Bjalistoko en la Zamenhof-biografioj - Plansprachen.ch

– Kiel do de kie ? De ĉi tie – Pinagiel ekfrapis sian frunton – se Paic elpensis ciferojn,
do mi povas elkombini aliajn signojn, cirkletojn, kvadratojn… kaj ĝuste por tio estos la
mono, sinjoro Zamenhof. Pagu la Dana Akademio de Sciencoj.
Sinjoro Marko laǔte ekridis, sed Orzechowski diris kun sia tipa indulgemo:
– Mi konjektas, pri kio la kara sinjoro parolas. Sed ŝajne tio estas jam malnova kaj
delonge forpasinta historio. Danoj vere anoncis grandan premion por eltrovo de praktika
pasigrafio, sed tio ja estas la jaro 1811, certe ankoraǔ la respektinda sinjoro ne estis
veninta en la mondon. Cetere mi ne aǔdis, ke iu ricevis tiun ĉi premion. Volu provi. Mi
deziras feliĉon.
Ludoviko estis iom konsternita de tiu interparolo de la plenaĝuloj, prezentanta tiel
diversajn vidpunktojn pri la problemo.
En 1959 aperis ankaǔ la ‚Memorlibro pri la Zamenhof-jaro’, kiun eldonis CED/UEA
sub la redaktado de Ivo Lapenna. En ĝi aperis seriozaj artikoloj pri la biografio de
Zamenhof, inter alie de Gaston Waringhien, Edmond Privat, Adam Zamenhof, Vilho
Setälä, Andre Albault, Marjorie Boulton kaj Lapenna mem. Waringhien publikigis siajn
zamenhofologiajn studojn ankaǔ en aliaj libroj (kiel ‚1887 kaj la sekvo’ kaj ‚Lingvo kaj
Vivo’). Kontraste al tio, kio cirkulis kiel dubindaĵoj en la socialismaj landoj pri
Zamenhof kaj Esperanto, la festlibro de UEA certe estis bonvena kontribuo al la serioza
esperantologio.
Krome, en ‚Sennacieca Revuo, 1959, aperis prelego de André Caubel pri ‚Nekonato: La
Zamenhofa Homaranismo’ (elŝutebla en interreto).
Marjorie Boulton: Zamenhof. Aǔtoro de Esperanto (1962) 47
Enkondukaj rimarkoj: Post pli malpli sukcesaj provoj verki biografion far Privat,
Drezen kaj Ziółkowska, ĉiuj el scienca vidpunkto ne kontentigaj, venis la vico de
Marjorie Boulton (*1924), kiu eklernis Esperanton en 1949 kaj kies famo iĝis ligita kun
la verkado de poeziaĵoj, dramoj, noveloj, rakontoj, eseoj kaj tradukoj. Do, la socie
engaĝita anglino estas unuavice beletra verkistino, ankaǔ en la angla lingo, kaj ne
historiografo. En sia enkonduko al la libro Boulton longe pravigis sian strebadon,
konfesante, ke „tiu ĉi biografio estas frukto de laboro farita kun amo“, por aldoni
modeste, ke iu kompetenta esperantisto povus verki pli bonan biografion pri Zamenhof,
des pli ke estis konataj kelkaj britaj esperantistoj, kies meritoj por tia tasko multe
superus la ŝiajn. Sed ĉar en 1958 altprestiĝa brita eldonejo interkonsentis kun ŝi pri
serioza anglalingva biografio de Zamenhof kaj ĉar ŝi volis savi la projekton por eldoni
la rezulton dum la LLZ-jubileo en 1959, ŝi sentis la „devon ordonantan“, ke ŝi kaptu
tian okazon. Laǔ la kontrakto Boulton devis fari ĉiujn esplorojn en la tempo de nur naǔ
monatoj. Kvankam tiu kondiĉo ŝajnis al ŝi neebla, des pli ke Boulton estis premita en la
profesia vivo kaj malsanis ekde du jaroj, ŝi tamen verkis la anglalingvan version tempe
46 Jen la ero, pri kiu Maimon indigniĝis, ke la aǔtorino faris el Marko Zamenhof monavidulon. Tiu frazo
ankaǔ aperis en la franca traduko.
47 Boulton, Marjorie: Zamenhof. Aǔtoro de Esperanto. J. Régulo. La Laguna de Tenerife. 1962. 265 p.
14