kepada aktiviti yang 

dirancang. Walau bagaimanapun 

terdapat beberapa ciri yang perlu 

diambil kira semasa merancang 

aktiviti Didik Hibur, iaitu: 

Aktiviti perlu disesuaikan dengan 

tahap murid yang hendak diajar. 

Aktiviti yang dijalankan hendaklah 

berdasarkan silang budaya 

Penyerapan didik hibur 

memerlukan tempoh pelaksanaan 

dan peruntukan masa 

pembelajaran yang sesuai. 

Aktiviti didik hibur boleh dibuat, 

dijalan dan diselesaikan oleh 

murid-murid tanpa banyak 

masalah dan halangan. 

Aktiviti yang dipilih tidak menjurus 

ke arah permusuhan atau konflik 

antara murid. 

Peraturan yang jelas, senang, 

mudah difahami atau diikuti oleh 

murid hendaklah disediakan. 

Aktiviti didik hibur yang dirancang 

perlu memberikan kepuasan 

kepada mereka yang 

menyertainya, serta boleh disertai 

seramai mungkin murid. 

85



5.4 Contoh Aktiviti Didik Hibur 

Nyanyian dalam 

DIDIK HIBUR 

Kebaikan Aktiviti Nyanyian 

√ Menyanyi boleh menyumbang kepada 

kepelbagaian aktiviti bukan sahaja kepada 

proses pembelajaran tetapi juga 

pengalaman baharu kepada murid-murid 

sewaktu mempelajari bahasa. Hal ini 

mencetuskan perubahan dalam aktiviti 

yang lazim ketika sesi pengajaran dan 

pembelajaran dalam bilik darjah. 

√ Menyanyi adalah sesuatu yang 

menghiburkan. Justeru, murid-murid 

berpeluang belajar dalam suasana yang 

menyeronokkan. 

√ Menyanyi dapat mempertingkatkan 

motivasi kerana ia merupakan aktiviti yang 

tertumpu kepada penglibatan murid 

sepenuhnya. 

√ Menyanyi memberi peluang kepada muridmurid 

untuk terlibat sepenuhnya dalam 

aktiviti pembelajaran dan biasanya 

melibatkan seluruh bilik darjah. 

√ Menyanyi dapat membantu murid-murid 

mengingat kembali bahasa yang dipelajari 

dengan lebih baik berbanding aktiviti lain. 

Rentak, irama dan melodi semuanya boleh 

menerapkan perkataan-perkataan yang 

dipelajari ke dalam otak secara berkesan. 

√ Lagu boleh membantu murid-murid 

menguasai perbendaharaan kata, sebutan, 

intonasi, rima dan tekanan, struktur serta 

bentuk ayat. 

√ Nyanyian menyumbang kepada sesi 

pengajaran guru yang menarik. 

Elemen Didik Hibur dalam Aktiviti Nyanyian 

Santai –Mendengar lagu dan membaca seni 

kata lagu yang digemari. 

Kelakar –Mengubah suai seni kata lagu 

mengikut jalan tema sendiri. 

Seronok dan gembira –Banyak aktiviti 

nyanyian dan gerak badan. 

Semangat mencuba – Usaha murid 

untuk menghasilkan cerita ringkas 

daripada tema atau perkataan dalam 

seni kata lagu berkenaan. 

Tidak takut dan kurang stres –Guru turut 

menyanyi bersama-sama murid. 

Kaedah Mengajar Nyanyian 

( i ) Kaedah keseluruhan lagu. 

Kaedah ini sesuai untuk mengajar lagu yang 

pendek. Selain itu, kaedah ini sesuai untuk 

kelas yang pandai. Caranya dengan 

memperdengarkan lagu secara keseluruhan 

dengan muziknya. Sekurang-kurangnya tiga 

atau empat kali. Guru menyanyikan 

keseluruhan lagu dengan iringan atau tanpa 

muzik. Selepas itu murid dibimbing untuk 

membaca suku kata lagu dengan sebutan yang 

betul. Seterusnya mengikut guru menyanyi 

keseluruhan lagu secara sebutan a, e, i, o, u 

secara berulang-ulang. Akhirnya murid-murid 

menyanyi keseluruhan lagu dengan iringan 

muzik. 

( ii ) Kaedah baris demi baris. 

Kaedah ini sesuai untuk kelas yang lemah. 

Caranya, guru akan memperdengarkan lagu 

secara keseluruhan. Seterusnya murid 

mendengar dan mengikut guru menyanyi 

secara baris demi baris dan kemudiannya 

keseluruhan lagu. Dalam masa yang sama 

murid juga akan mengajar murid membaca seni 

kata lagu. Jika murid mula menguasainya guru 

akan membimbing murid menyanyi dengan seni 

kata lagu sebaris-sebaris, berulang-ulang. Guru 

dan murid-murid menyanyi lagu secara 

keseluruhan bersama-sama. Seterusnya 

meminta murid menyanyi sendiri dengan iringan 

muzik atau tanpa iringan muzik. Akhir sekali 

guru gunakan isyarat tangan. 

