Bjalistoko en la Zamenhof-biografioj - Plansprachen.ch
Bjalistoko en la Zamenhof-biografioj - Plansprachen.ch
Bjalistoko en la Zamenhof-biografioj - Plansprachen.ch
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>en</strong> ĝi mankas <strong>la</strong> aludoj pri <strong>la</strong> hebreeco de Zam<strong>en</strong>hof, do ankaǔ <strong>la</strong> ĉi-koncernaj alineoj el<br />
<strong>la</strong> letero al Mi<strong>ch</strong>aux estis forstrekitaj.<br />
Kiel konate, ĉi tiu letero <strong>en</strong>havas <strong>la</strong> gravajn informojn de Zam<strong>en</strong>hof pri <strong>la</strong> tiama<br />
malfavora situacio <strong>en</strong> <strong>Bjalistoko</strong>.<br />
Aliloke, sub <strong>la</strong> litero B, <strong>la</strong> ‚Enciklopedio de Esperanto’ inkluzivis apartan mallongan<br />
artikolon pri <strong>Bjalistoko</strong>, <strong>en</strong> kiu estas inter alie skribite, ke „<strong>la</strong> diverslingveco de <strong>la</strong><br />
loĝantaro kaj <strong>la</strong> ofte ne amikaj interri<strong>la</strong>toj inter <strong>la</strong> diversaj g<strong>en</strong>toj donis al Zam<strong>en</strong>hof <strong>la</strong><br />
impulson krei Lingvon Internacian.“ Krome estas m<strong>en</strong>ciite, ke sur <strong>la</strong> (tiam ankoraǔ<br />
konservita) naskodomo de Zam<strong>en</strong>hof p<strong>en</strong>das marmora tabulo, kaj ke <strong>en</strong> <strong>la</strong> domo mem<br />
troviĝas ora libro, „<strong>en</strong> kiun <strong>en</strong>skribiĝas ĉiuj vizitantoj“.<br />
En 1948 aperis ĉe SAT <strong>la</strong> ‚Leteroj de L.-L. Zam<strong>en</strong>hof’. Temis pri duvoluma libro<br />
redaktita de Gaston Waringhi<strong>en</strong>. Unuafoje estis publikigita <strong>la</strong> pl<strong>en</strong>a letero de Zam<strong>en</strong>hof<br />
al Mi<strong>ch</strong>aux de <strong>la</strong> 21 II 1905 <strong>en</strong> <strong>la</strong> unua volumo de tiu eldonaĵo.<br />
Maria Ziółkowska: Doktoro Esperanto (1959) 12<br />
Enkondukaj rimarkoj: En 1959 estis festita <strong>la</strong> 100a datrev<strong>en</strong>o de <strong>la</strong> naskiĝo de L.L.<br />
Zam<strong>en</strong>hof kaj organizita <strong>la</strong> 44a Universa<strong>la</strong> Kongreso <strong>en</strong> Varsovio, Pol<strong>la</strong>ndo. Okaze de<br />
tiu jubileo aperis ampleksa biografio pri L.L. Zam<strong>en</strong>hof, kiun verkis <strong>la</strong> po<strong>la</strong> aǔtorino<br />
Maria Ziółkowska 13 <strong>en</strong> <strong>la</strong> po<strong>la</strong> lingvo. La Esperanto-traduko, kiu aperis sur <strong>la</strong><br />
maldekstra f<strong>la</strong>nko de <strong>la</strong> libro, estis prizorgita de Isaj Dratwer, juddev<strong>en</strong>a pol<strong>la</strong>ndano,<br />
kiu sub <strong>la</strong> premo de <strong>la</strong> neo-antisemitismo elmigris al Israelo.<br />
Unuafoje estas m<strong>en</strong>ciitaj <strong>en</strong> Zam<strong>en</strong>hof-biografio iom pli konkretaj indikoj pri <strong>la</strong><br />
loĝantaro de <strong>Bjalistoko</strong>. Sed kelkaj aferoj estis elp<strong>en</strong>sitaj kun <strong>la</strong> celo fari <strong>la</strong> tekston pli<br />
interesa: <strong>la</strong> bjalistoka bazarp<strong>la</strong>co, sur kiu ludis <strong>la</strong> knabo Zam<strong>en</strong>hof; <strong>la</strong> kvinakta<br />
tragedio, kiun Zam<strong>en</strong>hof ja m<strong>en</strong>ciis <strong>en</strong> sia letero al Mi<strong>ch</strong>aux, sed s<strong>en</strong> <strong>la</strong> Babelturo, kiu<br />
staris sur <strong>la</strong> v<strong>en</strong>dop<strong>la</strong>co de <strong>Bjalistoko</strong>; <strong>la</strong> vortekzemploj de <strong>la</strong> unua lingvoprojekto de<br />
LLZ (<strong>en</strong> <strong>la</strong> tempo de lingwe uniwersa<strong>la</strong>) kaj fine <strong>la</strong> tuta konversacio inter Aǔgusto<br />
Orze<strong>ch</strong>owski, Pinagel, du fikciaj personoj, kaj Marko Zam<strong>en</strong>hof, <strong>la</strong> patro de LLZ.<br />
Koncerne <strong>la</strong> judecon de Zam<strong>en</strong>hof lige kun <strong>la</strong> libro ŝajne okazis diskuto tiam, <strong>en</strong> 1959<br />
<strong>en</strong> Pol<strong>la</strong>ndo: Andrzej Rajski, prezidanto de Po<strong>la</strong> Esperanto-Asocio, kiu ŝajne mem estis<br />
judo, evid<strong>en</strong>te celis atingi, <strong>la</strong>ǔ inspiro de Edmund Fethke, ke <strong>la</strong> judeco de Zam<strong>en</strong>hof<br />
estu prefere f<strong>la</strong>nk<strong>en</strong>ŝovita. 14<br />
En sia ‚La kaŝita vivo de Zam<strong>en</strong>hof’ N.Z. Maimon kiel pri tiaj aferoj s<strong>en</strong>tema judo<br />
suspektis <strong>en</strong> <strong>la</strong> libro de Ziółkowska „nedecajn, antisemitajn t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cojn“ kaj konsideris<br />
ŝian biografion „nehonesta“, ĉar oni celis karakterizi judojn kiel monaviduloj<br />
(ekzemple <strong>la</strong> patron de LLZ mem), kiel financaj ŝarkoj, ktp. . Malgraǔ tio Maimon, kiu<br />
esploris judajn temojn lige kun Zam<strong>en</strong>hof <strong>en</strong> <strong>la</strong> 1950aj jarojn por <strong>la</strong> nica literatura<br />
12 Ziółkowska, Maria: Doktoro Esperanto / Doktoro Esperanto. Wiedza Powsze<strong>ch</strong>na. Varsovio 1959. 331<br />
p.<br />
13 Biografiajn indikojn pri Ziółkowska mi ne povis trovi, sed iu eldonejo <strong>en</strong> Pol<strong>la</strong>ndo sciigis min, ke ŝi<br />
vivas <strong>en</strong> Varsovio.<br />
14 Vd. Van Dijk, Ziko: La Asocio. Skizoj kaj studoj pri <strong>la</strong> historio de UEA, 2008, p. 246.<br />
8
Change language