LEI NO JUSTISA IHA TIMOR-LESTE - La'o Hamutuk
LEI NO JUSTISA IHA TIMOR-LESTE - La'o Hamutuk
LEI NO JUSTISA IHA TIMOR-LESTE - La'o Hamutuk
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
8. Dalan 'a Bustisa<br />
7ma sira neOeFR Fuka Sustisa lao tuir dalan neOeFR kom%n iha TimorBCeste. lainhira proFlema ka<br />
disputa ida mosu iha komunidade ida nia laran? parte sira husi konflitu lori sira nia kaDu husi<br />
autoridade lokPl no komunidade nian husi nU8el sira neOeFR kiOik liu toOo neOeFR aOas liu? egetu Fa<br />
krime gra8e sira. jrime gra8e siraBneOe tUpikamente refere diretamente Fa !olUsia no sistema Sustisa<br />
formPl nian hodi halo prosesu. la kaDu si8Ul no krime men3r siraBneOe? Fa dalaBuluk sei hatoOo Fa<br />
lUder famUlia respeti8a? neOeFR sei koko atu negosia solusaun ida ho gefe famUlia husi parte seluk<br />
husi konflitu neOe. 6e karik la reDol8e hafoin kaDu neOe sei lori Fa Xefe Aldeia, neOeFR in8ol8e lia nain<br />
no ema sira seluk neOeFR ema respeitu atu Fuka solusaun ruma. 6e karik seidauk reDol8e nafatin iha<br />
etapa idaBneOe? kaDu neOe sei lori Fa iha Xefe Suco. kefe suco sira halo desiDaun atu in8ol8e autoridade<br />
sira seluk? hanesan lia nain. 6e karik seidauk reDol8e nafatin? gefe suco sei f3 autoriDasaun informal<br />
Fa parte sira atu refere kaDu neOe Fa iha polUsia ka triFunPl. lainhira refere kaDu ida Fa iha polUsia la<br />
signifika kaDu neOe tama ona iha sistema formPl nian. !olUsia Fele halaOo knaar ida iha prosesu sira<br />
reDolusaun disputa tradisionPl nia laran? inklui mediasaun Fa 8iolRnsia domRstika? haksesukBmalu<br />
rai? no m3s neOeFR relasionadu ho asuntu paternidade nian. 7nkuantu dadus husi sur8ey tinan LMM`<br />
no LMM4 nian re8ela katak TimorBoan sira sei fiarBmetin Farak liu Fa iha mekaniDmu sira Sustisa<br />
tradisionPl nian? hatene uitoan deOit konaBFP di8ersidade iha Fuka Sustisa nian Fa tipu kaDu neOeFR<br />
diferente. 6ur8ey tinan LMM` nian neOe ho intensaun atu Fuka nuansa neOeFR Foot liutPn iha<br />
komunaidade no karakterUstika %niku sira konaBFP oinsP mak trata ho tipu diferente husi kaDu siraB<br />
neOe. DalaBuluk determina frekuRnsia husi tipu oioin husi kaDu siraBneOe? hafoin eDamina dalan hodi<br />
trata ho tipu idaBidak husi kaDu neOe.<br />
8.1 Fre:uDnsia Nusi "rime _ Disputa<br />
Tuir dadus iha Figura 37? haksesukBmalu rai nian mak nuOudPr krimemdisputa neOeFR respondente<br />
sira temi frekuentemente liu (L_q) katak sira ka sira nia memFru famUlia ida esperiRnsia iha tinan<br />
rua liuFP nia laran. piolRnsia domRstika tama iha kategoria nuOudPr krimemdisputa segundu neOeFR<br />
esperiRnsia dalaBFarak liu (15q)? tuir fali naOok karau (Nq)? disputa paternidade (7q)? asaltu fUDika<br />
(7q)? hetan Faku husi mestre ida (_q)? 8iolasaun Fa kontratu neg3siu nian (5q)? no polUsia aFuDa<br />
sira nia podRr (3q).<br />
Karik iIta boot ka ita nia família esperiénsia ona ________ durante tinan 2 ikus<br />
ne’e?<br />
0 5 10 15 20 25<br />
% % % % % %<br />
Haksesuk malu rai<br />
Violensia domestika<br />
Na’ok<br />
karau<br />
Haksesuk malu kona-bá “se mak inanaman<br />
husi labarik ida”<br />
Asaltu fisika husi ema<br />
seluk<br />
Hetan baku husi mestre<br />
ida<br />
Viola ba kontratu<br />
negosiu<br />
Polisia abuza sira nia poder<br />
3<br />
%<br />
7<br />
%<br />
7<br />
%<br />
6<br />
%<br />
5<br />
%<br />
9%<br />
15<br />
%<br />
26<br />
%<br />
30<br />
%<br />
:!u11LM<br />
Figura N7<br />
47 | P a j i n a