√ Nyanyian memberi pengukuhan yang baik 

dalam aspek pemahaman bahasa. 

86



KOTAK BERHARGA 

KEDAI NAK TUTUP 

Langkah-langkah aktiviti 

1. Disediakan 5 kotak bersaiz A4 

yang dilabelkan pada setiap 

kotak ‘RM5’, ‘RM7’, ‘RM9’, 

‘RM12’ dan ‘RM14’. 

2. Kelima-llima kotak diletakkan 

rapat-rapat dengan jarak lima 

meter dengan murid. 

3. Setiap murid dibekalkan dengan 

5 unit pundi kacang. Apabila tiba 

giliran, mereka harus berdiri 

di garisan dan membaling pundi 

kacang satu persatu ke dalam 

kotak-kotak. ‘Wang’ akan 

diberikan kepada mereka 

berdasarkan kepada pundi itu 

masuk ke kotak mana. 

(Jika masuk ke dalam otak ‘RM9’ 

maka Wang RM9’ akan 

diberikan. 

4. Murid yang berjaya 

mengumpulkan ‘Wang’ yang 

terbanyak dikira pemenang. 


1. Setiap murid diberi sejumlah 

wang, senarai barang dan 

harga. 

2. Murid diberi masa 10 minit untuk 

membeli barang. Murid perlu 

membayar kepada jurujual 

berdasarkan harga dalam 

senarai. 

3. Murid yang berjaya 

menghabiskan senarai barang 

perlu dibeli terlebih dahulu dikira 

pemenang. 


SAMPAIKAN PESAN 

1. Guru menyediakan soalan pada kertas. 

2. Setiap kumpulan diminta menghantar wakil untuk membaca dan 

mengingat soalan tersebut. 

3. Murid tersebut akan sampaikan pesanan tersebut secara berbisik kepada ahli 

kumpulan kedua. 

4. Ahli kumpulan kedua akan sampaikan pesanan tersebut kepada ahli kumpulan 

ketiga dan seterusnya. 

5. Ahli terakhir yang menerima pesanan tersebut akan menyelesaikan tugasan 

sama ada melibatkan operasi Matematik atau tugasan lain dengan menulis 

pada kertas yang telah disediakan. 

87



6.0 KEPERLUAN TEKNOLOGI MAKLUMAT KOMUNIKASI (TMK) 

DALAM PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN 

6.1 Pengenalan 

Penggunaan ICT dalam P&P bermaksud menggunakan ICT secara terancang, bersesuaian, dan 

berfikrah bagi suatu proses peningkatan kecekapan serta keberkesanan P&P. Matlamat kerajaan 

menyasarkan ―Pendidikan bertaraf dunia‖ sebagai wacana dalam dasar pendidikan negara meletakkan 

proses pendidikan di Malaysia sebagai satu bidang yang amat penting dalam kehidupan seharian khususnya 

di sekolah yang berfungsi sebagai institusi perkembangan ilmu dan tempat melahirkan generasi 

masa hadapan. Pengiktirafan yang diberikan terhadap bidang pendidikan membawa satu implikasi dan 

impak yang yang serius terhadap profesion perguruan. Pendidikan bertaraf dunia mempunyai wawasan 

ke arah melahirkan generasi yang mengamalkan budaya fikir, kritis, kreatif dan inovatif. Pengajaran dan 

pembelajaran dengan menggunakan Teknologi Maklumat Komunikasi (TMK) adalah antara kaedah 

pengajaran yang dianggap bersesuaian dengan keperluan pendidikan kini. 

6.2 Konsep TMK dalam Pengajaran dan Pembelajaran 

 

 

 

 

 

 

Murid boleh mempelajari sesuatu mata pelajaran menggunakan komputer tanpa kehadiran guru. 

Murid menggunakan enjin pencari (seperti google) untuk mencari maklumat. 

Pengajaran dan pembelajaran menggunakan projektor LCD sebagai alat bantu mengajar. 

Murid mempelajari kemahiran menulis, contohnya cara menulis karangan atau surat 

dengan menggunakan pemprosesan perkataan (Microsoft Word). 

Murid mempelajari sesuatu mata pelajaran dengan menggunakan perisian pembelajaran 

yang terdapat di dalam CD. 

Murid belajar sesuatu mata pelajaran melalui pembelajaran jarak jauh menggunakan 

komputer. 

6.3 Manfaat Penggunaan TMK dalam Pengajaran & Pembelajaran 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

Meningkatkan kefahaman terhadap pelajaran. 

