11.06.2013 Views

LEI NO JUSTISA IHA TIMOR-LESTE - La'o Hamutuk

LEI NO JUSTISA IHA TIMOR-LESTE - La'o Hamutuk

LEI NO JUSTISA IHA TIMOR-LESTE - La'o Hamutuk

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

8. Dalan 'a Bustisa<br />

7ma sira neOeFR Fuka Sustisa lao tuir dalan neOeFR kom%n iha TimorBCeste. lainhira proFlema ka<br />

disputa ida mosu iha komunidade ida nia laran? parte sira husi konflitu lori sira nia kaDu husi<br />

autoridade lokPl no komunidade nian husi nU8el sira neOeFR kiOik liu toOo neOeFR aOas liu? egetu Fa<br />

krime gra8e sira. jrime gra8e siraBneOe tUpikamente refere diretamente Fa !olUsia no sistema Sustisa<br />

formPl nian hodi halo prosesu. la kaDu si8Ul no krime men3r siraBneOe? Fa dalaBuluk sei hatoOo Fa<br />

lUder famUlia respeti8a? neOeFR sei koko atu negosia solusaun ida ho gefe famUlia husi parte seluk<br />

husi konflitu neOe. 6e karik la reDol8e hafoin kaDu neOe sei lori Fa Xefe Aldeia, neOeFR in8ol8e lia nain<br />

no ema sira seluk neOeFR ema respeitu atu Fuka solusaun ruma. 6e karik seidauk reDol8e nafatin iha<br />

etapa idaBneOe? kaDu neOe sei lori Fa iha Xefe Suco. kefe suco sira halo desiDaun atu in8ol8e autoridade<br />

sira seluk? hanesan lia nain. 6e karik seidauk reDol8e nafatin? gefe suco sei f3 autoriDasaun informal<br />

Fa parte sira atu refere kaDu neOe Fa iha polUsia ka triFunPl. lainhira refere kaDu ida Fa iha polUsia la<br />

signifika kaDu neOe tama ona iha sistema formPl nian. !olUsia Fele halaOo knaar ida iha prosesu sira<br />

reDolusaun disputa tradisionPl nia laran? inklui mediasaun Fa 8iolRnsia domRstika? haksesukBmalu<br />

rai? no m3s neOeFR relasionadu ho asuntu paternidade nian. 7nkuantu dadus husi sur8ey tinan LMM`<br />

no LMM4 nian re8ela katak TimorBoan sira sei fiarBmetin Farak liu Fa iha mekaniDmu sira Sustisa<br />

tradisionPl nian? hatene uitoan deOit konaBFP di8ersidade iha Fuka Sustisa nian Fa tipu kaDu neOeFR<br />

diferente. 6ur8ey tinan LMM` nian neOe ho intensaun atu Fuka nuansa neOeFR Foot liutPn iha<br />

komunaidade no karakterUstika %niku sira konaBFP oinsP mak trata ho tipu diferente husi kaDu siraB<br />

neOe. DalaBuluk determina frekuRnsia husi tipu oioin husi kaDu siraBneOe? hafoin eDamina dalan hodi<br />

trata ho tipu idaBidak husi kaDu neOe.<br />

8.1 Fre:uDnsia Nusi "rime _ Disputa<br />

Tuir dadus iha Figura 37? haksesukBmalu rai nian mak nuOudPr krimemdisputa neOeFR respondente<br />

sira temi frekuentemente liu (L_q) katak sira ka sira nia memFru famUlia ida esperiRnsia iha tinan<br />

rua liuFP nia laran. piolRnsia domRstika tama iha kategoria nuOudPr krimemdisputa segundu neOeFR<br />

esperiRnsia dalaBFarak liu (15q)? tuir fali naOok karau (Nq)? disputa paternidade (7q)? asaltu fUDika<br />

(7q)? hetan Faku husi mestre ida (_q)? 8iolasaun Fa kontratu neg3siu nian (5q)? no polUsia aFuDa<br />

sira nia podRr (3q).<br />

Karik iIta boot ka ita nia família esperiénsia ona ________ durante tinan 2 ikus<br />

ne’e?<br />

0 5 10 15 20 25<br />

% % % % % %<br />

Haksesuk malu rai<br />

Violensia domestika<br />

Na’ok<br />

karau<br />

Haksesuk malu kona-bá “se mak inanaman<br />

husi labarik ida”<br />

Asaltu fisika husi ema<br />

seluk<br />

Hetan baku husi mestre<br />

ida<br />

Viola ba kontratu<br />

negosiu<br />

Polisia abuza sira nia poder<br />

3<br />

%<br />

7<br />

%<br />

7<br />

%<br />

6<br />

%<br />

5<br />

%<br />

9%<br />

15<br />

%<br />

26<br />

%<br />

30<br />

%<br />

:!u11LM<br />

Figura N7<br />

47 | P a j i n a

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!