Memberi peluang pembelajaran yang sama. 

Meningkatkan keupayaan & motivasi. 

Membolehkan pembelajaran kendiri. 

Mengakses maklumat yang sukar diperoleh. 

Mewujudkan suasana pembelajaran seronok dan mencabar. 

Melaksanakan eksperimen yang mahal, mustahil dan bahaya. 

Meningkatkan kreativiti dan imaginasi. 

Pembelajaran lebih berkesan dengan bimbingan minimum. 

Meningkatkan kemahiran TMK. 

88



6.4 Trend Dan Teknologi Web Dalam Pengajaran dan Pembelajaran 

Dalam usaha membincangkan perkembangan teknologi maklumat dan komunikasi (TMK) dalam 

pendidikan , adalah hampir mustahil untuk kita tidak memberikan tumpuan kepada capaian internet dan 

teknologi sesawang (web) pada peringkat global. Pembangunan laman sosial, rangkaian hubungan 

komunikasi, rangkaian peribadi dan rangkaian sosial mempunyai pengaruh terhadap komunikasi 

manusia dan proses pembelajaran. 

Pada peringkat awal, perkembangan internet dan perkhidmatan yang disediakan oleh teknologi web 

berorientasikan kandungan dan berteraskan maklumat, malah salah satu ciri teknologi web ialah 

merangsang maklumat melalui pembangunan enjin carian. Kini, melalui kepesatan perkembangan 

teknologi maklumat, enjin carian telah membawa pengguna kepada perkhidmatan pencarian maklumat 

yang diingini dengan lebih cepat dan mudah. 

Terdapat sekurang-kurangnya 6 teknologi yang sedang dan akan mewarnai trend teknologi yang 

mencabar guru. Antaranya ialah teknologi; 

6 teknologi yang sedang dan akan mewarnai trend teknologi 

1. Peranti Mudah Alih & Aplikasi (Mobile Devices & Apps) 

Bernilai tambah sebagai alat pembelajaran yang penting. 

2. Pengkomputeran Tablet (Tablet Computing). 

Membuka peluang-peluang baharu untuk meningkatkan pengalaman pembelajaran dengan 

menggunakan peranti mudah alih seperti telefon bimbit, komputer riba atau komputer yang 

amat sesuai dengan persekitaran pembelajaran di sekolah. 

3. Pembelajaran berasaskan permainan (Game-based Learning). 

Menarik perhatian pendidik apabila penyelidikan terus menunjukkan keberkesanannya 

untuk belajar. 

4. Persekitaran pembelajaran peribadi (Personal Learning Environments). 

Koleksi peribadi perisian aplikasi sebagai tools dan sumber yang dibina oleh seseorang 

untuk menyokong pembelajaran mereka sendiri secara formal dan tidak formal. 

5. Argumented Reality (AR). 

Lapisan maklumat melalui gambaran atau lambang dunia biasa, yang menawarkan 

pengguna keupayaan untuk mengakses maklumat berasaskan tempat dalam cara yang 

menarik. 

6. Antara Muka Pengguna Asli (Natural user interfaces). 

Membolehkan komputer untuk bertindak balas terhadap isyarat, gerakan badan, ekspresi 

muka, suara, bunyi, dan isyarat-isyarat lain dalam persekitaran pembelajaran. 

Menggantikan papan kekunci dan tetikus sebagai standard untuk interaksi 

komputer-manusia (Human-Computer Interaction). 

89



6.5 Penggunaan Enjin Carian dan Pengurusan Sumber Bahan Pembelajaran 

Enjin Pencari (Search Engine) 

Enjin pencari atau enjin carian mempunyai kotak input untuk mengakses pangkalan data yang 

menyimpan pautan-pautan laman web menggunakan kata kunci atau frasa. Apabila anda menaip kata 

kunci 'Malaysia' dalam kotak input Google atau Yahoo! misalnya, enjin carian akan mencari kata kunci 

yang dimasukkan dengan kata kunci yang terdapat dalam indeks pangkalan data. Apabila kata kunci 

'Malaysia' dijumpai, maka laman web yang berkaitan dengan 'Malaysia' akan dipaparkan kepada 

pengguna. 

Beberapa jenis enjin carian seperti Google, Yahoo, Bing, Ask, Excite, Iconfinder, Google Scholar 

dan lain-lain boleh digunakan untuk mencari maklumat dalam talian internet. Satu senarai enjin carian 

dalam pelbagai kategori boleh didapati pada perkhidmatan seperti Wikipedia dan Search Engine Watch. 

Kehebatan enjin carian adalah untuk mengakses maklumat. Perkembangan ini telah membawa kepada 

kepantasan untuk pengguna memperoleh semula maklumat mengenai semua bidang pengetahuan dan 

mata pelajaran di sekolah. Perkhidmatan ini memerlukan pengguna mempunyai kemahiran yang 

optimum untuk memperoleh maklumat yang relevan, berwibawa dan tepat. 

Penggunaan Enjin Pencari Bahan Pembelajaran 

Bahan pengajaran dan pembelajaran merupakan bahan yang mudah diakses dengan menggunakan 

medium teknologi ini. Namun, penggunaan yang lestari harus berfokuskan kepada pencarian bahan yang 

lebih mudah, praktikal, dan berteknologi terkini. Penggunaan enjin carian bahan ialah sebahagian 

daripada pelestarian teknologi maklumat dan komunikasi. Antara kepentingan penggunaan enjin carian 

bahan ialah: 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

√ 

guru dapat menyediakan pelbagai program pendidikan secara terus melalui Internet. 

menawarkan kepelbagaian bentuk penyampaian seorang guru. 

guru dapat mencari pelbagai maklumat dari serata dunia. 

memberikan motivasi dan membolehkan pelbagai gaya pembelajaran berlaku. 

mempelbagaikan bahan pengajaran sewaktu di dalam kelas. 

membolehkan murid mengembangkan pengalaman dan kebolehan mereka dengan 

meneroka pembelajaran kendiri. 

membolehkan murid memperoleh dan mencapai maklumat mengikut tahap dan kebolehan 

mereka 

90



Contoh Enjin Pencari 

http://www.yahoo.com 

http://www.bing.com 

http://www.domaincuil.pt 

http://www.excite.com 

http://www.go.com/ 

http://www.hotbot.com 

http://www .altavista.com/ 

http://www.google.com.my/ 

91



6.6 Frog VLE—Gerbang Pembelajaran Maya 

6.6.1 Apakah itu Frog VLE? 

Bayangkan Frog sebagai satu rangkaian sosial untuk sekolah. 

Persekitaran Pembelajaran Maya Frog (VLE) adalah satu sistem pembelajaran berasaskan web yang 

menyerupai dunia pembelajaran sebenar dengan mengintegrasikan konsep pendidikan konvensional 

dengan kaedah maya. Sebagai contoh, guru-guru dapat memberi tugasan, ujian dan menyemak 

tugasan secara maya, sementara pelajar dapat menghantar tugasan dan menyemak markah menerusi 

VLE. Ibu bapa boleh berkomunikasi dengan pihak sekolah manakala pentadbir sekolah boleh 

menguruskan kalendar sekolah dan menguar-uarkan notis sekolah melalui Internet. 

PEMBELAJARAN MELANGKAUI SEMPADAN 

Dengan VLE, pendidikan tidak lagi terbatas dalam bilik darjah tradisional. Pembelajaran boleh dilakukan 

di mana jua, pada bila-bila masa. 

Sistem Frog yang mudah digunakan ini membolehkan pelajar dan guru untuk menemui hampir segalagalanya 

di internet (video, gambar, bahan pendidikan) dan membinanya menjadi sebuah Laman yang 

menarik, tanpa memerlukan sebarang kepakaran teknikal. Frog VLE juga adalah gerbang kepada 

limpahan sumber pengajaran dan aplikasi hebat dari seluruh web, yang kesemuanya boleh diakses 

dalam persekitaran yang selamat dan telah ditapis. 

92



INFO 

PERONGSIAN 

AMALAN TERBAIK 

DI SK SEDENAK KULAI 

Murid melaksanakan proses pembelajaran 

menggunakan Frog VLE secara kolaboratif 

SK Sedenak berjaya menempa nama melalui 

penggunaan Frog VLE di sekolah. 

Guru bertindak sebagai pemudah cara (Fasilitator) 

sepanjang proses PdP 

Sesi perkongsian ilmu Frog VLE dilakukan oleh 

guru-guru secara kerap. 

Murid seronok belajar melalui penggunaan Frog 

VLE di sekolah 

93



7.0 KOMUNITI PEMBELAJARAN PROFESIONAL 

PROFESIONAL LEARNING COMMUNITIES (PLC) 

7.1 APAKAH PLC? 

PLC ialah singkatan kepada program Profesional Learning 

Communities yang merujuk kepada para pendidik yang komited 

dan bekerja secara kolaboratif serta berterusan dalam usaha 

membuat inkuiri atau kajian tindakan untuk mencapai prestasi 

yang lebih baik untuk murid-murid mereka, (Rosenholtz, 1989; 

Little & McLaughlin, 1993; DuFour, Eaker, & Many, 2006,). PLC 

berteraskan lima strategi utama sebagai usaha menyokong dan 

memperbaiki pencapaian murid dan sekolah. PLC akan menjadi 

simbol usaha secara komprehensif dan cita-cita besar KPM bagi 

mencabar, memotivasi serta membantu sekolah meningkatkan 

pencapaian. 

7.2 BOLEHKAH PLC DIAPLIKASIKAN 

DALAM SEMUA MATAPELAJARAN? 

PLC tidak tertumpu kepada satu mata 

pelajaran tertentu sahaja. PLC merupakan 

satu usaha secara kolektif ke arah 

peningkatan profesionalisme keguruan bagi 

melonjakkan prestasi semua 

mata pelajaran. 

7.4 APAKAH RASIONAL 

PELAKSANAAN PLC? 

Pelaksanaan PLC dapat meningkatkan 

profesionalisme guru melalui amalan 

kolaboratif untuk meningkatkan 

pencapaian murid dan meningkatkan 

ketrampilan guru. 

7.3 ADAKAH PLC INI SATU 

LAGI PROGRAM BAHARU 

KPM? 

PLC merupakan satu pendekatan 

yang baru dicetuskan oleh KPM 

rentetan daripada inisiatif NKRA 

Pendidikan. Walau bagaimanapun, 

PLC telah berjaya 

dilaksanakan di beberapa buah 

negara maju seperti Jepun, 

United Kingdom dan Amerika 

Syarikat. 

94



BUDAYA KOLABORATIF PENENTU KECEMERLANGAN 

PLC merupakan satu pembudayaan sekolah yang menggalakkan pembelajaran guru secara 

kolaboratif untuk melaksanakan penambahbaikan—Fullan, 2007 

DIALOG 

REFLEKTIF 

PERKONGSIAN 

AMALAN 

FOKUS SECARA 

KOLEKTIF 

TERHADAP 

PEMBELAJARAN 

MURID 

KOLABORATIF 

NORMA DAN 

NILAI 

DIKONGSI 

BERSAMA 

Kumpulan Belajar 

(Study Groups) 

Bimbingan Rakan 

Sebaya Guru 

(Peer Coaching) 

Analisis Data 

(Data Analysis) 

Pasukan Melintang & 

Menegak 

(Hoorizontal & 

Vertical Teams) 

Aktiviti Visi 

(Vision Activities) 

Menggunakan 

Protokol 

Perbincangan 

(Using Discussion 

Protocols) 

Belajar 

Menggunakan RPH 

(Lesson Study) 

Kumpulan Rakan 

Kritikal 

(Critical Friends 

Groups) 

Induksi Guru 

Baharu /Pementoran 

(New Teacher 

Induction / 

Mentoring) 

Panduan Berasaskan 

Prinsip 

(Guiding Principles) 

Kelab Buku 

(Book Clubs) 

Jelajah 

Pembelajaran 

(Learning Walks) 

Pemetaan Kurikulum 

(Curriculum 

Mapping) 

Kumpulan 

Penyelesai Masalah 

( Problem Solving 

Groups) 

Aktiviti Nilai 

(Value Activities) 

Kritikan Video 

Pengajaran Guru 

(Video Critiques Of 

Teaching Moments) 

Sesi Perkongsian 

Guru 

(Teacher Sharing 

Sessions) 

Pentaksiran Serentak 

(Common 

Assessments) 

Unit atau Projek 

Antara Pelbagai 

Bidang 

(Interdisiciplinary 

Units & Projects) 

Strategi & Tradisi Yang 

Dikongsi Bersama 

(Common Rituals & 

Strategies) 

Strategi PLC 

Deskripsi 

Kritikan Video Pengajaran Guru 

(Video Critiques Of Teaching 

Moments) 

Bimbingan Rakan Sebaya Guru 

(Peer Coaching) 

Menonton dan berbincang klip video pengajaran guru. (Gunakan kaedah placemat) 

Memerhatikan pengajaran guru lain secara sistematik dengan menggunakan kitaran 

prakonferens, pemerhatian dan pascakonferens 

Belajar Menggunakan RPH 


Sekumpulan guru secara usaha sama membina satu rancangan pengajaran; diikuti 

dengan pengajaran / memerhatikan pengajaran, membuat refleksi terhadap P&P, 

dan seterusnya mengubahsuai untuk menambah baik Rancangan Mengajar. 

Jelajah Pembelajaran 

(Learning Walks) 

Berjalan di sekeliling sekolah dan memerhatikan pengajaran guru lain dan aktiviti bilik 

darjah dengan menggunakan protokol atau fokus yang spesifik. 

Sesi Perkongsian Guru 

(Teacher Sharing Sessions) 

Sekumpulan guru bertemu secara kerap untuk berkongsi amalan pengajaran terbaik. 

Analisis Data 

(Data Analysis) 

Secara kolektif mengkaji dan membincangkan data agregat murid. Tujuannya adalah 

untuk mencari pola atau tema agar dapat membuat keputusan tentang 

penambahbaikan dalam bidang kurikulum atau mengkategorikan kembali dalam 

kumpulan yang berbeza. 

95



INFO 

PERONGSIAN 

AMALAN TERBAIK 

DI SEKOLAH- 

SEKOLAH 

DAERAH KULAI 

Sesi pertemuan guru-guru setiap minggu 

berjadual dan tetap. 

secara 

Sesi PLC Guru-guru 

Bahasa Melayu Sekolah 

Menengah Daerah Kulai 

Melalui Program 

Diskusi Bahasa 

Sesi perbincangan bersama-sama guru sewaktu sesi 

perjumpaan. 

Sesi PLC Guru-guru Bahasa 

Inggeris Sekolah Menengah 

Daerah Kulai Melalui 

Program LET 

(Learning English Together) 

Sesi perkongsian ilmu dilakukan oleh guru-guru selaras 

dengan usaha secara kolektif ke arah peningkatan 

profesionalisme keguruan bagi melonjakkan prestasi 

mata pelajaran . 

Sesi PLC Guru-guru 

Matematik Sekolah 

Menengah Daerah Kulai 

Melalui Program MTLC 

(Math Talks Learning 

Community) 

96



INFO 

Belajar Menggunakan RPH 


Sesi perbincangan dan persediaan sebelum 

pengajaran guru dilaksanakan. 

Langkah 1: Rancang pengajaran secara 

kolaboratif 

Langkah 2: Perhati pengajaran guru 

Langkah 3: Bincangkan pengajaran 

Langkah 4: Ubah suai rancangan 

pengajaran 

Langkah 5: Mengajar rancangan 

pengajaran yang diubah suai 

Langkah 6: Berkongsi refleksi pengajaran 

yang diubah suai 

Sesi rakaman dan dokumentasi bagi tujuan penilaian 

dan melaksanakan refleksi pengajaran 

Proses Pengajaran dan Pembelajaran di dalam 

kelas. 

Guru yang telah melaksanakan Lesson Study 

diberikan sijil penghargaan 

97



8.0 KESEDIAAN GURU 

Guru ialah sumber kepada keberkesanan pendidikan. Kejayaan dan keberkesanan pendidikan 

berhubung rapat dengan kesedaran para guru terhadap tanggungjawab, kelengkapan keilmuan dan 

keluruhan peribadi. Hal ini merupakan kriteria peribadi pendidik yang boleh menjadi contoh yang 

berkesan. Sesungguhnya, peranan guru dapat dianggap sebagai elemen terpenting dalam usaha 

sesebuah negara mencapai kecemerlangan pendidikannya. 

8.1 Lima Minda Pendidik Abad Ke-21 : 

Bil 

Elemen 

Keterangan 

1. Minda Berorientasikan Disiplin Ilmu 

( The Disciplined Mind) 

2. Minda Mensintesis 

(The Synthesizing Mind) 

Menguasai subjek kepakaran dan mempunyai pengetahuan 

tentang subjek lain. 

Mempraktikkan cara berfikir yang berbeza dalam 

menyampaikan ilmu. 

Mempunyai kebolehan untuk menggunakan ilmu dan 

maklumat sedia ada untuk menjanakan idea baharu. 

3. Minda Mencipta 

(The Creating Mind) 

4. Minda Menghormati 

(The Respectful Mind) 

Berfikir di luar kotak bagi meneroka idea dan membina 

kefahaman baharu. 

Memahami, menghormati dan menerima perbezaan 

individu serta bertoleransi dalam membina 

perhubungan. 

5. Minda Beretika (The Ethical Mind) Peranan individu dan warganegara yang menjadi 

teladan melalui penghayatan nilai-nilai serta amalan 

terbaik dalam masyarakat. 

98



8.2 Ciri-ciri Pendidik Abad ke-21 

Bil 

Elemen 

Keterangan 

1. Menyesuaikan Diri Pemudahcara yang menyampaikan pengajaran dengan 

penuh kreativiti dan kebebasan 

Menyesuaikan segala perisian dan perkakasan. 

 

 

Mengupayakan pengajaran yang dinamik 

Menggunakan teknik pengajaran dan pembelajaran yang 

pelbagai. 

2. Pembelajaran Sepanjang Hayat Mengamalkan prinsip Pembelajaran Sepanjang 

Hayat sebagai misi dan objektif pembelajaran. 

Kesediaan untuk berubah dan mempelajari sesuatu 

yang baharu ke arah pembelajaran abad ke-21. 

3. Berkomunikasi Mahir berkomunikasi dan berkolaboratif menggunakan 

TMK. 

 

Menjadi pengguna, pemudah cara, pengantara dan 

pengurus yang baik. 

4. Mempunyai Visi Mempunyai imaginasi, kreativiti serta berwawasan 

dalam menyediakan murid menghadapi dunia sebenar. 

Mengadaptasi , menghubung kait dan menggabung 

jalin sumber. 

5. Kepimpinan 

6. Model Teladan 

 

 

Pemimpin yang berketrampilan sebagai peneraju 

perubahan. 

Model teladan kepada murid melalui amalan nilai-nilai 

murni dalam kehidupan seharian secara realiti dan 

maya. 

7. Berkolaboratif Pemudahcara berkolaboratif, berkongsi, memberi 

sumbangan, mengadaptasi dan mereka cipta melalui 

pelbagai media elektronik untuk meningkatkan kualiti 

dan jaringan pembelajaran. 

8. Mengambil Risiko Berani menghadapi cabaran dan bersedia untuk 

menerima sebarang kemungkinan. 

Meletak kepercayaan yang tinggi kepada keupayaan 

murid. 

“Berilah pendidikan kepada anak-anak 

kamu yang dilahirkan untuk zaman lain 

daripada zaman kamu” 

Umar Alkhatab 

99



8.3 Kemahiran Abad Ke- 21 

Bil Elemen 

Keterangan 

1. Cara Berfikir Kreativiti dan Inovasi – berfikir secara kreatif, bekerja secara kreatif dengan 

rakan sekerja dan melaksanakan inovasi. 

Pemikiran Kritikal, Penyelesaian Masalah dan membuat keputusan – 

menyatakan sebab secara berkesan dalam penilaian keputusan. 

Menyelesaikan masalah dan menyatakan dapatan secara efektif. 

Belajar untuk belajar dan metakognitif – motivasi kendiri, berpandangan 

positif dan kemampuan untuk menyesuaikan diri dalam menghadapi perubahan. 

2. Alat Berfikir Literasi Maklumat – mempunyai akses dan menilai maklumat. Menggunakan 

teknologi secara berkesan. 

Literasi TMK – berfikiran terbuka kepada idea baharu, informasi dan cara 

berfikir. Menggunakan TMK secara betul, kreatif, dan beretika. Mengetahui 

dan memahami perbezaan budaya dan sosial. 

3. Cara Bekerja Komunikasi – Kemahiran lisan dan bertulis. Berfikiran terbuka dan 

kesediaan untuk mendengar. Sensitif terhadap perbezaan budaya ketika 

berkomunikasi. 

Kolaboratif dan Kerja Sepasukan – berkomunikasi dengan efektif dengan 

rakan. Bekerja dengan kumpulan yang pelbagai. Dapat menyatakan 

kepentingan, rancangan dan mengurus projek. 

4. Nilai Jati diri – peka dan faham tuntutan dan tanggungjawab sebagai seorang 

warganegara Malaysia. Menghormati nilai dan hak orang lain. 

Tanggungjawab peribadi dan sosial – membina hubungan komunikasi 

merentas situasi sosial berbeza. Memahami pandangan dan perspektif 

berbeza. 

Kehidupan dan Kerjaya – Dapat menyesuaikan diri dalam menghadapi 

perubahan. Dapat mengurus masa dan matlamat. Menjadi seorang individu 

yang mempunyai arah serta dapat berkomunikasi secara berkesan dengan 

orang lain. 

100



8.4 Cabaran 

Rajah 16: Model F.R.E.S.H 

Bil Elemen Keterangan 

1. Flexible 

(Luwes) 

Menyesuaikan diri dengan perubahan ( Adapt To Change ) 

Menerima perubahan dengan hati yang terbuka ( Embrace Change ) 

2. Resourceful 

(Bermaklumat) 

3. Enthusiastic 

(Bersemangat) 

4. Supportive 

(Sokongan) 

5. Harmonious 

(Harmoni) 

Memiliki dan meluaskan jaringan maklumat berkaitan sumber dan kaedah 

pengajaran. 

Sentiasa peka pada perkembangan terkini dalam dunia pendidikan. 

Bersemangat untuk melaksanakan transformasi pendidikan. 

Bersikap positif dan terbuka menerima perubahan. 

Model kepada pelajar. 

Khidmat sokongan kepada rakan sejawat menelusuri transisi pendidikan 

abad ke-21. 

Berkongsi pengetahuan dan kemahiran. 

Mewujudkan persekitaran yang positif. 

Kerja sepasukan melangkaui sempadan sekolah. 

Mewujudkan kumpulan guru yang sudi berkongsi dan belajar bersama-sama. 

Mewujudkan kesamarataan dalam komunikasi. 

101



9.0 KETERAMPILAN PEDAGOGI 

102



103



104



105



KESIMPULAN 

Pembelajaran pada abad ke-21 memerlukan guru untuk menjadi pembimbing kepada murid supaya 

mereka mempunyai kemahiran berfikir, menyelesaikan masalah, berkomunikasi dan berkolaboratif. 

Sehubungan dengan itu, guru perlu melengkapkan diri dengan minda serta ciri-ciri pendidik abad 

ke-21, di samping bersedia untuk menghadapi cabaran dalam sistem pendidikan. Perubahan 

pedagogi perlulah melalui satu transformasi agar dapat menghasilkan kemenjadian murid yang 

lebih bermakna untuk kehidupan dan kemajuan negara. 

106



RUJUKAN 

Abdul Ghalib Yunus. (2001), Penggunaan drama dalam pengajaran kemahiran mendengar 

dan bertutur. Dewan Bahasa September: 14-20. 

Abell,K.A. & Lederman,N.G. (2007). Handbook of research on science. New York: Lawrence 

Erlbaum Associates. 

Armstrong, J.S. (2012). Natural learning in higher education. Encyclopedia of the sciences of 

learning. 

Azizul Rahman Abd. Rahman. (2009), Didik Hibur Dalam Pengajaran dan Pembelajaran 

Bahasa Malaysia. Dewan Siswa (Bonus) 10: 2-3. 

Bruffee, K. (1993). Collaborative learning. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. 

Collins, A., Brown, J.S., & Newman, S.E. (1989). Cognitive apprenticeship: Teaching the craft of 

reading, Writing and mathematics! In L.B. Resnick (ed.) Knowing, learning, and instruction: 

Essa in Honor of Robert Glaser Hillsdale, NJ: Erlbaum. 

Dillenbourg, P. (1999). Collaborative learning: Cognitive and computational approaches. 

Advances in learning and instruction series. New York, NY: Elsevier Science, Inc. 

Draves, W.A. & Coates, J. (2011).The pedagogy of the 21st century. Wisconsin: LERN. 

DuFour, R., Eaker, R., & Many (2006). Learning by doing: A handbook for professional learning 

communities at work. New York: Teachers College Press 

DuFour, Richard &Eaker, Robert (1998). Professional learning communities at work: Best 

practices for enhancing student achievement.1st ed. Solution Tree. 

Fullan, Michael (2008). What‟s Worth Fighting For in the Principalship. 2nd edition.New York: 

Teachers College Press 

Gardner, H. (2006). Five minds for the future. Boston: Harvard Business School Press. 

Guy,R.L.(1999). Psychology for teaching. California: Wadsworth Thomson Learning. 

Johnson, D & Johnson, R (1985) Learning together and alone: Cooperation, competition and 

individualization. Englewoods Cliffs, NJ : Prentice Hall 

107



RUJUKAN 

Kagan, Spencer (1994). Cooperative learning, Resource for Teachers, Inc., San Clemente, CA., 

1 (800) WEE CO-OP 

Kamaruddin Hj. Husin. (1999). Kemahiran Mendengar dan Bertutur. Kuala Lumpur: 

Kumpulan Budiman Sdn. Bhd. 

Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and 

development. Englewood Cliffs: Prentice Hall. 

Kruse, S., Louis, K., &Bryk, A. (1994). Building professional community in schools. Madison, WI: 

Center on Organization and Restructuring Schools. 

Lembaga Peperiksaan (2013). Pentaksiran Kemahiran Berfikir Aras Tinggi. Kementerian 

Pendidikan Malaysia, Kuala Lumpur 

Little, Judith Warren & McLaughlin, Milbrey (1993). Teachers‟ work: Individuals, colleagues, and 

contexts. New York: Teachers College Press 

Mohd Jonit Mohd Johari. (1993). Penggunaan puisi dalam pengajaran bahasa. Jurnal 

Dewan Bahasa 10: 914-920. 

Newmann, Fred &Wehlage, Gary (1995). Successful school restructuring. Madison: Center on 

Organization and Restructuring of Schools, University of Wisconsin 

O‘Donnell, A.M. (2006). The role of peers and group learning . In P. Alexander and P. Winnie 

(eds). Handbook of educational psychology (2nd ed.). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum. 

Richards, J.C. (1990). Conversationally speaking: Approaches to the teaching of conversation. 

New York: Cambridge University Press. 

Rosenholtz, Susan (1989). Teachers‟ workplace: The social organization of schools. New York: 

Longman 

Slavin, Robert (1970). Cooperative Learning. Theory, research and practice. Englewoods Cliffs, 

NJ: Prentice Hall 

108

Cetakan Pertama, Januari 2016 © Hak Cipta Terpelihara 

Tiada mana-mana bahagian buku ini boleh diterbit semula, dicetak, disalin dan disiar bagi tujuan komersial dalam 

apa-apa bentuk sekalipun tanpa mendapat kebenaran secara bertulis daripada pemegang hak cipta. 


PERSIARAN INDAHPURA 4 

81000 KULAIJAYA, JOHOR 

Tel : 07-660 5525 

Faks : 07-663 2782

Buku Garis Panudan PAK21 PPD Kulai

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?